|
2009
|
|
|
Shortyri buruz galdetu genion. Inoiz ustiatu al
|
zuen
bere erdia. Petek ezetz egin zuen buruaz.
|
|
|
Bere harrotasunik handiena, manta bakarreko prospektorea? izatea zen eta hil zenean halaxe jarrarazi
|
zuen
bere hilarrian, Heriotza Ibarrean.»
|
|
|
Peteri galdetu genion ea nolatan ez
|
zuen
bere partea saldu. Bagenekin hainbat eskaintza izan zituela.
|
|
|
Mikelek ezagutu zuen hamalau urte zituenean, bere arreba Karmelerekin ezkondu zelako, eta beretzat oso inportantea izan zen. Beti esaten
|
zuen
berak bi aita izan zituela: bata berea, Feliciano, asko maite zuena, eta sentidu batean, gainera, oso inportantea izan zena beretzako, eta bestea Juanjo Lasa, neuropsikiatra, zientzia maite zuena..., ez dakit, beste istorio bat, oso diferentea, vasquista, liberal, izquierdista?
|
|
|
Ba, hori, Juanjo Lasaren gitarrarekin hamasei edo hamazazpi urte zituela hasi zen, eta handik gutxira berri bat erosi
|
zuen
berarentzat. Gero, 1963an, Manuel de la Chicaren gitarra bat erosi zuen.
|
|
|
Nire etxeko aurreko portxean daukat eskuzko kafe ehogailu handia. Esteban hil zen arte, amamak gobernatzen zituen bai denda eta bai hotela, eta hotelarekin jarraitu
|
zuen
bere azken egunetaraino. Urteetan maindire zikinak garraiatu zituen hoteleko eskailera estu eta pikuetan gora eta behera, etxean garbitzen baitzituen ikuzgailu zaharkitu batean, zabaltzeko burdin harian zintzilikatu baino lehen.
|
|
|
Hain zuzen, liburuan pixka bat aurrerago eginez, Laxaltek azalduko digu nola aitari, Dominiqueri, Nevadako Sierran igaro zituen lehen egunak zinez gogorrak egin zitzaizkion, hango orografiak, arras idorra berau? Euskal Herrikoarekin batere zerikusirik ez zuelako; nola, agertokiaren zailtasunak zirela medio, artzainik trebatuenak ere ezgai ikusten
|
zuen
bere burua. Nevadako mendietan pasatako lehen egunetan, esaten du Dominiquek, negar egin zuen.
|
|
|
Anek Laia ezagutzen duenez, barrenak husteko baimena duelakoan dago gizona. Beste batzuetan ere nirekin bertara joandakoa zen Laia eta egitekoak bere gain hartzeko eskaini
|
zuen
bere burua. Nola pentsatuko nuen kontu txarra zela hura?
|
|
2010
|
|
|
Ados nago zurekin, Marijo. Elorriagak gai inte resgarria aukeratua
|
zuen
bere azken nobelarako. Hala ere, irakurle gisa esan beharra daukat gaiak berak zein atal bakoitzaren hasieran agertzen diren aipuek sorturiko aurreikuspenak asetzeko gai ez dela izan Algortakoaren liburua.
|
|
|
«Orduan, terroristak, irribarre burlati batekin, bere egia berri eta terrible haren gorenetik so egiten zion ofizial alaiari, eta indiferentziaz kulunkatzen
|
zuen
bere oin biluzi, zapatarik gabea. Ez bere biluziak, eta ezta bere oin zikinek ere, ez zioten lotsa mendrenik ere eragiten.
|
|
|
nirekin igo zen Piarres Ainciart heletarra, Uztaritzeko ikastetxe katolikoan urte batez ikasle laguna, orain euskal idazle bezala ezaguna. Touggourteko izeba serora baten babesean opor batzuk harturik, bere soldadu konpainiara itzuli behar
|
zuen
bere soldaduzka denboraren bukatzeko.
|
|
|
Lur jo zuen Benitoren mailako azaldu nahirik, hantxe, Avenida del General Molako taxi geltokitik hur, igoa nintzen teilatuak, eta amak beso artean hartu
|
zuen
bere mutikoa La Voz de España-ren Terrible desgracia bularrean zanpatuz, «Ene, ene.?!», lurrikara bateko naufragoa balitz bezala: urragarrizko laztan bat Carmiñaren semeari, ni neu izan nintekeen gaztetxoari, orain, segur naiz, mastaren gorenera igota Grand Soleko hartan mila eta berrehun brazako osinean eskua jasorik adio eta mehatxu egiten didan hari berari.
|
|
|
Bizi izan zituen azkeneko urteetan, Mickaleen Conlon etxeko musikaria izan zen Lisdoonvarna ko Roadside Tavern en. Ostiralero jotzen
|
zuen
bere kontzertina eta eskusoinua, eta neronek gitarraz laguntzen nion han egon nintzen denboraldian. Behin batean, Clare konderrira bere sustraiak aurkitu nahian etorri zen irlandar amerikano batek, etxera itzuli baino lehen, agur festa bat antolatu zuen Doolin izeneko ondoko herrixkan.
|
|
|
Izan ere, 1937an Simenonek hamar urteren buruan Nobel Saria berak irabaziko zuela iragarri zuen. Sariak, baina, ez
|
zuen
bere etxerako bidea hartu nahi izan. Tartean Pearl S. Buck, F. E. Sillanpää, Winston S. Churchill... agertu ziren.
|
|
2011
|
|
|
Gidaria Mikel izaten zen beti, eta bidaia, lan kontuengatik izan edo turismoagatik edo oporrengatik izan, atsegina izan ohi zen, nahiz batzuetan okerreko bidea hartu eta pixka bat galdu? Oraingoan ere, 4Lak bidaia batean izan
|
zuen
bere azkena, baina, Potxolok ez bezala, bazterrean botata utzi gintuen. Gure seme alabekin Otsagabi aldera gindoazen egun batean gertatu zen.
|
|
|
Burgesa zen eta literatura moralkeriatik ateratzeko ahaleginean gauzatu
|
zuen
bere obra.
|
|
|
Bata egilearendako, bestea berarendako. Marcel Goulette pilotu handiak hartu
|
zuen
bere gain Paris Brindisi Paris raida egiteko lana. Légion d. Honneur eta Croix de Guerre 1914 ren jabe zen, Aireko Ministroa izendagarrietan ageri zen azken hegaldi hau egin zuelarik.
|
|
|
Inork gutxik ezagutzen du Jean Etxeparek urtetan eta urtetan segitu zuela Eskualduna astekariarekin kolaboratzen edota Gure Herria aldizkarian aritu zela, betiere idazle laiko eta librepentsalari gisa agertuz. Esan gabe doa, Buruxkak aferak ondo baino hobeto irakatsi zion euskaldun izatea zein nekeza den, eta, jakina, hortik aurrera zuhurrago jokatu
|
zuen
bere idatzietan, bridak jarri zizkion bere lumaren jarioari kolkoan zeramana biziegi ez papereratzeko, eta. Piarres Lafitteren esanean? «haren artikuluetan hitz erdika edo laurdenka usna zitezkeen haren azpi gogoetak».
|
|
|
Paulino Uzkudunek 1920 izan zuen ospe izugarria ez zen itzali, hark boxeoa utziagatik, askoz geroago arte. Uzkudunek, besteak beste, izan
|
zuen
bere kopia komikian: Francisco Belascoain, Pacho Dinamita goitizenez ezagunagoa.
|
|
|
Haren abenturei esker. Pedro eta Miguel Quesada anaiek sortuak? lortu
|
zuen
bere arrakasta handietako bat Valentziako MAGA argitaletxeak, El Guerrero del Antifazen sortzaile Manuel Gagok fundatuak.
|
|
|
Hizkuntza ez zen hitz segida hutsa. Ahalmen iradokitzaile bat
|
zuen
bere esanahi berehalako eta lexikalaz gain. Hitzekin egiten genituen jolasek, igarkizun, atsotitz, silaba transposizio edo zentzugabe baina musikalki antolatutako hitzen bitartez, are gehiago ohartarazten gintuzten hizkuntzaren ahalmen magiko iradokitzaileaz.11 Beraz, gure hizkuntzaren musika ikasi genuen edukiaren gainetik.
|
|
|
Portu giroan jaioa Aresti, portu giroan lortu
|
zuen
bere lehen lana, Zorrotzako Compañía Vasco Africana deituan, 1956 urtean; Afrikatik ekarritako zuhaitz enborren kontrolatzailea zen portuan:
|
|
|
Hartara alde egingo dik, eta bakea izango duk berriro», esan zioten lagunek. «Alde egingo dik, baina ez horregatik», esan
|
zuen
berak. Behiak saltzeko asmoa zuen.
|
|
2012
|
|
|
«99 inguruan oparitu zizkidan zintak, jarraitzen
|
zuen
bere mezuak?. Ez dakit nondik nora eskuratu zituen berak baina egia da altxortzat zituela.
|
|
|
«Aita Sarobek bandoa irakurri zuenean, egun huraxe aproposa iruditu zitzaion Indioen bila joan eta bizia barkatuko zitzaiela hitzemateko, eta ezin gogotsuago eskaini
|
zuen
bere burua horretarako. Eskoltatzat zeukan ofizialak eginahal guztiak egin zituen Aitari asmo hura burutik kentzeko, barbaroek ez dutela ongia estimatzen gogoraraziz, are gutxiago apaizen izaera, eta bi hilabete lehenago ere apaiz bat hila zutela; baina Aitak erantzun zion saiatu egin behar zuela, ea hainbeste arima Infernutik libratzen zituen, hara joango baitziren erremediorik gabe muino hartan hiltzen baziren, zeren eta apostatak izateaz gain sakrilegio, hilketa eta lapurretarik handienak eginak baitzituzten; eta bera hiltzen bazuten, Jainkoagatik hilko zela.
|
|
|
Aitari heltzen ziona eta Ignacio eztabaidatzen egon ziren puska batean, Aita lurrean eserita zegoela, erresistentziarik jarri gabe batere, bizia Jainkoari sakrifikatzea beste ardurarik gabe. Eta otso amorratu hark, inork ez ziola laguntzen ikusirik, Aita askatu eta geziak hartu zituen; baina gezia Aitaren kontra jaurtitzeko prest izan orduko, Ignaciok ere prest izan
|
zuen
berea haren kontra jaurtitzeko. Atzera eginarazi zion horrek.
|
|
|
biografia grafiko bat eskaini zigun, guztiz erreala eta benetakoa. Askotan aldarrikatu
|
zuen
bere lanaren errealismoa eta benetakotasuna, eta ez zituen onartu Surrealismoaren barruan sartzeko Bretonek egin zituen ahaleginak3 Surrealista baino gehiago errebeldea zen mexikarra, eta garai hartan Surrealismoa errebeldiaren ikurretako bat zen Iraultzaren ondorengo Mexikon. Itxuraz surrealista da Las dos Fridas4 margolana, baina benetan erabat errealista da.
|
|
|
Musika Hamabostaldiko afari bat zen, legegintzaldi amaiera hurbil duten horietako bat. Lehendakari ohiak ni bezalako tipoen beharra ikusten
|
zuen
berea ez zen alderdietarako eta nire etorkizunaz galdetu zidan. Orduan etorkizunaz galdetzeak, politikoaz gain, etorkizun biologikoaz galdetzea esan nahi zuen.
|
|
|
bozeramaile izendatu ninduen Lehendakariak 2004ko hasieran. Izendapen honek ere izan
|
zuen
bere hara?. Euskaldunon Egunkaria itxi zuten 2003ko otsailean eta erabaki zuten ni izango nintzela gai horretan Jaurlaritzaren bozeramailea.
|
|
|
Prestatua ala bat batekoa, neskak ez zion armairuan miatu izana leporatu, ez zion zaparradaren gehiegikeria aurpegiratu, ez zuen barkamenik eskatu. Kaskoen dantzak azpimarratzen
|
zuen
bere gorputzaren dardara.
|
|
|
New Yorken jaiotako idazle honek ia bizitza osoa eman zuen Europan, batik bat Ingalaterran eta Frantzian. Sentsibilitate handiko emakumea, borrokatu behar izan
|
zuen
bere burua idazletzat hartua ikusi arte hainbeste gizon idazleren artean. Literatura, bidaiak eta lagunen arteko konpainia ederra dira bere bizitzan izandako ardatzik garrantzitsuenak.
|
|
2013
|
|
|
Lizardik, bizi zela atera zuen bakarrerako, hogei poema hautatu zituen. Arreseren hau horrelako zakutzarra izan ez balitz (76 bertso sail gehi antzerkiabertsotan, 207 orrialde), agian irakurri izan zuen Barojaren Gaci guezacaspaldikoaren eredura (10 bertso sail, 69 orrialde) edo egileak berak sinatua eskuetan izan zuen Otañoren Zerbaitmodernoagorenera errenditu izan balu (20 bertso sail, 78 orrialde), kritika jasoago bat hartu ahal izanen
|
zuen
bere obrak, oro har. Hogei edo hogeita bost poemako liburu bikaina ateratzen ahal zen Nere bidean bahean pasatuta.
|
|
|
26 urte, eta ilusioz betetako bihotza. Geltokiraino amak, arrebek eta andregaiak lagundu zioten, eta, denak eskuarekin agur egitenikusi zituenean, gauza bera egin
|
zuen
berak ere, baina begirada ezkutatuta, haur bat bezalanegarrez ikus ez zezaten.
|
|
|
Baina Iruñeko fusilatze horiek oso eragin handia izan zuten herritarren artean. Iribarrenek berak idatzi
|
zuen
bere etxetik, Sarasate pasealekutik, entzuten zituela tiroak. Hiria oso txikia baitzen, dena entzuten zen!
|
|
|
Edozelan ere, Uriartek, arazo ekonomikoak medio, ezin izan
|
zuen
bere olerki bilduma argitaratu. Horren guztiaren berri, Uriartek berak Bonaparte printzeari bidalitakoeskutitzetan ikus dezakegu:
|
|
2015
|
|
|
Poetaren heriotzaren egunarekin jarraituz, denbora gutxian hasi ziren Internet, saresozialak, prentsa, blogak... berriari erantzuten, eta nire egunaariketa kezkagarri bihurtu zen, eta nire burbuilentzat arriskutsu gero konprobatu nuenez. Askokzuten Eroari eginiko elkarrizketaren bat Twitterren gogorarazteko, zenbat bider irakurridugu kronika pintoresko izan nahi zuten elkarrizketetan pixa egitera joaten zela etengabe, Coca Colak edaten zituela bata bestearen atzetik, halaxe erretzen zituela zigarroakere, elkarrizketatzaileari ordainarazten zizkiola (zerbait atera
|
zuen
berak ere)... voyeurismo
|
|
|
Oso andre txikia zen, itxuraz ahula. Aurreneko ibilaldian, Florentinok ezomen
|
zuen
berarekin abiatu nahi. Dédéek esan omen zion:
|
|
|
Interesgarria da Magrittek aurpegiaren aurrean jartzen digun sagarrari heldu eta barruko mamiaren zapore misteriotsua dastatzea. Kosk eta kosk eginez bete
|
zuen
bere irudizko mundua. Arina egin zion inpresionismoari; futurismoari egin zionak galderaz bete zuen gogo filosofikoa:
|
|
|
Sorterritik zeraman espiritu poetikoak arnasa hartu zuen Paul Éluard poetak hauspoturik. Bestetik, errealitatea irudikatzeko modu librea eta berezia betiko sartu
|
zuen
bere egongela estudioko lau hormen artean. Erabaki hori hartzeko lagungarriak izan ziren Dalí, Miró, Max Ernst artistekin izandako harremanak.
|
|
|
Han barneratu nintzen haren bizitzan: «Atzean goldea zeraman mandoa gidatzen nuen kotoi soroetan zehar», bluesaren sorburua irudikatzen
|
zuen
bere biografiaren lerro hark. Kazetariak ere bidezidor hori hartu zuen:
|
|
2016
|
|
|
Euskal Herritik joan zen, baina kristautasunaren bigarren hiriburuan jarri
|
zuen
bere etxebizitza. Badago berarentzako kalterik?
|
|
|
Leherketa baten osteko mila izarren antzera zabaldu zen ondoren idazle bakoitzaren ibilbidea. Aldizkariak denetarik hartu
|
zuen
bere baitan; forma eta estetika desberdinak bizi ziren. Atxagak Obabakoak idazlanaren egitura azaltzeko inoiz erabili duen tapizaren irudia erabil daiteke taldearen eragina azaltzeko ere, tapiz baten hariak azpitik lotuak ageri baitira, elkarren euskarri, kanpoan beste irudi bat agertu arren.
|
|
|
Eskualdunaren edukia aberastu eta euskarari leku gehiago eman zion. Alabaina, ez
|
zuen
bere burua euskal abertzaletzat. Frantzia zen bere aberri, eta armada zein garaiko inperialismoa sutsuki defendatu zituen kazeta lanetan.
|
|
|
Eusebio Erkiaga (Lekeitio, 1912 Bilbo, 1993). Oinarrizko ikasketak herrian egin ostean, Bilboko Komertzio eskolan osatu zituen goi mailakoak, eta 1936tik aurrera Bilbon kokatu
|
zuen
bere bizilekua. Euskarari eta bere herriari zion maitasunak bultzatuta, oso gazterik ekin zion lehenengo lanak argitaratzeari, 1930ean, Euzkadi egunkarian eta zenbait aldizkaritan:
|
|
|
lapurterazko Sinisgorra (1952) eta Kanpaien atsekabez (1959), bizkaieraz. Eta olerkigintza oso oparoa zen arren, idazleak ez
|
zuen
bere obra guztia argitaratuta ikusteko zoririk izan.
|
|
|
Bestetik, demografiak ere egin
|
zuen
bere ekarpena belaunaldi berri horren sorreran, eta ez ekarpen txikia, jarraian ikusiko dugunez: Sleepwalk eta Parasite kolektiboak, Artedrama plataforma, Le Petit Théâtre de Pain konpainia, Dejabu panpina laborategia, Metrokoadroka sormen laborategia, Huts teatroa, Atx teatroa?
|
|
|
Seiren bat, asko jota. Eleberriak amaituta egon behar zuen apirilaren amaierarako, eta Zavalak ere denbora behar izan
|
zuen
bere lana egiteko.
|
|
2017
|
|
|
Pertsona umoretsua zen, ondo gainditua zeukan ikusmena galtzearen trauma. Nere bizitza izeneko abestian honela definitu
|
zuen
bere burua Kaxiano Ibargurenek: «Nere bizitza da/ abestea herriz herri.
|
|
|
«Hemen denetan afizio handiena Joxantonio ttikiyak dauka, bera izango da saiatuena bizikletan ere», esaten omen
|
zuen
bere ama Maria Luisa Maritxalarrek. Kasu honetan, jakina denez, dilema soinuaren mesedetan erabaki zen.
|
|
|
Sekula irakurriko ez zituen liburu tontorrak zeuzkan pilatuta aulki gainetan; aldizkariz, katalogoz eta prentsa ebakinez betetako kaxak ohe azpietan; sitsak jandako trajeak, jada lotu ezin zituenak, kutxetan; zapata zaharrak komodetan, eta dozenaka ontzi botika kadukatuekin; banketxeetako sobreak, fakturak, eskutitzak eta erreziboak; hildako arbasoren baten aparatu ortopedikoak, erabiltzen ez zuen bizikleta estatikoa, traste zaharrak eta tramankuluak bazter guztietan, garai bateko eztei opariak eta bidaietako oroigarriak. Espazioa murrizten zioten eta itotzearekin mehatxatzen zuten gauza ergelez inguratuta ikusi
|
zuen
bere burua, eta sentsazioa psikosi hertsagarria bihurtu zen, egunero leiho guztietatik estrangulatu nahian sartzen zitzaizkion pertsona, ideia eta fantasmetara transferitu zuenean.
|
|
|
Aurrerantzean inongo gorrotok edo erresuminek ez
|
zuen
bere zerebroa zikinduko, inongo ergeli ez zion bere denboraren segundo bat osten utziko, inongo zabor janaririk ez zen bere gorputzean sartuko eta inongo albiste ergelek ez zuen bere espiritua elikatuko. Halaxe lortuko zuen, armairua irekitzean, hilotza berriro gainera ez erortzea.
|
|
|
Aurrerantzean inongo gorrotok edo erresuminek ez zuen bere zerebroa zikinduko, inongo ergeli ez zion bere denboraren segundo bat osten utziko, inongo zabor janaririk ez zen bere gorputzean sartuko eta inongo albiste ergelek ez
|
zuen
bere espiritua elikatuko. Halaxe lortuko zuen, armairua irekitzean, hilotza berriro gainera ez erortzea.
|
|
|
«Nora hoa?». Egin
|
zuen
bere keinu haietako bat, esanez bezala, «Orain ere harrapatu nau!», eta esan zidan: «Ikusten al duk?
|
|
|
Txikia zen semea, eta urtetan erabili zuen gaztelua, jolasteko. Xabierrek garbi utzi behar izaten
|
zuen
bera zela nagusi, eta esan zidan: «Bai, eramantzak, besterik ez duk eramango eta!».
|
|
|
Madame Zilenskyren senarra imajinatzen saiatu zen, baina buruak ez zion uzten?. Umeen aita, xuxurlatu
|
zuen
bere kolkorako bezala.
|
|
|
Munduko Bigarren Gerlan ere parte hartu
|
zuen
bere gisan, nahiz adinagatik soldaduzkaren egiterik ez zuen ukan. Edozein gisaz ez zuen militar senik, are gutiago euskaldunak deseuskalduntzen zituen Estatu jakobino horren zerbitzuko.
|
|
|
Gainera garai hartan, eta luzaz ere, Mgr Vincent genuen elizbarrutiko gotzaina. Aita 14ko Gerlan galdua
|
zuen
bera haurra zelarik, eta Baionako apezpikutegian amarekin bizi zen, aita zenaren oroitzapen patriotikoan hetsia. Euskal arazoari ez zion usainik hartu ere.
|
|
2018
|
|
|
Orain arte aipatutakoez gainera, Parisen fedea galdu zuen Broussainek, Euskal Herritik urruntzen ziren euskaldun gehienen gisara edo, eta, ildo beretik, badirudi ideia eboluzionistak beretu zituela, Lacomberi bidali eskutitzetan suma daitekeenez. Euskal Herrira itzuli zelarik, Pierre Broussainek mediku lanbideaz gainera ildo nagusi bitan bideratu
|
zuen
bere ekina, alegia, politikaren alorrean eta kulturarenean. Alde politikoari dagokionez, arin esateko, aipa dezagun Hazparneko auzapeza izan zela (1905) eta bai Hazparneko kontseilari jenerala ere (1919).
|
|
|
Kide berriak aukeratu arren (Damaso Intza, Karmelo Etxegarai?) haietako batzuekin ostera ere zoritxarrak gertatu ziren. Akademiako buruak, Azkuek, 1925eko gutun batean, ez
|
zuen
bere ezinegona ezkutatzen: «Gure Euskaltzaindi onek eztakit zer duen.
|
|
|
Han esaten zena eta Arana Goiriren abertzaletasun klasikoa oso gauza ezberdinak ziren. Nazioaren funtsa arrazan barik kulturan, eta batez ere hizkuntzan, oinarritzen
|
zuen
berak, beste herri askoren etsenpluak emanez. Egia esan, euskararen garrantzi hori jada ongi azpimarratua zuen Justo Mari Mokoroa eskolapioak Ibar goitizenez 1936an argitaraturiko Genio y lengua liburuan, baina Espainiako gerra zibilaren etorrerak praktikan haren obra zabaldu gabe zokoratu zuen.
|
|
|
Arruntak dira bere idazkietan gisa honetako esaldiak: «Nola maitatu baloratzen ez dena?», «Erein gabe ez dago biltzerik», «Udan garia bildu nahi duenak, neguan du erein», etab. Aldi berean, ikusten ahal den bezala, kezketatik harago ere jartzen
|
zuen
bere ikuspuntua, bai baitzekien nahitaezkoa zela negar egitetik eta etsipenetik harago joaten saiatzea eta ahalegintzea: «Gure esku dago heriotz ixilari txerto bat sartzea».
|
|
|
Udaberrian Bilboko Alondegira egin zuen bisitan, J. M. Coetzee-k Robert Musil goraipatu
|
zuen
bere hizketaldiaren erdialdera. Musilen literatura ibilbidean aurrera egin ahala haren obrak geroz eta filosofikoagoak izan zirela nabarmendu zuen, eta gehitu, «nire obrarekin ere halatsu gertatzen dela iruditzen zait».
|