|
2013
|
|
|
Maiz aipatu zuen Jainkoa bera Frantziaren alde zegoela gerla hartan. Lehenik, apaizak berak gerlan ibili zirela eta garesti ordaindu zutela azpimarratu
|
zuen
Eskualduna k, apaizen engaiamendu desberdinak ohoratuz. Apaizek presentzia handia zeukaten artikuluetan, baina baita Jainkoak berak ere.
|
|
|
Armadari, ordea, zilegitasun osoa eman zion Adémak, bai erranez gerla haiek egiten zutela baina baita ere erranez giristinoak zirela. Gerla egiten zutenen eta erabaki politikoak hartzen zituztenen arteko zatiketa bat islatu nahi
|
zuen
Eskualduna k horrela, geroago barnatuko dugun bezala.
|
|
|
Hain zuzen, nahiz eta Jainkoa alde izan, alde izate hutsarekin bakarrik ez zutela gerla irabaziko azpimarratu nahi
|
zuen
Eskualduna k, eta jendeak otoitz egin behar zuela errepikatu zuen etengabe. Behin, gudu handi baten mentura izan zenean, Jainkoaz oroitzeko deia egin zuen Blaise Adémak.
|
|
|
Artikulu horiekin guztiekin, apaizek eta, oro har, giristinoek, Frantzia zerbitzatu zutela erakusten zuten, baina funtsean, bazegoen beste helburu politiko edo erlijioso bat horren gibelean. Hain zuzen, gerla elizgizonentzako salbamendu gisa ikusten
|
zuen
Eskualduna k; gerlako engaiamenduari esker, gerla zen bazterketa neurriak bertan behera uzteko bidea, eta astekariak horren defentsa egin zuen.
|
|
|
Garrantzia duen gaia da, umezurtzekin nola jokatu ez zutelako berdin ikusten gobernukoek eta Eskualduna k. Hots, giristinoen eta laikoen arteko desadostasun eta interes kontrajarriak aipatzen hasi baino lehenagotik erraten
|
zuen
Eskualduna k bere ustez umezurtzak haurrik ezin ukanez edo haurra galdu zuten bikoteen esku uzten ahal zirela, eta ahalaz, umezurtzen beren herrian. Solas horiek errepikatu zituen ondoko astean ere, irakurle batek gehiago sakontzeko galdeginik.
|
|
|
Desertoreen gaia erabili
|
zuen
Eskualduna k azpimarratzeko Frantziarekin elizak ez zuela zorrik. Estatuaren eta Elizaren arteko gatazkan kokatzen badugu aipamen hori, garbi da Eliza Estatuan inplikatzeko bide gisa ikus daitekeela hori.
|
|
|
Batasun giro hark luzaz iraun zezan nahi
|
zuen
Eskualduna k, gorago aipatu bezala, hainbat aldiz agertu baitzuen gerla bururatu ondoan ere Frantzian sortu zen barne bake horren segitzeko desioaeta fraideen haizatze neurriak bertan behera uztea, azpimarratuz Clémenceauk berak iragarri zuela gerla bururatu ondoan fraideak ezin izanen zirela Frantziatik igorri. Pentsa daiteke, ororen buru, Eskualduna ren batasun gogo hori interesatua zela, ez zela mugatzen Frantziaren defendatzeko beharrezkotzat zeukan batasun sendo baten kontzientziara, baizik eta aukera horrekin Elizaren egoeraren hobetzeko itxaropenarekin zuela lotura.
|
|
|
Action Française aldizkaria izan zen afera hari buruzko salaketak egin zituen lehenbizikoa, Maurice Barrès diputatuak Legebiltzarrean afera zuritzeko eskaerak egiten zituela. Gaiaren jarraipen handia egin
|
zuen
Eskualduna k, edo garbiki errateko, Action Française aldizkariak ateratzen zuenaren oihartzun bihurtu zen euskarazko astekaria, berriz ere erakutsiz ideologikoki zein hurbil kokatzen zen astekari hartarik.
|
|
|
azaltzerakoan, xehetasun guti ematen zuten, ez bazen errateko gerlaren erantzule bakarrak alemanak zirela. Lehen egunetan denek ziotena errepikatzen
|
zuen
Eskualduna k ere, hala nola gerla airez aire irabaziko zutela. Zenbait hilabete iragan arte baizik ez ziren hasi onartzen gerlak luze joko zuela.
|
|
|
Beste faktore garrantzitsu bat zen diziplinak funtsezko papera zuela eta soldaduek diziplinaz jarraitu zutela gerla egiten. Euskaldunak bereziki diziplinatuak zirela erakutsi nahi izan
|
zuen
Eskualduna k, eta beren taldekideekiko leialak. Diziplinari loturik, gerlan irauteko beste faktore bat zen gizontasunaren garrantzia.
|
|
|
Gizon gisa jokatzeari balio handia ematen zioten; egiazko gizon izatekotan, kementsu agertu behar zen, eta gerla egitea onartu behar zen, «gizonki». Euskaldunak diziplinatuak eta gizonak zirela erakutsi nahi
|
zuen
Eskualduna k, eta bereziki azpimarratzen zuen armadako agintariek edo hedabideek euskaldunen aldeko laudorioak egiten zituztenean; euskal soldaduen fama ona goraipatzen zuen, erakutsiz euskaldunak frantses onak zirela, beren eginbidea modu eredugarrian betetzen zutenaz geroz.
|
|
|
Eskualduna astekariak berak eman zuen zuzendari izendatze horren berri, 1918ko abuztuaren 9ko zenbakian. Urte bereko irailaren 6an zehaztu
|
zuen
Eskualduna k Adémak astekariaren zuzendaritza ardura osoa hartu zuela. Ordu arte, erredaktore buru zen.
|
|
|
Azken finean, diplomaziako arduradunek eta estatuetako erabakitzaileek tiratzen zituzten hariak, egunerokoa herritar xeheek pairatzen bazuten ere. Gerla gisa anitzetan aipatu
|
zuen
Eskualduna k, eta alde desberdinetatik, politikotik barne. Eta ikuspegi orokorrenetik hasiko gara, hala nola gerlaren alde politiko, diplomatiko eta estrategikotik.
|
|
|
Gerlari buruzko azalpen politiko sakonak eskas aire baldin baziren ere, gerla nork bultzatu zuen azpimarratzen
|
zuen
Eskualduna k, behin eta berriz. Jean Saint Pierrek zenbait gogoeta egin zituen Alemaniaren erantzukizunaz.
|
|
|
Gerlak iraun zuen urte horietan zehar, alemanek eskaini bake proposamenei ezezko erantzuna zergatik eman zieten azaldu
|
zuen
Eskualduna k, editorialean. Bakea aliatuen baldintzetan eginen zela azpimarratu zuen.
|
|
|
Hain zuzen, bakea sobera baldintza eztietan eskainiz, etsaia berriz azkartuko zelako usteak gidatzen zituen jarrera gogor horren hartzera. Gerlaren bukaera hurbiltzean, alemanek eta austriarrek su eten proposamen bat egin zuten, baina horren gibelean berriz indarrak hartzeko asmo bat izan zitekeela kritikatu
|
zuen
Eskualduna k 1918ko urriaren 18an. Artikulu horren arabera, edozein su eten baliozko izateko, alemanek lurralde okupatuetatik kendu behar zuten.
|
|
|
Alemaniako enperadorea kargutik kendua zuten, baina Adéma beldur zen ez ote zen berriz itzuliko, erranez batzuek uste zutela Alemaniako errepublika berria alegiazkoa zela, eta enperadorea laster berriz kargura ekarriko zutela. Horrez gain, Alemaniak Aliatuek ezarri baldintzak eztitzeko eskatu zuela aipatu
|
zuen
Eskualduna k:
|
|
|
Gerla zein bortitza izaten ari zen garbi gelditu ondoan, Euskal Herriko soldaduek berriz ere gerlara itzultzeko erakusten zuten gogo eta prestasun hori goraipatu
|
zuen
Eskualduna k, maiz. Hori, mobilizazioa goraipatzea baino gehiago zen.
|
|
|
gizon gisa jokatu behar zen, eta «gizon» hitza ulertu behar zen zeukan karga guztiarekin, indarrarekin eta ausardiarekin. Italia gerlan sartzekotan zenean ere, gizonki ibiltzearen erreferentzia egin
|
zuen
Eskualduna k:
|
|
|
Baina hori ez zen armadan bakarrik gertatzen; Rousseauren arabera, haurtzarotik prestatzen zituzten mutikoak gizon izatera. Eta jarrera bera
|
zuen
Eskualduna k ere indar hori erakusten ez zutenekiko. Konkretuki, desertoreen kontra mintzo zela, ez aski gizon izatea leporatu zien Jean Saint Pierrek:
|
|
|
Horri loturik, gerla garaiko herioari sakrifizio kutsu bat ematen zioten. Zenbait aldiz egin
|
zuen
Eskualduna k gerlan hiltzearen eta Jesus Kristo bezala hiltzearen arteko parekatzea, adibidez fraide bat hil zenean:
|
|
|
Gerla bete betean bizi zuten eskualdeetatik urrunago, gerlak herritarren eguneroko bizian hainbat zailtasun sortu zituela komentatu
|
zuen
Eskualduna k, eta horiei buru egiteko aholkuak eman zituen. Batetik, gerlaren ondorioak laborantzan ageri zirela esplikatu zuen, gizonik ez zelako laborantzarako; baina lanean segitzeko eta bereziki elkar laguntzeko deia egin zuen Manex Hiriart Urrutik, gerlan zeuden laborari horiek atsegin har zezaten.
|