|
2013
|
|
|
Prozedura berrian, aldiz, idazketa nagusitu zen. Demandatzaileak idatziz aurkeztu behar
|
zuen
bere demanda auzitegian. Demandatuari idazki hori helarazi behar zitzaion, demandatu horrek bere defentsa formaliza zezan.
|
|
|
Ikasketa juridikoek gainbehera izan zuten bitartean, pentsamendu teologikoa loratu egin zen; pentsamendu horren adierazgarri izan zen, hain justu ere, literatura patristikoa. Are gehiago, Tertulianok, Elizako lehenengo aitak, jurista moduan hasi
|
zuen
bere karrera, baina gero bertan behera utzi zuen ibilbide hori.
|
|
|
Teodorikoren Ediktua, gutxi gorabehera, 500 urte inguruan aldarrikatu zen; zehatz esateko, Teodoriko Handiak, Italian ostrogodoen errege izan zenak, aldarrikatu zuen. Teodoriko Handiak, politikaren ikusmiratik, egoki ikusi
|
zuen
bere burua ekialdeko enperadorearen ordezkari moduan aurkeztea Konstantinopolisen. Teodorikoren ediktua, edukiaren aldetik zuzenbide erromatarra bazen ere, erromatarrei eta godoei aplikatu zitzaien.
|
|
|
Justinianoren lan juridikoa programa handizale baten barruan kokatu behar da. Programa horrek Erromako Inperioaren antzinako loria berriztatu nahi
|
zuen
bere alde guztietan. Justiniano energia handiko eta adimen argiko gizona zen, eta, Napoleonek bezala, lo ordu gutxi behar zituen.
|
|
|
Baina zuzenbide pribatuaren esparruan ere, zuzenbide erromatarrak gizartea aldatu zuen, hainbat arau zaharkituta geratuz. Francogallia izeneko lanean (1573), humanista horrek adierazi
|
zuen
bere garaiko Frantzia erakunde frantziarren eta ez erromatarren ondorio zela, eta frankoena herri germaniarra zela, Erromako zuzenbideak ukitu ez zuena. Tomanek azaldu zuen bezala, Frantziako lurraren jabetza zuzenbideak arautzen zuen buruen buruenik ere, eta Erdi Aroan Libri feodorum deitutakoak Corpus iurisean sartu arren, zuzenbide feudalak ez zuen zerikusirik benetako zuzenbide erromatarrarekin.
|
|
|
Jurista erromatarrek zuzenbide zibila aipatzean, aldiz, batik bat zuzenbide pribatuari buruz ari ziren, hots, Digestoaren berrogeita bederatzi edo berrogeita hamar liburutan eta Kodearen hamabi liburuetatik bederatzitan jasotako gaiei buruz. Ildo berari segiz, Doneauk ulertu
|
zuen
berari zegokiola zuzenbidea aztertzea, alegia, subjektu pribatu bakoitzari egoera desberdinetan bere ius izenekoa esleitzen zion zuzenbidea aztertzea. Latina edota Europako beste hainbat hizkuntza aztertuz gero, ikus zitekeen hitz berbera erabili ohi zela, hala nola, ius, recht edo droit, zuzenbide objektiboa nahiz eskubideak adierazteko, edo, beste hitz batzuez esanda, betebeharren zuzenbidea nahiz gauza saltzeko eskubidea aipatzeko; esangura bikoitz horren azpian ingelesez sekula agertuko ez den anbiguotasuna zegoen.
|
|
|
imperium kontzeptuak adierazitako aldi baterako aginte gorena eta sacerdotiumaren aginte espiritual gorena. Kodeak esanbidez adierazi
|
zuen
bere agintepeko pertsona guztiek San Pedrok erromatarrei utzitako fede ortodoxoa praktikatu behar zutela. Edonondik begira dakiola ere, XI. mendearen amaieran elizaren juristarik garrantzitsuena zen San Ivo Chartreskoak hauxe argudiatu zuen:
|
|
|
Modenan, esaterako, 1175 urtean sortu zen zuzenbideko fakultatea. Paduako studiumak 1222an hasi
|
zuen
bere ibilbidea eta Italiako beste hiri batzuek eredu horri ekin zioten, Paviak esaterako, bertako zuzenbide lonbardiarraren eskola zuzenbide zibil eta kanonikoko fakultate bihurtuz. 1224 urtean, berriz, enperadore Federico II.ak Napoleseko Unibertsitatea sortu zuen, eta bertan zuzenbide erromatarra bakarrik irakasten zen.
|
|
|
1224 urtean, berriz, enperadore Federico II.ak Napoleseko Unibertsitatea sortu zuen, eta bertan zuzenbide erromatarra bakarrik irakasten zen. Unibertsitate berriaren arrakasta ziurtatzeko, enperadoreak agindu
|
zuen
bere mendekoek bertan ikasi behar zutela, eta ez, ordea, Bolognan. Hasieran, Siziliako erreinuan bakarrik aplikatu zen agindu hori, baina gero, Lonbardiako Ligarekin izandako liskarraren ondorioz, eta Bologna liga horretako kide izateagatik, bere agintepeko lur lonbardiarretako mendeko guztiei zabaldu zien Bolognan ikasteko debekua, baita Alemania eta Borgoinako mendekoei ere.
|
|
|
Bien bitartean, zuzenbide erromatar berriak bere ibilbideari ekin zion. Mendearen amaieran, gero kardinal bihurtuko zen Pedro Cardonakoak zuzenbide zibila ikasita erdietsi
|
zuen
bere jakituria, eta horretan, lehenengo katalan ezaguna izan zen; aldi berean, Kodean jasotako bi konstituzio greziar latinera itzultzeko gai ere izan zen (C.3, 10,1 eta 2). 1160 urtean, Erakundeen apparatus deitutakoa egin zen Reimsen; beharbada, Alberikok idatzi zuen hori, Bolognako glosagileen ordezkari hain garrantzitsu ez zen batek.
|
|
|
Orleanseko maisuek xehetasunez azaldu zituzten Corpus iurisaren zati guztiak, baina testuen jatorrizko hurrenkera goitik behera errespetatu nahi zutenez gero, ez ziren ahalegindu testu horien sistematika berrantolatzen. Zino Pistoiakoaren lanari esker, horien ikasketak Italiara zabaldu ziren; Zino olerkari noblea eta Danteren laguna zen, eta horrek herri zerbitzuaren eta irakaskuntzaren artean erdibanatu
|
zuen
bere karrera. Beraren lanik esanguratsuena Kodeari egindako iruzkin xehea izan zen, eta bertan Jacques Revignykoaren eragina ikus zitekeen argiro.
|
|
|
Egia esan, horren lanaren zati handi bat aurrekoen aipamena baino ez zen izan; hala ere, Bartolok beti gehitzen
|
zuen
berea zen zerbait, aurreko eztabaiden iluntasunaren barrena zidor argiren bat aurkitu eta arazo bakoitzari irtenbidea eman nahian. Horren eraginari esker, zuzenbide zibilaren azterketa ez zen izan lehen bezain akademikoa, eguneroko arazo juridikoei erreparatzen zitzaielako gehiago.
|
|
|
Austinek zuzenbide erromatarraren erakunde bereziak orokortu zituen, eta oraingoan Mainek erakunde horien garapen historikoa orokortu zuen. Mainek ulertzen
|
zuen
bere metodoaren euskarrian natur zientziak zeudela. Ancient Law deitutakoaren hasieran, Mainek dio gizarte primitiboetako zuzenbidearen hastapeneko ideiak «juristarentzat direla, geologoarentzat lurraren lehenengo geruzak direnak».
|
|
|
Jasotze horretan Erromako Inperio Santuak etengabe emandako bultzadak ere izan
|
zuen
bere eragina. Inperioko zuzenbidea, Corpus iurisera bildutakoa, Ius commune bihurtu zen Europako hainbat eta hainbat tokitan, eta enperadoreek aintzatetsi zuten zuzenbide hori orokorrean jasotzea, lurralde desberdinak batzeko modua izan zitekeela.
|
|
|
Zuzenbide horren oinarrizko printzipioak axiomatikoak eta agerikoak ziren. Zuzenbidearen inguruko ideiak azaltzean, Grotiusek baieztatu
|
zuen
bere iritzia egitate berezi bakoitzetik bereizita zegoela, matematikoentzat euren figurak gorputzetatik bereizten ziren bezala (prolegomena, 58). Zuzenbide naturaleko arauak bi modutara egin zitezkeen:
|