|
2017
|
|
|
Lazkanok gogoratu duenez, Manuel Lekuonak 1925ean Oñatin egin zen batzar batean esan omen
|
zuen
bertsolaritza ez zela mozkorren kontu bat, bertsolariak herriaren ahotsa zirela eta orduko elizgizon buruak kontra atera zitzaizkion.
|
|
2018
|
|
|
Baina gutxitan gertatzen da, eta, beraz, gutxiagotutako kultur sorkuntzak hobe du bere espazioak eraikitzen saiatzea. Horixe egin
|
zuen
bertsolaritzak. Bere proiektu soziokulturalaren helburu nagusia bertsolaritza geroratzeko aukerak sortzea zen, eta horretarako sortu zituen bertso eskolak, elkarteak, txapelketak, aisialdiko jarduerak, hezkuntza arautuko eskolak, hedabideak, borondatezko lanerako ekimenak… eta bertsolarien jarduna testuinguru horretan txertatu zen.
|
|
|
Agente bihurtzen da eta bere egoera eraldatzeko gai da. Horrek guztiak errazten du bertsolaritzaren gizarte mugimenduaz hitz egitea, eta horrela azal dezakegu nork jarri zuen martxan bertsolaritzaren proiektu soziokulturala eta nork eraman
|
zuen
bertsolaritza berriro osasuntsu sentitzera.
|
|
2020
|
|
|
Gaur askok telebistako pilota emanaldietatik ezagutzen badute ere, Xabier Perez Euzkitzek ibilbide distiratsua egin
|
zuen
bertsolaritzan. 1966ko ekainaren 9an Azpeitian jaio zen, baina harreman estua izan du amaren herriarekin, Azkoitiarekin, eta bere goitizena ere, Euzkitze, amaren jatorriko baserritik hartu zuen.
|
|
|
Beste askotan bere komentarioak entzun zitezkeen bertsoaren gainetik: “Eskua atzera eraman du”, “txapelari heldu dio”… Berak pentsatzen
|
zuen
bertsolaritza galdu egingo zela, eta berak fenomenoa altxor gisa jaso nahi zuen, bere komentarioekin dokumentu etnografikoa osotuz. Ez zen konturatzen zer desastre zen hori emititzeko garaian.
|
|
|
Aldaik, aurretik, Donostiko Herri Irratian egin zuen lana, eta han ere jorratu
|
zuen
bertsolaritza. Euskadi Irratian hasi zen gero, eta hemen ere egin zituen gauza batzuk programa horri ekin aurretik.
|
|
|
1980 hasieran oraindik ere publiko homogeneo bat
|
zuen
bertsolaritzak. Horien kultura kontsumoa kasik bertsotara mugatzen zen, eta konpartitzen zituzten balio batzuk aipatzearekin, kasik nahikoa zuen bertsolariak arrakasta izateko.
|
|
|
ETBko Hitzetik Hortzera bertso programaren sortzailea, lehen aurkezle eta zuzendaria izan zen ondoren. Ikus entzunezkoetan eredu garatu bat lortu
|
zuen
bertsolaritzarentzat. Eragile garrantzitsua Elkartearen sorreran, eta aurkezle, gai jartzaile eta epaile gisa ere aritutakoa.
|
|
|
Bertsolaritza ere pack horretan zihoan. Nola lortu
|
zuen
bertsolaritzak patu horri iskin egitea?
|
|
|
Ordura arte ezagutu ez zen abiadura bat hartu
|
zuen
bertsolaritzak, eta bertigo puntu bat ere sartu zitzaien mugimenduaren buru zebiltzenei. Hitzetik Hortzeraren itzelezko audientziekin kointziditu zuen horrek guztiak.
|
|
|
Esan bezala, ‘euskal gaiak’ arrakasta handia zuen Europa Erromantikoan. Gero, bertako prentsa garatzen joan zen neurrian, hemen ere tokia hartu
|
zuen
bertsolaritzak. Abbadiaren Lore Jokoen berri emango da urtero 1851tik aurrera, eta Manterolaren Euskal Erria aldizkariak sekulako bultzada eman zion bertsolaritzaren presentzia mediatikoari 1878tik aurrera.
|
|
2021
|
|
|
Ekialdeko pentsamendua intuitiboa da, kontenplatiboa, gauzak dauden bezala uztearen aldekoagoa. Zavalak hori ikusi
|
zuen
bertsolaritzan. Eta berak esaten du hori.
|
|
2022
|
|
|
Bigarren egunean izan zen Andoni Egaña lekuko berezi gisa batzordekideon galderei erantzuten, eta Felix Zubiak galdetu zionean ea zergatik erabaki zuen 68 urte beteak zituela Txapelketa Nagusira itzultzea, bertsolaritzaren norabideari buruzko kezka batek bultzatuta itzuli zela jakinarazi zuen. Lehen hitzetik aitortu
|
zuen
bertsolaritzaren baitan gehiegi garatu den jarrera oker bat sumatzen zuela, desbideratze hitza uste dut erabili zuela, eta jarrera oker hori zuzendu nahian hartu zuela erabakia, txapelketak beti funtzionatu izan duelako erakusleiho erraldoi moduan, eta desbideratze hori neurri handi batean berak bultzatua izanak behartu zuela pausoa ematera.
|
|
|
Hiztegi Errimatua liburuan argitaratu zuen 1981ean Amurizak. Honek ere kirolarekin lotu
|
zuen
bertsolaritza, izenburuan bertan ageri denez. Bi kasu hauek ezagututa, esan daiteke, beraz, xakeari eta bertsolaritzari buruzko lehen argitalpen didaktikoak kartzelan ondu zirela.
|
|
|
Balentin Larreak ez
|
zuen
bertsolaritza ezagutu Ibarrarti esker, lehenagotik zetorkiokeen interesa. Irunen 1902an eratu ziren Lore Jokoetan Seis preludios vascos aurkeztu zituen.
|
|
|
Eta orduan, bertsolaritzan jarri zituen begiak. Herri arimaren osagai garrantzitsu eta barne barnekotzat juzgatu
|
zuen
bertsolaritza, osagaietan lehenengoetakoa.
|
|
2023
|
|
|
XIX. mende bukaeran jende jantziaren begirunea jaso
|
zuen
bertsolaritzak. Unamunok ere —hainbatetan euskal kulturarekin hain gordina izandakoa— eskaini zion keinua:
|