|
2018
|
|
|
Ez zen plan makala. Herriko guztiek galduko zuten, eta apaizak ezin izango
|
zuen
elizako aldarea berritu, baina bost axola berari. Norberak bere buruari begiratu behar dio, bere buruari... eta bere poltsikoari.
|
|
|
Demontres Hurturin bertan jaioa zen, baina bost urte zituelarik Seminariora bidali zuten, edota Augusto misiolari erdi ero, erdi lapurrak eraman zuen, eta Gotzainak hamabost urteetarako apaiz egin zuen. " Bederatzi urteko Aita Santu batek zuzendu
|
zuen
Eliza". Hauexek izan ziren Gotzainaren hitzak, eta hauexek sarritan Demontreserenak ere.
|
|
|
Egintza ezin femininoagoa den erditzeak dakartzan alde ezkorrak, ahulezia eta zikina, gizonak erremediatzen ditu, hark daukalakoan garbiaren indarra. Erditzea lohia eta garbitu beharra dela erakusten
|
zuen
Elizak" purifikazio" ko erritua eginarazten zienean erdi berriei; eta ideia noraino egoskorra den adierazten du Luiaondon nire gaztaroko pasadizo batek. Haurrak jostetan ari zirelarik, mutiko batek" coña!" esan zuen; neskatilak, holakorik ez esateko gaztigatu zion; mutikoak, berriz, bere burua justifikatzeko:
|
|
2021
|
|
|
Ilunagoa izanda ere, ekialdetik sartzen zen argitasuna. aldarea, gurutze handia eta imajina koloretsuak nabarmenduak gelditzen ziren, kandela erraldoiek ere arreta erakarriz. Mendebalderantz elizaren luzera markatuz, zutabe lerro jarraiak bitan banatzen
|
zuen
eliza. Eta zer nolako arku ikusi zituzten!
|
|
|
Hori dela eta, herrian denek ezagutzen zuten bai bere bizibideagatik eta bai bere eliza zaletasun handiagatik, Marixol arrunt elizkoia baitzen. Goizero, okindegia zabaldu aurretik, elizara joaten zen meza entzutera eta igandeetan herriko apaiza laguntzen
|
zuen
elizako jardueretan.
|
|
|
Zein zara zu emen niri esondeak emoteko? Zure siñistea eta zure gizakoena guzurra dala diñotsut, guzurra Iesukristo eta guzurtokiak
|
zuen
Elizak". Asi giñan ez bai, ez baian, berotu giñan, eta... baiña ez zan ezer izan:
|
|
|
Egia da ez dagoela guztiz garbi noraino ulertu eta atzeman nahi izan
|
zuen
Elizaren eginkizun akulturatzailea eta agintaritza politikoaren kolonizazioarekiko uztarketa, eta ilun dela oraindik zenbateraino ohartu zen bera ehundura hartan objektiboki betetzen ari zen legitimazio lanaz.
|
|
|
Zure siñistea ta zure gisakoena guzurra dala diñotsut, guzurra Jesukristo ta guzurtokiak
|
zuen
Elizak" (idem).
|
|
|
[...] Zure siñistea ta zure gisakoena guzurra dala diñotsut, guzurra Jesukristo ta guzurtokiak
|
zuen
Elizak (58 or.).
|
|
2022
|
|
|
Hala, zaldunak ezin izan zuen nehoiz gehiago ikusi ez oturuntzetan ez eta bertzelako bilkura handietan ere. Zaldunak anderearen bizimoduaren nondik norakoez galdetu zuen, eta jakin
|
zuen
elizetara eta komentuetara joaten zela maiz; eta hain zelata ona jarri zion, non dama ezin baitzen nehorat heldu hura baino lehen, eta elizan geldituko zen emaztekia han ikusteko ditxa zeukan bitartean. Eta dama han zegoen denbora guzian hain amultsuki begiratuko zion, ezen hura ezin izanen baitzen gizonak zion amodioaren ez jakinean gelditu.
|
|
|
Hiru urte lehenago, Burgosen gerlari postu bat eskaini ziotenean, Izotz itzuli zen Santurtzira, baina arrebak lehen baino arazo larriagoa zuen. Iragarrita bezala apezak sorginkeriaz eta erreboltari bezala salatu
|
zuen
elizan, andere Edelmirak, Goyak eta Luxana andereak lagunduta. Izotz San Jorgeko abadearekin hitz egitera joan zen Zuriñeren kontuak zuritu nahian.
|
|
|
Orduantxe konturatu zen lagunaren helburu gaiztoez eta bere erregeen eta erresumaren defendatzailea zenez, oso garbi zituen bere fideltasunak. Gaztelako Garcia infantearen erailketa egun zorigaiztoko hartan bertan Sancha printzesa bortizki bultzatu
|
zuen
eliza barnera, ez tratu txarra emateko, bere segurtasunerako baizik. Gertaeraren ondoren, ataria itxita aurkitu eta jauregira armak, gerlariak eta zaldiak hartzera itzuli zenean printzesarekin topatu eta bere jokaera azaldu zion.
|
|
|
Bertze aldaketa bat, Gailaren inguruan gertatu zen. Gero eta denbora gehiago pasatzen
|
zuen
elizan. Aurreko apeza hil zenean, Tello izeneko apez berriak zuzentzen zuen Arlanzoneko Eliza lana.
|
|
|
Lapsus bat, hurrean, bi lekuak simetrikoak baitira topografikoki ere: Axpururen aurrean, ibaiaz bestaldeko tontorrean dago Santa Marinako ermita, Murueta gainean, hau da, Axpuruko abadeak meza ematen
|
zuen
elizaren gainean.
|
|
|
Bretainian, Saint Pol de Léon go dorreari (Kreisker i) deabruaren dorrea esaten diote: deabruak beretzat nahi
|
zuen
eliza bat, jainkoarenak baino ederragoa, eta gau bakar batean eraiki zuen; baina, kanpandorrean oilarra ezarri zuenean, San Paulok benedikatu zuen... (laburtua, Sébillot 1968 IV:
|
|
|
Léon go oilar horrek ez
|
zuen
elizaren bukaera galarazi, aitzitik, puntaraino egina zela adieraziz, benedikazio baten heineko ondorioa lortu zuen. Agian, kanpai dorreko oilar guztien eginkizuna deabruak uxatzea da.
|
|
2023
|
|
|
Luterok auzitan jarri
|
zuen
Elizak salbamenaren izenean negozioa egiteko zuen autoritatea; auzitan jarri zuen barkamena induljentzia bidez lor zitekeela. Horrela, Wittenbergeko elizako atean iltzatu zituen 95 tesiak eta Alberto artzapezpikuari bidali zizkion tesi horiek, induljentzien salmenta debekatzeko eskatuz.
|
|
|
Eliza katolikoarentzat, beregandik at salbamenik ez zegoen; Elizaren kide izatea eta salbamena estuki loturik zeuden; salbamenaren giltza bere eskuetan hartu
|
zuen
Elizak eta eskumiku mehatxuaren bidez eusten zien katolikoei bide zuzenean; elizako agintariek ezarritako mugetatik irteten zirenak eskomikatu egiten zituen. Lutero eliza katolikoaren jarrera horren kontra altxatu zen; harentzat eliza ez zen Jainkoaren eta sinestunaren arteko ezinbesteko bitartekaria; sinestuna salba zitekeen eliza erakundetik at ere.
|
|
|
Hainbat Aita Santuk (Juan VIII.ak, Leon IX.ak eta Urbano II.ak) induljentziak banatuz errekrutatzen zituzten gurutzadetako soldaduak; beste batzuek (Leon IV.ak) zerua agintzen zieten musulmanen kontrako gerran hiltzen zirenei; baziren (Bonifazio VIII.a) Erromarako erromesaldia egiten zutenei induljentzia osoa agintzen zietenak ere (Smith, 1911). Monasterioak edo elizak eraiki eta fundatzeko edo beste proiektuetarako erabiltzen
|
zuen
Eliza katolikoak induljentzietatik ateratako dirua. Induljentziak ez ziren gurutzadetako edo katedralak eraikitzeko bakarrik erabiltzen; induljentziak ziren Aita Santuaren aberastasunen iturrietako bat ere.
|
|
|
Luterok gizabanakoen artean banatu
|
zuen
elizak zuen autoritatea; baina, gizakiaren ikuspegi ezkorra zuen; giza-natura oinarrian txarra zela eta ongia egiteko askatasunik ez zuela esaten zuen. Luterok ezdeustasun sentimendua sentiarazi zion gizakiari; gizakia Jainkoaren eskuetan tresna pasibo bat zela eta hark Jainkoaren aurrean egindako merituek ezertarako ez zutela balio esaten zuen.
|
|
|
Idatzi asko egin zituen eta Testamentu Berria itzuli zuen alemanera.Wartburgon zegoela, 1521eko azaroaren 19an argitaratu
|
zuen
Eliz oharrak: jende arruntarentzat, sinestun guztiek ulertzeko moduan idatzitako sermoiak; mezatan irakurtzen ziren gutun eta ebanjelioen azalpenak.
|
|
|
Luterok esan zuen Carlstadt en idazlanak ez zirela argitaratu behar Wittenberg eko Unibertsitatearen baimenik gabe. Luterok 1524ko udan Turingiako hainbat herritan predikatu
|
zuen
elizak, irudiak eta aldareak suntsitzen zituztenen kontra eta Eukaristiaren sakramentua ukatzen zutenen kontra; abuztuaren 22an Jenan predikatu zuen eta Eukaristian Kristo errealki presente zegoela zalantzan jartzen zutenei eraso zien; elizetako irudiak kendu nahi zituztenei eraso zien. Carlstadt kexu zen, Luterok Thomas Müntzer en jarraitzaileen artean kokatu zuelako.
|
|
|
Ez dago ziur Luterok eta Erasmok elkar pertsonalki ezagutu ote zuten. Eskolastika, monakotza, lege kanonikoak eta Aita Santuaren dekretuak kritikatzen hasi zenean erakarri zuen Luterok Erasmoren arreta; Erasmok berak ere egina
|
zuen
elizaren hainbat praktikaren kritika. Erasmok Axiomata Erasmi pro causa Martini Lutheri (Martin Luteroren kausaren aldeko Erasmoren axiomak) idatzi zuen Luteroren alde, hura etsaiengandik babesteko.
|
|
|
Elizari buruzko ikuspegi espiritualista zuen Luterok hasieran. Kristorengan zuten fedeak elkartzen zituen kristauak eta Kristauen komunitate deitzen
|
zuen
eliza; Elizak ez zuen agintaririk eta antolamendu hierarkikorik: sinestun guztiak ziren apaiz eta Aita Santu, denak berdinak.
|
|
|
Erromako Aita Santuari buruz, Leipzig-eko romanista guztiz ospetsuaren kontra. Esaten
|
zuen
eliza sinesmenetik elikatzen zela eta gizarte espiritual bat zela; kristautasun espirituala zela benetako eliza bakarra; elizak ez zeukala lurrean bururik; gotzainak mezulari soilak zirela eta kristau denak berdinak direla; elizak ez zeukala Kristo beste bururik. Aita Santuaren autoritate erlijiosoaren kontra jo zuen; esaten zuen gotzain bat besteen gainetik jartzea, gizakien antolamendu bat besterik ez zela; gotzainek eta Aita Santuak ezin zezaketela eliza arautu (Smith, 1911; García Villoslada, 1973; Roper, 2010).
|
|
|
Elizaren gatibutza babiloniarrari buruzko preludioa izeneko liburua (1520) latinez idatzi zuen, teologo eta apaizei zuzenduta. Esaten
|
zuen
Elizak gatibu zeukala herri kristaua, sakramentuen bidez. Sinestunen bizitza askatzeko zazpi sakramentuen katea hautsi nahi izan zuen Luterok idatzi horren bidez. Luterok hasieratik hiru sakramentu bakarrik onartzen zituen: bataioa, penitentzia eta Eukaristia.
|
|
|
Lehen egunean Luterok eztabaida eskolastiko bat izan zuten, Carlstadt en zuzendaritzapean eta ikasle, batxiler eta irakasleen aurrean. Luterok galderei erantzun ondoren, zin egin
|
zuen
Elizaren dotrinari atxikiko zitzaiola eta begirunea eta obedientzia izango ziela dekanoari eta beste irakasleei. Gero, urrezko eraztuna eta Doktoretzako birreta jarri zizkioten eta hitzaldi bat eman zuen.
|
|
|
Neka neka eginda zegoen Praixku. Bankuan eserita egon nahi zuen, ezer gehiagorik egin gabe, hain ondo ezagutzen
|
zuen
eliza eder horren aurrean. Atzean zeukan tabernako terraza beteta zegoen, igande arratsaldeko giroak horretara animatzen zuen, eta jendearen ahotsak eta mahai metalikoetan uzterakoan edalontziek ateratako soinuak baserrietatik zetozen traktoreen motor eta behien marru urrutiekin nahasten ziren.
|
|
|
Hesiaren bestaldean egoteak ez zion ezustekoa eragotzi, bortitza zen piztia haren itxura, eta ernai jarri zituen gainera inguruetako lau hankako guztiak: zaunkak garun begietan oihartzun ibili
|
zuen
elizarainoko bidea, ezker eskuin hainbat baserrik osatzen zuten korridore itxurako hartatik barna.
|