|
2008
|
|
|
baina, bestetik, euskararentzat ere zeregin guztiz garrantzitsua gorde nahi zuen, etxean eta euskaldunen artean. Esaterako, Goienetxek berak sarritan erabiltzen
|
zuen
euskara plaza-gizon aritzean, eta, halaber, euskaraz idazten zuen, eta, pentsatzekoa da irakurri ere egiten zuela. Dena den, ez du garbi uzten euskarak zein leku lukeen eskolan bertan eta gainerako gune ofizialetan.
|
|
2011
|
|
|
F. Krutwig Parisera poliziaren beldur, eta Bilboko Ateneoaren inguruan antolatutako euskal akademiatxoa gainbehera. Imanol Berriatuak Foruan Bizkaiko Anaitasuna sortu
|
zuen
euskara herrikoi herrikoian. Askok oso mordoilotzat jo zuten haren eredua eta Villasante alde atera zitzaion anaikideari, nahiz delako aldizkari haren eredua ez zen Euskaltzaindiak bultzatu nahi zuena, hots, Villasantek berak, K. Mitxelenak eta jarraitu nahi zutena.
|
|
2012
|
|
|
zenbaki negatiboen ikurra zenbakiaren gainean jarrita zegoen, eta ez aurrean, ohi den bezala. Horrek, idazkera eta irakurketa zailtzeaz batera, nazioarteko ereduetatik aldentzen
|
zuen
euskarazko matematika ekoizpena. Halako ohitura, ordea, berehala izan zen alboratua, serie horren gainerako liburuetan ez baita agertzen.
|
|
|
Bigarren aldi horretan, nazioarteko eraginari jarraituz, joera berriztatzaileak hasi ziren nabaritzen gaztelaniazko testuliburuetan. Horrenbestez, aldaketa sakonak gertatu ziren gaztelaniazko testuliburugintzan; zoritzarrez, ordea, aurrerapen horrek munta gutxiko isla eduki
|
zuen
euskarazko testuetan, eta apenas nabaritu ziren joera berriztagarri horiek euskaraz ekoitzitako testuliburuetan. Argitaletxe handiak euskal merkatuan sartu zirenean, merkatuaren emendatzea arrazoi, itzulpen eskaseko testuliburuak plazaratu zituzten; berehala eman zioten buelta egoera horri itzulpenen kalitatea hobetuz.
|
|
2013
|
|
|
Halaxe ETBn ere, batik bat, 1983tik hasi eta hurrengo hiruzpalau urteetan, emisioko ordu gehienak kanpoan erositako programekin osatzen ziren. Horrek esan nahi
|
zuen
euskarara itzuli, egokitu eta bikoiztu egin behar zirela aurretik. Eta horretan ez zeukan eskarmenturik inork Euskal Herrian; film bat euskarara aldatzeko prozesua nola egiten zen zekienik ez zegoen.
|
|
2014
|
|
|
Bilobetako bat izan dut emakume hari buruzko albiste iturri nagusi; Severino Ornat, hain zuzen ere17 Gertukoei ere ihes egin die batzuetan, hondarrak behatz artean bezala, azken euskaldun haien oroitzapenak; eta aipatzekoa da Severinoren arrebak ez duela gogoan amonak euskaraz bazekien ala ez; arreba horren senarrak, aldiz, ez du dudarik egin eta bat etorri da koinatuarekin. Severinok ez du zalantzarik; amonak aise egiten
|
zuen
euskaraz. Ez hori bakarrik:
|
|
|
281 Bidankozen bizi zen Dolores Goienetxe aipatzen da bertan: «horrek ez daki gosea zer den» esan
|
zuen
euskaraz bere errainari buruz ari zela, hari ez omen baitzitzaion gustatzen Doloresek presoei jaten ematea. Dolores Goienetxe, ordea, Bidankozeko Diego etxera ezkondutako otsagabiarra zen, Gotzon Pérez Artutxek jakinarazi didanez.
|
|
|
Euskararen zentraltasuna 1960ko Liburu Zurian jada ageri zen aipu desberdinetan19 zein euskararen gaiari buruzko puntu berezi batean («Posición personal respecto al euskera»). Bertan, euskara euskal herritarren nazio hizkuntzatzat hartzen zuen, eta Euzkadi bera bizi zedin beharrezkotzat jotzen
|
zuen
euskarak bizizik irautea: «El día que el euskera muera, Euzkadi habrá muerto y nuestra causa se habrá perdido» (in Hordago, 1979:
|
|
|
Baina politika erakundetze prozesuak aurrera egin ahala, eta alderdi politikoek eta administrazioak politika eta kultura jardueran gero eta gehiago esku hartu ahala, aldatu egin zen egoera hura. 1980tik aurrera, Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako izendatu berria zen Eusko Jaurlaritzak bere egin
|
zuen
euskararen berreskurapenaren xedea eta, horretarako, hainbat hizkuntza politika zehazten eta aplikatzen hasi zen. Eusko Jaurlaritzak hizkuntzaren berreskurapena bere egiteak, hasieran, mesede egin zion mugimendu etnolinguistikoari, eta bere eragina handitzea lortu zuen gizarte eragile gisa; baina, aldi berean, paradoxikoki, ahulduz joan zen gizartean (Tejerina, 1999:
|
|
2015
|
|
|
Euskal literaturak, orobat, hiritar garaikidetasuna lortu du. Espainiako Gobernuaren itxuraberritze saioen artean, 50.000 pezetako Literatur Sari Nazionala sortu
|
zuen
euskarazko liburuentzat, eta G. Arestiri eman zion 1968an, antifrankismoak zilegitzat jo ez zuena10 Hala ere, sari horren ondorioz, Informazio eta Turismo Ministerioak Kriselu argitaletxea legeztatu zuen. T. Meaberen mende hasierako 14 fabulas berrargitaratu zuen Kriseluk, baina zentsurarekin arazoak izan zituen (Torrealdai, 1999:
|
|
|
Odriozolak (1993: V) honelako sailkapena zirriborratu
|
zuen
euskararako:
|
|
|
González Gorosarrik tokiko hedabideen kalitatea ikertu du (González Gorosarri, 2006) baita Berria eta Euskadi Irratiarena ere (González Gorosarri, 2011). Euskarazko tokiko komunikabideei buruzko lan berrienak (Bidegain, Zuberogoitia, Egaña, 2014) agerian utzi
|
zuen
euskarazko tokiko komunikabideek eremu euskaldun osoa hartzen dutela, eta denen artean ekoizpen handia daukatela (egunean 70 orrialdeko egunkaria agertzeko adina).
|
|
|
Izan ere, diktadore Franco jenerala hil ondotik erregimen politikoaren aldaketa gertatu zen, eta horrela modua izan zen bertze hizkuntz politika berri batzuk ezartzeko, euskararen aldekoagoak. Hala, agintaritza autonomiko berrien jardunak bidea zabalagoa egin
|
zuen
euskara baliatzeko, adibidez, hezkuntzaren eremuan. Jardun horren erakusgarri dira hizkuntza normalizazioa funtsatzeko oinarrizko legeak, Espainia aldeko bi erkidego autonomo euskaldunetan:
|
|
2017
|
|
|
Anekdota horrek, berez oso deigarria eta harrigarria izateaz gain, agerian uzten
|
zuen
euskararen presentzia eta prestigio eskasa Zuzenbidearen unibertsoan. Gerora, azkarragoa izan da presentziaren handitzea, prestigioarena baino.
|
|
|
Gaur egungo euskara batua izeneko hizkuntza ereduaren oinarriak finkatu eta idazteko arau batzuk gomendatu zituen Euskararen Akademiak. Garai hartan zegoen euskalkien aniztasunaren aurrean, Euskaltzaindiak erabaki
|
zuen
euskara batua beharrezkoa zela gure hizkuntzaren berreskurapenerako eta biziraupenerako, leku guztietako euskaldunok elkarri ondo ulertzeko hizkuntza eredu bat izateko. Beraz, hizkera desberdinetako hiztunen arteko ulergarritasuna bermatzea izan da kode estandarraren xede nagusia, euskal hiztunen kopurua handitzeko eta gure hizkuntza komunitatea trinkotzeko.
|
|
2020
|
|
|
Inoiz ez da izan sozialisten arazoa(...). Etorri zen Franco, debekatu eta jazarri
|
zuen
euskara, pizkunde literarioa zanpatu, eskolak espainolismoaren burdinola bihurtu: euskararen herri jipoitu horren identitatea ez da sozialisten arazoa.
|
|
2021
|
|
|
Azken neurketaren arabera, erabilera datuek beherakada nabarmena islatzen dute 2009 urtetik gaur arte. % 62k egiten
|
zuen
euskaraz 2009 urtean eta ikasleen erdiek baino ez hiru urte igaro ondoren. 2017an, berriz, neurtutako elkarrizketen% 40 besterik ez da euskaraz (Garcia, Arratibel eta Irizar, 2017).
|
|
|
1 Aketza Merinok berriki ikertu du euskararen galera Aiaraldean eta azpimarratzen du Laudio izan zela eskualdeko azken herri euskalduna, Baranbiorekin batera, hori zela eta, XX. mendearen hasieratik hizkuntzaren galerak atzeraezina zirudien eskualde osoan (Merino, 2018). Odon Apraizek, bere aldetik, laburtu
|
zuen
euskararen gainbehera herrialdean, bere ustez, prozesua azkartu zen XVIII. mendean eta, horren ondorioz, XX. mendearen erdialdean: " El problema del vascuence en Alava se nos presenta con caracteres de angustiosa agonia" (Apraiz, 1976:
|
|
2022
|
|
|
44,7; K: 27,3) argi azaltzen
|
zuen
euskara balioesteko eta babesteko usteak zituztela, partekaturik irakasleen% 72k aldeko uste hori, eta, soilik,% 10,5ek euskara baino erabilgarriagoak diren hizkuntzak irakats zitezkeen ustea. Halaber, hirueletasuna eta euskararen biziraupena ardatz,% 59,8k (EK:
|
|
|
7 Jean Baptiste Bullet ek, Besançonen katedradun zenak, Memoires sur la langue celtique eman zuen argitara 1755, 1759 eta 1760 urteetan, eta, berak ere, berariaz aitortuta, HH baliatu
|
zuen
euskarazko datuen iturri gisa, beste lan batzuez gain (ik. Aquesolo, 1967).
|