|
2013
|
|
|
Euskara baturik ez izateak nabarmen zailtzen
|
zuen
euskaraz idaztea. Azkueren Promptuarium de la Lengua VascaHamasei seme Euskalerriko, Gorrotoa Lege, Itxasoa laño dagoerreferente garrantzitsua gertatu zitzaidan, bai eta Itun Berriko testuak ere, Kuliska Sortako irakurgaiekin batera(?).
|
|
|
Liburuak argitaratzeko, eta Euskaltzaindiaren biltzarrak eta bertso txapelketak antolatzeko laguntza eman zuen. Eta gastronomiaz idatzi
|
zuen
euskaraz eta zenbait literatur kritika ere egin zituen; karlista tradizionalista euskaltzalea izan genuen. Era berean, azpijokoan aritu zen Nemesio Etxaniz edo On Manuel Lekuona bezalako jeltzaleen aurka, haien merituak ezkutatzen eta haien jarduera publiko euskaltzalea oztopatzen.
|
|
|
J. M. Torrealdaik Artaziak liburuan oso ongi laburbiltzen du frankismoak maite
|
zuen
euskara zein zen: –Frankismoak maite(?) duen euskara herri mailakoa da, tradizionala, antigoaleko kulturaren ekarlea.
|
|
|
antolatzeko laguntza eman zuen. Eganeraberritzeko ere bai 1954an, eta gastronomiaz idatzi
|
zuen
euskaraz eta zenbait literatur kritika ere egin zituen euskaraz; beraz, karlista tradizionalista euskaltzale gutxietariko bat izan genuen dudarik gabe. Dominaren aurkia da hori, eta alde goresgarri hori aitortu zaio:
|
|
|
Literaturaz eta euskalgintzaz aparte, Eusebio Erkiagak berebiziko zina egin
|
zuen
euskararen Akademiarekin eta urte luzetan zuzendaritza kide izan zen, diruzaintza lanetan. Horra, bada, beste arrazoi bat, gogoratzeko eta omentzeko.
|
|
|
Zantzuek adierazten dutenaren arabera, premiak soil soilik eraman
|
zuen
euskaragatik arduratzera. Alegia, Albreteko Joanak euskararen alde egindakoak bere egitarau erlijiosorako atxikimendu zabalagoa eskuratzea zuela jomuga eta ez besterik.
|
|
|
Eta non lekutuko litzateke, Eusebio Maria Azkueren Parnasorako bidea? Parnasorako bidea Resurreccion Mariak, Eusebio Maria Azkueren semeak, aitak urteetan idatzi
|
zuen
EUSKARAZKO VERSOAK, neurri askotan apainduak. Imini dituzana da Eusebio Maria Dolores Azcue koa, 1861 garren urtian eskuizkribuaren argitalpena da.
|
|
2014
|
|
|
Geroago, beste foru dekretu batek (Nafarroako Gobernua, 1988) arautu
|
zuen
euskararen sartzea eta erabiltzea Nafarroako irakaskuntza ez unibertsitarioan. Dekretu horrek modu banatuan hartzen ditu hiru zona soziolinguistikoak, erkidegoa hala partituabaita.
|
|
|
Unibertsitatera sartzeko hautaprobak euskaraz edo gaztelaniaz egin daitezke. UPV EHUn 8.000 ikaslek baino gehiagok egin zuten azterketa hori 2010etik 2013ra arteko urte bakoitzean, eta denetan ere ikasleriaren %60 baino gehixeagok hautatu
|
zuen
euskaraz egitea. Gainera, joera goranzkoa izan da: 2011n ikasleen %61ek egin zuen azterketa euskaraz, 2012an %62k eta 2013an %63k.
|
|
|
jende dentsitate handia, abiadura eta ibilera zoroak, merkatu orojalea... Bistan da, euskalfilia honek modernizatu nahi
|
zuen
euskara, aro modernora ekarri, haren legeen neurrira, eta hori zerbait bada, euskara nazio hizkuntza bihurtzea da; edo bestela esan, hiri hizkuntza bilakatzea.
|
|
|
Aberri paradigma, hala ere, larre paradigmaren ondorengo fidela izan zen luzaro. Ondo elikatu
|
zuen
euskararen baserritartasuna, eta baztertu modernizatze aldera sustatu zuen kale arteko euskara. Gauzak horrela, hizkuntza nazionala, modernoa eta hiritarra egiteko egitasmoa nahikoa kamutsa izan zen, gutxienez 60 hamarkadara arte, orduan hasi ziren gauzak apur bat aldatzen.
|
|
2015
|
|
|
2 ETB 1983an hasi zenean, ez genuen uste egunero albistegi bat euskaraz egiteko gauza izango ginenik eta, hortaz, ETBren lehen programazioa telebista elebidun bezala prestatu zen. Gero, azkenengo momentuan, Eusko Jaurlaritzak hartu
|
zuen
euskaraz bakarrik egiteko erabakia, irrati zein prentsa elebidunaren porrota aztertu ondoren.
|
|
2016
|
|
|
Asmo literarioaz gain, gutunak beste berri biografiko adierazgarri bat dakar. Arestik nola ikasi
|
zuen
euskara kontatzen dio Andimari, eta jakingarria da zinez datua:
|
|
|
Euskaltzaindiaren Jagon Sailak 2016ko otsailaren 12rako antolatu
|
zuen
Euskara biziberritzen jarraitzeko erronkak mintegi/ jardunaldia (Euskaltzaindia, 2016), eta bertan izan nuen aukera 20 minutuko aurkezpena egiteko nire euskalgintzako 60 urteko esperientziatik eta jardunetik abiatuta. Irabazteko gidalerro bila eman nion izena, eta asmoa zuen, azaltzea, kontsigna moduan ia, denbora labur horretan, gaurko egunean, nire ustean euskaldunon komunitatea indartzeko zeinahi ekimenek, abiatzerako ere?
|
|
|
– Populazio osoan, ia 3 herritarretik 2k ulertzen
|
zuen
euskaraz 2011n(% 62,80k).
|
|
|
– % 45 inguruk aitortzen
|
zuen
euskara ongi edo nahikoa ongi ulertzen zuela
|
|
2018
|
|
|
Ikertzaileek sarritan azaldu dutenez (Otaegi, 1991; Aldekoa, 2008), Aitzol oso kontziente zen pizkunde nazionalerako funtsezkoa zela literatura nazionalaren indartzea, zehazki poema nazionalen bidez, hau da, nazioaren izaera eta historia berezia islatuko lukeen poemaren bidez. Horren adibidetzat zituen okzitanieraz idatzitako Frederic Mistralen Mireio eta Elias Lonnrotek finlandieraz idatzitako Kalevala. Hala, Orixek 1930ean itzuli eta argitaratu
|
zuen
euskaraz, Aitzolen enkarguz, Mireio. Izan ere, Aitzolek euskal jitea eta espiritua egokien bilduko lukeen poesia molde baten alde egiten zuen, hain justu, arestian aipaturiko poema nazional horien ildotik, eta Orixe jo zuen euskal olerkigintza herrikoi baterako idazle behinentzat2 Hala, urtebete
|
|
2019
|
|
|
Argentinar horrek ez
|
zuen
euskaraz ikasi, baina. Lehendabiziko bi ikasturteak Donostian egin zituen, eta gero Bartzelonara joan zen.
|
|
2020
|
|
|
Kasu sistemari dagokionez, nominatibo/ akusatibo bereizketak asko baldintzatu
|
zuen
euskararen deskribapena. Hala ere, besteak beste, Oihenart (casus agendi), Van Eys (1879) eta Laffite (1944), nahiz Azkue (1923:
|
|
|
Van Eysek (1867, 1879), bestalde, nabarmendu zuen (aditz intrantsitiboen) subjektuak eta (aditz trantsitiboen) objektuak forma berbera dutela, eta subjektu agentearen ezaugarria dela k atzizkia. Gomezek (2006) dioen bezala, antzeman
|
zuen
euskararen morfologia ergatiboa.
|
|
|
51). Horren ondorioz, azpimarratu
|
zuen
euskaraz izena eta adjektiboa bereizteko zailtasuna," ez bada izen sintagman batak eta besteak hartzen duten egongune erlatiboagatik" (Gomez 2006: 57).
|
|
|
Izan ere, hizkuntza isolatzaileak, eranskari edo aglutinatzaileak eta malgukari edo flexiboak bereiztean, argi geratu zen euskara bigarren motakoa zela. Testuinguru horretan, Van Eysek, esaterako, sendo defendatu
|
zuen
euskaraz ez dagoela deklinabiderik (3 puntuan itzuliko naiz auzi honetara). Eta, oro har, Gomezek (2006:
|
|
2022
|
|
|
Latsibin, gertalekuz aldatzean, justifikatuta zegoen hizkuntza hori nabarmen gehiago erabiltzea. Elebakarrak eta elebidunak daudela adierazten du, baina euskara ez dakitenak barneratzen dituenez, hauen mintzairari eusten bazion, ezinezko izango
|
zuen
euskaraz gauzatzea kontakizuna. Horregatik egileak eskaintzen die eleaniztasuna Pedro Viñasi zein Arangoitiren emazte andra Isidorari, gaztelaniaren lagin bat lagatzera mugatuz.
|
|
2023
|
|
|
Horien inguruan garatu zuen bere lan mamitsu eta zehatza. Euskararen balioaren ikuspegia azaldu ondotik, aurkeztu zuen Elizak nola balioetsi
|
zuen
euskara aitzineko mendeetan eta, ondoren, nola balioetsi zuen azkeneko urteetan.
|
|
|
Eskaera iritsi ondotik, 1886an Foru Diputazioak onartu
|
zuen
Euskara katedra sortzea zegokion baliabide ekonomikoaz hornitua. Onartu bai, baina zoritxarrez, gauzatu ez, ez baitzen katedraren deialdia bera ere egin.
|
|
|
Molde berekoak ziren Gasteizko Revista de las provincias euskaras() eta Bilboko Revista de Vizcaya(), baina ia gaztelera hutsean argitaratu ziren. Garai bertsukoa da Bai, jauna, bai astekari elebiduna, Serafín Barojak 1883an Iruñean sortua, baina bi hilabete baino ez zuen iraun, eta ez
|
zuen
euskaraz kazetaritza testurik plazaratu.
|
|
|
Biak nagusiki frantsesez argitaratzen ziren, baina euskarazko testuen presentzia ohikoa zen, baita sail informatiboenetan ere. Eskualdunan urteen poderioz leku handiagoa hartu
|
zuen
euskarak, eta hasiera hartan ere garrantzi kualitatibo handiagoa eman zitzaion euskarari, bereziki asteroko artikulu nagusiaren bidez.
|