|
2015
|
|
|
Imajinatzen dut nik moduan beste jende askok ere hala egin behar izan duela. Hori guztia karga emozional handi bat da”, ondorioztatu
|
zuen
bertsolariak.
|
|
2017
|
|
|
Euskal Herrian, bertsolaritza omentzeko propio egin eta jarririk dagoenetan nabarmenenetakoa izango da oriotarraren pieza. Izan ere, irudigile ospetsuak beti izan
|
zuen
bertsolariekiko halako miresmen bat… euskaraz mintzatzeko gai ez bazen ere. Bere liburuetan, Quosque tandem ezagunean batik bat, bertsolariaren figuraren gorespena egiten du, bertsolaritzak egun duen prestigiorik ez zuen garaietan.
|
|
|
Urriaren 25ean hil zen Xenpelarren emaztea. Fabrikara joaten segitu
|
zuen
bertsolariak. Bere azken oihal pieza azaroren 20an bukatu zuen Fabrika Handian.
|
|
|
Udarregin urte askoan bizi eta gero, Artikula Haundi izeneko baserrira aldatu ziren, eta hau badakit autopista egiterakoan bota zutela. Edozein modutan ere, memorizatzeko erabil daitekeen metodorik bitxienetako bat erabiltzen
|
zuen
bertsolariak, eta merezi luke azterketa bat. Jose Aranburuk Udarregira joaterik ez zuenean, bertsolaria bera, makilan arrastoak egin eta, jaisten omen zen Usurbilera; gero, makilari begira esaten zizkion bertsoak organistari.
|
|
2018
|
|
|
Xabier Amurizak aipatzen zuen garai batean hiru muga jartzen zitzaizkiola bertsolariari: bertsolaria ezin zen egin, jaiotzetik izan behar
|
zuen
bertsolari; ez zen emakume bertsolaririk izango eta sehaskan euskara jaso gabeko haurrik ez zen bertsolari izango. Pentsa nola aldatu diren gauzak:
|
|
|
Bertsolari bizia, zirikatzailea eta jario handikoa izan zen. Bertsokidea aurkari gisa hartu eta hura azpiratu arteko onik ez
|
zuen
bertsolari klasea zen oiartzuarra. 1978an, X. Bertsolari Egunean, omenaldia egin zioten Karmelo Baldan.
|
|
2020
|
|
|
1991ko Gipuzkoako finalean txapela janzteko zorian zela egin zuen tongoak mito bilakatu zuen. Bertsolaritzaz gogoeta etengabea egin
|
zuen
bertsolaria izan zen eta da, baina alor gehiagotara eraman zuen azterketarako grina hori eta, esate baterako, euskaltasunaren norabideaz Hiztunpolisa izeneko lana argitaratu zuen 2013an. Bere soslai bat osatzeko liburu aproposa da Joxerra Garziak elkarrizketa formatuan egin zion Bertso ispiluan barrenaizenekoa.
|
|
|
Konjuntzio bat izan zen: batetik, bozgorailu gisa funtzionatu zuen bertso programa audientziatsua; baina, bestetik, sekulako maila
|
zuen
bertsolari multzo handi bat Egaña, Sarasua, Amuriza, Sebastian, Lopategi, Peñagarikano, Euzkitze eta abarrekin, gizarte molde berriarekin konektatzeko gai izan zena. Alegia, bertsolariak Garmendia eta Egileor eta gisakoak izan balira, eta niri gustatzen zaizkit bertsolari horiek ere, telebistak izan zezakeen bozgorailu funtzioa alferrik izango zen.
|
|
|
1980 hasieran oraindik ere publiko homogeneo bat zuen bertsolaritzak. Horien kultura kontsumoa kasik bertsotara mugatzen zen, eta konpartitzen zituzten balio batzuk aipatzearekin, kasik nahikoa
|
zuen
bertsolariak arrakasta izateko. Baina euskal jendartea beste puntu batean zegoen ordurako.
|
|
|
Legebiltzarrera ere iritsi zen kontua, HBk nahiz EAk eramanda, eta Zarraoak EiTBko zuzendari orokor gisa, bere azalpenetan esan
|
zuen
bertsolariek ez zutela gidoia jarraitu. En fin…
|
|
|
Eta, hala izanik ere, penak bultzatu
|
zuen
bertsolari izatera. Edo, zuzenago esanda, lehen bertsoak idaztera, lehenago ere bertsolari bat berarekin baitzeraman Luzia Goñik.
|
|
2021
|
|
|
Zorte txarrekoa bezain pertsonaia maitatua behar
|
zuen
bertsolariak eta bazituen egunkarietan berari buruz idaztera animatu ziren lagun ilustreak ere. Serafin Baroja idazleak, esaterako, donostiarraren bertsoetan jarri nahi izan zuen fokua El Tiempo egunkari madrildarrean (1876/01/24):
|
|
|
[1] Abel Muniategi jartzen dute bertsolari jantziaren eredu gisa. Hain zuzen ere hilabete batzuk lehenago Amurizak berak iruzkindu eta goratu
|
zuen
bertsolari honen soslai hori:
|
|
|
Ez zen nolanahiko haserrea izan gainera: gehiago ez zela txapelketetara edo sariketetara aurkeztuko iragarri
|
zuen
bertsolariak erantzun gisa.
|
|
|
Manuel Lekuonak, esaterako, bertsolaritzaren ikerketa modernoa abiarazi zuen 1930eko bere hitzaldi famatuan, Saharako Tuaregen edo galiziarren bat bateko bertsoak aipatzen zituen [1], baina oso zabaldua zegoen bertsolaritza munduan bakarra zeneko ideia. Euskal kulturaren ikur bereizgarri bezala funtzionatzen
|
zuen
bertsolariak, nahikoa ikur esentzializatua zen gainera, eta hobeto funtzionatzen zuen munduan bakarra zela esanda.
|
|
2022
|
|
|
Ondo baino hobeto nekien egun horretan zela finala, gai jartzaileen taldean aritu bainintzen. Eta banekien, era berean, egina zuen progresio paregabea tarteko, Gorka bera ere finalisten artean zela, halakorik lortzen
|
zuen
bertsolaririk gazteenetarikoa bihurtuz. Zergatik bestela Bizkaiko kosta, zergatik asteburu erromantikoa… Alferrik dena.
|
|
2023
|
|
|
Aitzindaria izan zen bertsoak prentsan argitaratzen. Bertsolaritzaren lehen apologia ere berea da, eta apologia honek, Aitorren kondairarekin batera, lehen aldiz zirkulazioan jarri
|
zuen
bertsolaria ikur nazional gisa. Bere azken urteetan, geroz eta arreta gehiago jarri zion kantu inprobisatuari, eta bere azken liburuan, aipatu berri dugun Biarritz horretan, orrialde mordoa eskaini zizkion.
|
|
|
534). Bat batekoa idatziari gerturatzeko ahalegina egin zuten garai berean bien arteko hibridazioa gauzatzen
|
zuen
bertsolaria agertu zen, eta garaiko intelligentsiak gorazarre egin zion gogoz.
|
|
|
beti desordutan, mozkorkerian eta barrabaskeriatan zebilen bertsolaria bezalako figura subalterno bat ezin omen zen eredu izan egin nahi zen Pizkunde kulturalerako. Alde horretatik, deigarria da berriro Txomin Agirrek berak Iru erezi [1] ipuinean eskaini nahi izan
|
zuen
bertsolariaren egokiera: emaztea eta aberria asko maite dituen arren Jainkoa gehiago maite duena, entzule hordituei jaramonik egin gabe, eskaini dioten sagardoa dastatzera iritsi gabe, isiltzea erabakitzen duena.
|
|
|
“Badakit bi semeak etxegintzan edo ibili zirela. Mallabiko gure jaiotetxea, Bitoita baserria, 1940an erre zenean, gure aitak kontatzen
|
zuen
bertsolaria etorri zitzaiola eta lasai egoteko esan omen zion, bere bi semeak bidaliko zizkiolako etxea eraikitzeko. Zaharrena, Jose, etxegintzan ibilia zen nonbait eta Felipe arotz.
|
|
|
Hiru aipamen horien berri Fernando Arzallus Zestoako Udaletxeko kultura teknikariak eman zuen Danbolinen argitaratutako artikulu batean, eta Jesus Mari Etxezarretak burutu
|
zuen
Bertsolarien desafioak, guduak eta txapelketak liburu ederrean ere aipatzen dira horietatik bi.
|