|
2010
|
|
|
Zorionez, Angel bera ez zen etxean azaltzen. " Nik uste aparatu hau bere ordez ekarri duela —esan
|
zuen
amak pelikula bat ikusten ari ginen gau batean— Bere obrak eta bere politikak direla-eta, kanpoan da beti."" Ba, jarrai dezala horrela", esan nion. Amak burua astindu zuen:
|
|
|
Zenbat diru kalkulatzen duten?" Ubanberi entzundakoa gogoratu nuen, urtean milioi bat eskaintzen ziotela berari. " Hamar milioi?"" Aurrenekoak", esan
|
zuen
amak koilararekin zopa hartuz.
|
|
|
Baina seme hau aldatua dago, Lubis. Lehenago asko maite
|
zuen
ama. Orain berriz ez zait agur egitera ere etorri".
|
|
|
" Zerrategian egon nintzen atzo, Adrianen gurasoekin hizketan", jarraitu
|
zuen
amak. Cachemirako artilez egindako jertsea zeraman, undinxka, eta perlazko lepoko bat.
|
|
|
" Gortinak jartzera joan den neska loditxo hori", esan nion. " Loditxoa ere ez da —protestatu
|
zuen
amak. Beti defenditzen zituen bere jostundegira etortzen ziren neskak— Lehen bai, baina orain luzatu egin da, eta neska polita dago.
|
|
|
" Zer iruditzen zaizkizu gortinak?", galdetu zion Paulinak goiko bizitzatik sukaldera jaitsi ginenean. " Ondo", esan
|
zuen
amak. Baina, zinez, ez zuen haietan arreta handirik jarri.
|
|
|
Oso ondo gaude, esan
|
zuen
amak ganora handiz.
|
|
|
Hogeita bost bertsoko saila egin zuen Paulo Yanzik Marokoko gerlan semea
|
zuen
ama batek emanda ordena. Pauloren seme Pepito Yanzik kontatuko zion Aita Zavalari bertsoon sorrera:
|
|
|
—Ez dakit baina, hain nekatuta heldu bazara, zerbait ikasiko zenuen. —erdi esan
|
zuen
amak hasperen amultsuz— Ai Pelho, Pelho, neure umea, neure koitadua, neure izar argia, neure gizajotxoa, huts txiki batzuk egin dituzu, bizitzan suerterik izan ez duzulako.
|
|
|
—Ai Pelho, Pelho, Pelho, nork daki! —esan
|
zuen
amak harriaren txukuntasunaz harriturik eta bihotza hunkiturik— Harri hori garbitzea bezala, gauza egoki asko egingo duzu beharbada hemendik aurrera.
|
|
|
—Horrela ez! —esaten
|
zuen
amak, Guakamaiogandik ihesi— Sutea ez da sua! Horrela ez!
|
|
|
—Zer egin, zer egin? —esan
|
zuen
amak haserre— Ba, buru gainean ipini ahal zenuen!
|
|
|
—Non? —galdetu
|
zuen
amak, harrituta.
|
|
2011
|
|
|
—Bihar goizago etorri dinagu, Enekoren kontzertua hasiera hasieratik aditu nahi badugu esan
|
zuen
amak. Leihoetan barrena lanean buru belarri ari ziren ikasle batzuen siluetak ikus zitezkeen.
|
|
2012
|
|
|
Jakina, Yangambin ez zen hain kontu erraza, ofizial gehienak ahaiderik gabekoak zirelako, itxuraz; baina hala ere zerbait lortua zuen. Van Thiegelek, kasu, askoz hobeto tratatzen
|
zuen
amaz galdetzen hasi zitzaionez gero: " Ba al duzu Marie Jeanneren berririk?", edo" Zer dio Marie Jeannek kautxuaren prezioaz?".
|
|
|
Lehoi bati buruzko zer edo zer aipatu zuten, hobe zela lehoi zahar bat Belgikako zoologiko batetik ekarraraztea erregea arriskuan ez jartzeko, eta egurrezko kutxa ikustean huraxe etorri zitzaion gogora, zoologikoko lehoi zahar bat egongo zela barruan. Ez
|
zuen
Ama Birjinarik espero.
|
|
|
bat gotzainarentzat, bestea apaiz laguntzaileentzat, eta hirugarrena kazetariarentzat. Bruselak Eguberri egunean egin nahi
|
zuen
Ama Birjinaren zeremonia, bi aste zeuzkaten dena antolatzeko.
|
|
|
—Kadissak badaki goxorik gabe bizitzen —erantzun
|
zuen
Amak.
|
|
|
Livok bere barrua hustu zuen, oihal bat bezala zabaldu
|
zuen
Amaren aurrean. Bere iluntasuna, bere ikara, bere mendeku gogoa, agerian geratu ziren.
|
|
|
Idazle hau Buenos Airesen jaio zen 1900 urtean eta Robert Arlt zuen izena. Italiarra
|
zuen
ama eta aita alemana, eta agian horregatik maite izan zuen argentinar gizarte ortodoxoa ez zen munduan murgiltzea. Auzo marjinatuak, prostitutak, boxeolariak, hiltzaileak... lumpen munduko jendea azalduko zaigu bere testuetan, oso urruti askotan Borgesek edo Mujica Lainez batek erakutsitakoetatik.
|
|
2013
|
|
|
—Autista omen da azaldu
|
zuen
amak etxean, izebari lagundu eta medikuaren kontsultatik itzuli zenean— Horregatik komeni omen zaio egoitza hori. Preparatuta omen daude horrelako umeak edukitzeko.
|
|
|
—Ez ahal ziren biak batera gaixotuko! esan
|
zuen
amak.
|
|
|
—Horra, denok pozik! —esan
|
zuen
amak.
|
|
|
—Hemen berriz langarra egin dik aste osoan. Aspertuta nagok eguraldi honekin esan
|
zuen
amak. Baina, nondik ari haiz deika?
|
|
|
—Oraingo bikoteek ez diate ezer agoantatzen. Horregatik zeudek horrenbeste dibortzio erabaki
|
zuen
amak.
|
|
|
—Ondo da! Baina, orain, hartu aizkorak eta segi basora —esan
|
zuen
amak. Lan pixka egiteko ordua da.
|
|
|
Autocares Bengoetxea!! hots egin
|
zuen
amak. Oraintxe pasa diagu!
|
|
|
" Eibar oso leku zaila zen Urroz Errorentzat eta erlijio jende guztiarentzat kontatzen
|
zuen
amak. Sozialistek eta errepublikanoek sekulako indarra zeukaten herrian, eta jende gutxi joaten zen mezatara.
|
|
|
" Jende asko pasatzen zen don Eugenioren etxetik kontatzen
|
zuen
amak. Ez bakarrik sermolariak edo erlijiosoak.
|
|
|
" Egun batean kontatzen
|
zuen
amak, Albizturko bi emakume Santiora abiatu ziren, eta Hernioren beheko zelaietan, Zelatunen, hiru bide ikusi zituzten. Zalantza sortu zitzaien emakume haiei.
|
|
|
—Non ote du emaztea? Ez diat egun osoan ikusi esan
|
zuen
amak.
|
|
|
—Mutil hau ez diat batere ondo ikusten esan
|
zuen
amak. Bere emaztea ez duk egun osoan azaldu.
|
|
|
—Halere! esan
|
zuen
amak.
|
|
|
Osaba izebek jantokia itxi zuten. Hurrengo asteko larunbatean, abuztuak 12, zentzua hartu
|
zuen
amari autobusean entzun nion poemaren lerroak: Nuestras vidas son los rios que van a dar a la mar, que es el morir.
|
|
|
" Batzuetan, don Eugeniok baimena ematen zidan Aldatze kolegioko lagun baten etxera joateko kontatzen
|
zuen
amak. Aldatzeko neskak, asko eta asko behintzat, oso etxe aberatsetakoak ziren.
|
|
|
Alaitasuna
|
zuen
amak, ume printza bat bere nortasunean, baina itzali egin zen anaia gaztea atxilotu eta kartzelara eraman zutenean.
|
|
|
—Sermolari honek ez dik batere balio Madinabeitiarekin konparatuta errepikatu
|
zuen
amak. Lozorroan zegoela ematen zuen, eta isilik geratu nintzen.
|
|
|
erantzun zion anaiak bizkarretik hartu eta musu emanez. Horrelaxe tratatzen
|
zuen
ama. Beste anaia eta biok ez ginen gauza.
|
|
|
—Berorrek badaki nire lagunik onena dela! erantzun
|
zuen
amak. Lehengo batean bere eguzkitako betaurrekoak erregalatu zizkidan.
|
|
|
Eugenio Urroz Errorekin ari zelakoan jarraitu
|
zuen
amak apaiza joan eta gero ere. Afaria emateko asmoa nuen, baina leher eginda ikusi nuen, eta oheratzen lagundu nion.
|
|
|
—Baina ez naiz horregatik ari negarrez esan
|
zuen
amak.
|
|
|
Ordu hartan, gure amaz gaizki esaka ibilia zen, herriko eskolan gaztelaniaz irakasten zuelako. Gaitzespenak asko atsekabetu
|
zuen
ama. Gizon hura jantokian ikusteak, eta segur aski elizkizunean izan zela pentsatzeak, amorrazioa eman zion anaiari.
|
|
|
—Hobe! hots egin
|
zuen
amak.
|
|
|
Hura hil ondoren, Juan Bautista Anza II.ak hartu zuen Tubaceko presidioko agintea. Anzak berekin eraman
|
zuen
ama alarguna, doña Maria Rosa, bizileku berrira. Andrea handik urtebetera hil zenean, Beldarrainen aldamenean eman zioten lurra.
|
|
2014
|
|
|
Habiatik erori zen, nonbait. Ematen
|
zuen
amarik gabe goseak hilko zela, baina Andonik esne zopak sartzen zizkion mokoan, eta holaxe atera zuen aurrera.
|
|
|
Har dezagun gogoan, konparazio bide bezala, Lourdeseko historia. Ipuin arrunt bat besterik ez zen hasieran, Bernardette neskatila gaixoak" uo petito damizelo" ikusi zuela kobazulo batean; baina Elizak ezarri berria
|
zuen
Ama Birjinaren Sortze Garbiaren dogma, eta bizigarri bat behar zen hura popularra egiteko. Neskatilak ikusitako errainua" Ama Birjina" bihurtu zen segituan, Frantziako Elizaren buruzagiak eta Napoleon III.a tarteko.
|
|
|
—Hitz egingo dut nik Estebanen gurasoekin —esan
|
zuen
amak. Ohera joateko agindu zidan gero.
|
|
|
Amak argitu zidan guztia. Aitzakia bat asmatu
|
zuen
amak eta hari jarraituz joan nintzen, bakarka, amaren bila Nerecanera. Etxera baino lehen, plazara joan ginen, erosketak egitera, gutxitan bezala biok bakarrik.
|
|
|
Aita hil ondoren amak kontatu zidanez, bigarren aldiz kartzelatik atera bezain pronto, berak proposatu zion aitari Ameriketara joan behar zutela, ez zutelako sekula santan bakean utziko. Argentina proposatu omen
|
zuen
amak helmuga gisa, hain zuzen, bertan izeba monja bat zuelako.
|
|
|
Karpetatxo bat
|
zuen
amak bere gelako tokadorean gordea eta bertan, Nerecanetik ekarritako gutun azaletan, hilero han eta hemen ordaindu behar zena gordetzen zuen, soldata jaso bezain pronto: argindarrarentzat azal bat, beste bat hiletak aseguratzen zituen El Ocaso ri zegokionarentzat, ikatzarentzat, eskolak ordaintzeko...
|
|
|
argindarrarentzat azal bat, beste bat hiletak aseguratzen zituen El Ocaso ri zegokionarentzat, ikatzarentzat, eskolak ordaintzeko... Azken azal batek ez zuen izenik eta han gordetzen
|
zuen
amak denbora gutxi irauten zuen billeteren bat, bost pezetetakoa edo agian hogeita bost pezetetakoa.
|
|
|
Amabirjinak, gure etxeko ohituren arabera, arazo larriez arduratzen ziren. Horregatik jantzi
|
zuen
amak urtebete luzez Karmengo jantzia egunero edo horregatik eskaini zioten Arantzazukoari jaiotzeko zegoen alabari bere izena jarriko ziotela. Karmengo amari eskainia zegoen beti lepotik zintzilik eramaten genuen eskapularioa, beti, are itsasoan edo baineran.
|
|
|
Kasu korapilatsu horietan aitorleari egiten zitzaion galde. Horixe egin
|
zuen
amak, galdetu zion aitorleari ea baimena ematen zion igandetan, hain zuzen aste osoko festa egun bakarrean, enpresa txiki bateko kontuak eramateko, Nerecanen irabazten zuen soldata ez zitzaigulako aski. Apaizak ezetz erantzun zion, igandetan ezin zela lanik egin, igandea jainkoari eskaini behar zitzaiola, ez dirua irabazteari.
|
|
|
Eta kontatzen nuen ez zela langilea, dendaren jabea baizik. Orduan galdetzen zidaten eskola kideek zergatik dendak ez
|
zuen
amaren izena eta nik beste gezur bat botatzen nien, aurrekoa baino handiagoa.
|
|
|
Ordurako behin baino gehiagotan jardun zuen mitinetan telonero gisa, bigarren edo hirugarren mailako hizlari gisa. Horrela ezagutu
|
zuen
amak: ile kizkurdun gizon guapoa, oholtzaren gainean hizketan hasten zenean kopetaren gainera atzeraka orraztutako kiribila erortzen zitzaiona.
|
|
|
ile kizkurdun gizon guapoa, oholtzaren gainean hizketan hasten zenean kopetaren gainera atzeraka orraztutako kiribila erortzen zitzaiona. Gaztaina koloreko kiribil horrek hunkitu omen
|
zuen
ama, pentsatzen omen zuen segur aski kizkurra behatz batean kiribilduta egingo zuela lo.
|
|
2015
|
|
|
—Ez ahal ziren biak batera gaixotuko! esan
|
zuen
amak.
|
|
|
Bobbyk bere txanpon kutunetako bi galdu zituen Ravendaleko dendako telefono publikoan, bezeroek eten eta nahi gabe pribatutasuna urratuta. Txanpon bakarra geratzen zitzaiola entzun
|
zuen
amaren ahotsa. " Ama, etxera noa.
|
|
2016
|
|
|
Zeharo ezezaguna den Palacios misiolariari buruzko berri zenbait ekartzeari arras interesgarri deritzogu. Frantzisko Antonio Palacios Lezeta 1727.eko urriaren lauan sortu zen Oñatin, eta sorterrian lehendabiziko urteak eman ostean, Madrilen
|
zuen
amaren aldetiko askazi eli batengana abian jarri zen, non bi urte eskas ikasle ariturik, Aloña mendiak eskaintzen zion babesera bildu zen harzara, berehalaxe Arantzazura jotzeko frantxikotarra izateko asmoz. Teologiazko ikasketak 1758.ean ahiturik, Tolosan eta Arantzazun bertan ezarri zuten irakasle, baina misiogintzaren zirrara nonbait biziki barneraturik, Aizkorripeko santutegian lau urteko egonaldi baten ondoren Zarautzera joan zen betiko.
|
|
|
Emazte txar83 batek bezala
|
zuen
ama laguntzen, haurtzain baitzen egoiten, haur hura adoratzen.
|
|
|
Liburua akitu nuelarik berriz ere euskaraz egindako sarrera testua leitu nuen, eta deliberatu nuen ohar bat egitea Lianneri: " Aizu,
|
zuen
amak ongi izkiriatzen du, eta gustatzen zaio, gainera, lan hori egitea. Sarrera ikusi dut, eta biziki polita da.
|
|
|
Denboraren joan etorriak (joanak, etorriak baino gehiago) pixka bat lagundu
|
zuen
amaren eta seme alaben arteko harremanak eztitzen. Familia handitzen hasia zen:
|
|
|
Hola, hemezortzi urterekin, trena harturik, betiko atera zen herritik Marie, ama herrian utzirik. Trenean sartzean beldur zen bezala, ez
|
zuen
ama berriz ere ikusiko. Gero, berrogei eguneko bidea egin zuen itsasontzi batean New Yorken gelditu arte.
|
|
|
ezkontza kontua, nola gau horretan" aita" ikusi zuen, eta nola ama ez zen ezkontza egunean agertu. Ama alaben arteko harremanak makurtu ziren, nonbait, eta alaba ezkondu zelarik biziki sentitu
|
zuen
amaren falta.
|
|
|
Ez, bota
|
zuen
amak hitz egiteko ahalmena berreskuratu zuenean.
|
|
|
Dendariak Opilaren egunari eskaintzen dion atalak argi uzten du nondik datorren informazioa, alegia, bat zenbakia daraman mutikoaren amarengandik. Txostenak zehazten du zer erosi
|
zuen
amak egun horretarako, semeak nerabezaroan ofizialki sarrera egingo zuen egunerako.
|
|
2017
|
|
|
Oilaskoa prestatu
|
zuen
amak egun hartan. Zelebrazio berezia behar zuen, dudarik gabe, oilaskoak apaizarentzat izaten zirelakotz, edo medikuarentzat.
|
|
|
Halako gaixotu dela eta," Haundie da ba!" esaten
|
zuen
amak.
|
|
|
Mallarmeren itzulpena irakurtzean, lehenengo iruditu zitzaidan Ruben Dariok Mallarmeren Ama Aita gisara itzuli zuela. Baina ez, Mallarmek poema berridaztean ordezkatu egin
|
zuen
Ama eta Aita berridatzi zuen.
|
|
|
1916ko erroldan 56.000 juduk ezagutzen zuten mintzaira, horietarik 34.000 jendek eguneroko bizitzan erabiltzen zuten. 1954 urtean juduen %60k
|
zuen
ama hiz kuntzatzat (A) eta 1957an %95era igo zen portzentaia. Gaur egu n lau milioi judu ingururen hizkunt za da (AB).
|
|
2018
|
|
|
Gutako batek zerbait gaizki egiten zuenean, denok jasotzen genuen. Horrela bete
|
zuen
amak bere egitekoa. Gaur denek goresten dute:
|
|
|
Dena bekatu edo debeku zen leku batera joan zen. Nola utzi
|
zuen
amak Paris, eta han izan zezakeen askatasuna galdu. Aitagatik?
|
|
|
Ama gaixotu zenean, aitak oso serio hartu zuen hura zaintzeko ardura. Maitasun handiz zaindu
|
zuen
ama. Dena eman zuen.
|
|
|
Ni Gasteizen, Euskal Herrian, itzulpengintza ikasten, eta Marta Parisen. Hangoa
|
zuen
ama, eta hara joan zen ikasketak egitera. Irratian orduko abestiak jartzen dituztenean, biok hasten gara kantuan.
|
|
|
Bizitzaz mintzatu gara
|
zuen
amaz, gure aitaz aspertzen zaituen lanaz. Eta patetismo lotsaemangarriz bakarrik sentitzen naizela aipatu dizudanean, kinki kanka entzun ditut zure ateen sarrailak zerratzen.
|
|
2019
|
|
|
Orduantxe abiatu ziren ahalkeizuna eta laidoa. Harri eta zur eta larritu samarturik ikusi
|
zuen
amak gauza ikaragarri bat sartua zela bat batean etxean, bera, sor eta gor, estorearen gainean makurtu zenean hegazterren baten ortzadar koloreko lumari ukitu nabarrak emanez. Ate bilduak kaosaren ikuskizun zatikatua ekarri zuen.
|
|
|
Elkarrekin eta bildurik jada" itxi itzazue ateetako atiskariak"," morroiak kanpora atera bitez"," inork ez beza zelata edo espia", Bibliako patriarkek legez hitz egin zien: " Zuetako edozeinek badaki zer egin duten basatiek
|
zuen
amarekin". Haiek, denbora igarota, zekiten bakarra zen hark, aitajaun Pantxok, mendian zehar ihes egin zuela, kumearekiko behorraren gainean zaltuts, ero eta logaleturik itzuli zela, diban gainean etzan zutela jantziak eranzteke eta han lokartu zutela, osagai bidez, berrogeita hamar ordu baino gehiagoz.
|
|
2020
|
|
|
Bost sei urtetik hamahiru urte arteko udak han pasa zituen. Baserri giroan, jateko gehiago zegoen, eta horregatik bidaltzen
|
zuen
amak bere herrira. Etxarri Aranatzek orduan, gerra ostean, 1600 biztanle inguru zituen, gehienak nekazariak edo abeltzainak.
|
|
2021
|
|
|
Geyeitziik zion
|
zuen
ama, denok zoriondu eta opari sorta ederra ein doozubielakos.
|
|
|
(Gehiegi iritzirik zagon
|
zuen
ama, denok zoriondu eta opari sorta ederra egin diozuelako.)
|
|
2022
|
|
|
Baina guda amaiturik itzuli zirenean hori guztia zeharo bukaturik zegoen. Hala ere, gogoratzen
|
zuen
amak, izan zela etxean gaztetxoentzat istorio laburrak zituen liburu bat, eta istorioetako baten protagonista Nekane zela, bere izen bera zuen neskatotxoa. Irakurle ona zen ama.
|
|
|
Eta amaren ondoan gogoratzen ditut udazkeneko arratsalde asko aitita bizi zen baserriko atarian lehen hitzak ahoskatzen eta lehen hizkiak idazten. Goizegi zen ziur asko egungo pedagogiaren arabera, hala zitekeen, baina joera horrek lotura berezia sustraitu
|
zuen
ama eta bion artean, sendoa, elkarrekin liburuaren lerroetan aurrera egiten.
|
|
|
Ezinezko zeregin bihurtu zitzaion hurrengo egunetan. Belaunikaturik, alabak hartzen
|
zuen
amaren oina eta bere izter meheetan bermatu. Galtzerdia hatzen artean bilduz, lehendabizi oin puntatik eta gero orpotik pasatutakoan, hanka bernan gora tira egiten zuen belaun azpiraino.
|
|
|
Igandean Maritxuri laguntzen ari zitzaiola, etxea eta familiaren falta sumatzen zuela kontatu zion, morriña zuela. Galizian utzi
|
zuen
amak igandeetan egiten zuen enpanada, amonaren salda greloekin eta aitak festa egun handietan labean erretzen zuen urdaiazpikoaren usainak etortzen zaizkionean ezin ziola negarrari eutsi. Eta ez zekiela zergatik, baina gero eta tristeago zegoela.
|
|
|
..., inguruan zeukanak asetzen ez zuen bakarzaleak, seigarren zentzumena garatu zuen igarleak, distantziak, lekutik mugitu gabe korritzen zituen ameslariak, existitzen den guztiaren esentziak sentitzen zituen poetak, denbora zeharkatzen ikasi zuen filosofoak, diren eta ez diren ahotsak entzuten zituen adituak, egokitu zitzaion espaziotik ihes egin nahi izan zuen elbarriak, edo, hil eta gero bizi nahi
|
zuen
amak?
|