|
2000
|
|
|
Gelako alde hura aski ilun bazegoen ere, Xani ohe biak hartuta zeudela iruditu zitzaion. Lazaro txaketako poltsikoak husten ari zela, Xan zain gelditu zen, hark nora behar
|
zuen
esan ziezaion. Ez zirudien, ordea, etxean beste gelarik zegoenik.
|
|
2002
|
|
|
Lotsatuta bezala eten
|
zuen
esan beharrekoa, ez ote zioten belarrek tentua larregi baretu.
|
|
2003
|
|
|
Gau pareko bateko kontua –zigarro bat isiotzeari ekin zion– Baina Elena hori, zera... –airean utzi
|
zuen
esatekotan zena– Ez diat susmo onik Císcar horrekin –bota zidan bat batean.
|
|
2004
|
|
|
Haien artekoa, Harakin, Jexus Mari, Esti, Bazterren artekoa, hondarrak ziren, eta hondarrak hondar dira beti. Ageri ziren han hemenka oroitzapen..., adjektiboaren bila aritu zen Fermin, oroitzapen polit batzuk; eta hala ere, Donostiara etorri zenetik Harakinekikoak hondakinak baino ez izateagatik, niri eskerrik gustuko
|
zuen
esatea Aliziak, poztu zen behin baino gehiagotan.
|
|
|
Denbora hartu
|
zuen
esan nahi zuena adierazteko, Bazterren arretaren benetakotasunagatik harriturik.
|
|
|
Estik eskua laztandu zion eta, gero, Bazterrek atzera begiratu zuenean askatu, eta ezer ez gertatuarena egin zuten. Jexus Mari zerbezekin etorri zenean, inork ez
|
zuen
esanen bata bestearen aurrean, oholtzari begira zeuden bi haiek bikote bat osatu berri zutela, baina halaxe zen, ezen Harakin karrikan edo izkinatan topatu nahi izate antsiatu hura baretu egin baitzitzaion Estiri Harakinen besoa sorbaldan nabaritzearekin bat, urtura goxoa hedatuz barrenetan.
|
|
|
Fermin zetorkion oldarrean, begiak sutan, arrazoiak fifaka. " Hi, hi, hi..." lortu
|
zuen
esatea Ferminek haserrearen artetik.
|
|
2005
|
|
|
Ez ulertuarena egin ere ez zuen egin. Kanelarena épicerie turkiarretik etorritako kontua zela esan ere ez
|
zuen
esan. Soa eman zidan opari, kanela adarraren usainean doi bildua.
|
|
|
– Ito ere ez, Damian –jarraitu
|
zuen
esaten zure mututasunaren aurrean–, ito ere ez zaitut egin nahi. Zergatik baztertu nauzun jakin nahi dut soilik.
|
|
|
– Mundua argituko duen farola! Zenbat aldiz ez ote
|
zuen
esan, hemen bertan.
|
|
2006
|
|
|
Oporraldi haietako azken eguna genuen, eta bertakoek Maitasuna deitzen zioten mendia igotzeko baliatu nahi izan nuen nik egun hura. Lolak ez zuen oso gogoko izan nire asmoa, ez baitzen oso mendizalea, baina aise etsi
|
zuen
esan nionean mendiak bost kilometroko igoera leuna baino ez zuela eskatzen.
|
|
|
Ez
|
zuen
esan" oso ona"," bikaina"," ezin hobea"," zoragarria"," gorringo bikoa" edo horrelakorik, ez.
|
|
|
Esan nion Zamariari," hi, Zamaria, hi ez haiz gogoratuko, baina lehen aldiz elkar ikusi genuenean hau eta hori, honela eta hala". Eta Zamariak irri algara egin
|
zuen
esan nionean, ez irrigarria zelako, baizik eta bazelako, nik uste, begira bizitza nolakoa den, zenbat buelta ematen dituen, edo horrelako zerbait esateko modu ez ohiko eta ez berbako bat; eta bestetik, laster ikasi nuen Zamariak denbora osoan irri egiten zuela gauza guztiengatik, edo ia guztiengatik, grazia eduki edo ez, bat konturatzen zen arte irri hori defentsa ezkutu izugarria zela, zitzaiola... Ni pixka bat estimatzen ninduen, neu izan nintzelako orotarako jokatzen zuelakoa atera ziona.
|
|
|
Baina B k ez zuen errepikapenik behar, ederki ulertu
|
zuen
esaten zitzaiona. Nazkagarria zen.
|
|
2007
|
|
|
– Hori besterik ez
|
zuen
esaten Gabrielek azken asteetan. Beste zerbait...
|
|
2010
|
|
|
Eta denek segitu zioten, mahaiari itzuliak ematen, Oliveira besotik heldu eta zutitzera beharturik, Every day, it’s a gettin’ faster, everyone says go ahead and ask her, love like yours will surely come my way, a hey, a hey hey kantuan denak. Oliveirak Every day besterik ez
|
zuen
esaten, eta amaierako a hey, a hey hey. Oskarrek eta Aliziak ez zekiten askoz gehiago.
|
|
2011
|
|
|
Nola agurtu bahitua zure bizitzako maitea ez baduzu agurtu?), huts egin dio, gauzak ez zihoazen ondo eta berak baietz esan dio. Gauzak horrela amaituko zirela jakin izatera beste era batera mintzatuko zitzaion, kapusaia kenduko zuen hasieratik, demonio, zein koldarrek ez zuen aurpegia ematen; gauzak horrela amaituko zirela jakin izatera ongi neurtuko
|
zuen
esandako hitz bakoitza, esan behar ez zuen hitz bakoitza, barregarri esandakoak barne," dale una pasara con esto".
|
|
|
Patriciak arrazoi zuen. Patriciak arrazoi
|
zuen
esaten zituen gauza guztietan. Orain esaten zizkion horiek guztiak, sarri askotan maiztuak zituzten afalondoetan, barrez eta mespretxuz ia beti, partiduko miseriak haiengandik zein urrun zeuden azpimarratuz, botere amiñi bat lortzeagatik doilorki labankadaka aritzen ziren izaki nardagarri haiengandik algaraz babestuz, konjuruak eginez haiek ez zezaten sekula halako sen animalen menpe erortzeko tentaziorik izan.
|
|
|
...aleratu du Imanolek; Anjel Lertxundik Hamaseigarrenean aidanez argitaratu du, Madonnak Holiday abesten du zilborra jada agerian duela; Superman filmaren hirugarren zatia egin du Christopher Reeve aktoreak, oraingoan gaiztotu egingo da eta gero berriro zintzotu, noski; urtebete da" Por el cambio" lemapean Espainiako presidente dela Felipe Gonzalez," Adelante", hitz hori baino ez
|
zuen
esaten telebistarako egindako spotean," Adelante"; hiru urte joan dira gerrillari argentinarrek Paraguaiko Francisco Franco abenidan Somoza Nikaraguako diktadore exiliatua hil dutenetik, gorpua kiskalita geratu da, baina Mercedesaren motorra martxan," izan ere, auto alemaniarrekin fida zaitezke".
|
|
2012
|
|
|
Berarentzat hiztegi hori zen euskarazko hiztegi onena, osoena. Baina horrek ez
|
zuen
esan nahi hutsuneak ez zituenik. Zein hiztegik ez dauka hutsunerik?
|
|
2013
|
|
|
– Probintziakoa –ez
|
zuen
esan nongoa zehazki.
|
|
2014
|
|
|
Ozen ari zen, baina inork ez
|
zuen
esaten zuena ulertzen. Nahikoa zeukan Xabik, azkoin egokiak ematen, eta Ainarak eta Nagorek burdinazko xaflak eta zilindroak egoki txukuntzen.
|
|
|
inork ez
|
zuen
esan
|
|
|
inork ez
|
zuen
esan
|
|
|
Juduen pogromoez ari zen... Grossmanek jarraitu
|
zuen
esaten pertsona gehienek ez daukatela berez horretarako joera, erreparoa ematen diela biolentziak, nazka, era horretako biolentziak behintzat, baina obeditu egiten duela obeditu behar dela barrundatzen duenean.
|
|
|
Politikaz hitz egin zuen behin baino gehiagotan etxea alokatu zuen ETAkideak harekin. Bietako inork ez
|
zuen
esan buruan benetan zerabilena, militarrak bai beharbada, eta fidantza ere itzuli zien alokairua utzi zutenean. Behin eta berriro errepikatzen du ETAkideak elkarrizketan pertsona jatorra zela militarra, purua ere oparitu ziola behin, ez dutela kexarik, era simpático, mantenía una buena conversación.
|
|
|
Marina Zabala, Irene Arriasen amama, hamabi egun lehenago harrapatu zuen auto batek. Irene Arriasek ez zuen galderarik egin, ez
|
zuen
esan" Hori erderaz da Ha muerto?". Inoizko gutxien hitz egin zuen amama Marinari buruz, beren beregi egin izan balu bezala.
|
|
|
Hotz zela esaten zidan, eta arropa guztiak ipintzen nizkion gainean, ipini ahal zirenak. Oraindik hotz zela jarraitzen
|
zuen
esaten batzuetan. Haren ondoan etzaten nintzen orduan, ezkerreko besoa jartzen nion gainean, ezkerreko hanka ere bai.
|
|
|
Harreman berezia izan zuen Ceaucescuk elizgizonekin, elizekin, erlijioarekin berarekin ere bai beharbada. Bukaresteko guneetako bat eraldatu nahi izan
|
zuen
esate baterako, eraberritu, etorbide zabalak egin. Hainbat eliza bota zituen horretarako, balio handikoak batzuk, balio historikoa, artistikoa, arkitektonikoa.
|
|
|
" Gutxi baino gehiago". Irenek ez
|
zuen
esan zuena sinisten.
|
|
2015
|
|
|
Luzapenean izateak ez
|
zuen
esan nahi egoera jasanezina zenik. Askotan gertatu ohi da luzapena aurreko denbora guztia baino luzeagoa izatea.
|
|
|
Odile Moresek pentsatu
|
zuen
esan dezagun hori, bestelako keinu batzuk bezala, atseginak zein gorrotagarriak izan daitezkeela hurbilekoenentzat, areago, atsegin izatetik gorrotagarri izatera igaro daitezkeela oharkabean, sekula ere ez alderantziz. Indiferente ere izan zitekeen.
|
|
|
" Zerbaitetan lagun zaitzaket baino ez
|
zuen
esan taxi gidariak. Hori baino ez.
|
|
|
Mirenekin noa. Ez
|
zuen
esan Mirenen etxera edo Mirenengana. Mirenekin.
|
|
|
" Poto honetan Euskal Herriko ura dakart. Ezin dut bizi nire sorterriko ura gabe!" nahi
|
zuen
esan, doan guztietara eramaten duen Benedictinez beteriko petaka erakutsiz. Aduanako aretotik palmondoen gerizpe urrunera pauso batzuk eman eta itzulerdi egin du.
|
|
|
– Andres Errasti,
|
zuen
esanetara.
|
|
2016
|
|
|
eskaini zitzaion nahi ote zuen besterik esan, eta emakumeak erantzun
|
zuen
esanak zituela esateko guztiak
|
|
2017
|
|
|
Manera deserosoan kuzkurturik, mangeraren gakoa bilatzen ari zela burua altxatu zuenean bazkaltzen egondako Donostiako egoitzako Arantxa lankidea ikusi zuen autotik jaisten, depositua betetzera. Langilea etorri, tapa ireki eta zenbat nahi
|
zuen
esandakoan burua altxatu eta begiradek topo egin zuten. Irribarre egin eta hurbiltzen hasi zitzaion.
|
|
|
Txatok esan zidan hasieratik oheratzen dela beste batzuekin. Eta Oskarrek ia harrapatu zuen batean, erabaki omen
|
zuen
esatea. Ni seguru nago Txatok behartuko zuela, ez dakit ba, horrela ezin ibili dela esanez edo”.
|
|
|
Oraindik ere izugarri gustatzen zitzaizkion Josebaren eskuak; etzanda zegoela zakila hartu eta, txandaka, eragiten ziotenean indartsu eta erraldoi iruditzen zitzaizkion; haiek begiratzeko propio burua altxatzen zuen. Ez
|
zuen
esanen esku lana egindako batenak zirenik, baina ez eta eskuekin boligrafoa hartu baino egiten ez zuen batenak ere.
|
|
|
Ginebra marka ugariak, tonika ugariagoak, barazki, fruta, belarrak eta fruituak eta haziak. Ez
|
zuen
esango ez zituela probatu baina betiko gin tonika zen gustuko zuena, hartu ezin zuelako batez ere, ez ginebra baizik eta tonika, antimalariko baten ondorioz –nonbait, medikuek ere ez baitzekiten nondik zetorren– bihotzaren taupaden antzeko soinu txiki bat sortu zitzaiolako ezkerreko belarrian, isiltasun erabatekoan baino ez entzuteko modukoa. Tinitus edo akuifenoa.
|
|
2019
|
|
|
“Neska polita da eta ondo kantatzen du”. Ez
|
zuen
esan: “Bertsotan ondo egiten du”.
|
|
|
Txoriak ere lehen baino gehiago zeudela iruditzen zitzaion Axleri, leihotik begiratuta betiere, baina ez
|
zuen
esaten jakingo noiztik aurrera ugaldu ziren. Guztiarekin ere, autoak zirinez beteta zeuden, egunean egunean ugerrago, eta jabe batzuek horretaz seguru zegoen Axle leihotik ikusten zuten euren autoa, nola ugertzen ari zen, nola apurtzen zitzaizkion kristalak, eta ezin zuten ezer ere egin.
|
|
2020
|
|
|
Antzerki esperimentala egin nahi bagenuen, bizitzarekin ere esperimentatu genuen ba. “Bestela, nola edukiko dugu zer kontatu? ”, gustuko
|
zuen
esatea Merlinek. Egun haietan ordea, Sevillako egonaldian, menia bat eman genion talde batekook zein bestekook abiadura hari, parentesi kontzeptual bat.
|
|
|
Ezetz eta ezetz. Ez
|
zuen
esaten zergatik. Erronka jo nien:
|
|
|
“Galdera hori non bizi nahi duen eta herrialde horretan izango duen ongizatea zein izango den aukeratzeko ahalmena duenak bakarrik egingo luke”. “Touchée” besterik ezin izan
|
zuen
esan.
|
|
2021
|
|
|
Besteek qué fuerte ren tankerako esaldiak botatzen zituzten. Leticiak Gabrieli begiratu zion zuzen; “nik uste nuen... ”, ezin
|
zuen
esan, beharrik ere ez; nik bai: “Gu izango ginela, euskaldunak”.
|
|
|
hiltzen ari da. Nire minak ez zion higuinik eragin, espanturik gabe onartu
|
zuen
esan berri niona, begirada xume bat eskaini zidan eta horri esker ez nintzen odolustu.
|
|
|
Ostiralean medikuarengana joan zen Arrate, zure heriotzaz geroztik sukarrarekin eta gorputzeko minez zegoen. Ama gure etxean zegoela deitu
|
zuen
esateko ingresatu egingo zutela, defentsak oso baxu zituela, medikuek ez zutela ulertzen zergatik. Ama negarrez hasi zait, nik eutsi, itxura ona eman nahian.
|
|
|
Beharbada buruz margotuko
|
zuen
esan zion gidak eta, seguru, bozetoak egingo zituen aurretik. Eta gainera, beti zuen aukera egun argiz pintatzeko.
|
|
|
Estatu Batuetako herritar batek sinatzen zuen papera. Agiri horretan, herritar zen horrek zin egiten
|
zuen
esanez Estatu Batuetara ihesean zetorren pertsona hura ezagutzen zuela eta berataz arduratuko zela.
|
|
|
Arreta handia jartzen zuen mahaian jokamolde egokia izan zezaten, adibidez. Inork ez zion entzun diktadorearen alde ezta kontra ere hitzik egiten, eta egundo ez zuen aipatu umeen aitzinean ideia errepublikazalerik, edo erbestean zegoen Euskal Gobernuari buruz elerik ez
|
zuen
esan, horiei buruz ezer ez. Horregatik harritu eta seguruena larritu zen goiz batean umeak aztoratuta eta barrezka aurkitu zituenean eskola kanpoan.
|
|
2022
|
|
|
Deskartez, beste ezerk ere balio ez ziolako? Zergatik ez
|
zuen
esaten, “maite dut; beraz, banaiz”, edo “ukitzen dut; beraz, banaiz”?
|
|
2023
|
|
|
“Rimmel horrekin zure betileek autopistak dirudite”. Beste ezer ez
|
zuen
esan eta nik ez nuen jakin zer erantzun.
|
|
|
Eskatutako kopuruari zegokionez, lapurrek estimazio oso baikorra egin omen zuten negozio editorialari buruz, Sanchez Godinek zioenez. Azkenik Bildosolak azaldu zidan ezen, inongo poliziaren aurrean salaketa ez aurkeztu arren, leialtasun gutxieneko batek behartuta, dena jakinarazi ziotela Pepa Jauregiri, eta hark esan ziela haren aldetik neurriak hartuko zituela, nahiz eta horrek ez
|
zuen
esan nahi Bildosolak eta Sanchez Godinek ezin zezaketela egoki jotzen zituzten desmartxak egin, liburua berreskuratzeko. Pepa Jauregik neurriak hartuko zituela esatean, ulertu behar omen zen hark bai, hark polizia inplikatuko zuela aferan, zer polizia kidego, eta kidego horretako zer atal egongo zen inplikatua jakin ez arren.
|
|
|
Garai batean komunean dezente irakurri dudan idazle batek esan ohi zuen literatura informatu beharretik aske dagoen lengoaia dela. Ez
|
zuen
esaten, baina gauza jakina da, literatura, informazioa eman beharretik aske egonik ere, noizean behin informatu ere egin behar duen lengoaia dela, ezer kontatuko badu (nahiz eta ezer kontatzea ezinbestekoa ez izan). Eta are, eman beharreko informazio hori nola antolatzen den gakoa dela historiak funtsa izan dezan eta gutxieneko interes batekin jarraitua izan dadin.
|
|
|
Jakin minez begiratu nion, zer nahi
|
zuen
esan zezan gonbidapena eginez. Orduan zera bota zidan:
|
|
|
Liburuaren aurkezpenean, kazetariek idatzi zutenaren arabera, azaldu zuen lan harremanak une ezin garrantzizkoago batean zeudela. Kazetarietako batek Guadalupe aurkeztu
|
zuen
esanez “herriarekin, bere enpresarekin, bere langileekin konprometitutako enpresari bat zela, urratsak aurrera egiteko gauza izan zena enpresarien ordezkaritzan, hau bereziki zaila den une batzuetan”. Agirre andreak esaten zuen bizkartzainik gabe ibiltzea, harentzat, kargua onartzeko baldintza sine qua non izan zela.
|
|
|
Gero azaltzen zuen, aipatu kontaktu horiek baliaturik, Barne Ministerioko goi kargu ezagun batekin bilera bat egin zuela 1982 urtearen hasieran. Gutunak ez
|
zuen
esaten nor zen ministerioko goi kargu hori. Gauzak aski arin egiten ahal izan zirela berez “makineria aski ongi olioztatuta zegoelako” ordurako, “interes komun batzuk” zeuzkatela atzeman zutelako bilera eta kontaktu horietako partaideek.
|
|
|
Betiere nire errealitatetik. Jendeak adi eta errespetuz entzuten
|
zuen
esaten nuena, baina besterik gabe.
|
|
|
Antzerkiola Imaginarioa eta Artedrama elkarrekin bizi izan ziren hasieran. Antzerkiolako aktoreen artean bide ezberdinak esploratzeko gogoa sumatzen zen, baina barku berean egoteak ez
|
zuen
esan nahi denok norabide berean arraun egiten genuenik. Itsasontzia urperatzen hasia zen, zenbaki gorrietan geunden eta enpresak gero eta galera handiagoak zituen.
|