|
2001
|
|
|
Maria panpina zen Alesentzat. Ales desagertutako aita
|
zuen
Mariak. Berak erakutsi zion hortzak garbitzen, irakurtzen eta idazten.
|
|
|
Nor da? –esan
|
zuen
Mariak telefonoan.
|
|
|
–Maria? Teresa –erantzun
|
zuen
Mariaren lehengusinak, Teresak.
|
|
|
Klink utzi
|
zuen
Mariak telefonoa.
|
|
|
Lucasek, arrazoiketa zuhur horren ostean, inbidiaz entzun
|
zuen
Maria eta Marcosen eztabaida, urteak eman zituelako berak inorekin diskutitu gabe. Eta eztabaidan parte hartzea erabaki zuen, Marcos eta Mariaren haserrealdiarekin zerikusirik ez zuten tipo honetako esaldiak esanez:
|
|
|
Beldurrez hurbildu zen arratsaldean etxera. Ez zekien nola hartuko
|
zuen
Mariak, zelako aurpegiz. Beldurrez ireki zuen atea, baina ez zegoen inor.
|
|
|
Edo kameraren atzetik pasatzen ari zen trenari begira. " Pilar da" esan
|
zuen
Mariak. " Pertsona espeziala.
|
|
|
" Pertsona espeziala. Desagertu egin zen." Erretratuak pasatzen jarraitu
|
zuen
Mariak.
|
|
|
–Kalera noa –esan
|
zuen
Mariak.
|
|
|
Rosak bere lehen alaba galdu zuenean erabaki
|
zuen
Mariak alferrekoa zela gauzak presaz egitea. Sosegua zen Maria.
|
|
|
Eta kantatzen zion María pintó una raya sobre la raya que otro pintó, y dijo que era una foca bailando... Jolas parke batean zegoela pentsatzen
|
zuen
Mariak.
|
|
|
Lucas ez zen aspaldi ohetik asko urruntzen. Orduan aprobetxatzen
|
zuen
Mariak Marcosi honen gisako gauzak esateko:
|
|
|
Balkoiko hego haizearen epeletara atera zen koparekin eta Rosariori hasi zitzaion hitz egiten. Rosariok balkoiko atean zirrikitua zabaldu
|
zuen
Mariaren ahotsa entzun zuenean.
|
|
|
Zirkinik ez Rosariok. Ahalegin polita egiten ari zela pentsatu
|
zuen
Mariak, eta min ematen zion Rosariok ez erantzuteak.
|
|
|
–Purgatorioan... –esan
|
zuen
Mariak, baina eztulak harrapatu zuen eta zotinka hasi zen. Ez zekien esaldia nola amaitu– ez dago txanpainik.
|
|
|
Gauza arraroa esan zuela pentsatu
|
zuen
Mariak. Eta pentsatzen zuenean apur bat despistatzen zenez, ihes egin zion kopak eskutik halako batean eta Rosarioren balkoiko lorontzian lehertu zen.
|
|
|
–Irakurtzen. Gelan –erantzun
|
zuen
Mariak arduratuta.
|
|
|
–Gozo aurkituko dugu etxea –esan
|
zuen
Mariak nebaren begi urdinei begira.
|
|
|
Hogeigarren minutua betetzear zegoela, esan
|
zuen
Mariak:
|
|
|
Arin zabaldu
|
zuen
Mariak atea, aurreko egunean itxi izan balu bezala. Lau begi sartu zituzten neba arrebek hall ean.
|
|
|
–Idatzi egin nahi nuen –amaitu
|
zuen
Mariak.
|
|
|
" Beroa ez da beroa soilik" pentsatzen
|
zuen
Mariak udan. " Beroa da pauso bat ematea eta izerditan hastea eta sofan esertzea, pentsatzeko indarrik gabe, edo nobela bateko lau orrialde irakurri ostean nekatzea eta uztea eta sukaldera joateko sofatik altxatzea eta berriro izerditan hastea." Uda da Marcosen diru egoeraz arduratu zen umearen bufanda.
|
|
|
Lucasek gabardina janzten zuenean sufritzen
|
zuen
Mariak gehien, udan. Irribarrea ere ateratzen zitzaion, hala ere.
|
|
|
Eskuineko zapata eta galtzerdia kendu eta Lucasen izarapera sartu
|
zuen
Mariak oina. " Orain bai gustura" edo antzeko zerbait esan zuen algara artean.
|
|
|
–Rosa? –errepikatu
|
zuen
Mariak etsipenez. Nola azaldu Rosa ez zela etorriko... eta bera, Lucas, burua galtzen ari zela, eta ahalegina egin behar zuela bestela...
|
|
|
–Hemen espedizio burua kanpamentu nagusikoei, erantzun –esan
|
zuen
Mariak eskua ahora eramanda, irrati aparailua simulaturik.
|
|
|
Rosa, Lucasen emaztea; hamazazpi urte lehenago hila. Horixe pentsatu
|
zuen
Mariak: " Hamazazpi urte dagoeneko, Rosa".
|
|
|
–Gozo egon da bazkaria? –aldatu
|
zuen
Mariak.
|
|
|
Garrantzizko zerbait esan behar ziola barruntatu
|
zuen
Mariak, eta bekain keinuz eskatu zion kontatzen hasteko eta, berririk txarrena izanda ere, botatzeko behingoz, jakingo zuela eusten, eta eskerrak eman zizkion, aldez aurretik, medikuek eta erizainek merezi zituztelako eskerrak, eta kontu hura amaitzen zenean, zerbait eskatuz gero, bere eskuetan balego, egingo ziola. Eta hori guztia bekainez esan zion.
|
|
2009
|
|
|
–Ardo gozoak ez dizu kalterik egin, Ada? , ondorioztatu
|
zuen
Maria Bibianak, ama izebek Adaren langelatik etxeko lorategira alde egin eta bi ahizpak bakarrik geratu zirenean; jarraian, eskuak sabelera eramanda, erantsi zuen?: Niri, berriz, gosariak ez dit on egin, zurekin izandako diskusioak ere ez, eta komunera noa, ea pixka bat lasaitzen naizen.
|
|
|
–Bai, baina, haurtzaroa amets ezinezkoen aroa da, eta zuk? , esan
|
zuen
Maria Bibianak, burua ezker eskuin mugitzen zuela.
|
|
|
Sendategian baziren bisita gela lekutsu bi, haietako batean zeuden Felipe Gastaminza eta bere osaba, gaixoaren zain?, leiho zabal batzuk zituztenak: gidatu
|
zuen
Maria Bibianak Gabino harantz, ireki zuen Maria Bibianak atea, sartu ziren anai arrebak, zutitu ziren orduan Felipe Gastaminza eta bere osaba, hasi ziren txistuaz eta ttunttunaz agurra jotzen?
|
|
|
Sendategian baziren bisita gela lekutsu bi, haietako batean zeuden Felipe Gastaminza eta bere osaba, gaixoaren zain?, leiho zabal batzuk zituztenak: gidatu zuen Maria Bibianak Gabino harantz, ireki
|
zuen
Maria Bibianak atea, sartu ziren anai arrebak, zutitu ziren orduan Felipe Gastaminza eta bere osaba, hasi ziren txistuaz eta ttunttunaz agurra jotzen?
|
|
|
–Bai, izeba, esan
|
zuen
Maria Bibianak, zabutik jaitsi eta oinak lurrean jarri bezain laster?. Baina esan diogu ez dugula berarekin gehiago jolastu nahi.
|
|
|
–Domingoren kulpa da! , oihukatu
|
zuen
Maria Bibianak, buruan bi arrazoi zituelako seguruenik, argi eta garbi ikusi behar baitzuen, esandakoaz konbentzitua egoteaz gain, hura zela anaiarekiko haserre eta desadostasun guztiei bide emateko abagunea.
|
|
|
gauza bat buruan sartzen zitzaionean ez zuela azkenera arte etsitzen, auzi hartan ere nekez!; hala, bada, Maria Bibianari emandako azken erantzunaren ondotik zabaldutako isilunean, burmuinetan behar zituen Adak pentsamendu haiek, eta burmuinetan behar zituen, halaber, liburuari buruzko hitzak, Txaro Goirik berari esanak: ...Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean
|
zuen
Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean hartaz ohartu behar zuen Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
–Baina orbetarron izen ona jokoan dagoelako, hain zuzen ere, ez zaigu eskandalu bat komeni, ezta? , eta nola ohartu baitzen ezen Teofilo Maria ezusteak harrapatuta zegoela, honela jarraitu
|
zuen
Maria Bibianak?: Arratsalde osoan pentsatzen egon naiz, eta hara:
|
|
|
–Hau nazka! Bazilo erraldoi bat ematen du, esan
|
zuen
Maria Bibianak, oro keinu eta oro atsekabe.
|
|
|
–Bai, ama! , esan
|
zuen
Maria Bibianak, izebaren babesa utzi eta urrats bat aurrera eginez.
|
|
|
berandu iritsi da mezatara, eta Jauna hartu du! , jarraitu
|
zuen
Maria Bibianak, aurpegiko keinua areagotu eta begien distirapean irri bat moldatzen zuela, ez nabarmena baina bai adierazgarria.
|
|
|
Zer da hau?! , galdetu
|
zuen
Maria Bibianak, hatza liburuaren norabidean ipinita.
|
|
|
–Hun ga ria ko San ta I sa bel, errepikatu
|
zuen
Maria Bibianak pausatuki, begiak izenburuan jarrita, xalotasun handiz.
|
|
|
–Santa Isabel Hungariakoak sendatu du, bai? , erantsi
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
Antzerkitxoa zazpi zortzi neskak interpretatu zuten, bi ahizpak paperik nagusienetan zirela: Maria Bibiana bioleten erreginarenean, eta Ada, arrosa bihurtutako bioletarenean; tartean, bizpahiru aldiz jo
|
zuen
Maria Bibianak pianoa, eta beste hainbatetan kantatu zuen Adak, antzezpena hitzaren eta musikaren konbinazio bat baitzen, azken batean.
|
|
|
–Ez dut ulertu, esan
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
Eduardo, Abelardo, Bernardo eta Ricardo! , esan
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
–Nora? , esan
|
zuen
Maria Bibianak, esan ahala burua ezker eskuin mugitzen zuela.
|
|
|
: emozio poetiko hark, gainera, egun osoan iraun zion Gabinori, itxura batean, Arte eta Ofizioetako eskolatik itzulita gero Maria Bibianak egin ziòn bisitan Gabinok ez zuen besterik erakutsi behinik behin; Maria Bibianak egunean gertatutakoaren berri ematen zion halakoetan, eta Gabinok ere halatsu; neba ohean aurkitzen zuenean, berriz, ertzean eseri eta noiznahi hartzen
|
zuen
Maria Bibianak Gabinoren eskua, bere eskua amarenaren luzapena balitz bezala; egun hartan, baina, Maria Bibianak hartu ahala ukatu zion Gabinok eskua.
|
|
|
ez zuten aipatu ere egiten izen hura, haurraz, haur misteriotsuaz? mintzatzen zirèn aldi gero eta bakanagoetan; ongi oroitzen
|
zuen
Maria Bibianak, esate baterako, nola, haurra jaio ondoko lehen egunetan, aitak bere galdera egin zuen, buruan noiznahi zuena, behin edo behin, lanetik itzuli bezain laster:
|
|
|
Anai arrebak era hartan ikusi ez beste, goiko hortzez horzkatu
|
zuen
Maria Bibianak beheko ezpainpeko azalgunea, keinu etsi batean, halako eran, non, segidan. Gabinok mutu segitzen zuen, hitzik gabeko burbuilan sartuta, antza?, besoak zabaldu eta begirada eskarizko bat luzatu baitzien ondoan zituèn anaiei, keinu harekin zera adierazi nahi balie bezala, begien aurrean gertatzen ari zena permititu behar ote zuten. Teofilo Mariak, ordainean, ezker eskuin mugitu zuen burua, eta Damasok berdin.
|
|
|
Maria Bibiana, izan ere, hamahiru urteko neska gazte diskretua zen, zintzoa eta perfekzionista, jarrera hark eskrupulualdiak zituen ondorio kaltegarri, aldian aldian neska astintzen zutenak?, egoera bakoitzera egokitzen zekiena, hartarako bere buruaren aurkako ahaleginean jardun behar izaten bazuen ere maiz, nitasunaren ahotsa isilduz eta egoeraren nondik norakoen mende ipiniz: urruna zen, berezko senak halaxe agintzen zionean, baina hurbila ere izan zitekeen, bere sokako jendearekin batez ere; eta leku hartan eta une hartan, Maria Bibianaren sokakoa zen Gabino, biak ala biak arimaren salbazioaren negozioari emanak, buru belarri; batzuetan, galerian aurkitzen
|
zuen
Maria Bibianak Gabino, eta besteetan gelan; galerian aurkitzen zuenean, beste gaixo batzuekin batera, isilik egoten zen, edo hitz gutxi egiten zuen, edo kanpora irteten zen, baldin eta bere presentziak gaixoen elkarrizketa erosoa eragozten zuela ohartzen bazen; gelan aurkitzen zuenean, berriz, harekin egon eta eskua ematen zion behin edo behin, ez batari ez besteari ez asaldurarik eta ez urdurita...
|
|
|
Hala, bada, amaren eguneroko eta etengabeko presentziak guztiz gogaitarazi behar
|
zuen
Maria Bibiana, presentzia hark Gabinoren aldeko faborezko tratua azpimarratzen zuen heinean, sendategiko zuzendariak ere onartzen eta toleratzen zuena, zeharka bazen ere, zuzendari jaunak bazekien orbetarren inperioaren berri, eta inperiotik sendategira eror zitezkeèn ogi papurrak ez ziren baztertzeko modukoak?, harik eta Maria Bibianak egun batean amari ohartarazi zion arte:
|
|
|
Egun batean, sendategiko kaperan Jauna hartzera zihoàn istantean doi, gaixo batek eztul egin zuen; egun hartan, Maria Bibianak ez zuen ostia irentsi bere jarlekura iritsi bezain laster, ohi zuen bezala; aitzitik: hamar hamabi segundotan eduki zuen mihi gainean, lehen hiruzpalau segundotan arnas erritmoa ere bizkortu zitzaion?, irentsi ez irentsi, burua makurtuta eta bi eskuez aurpegia estalita, azkenean irentsi zuen arte; zer ote
|
zuen
Maria Bibianak une hartan buruan eta zerk estutzen zuen barrutik, zalantza hartan murgilduta egoteko?; bazilo bat irudikatu ote zuen, paraxutista baten antzera ostian lur hartzen?; hura, baina, sakrilegio hutsa zen, Jaun infinituki garbia ezin baitzitekeen zikinkeria ezin zikinago harekin nahastu!; Jaun infinituki garbia ez al zen etorri, ordea, jenderik zikinena berrerostera: pobreak eta fortuna gaiztoak bazter utziak, ezinduak eta legenardunak?
|
|
|
baita tuberkulosoak ere?; irakurketa sinboliko baten arabera, besterik ez zitzaien esaten ari, ausaz, Jainkoa munduko tuberkuloso guztiei: . Zuek ere, tuberkulosiak jotakoak, zatozte hona, atsedena eta arnasa nire baitan aurkituko duzue-eta!?; halako zerbait behar
|
zuen
Maria Bibianak buruan, ostia irentsi eta aurpegia estaltzen ziotèn eskuak aurpegitik kendu ahala irri ezin adierazgarriagoa egin zuen behinik behin, begiak goi argi batek ukituak iduri.
|
|
|
–Ados nago zurekin, Damaso, esan
|
zuen
Maria Bibianak, Teofilo Mariari hitz egiteko betarik eman gabe.
|
|
|
Gurasoek Regina eneko gela batean ehungailua jarri ziotenetik. Maria Bibianak bi eta Adak lau urte egin zituzten Arte eta Ofizioetako eskolan, non joskintzari (ehunak, brodalanak, eta abar) eta apaingintzari (paperezko eta kartoizko apaingarriak, lore artifizialak, eta abar) lotutako ikastaroak ematen baitzituzten (erizaintzari lotutako ikastaro bat ere egin
|
zuen
Maria Bibianak), ahizpa bakoitzak bere bideari ekin zion arte: Maria Bibiana ospitale batean (ez zuen besterik nahi, Gabino bi urtetan zaindu zuenetik) eta ahizpa etxean jostun?, hantxe lan egiten zuen Adak goiz eta arratsalde; bere erabaki hura aspalditik zetorren, beharbada, ume umetatik atsegin baitzuen, esku ona zuelako edo, amaren trebetasuna zuen alor hartan gidari?, puntua egitea eta brodatzea, halako eran, non berak brodatutako musuzapiak. O eta A bat erakusten zutenak, baita xehetasunez betetako Regina enearen marrazki polit bat ere, Gabinok egiten lagundu ziona?
|
|
|
–Zuek lau zarete, eta gu bi, eta haurrak neska behar du izan, esan
|
zuen
Maria Bibianak, sei anai arrebak kanpoko zabuaren inguruan bilduta zeudèn egun batean, amaren haurdunaldia kalkulu aritmetikoen mende balego bezala.
|
|
|
–Asmakizuna izango da, bai, baina hain beldurgarria zen gizotsoa?! , esan
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
guztia ikusten zuen: ikusi
|
zuen
Maria Bibianak zer errealismorekin eman zuen segundo batzuk lehenago esplikazioa, Drakulak bera bortxatu balu bezala; ikusi zuen izeba Bittoriren keinu nabarmena, Maria Bibianaren esplikazioak goragalea eman balio bezala; entzun zuen Domingoren inpertinentzia, Bittoriri are keinu nabarmenagoa eragin ziona, izerdi hotza sentitzerainokoa, antza, hain zuen zurbil aurpegia, kare geruza batek estalia ... baina orduan, halaber, beste gauza bat ikusi zuen, agidanean, hura lezio labur magistral bat emateko abagunea izan baitzitekeen inondik ere, berak. Nazario Orbek?
|
|
|
Amaren jokabidearen aurrean, bere iruzkina egin
|
zuen
Maria Bibianak:
|
|
|
–Ni zurekin nago, ama, esan
|
zuen
Maria Bibianak segidan, baina Maria Bibiana zatitua zegoen amaren eta izebaren iritzien artean, eta halaxe jarraitu zuen?, baina santuen bizitzak ere irakurri ditut eta gutxi dira erokeriaren bat edo beste egin ez dutenak?
|
|
|
berandu iritsi da mezatara, eta Jauna hartu du! –jarraitu
|
zuen
Maria Bibianak, aurpegiko keinua areagotu eta begien distirapean irri bat moldatzen zuela, ez nabarmena baina bai adierazgarria.
|
|
|
Nazario Orbek mahaia presiditzen zuen eta, zegoèn lekutik –zelatan jartzen zenean, ohi baino maizago heltzen zion biboteari– guztia ikusten zuen: ikusi
|
zuen
Maria Bibianak zer errealismorekin eman zuen segundo batzuk lehenago esplikazioa, Drakulak bera bortxatu balu bezala; ikusi zuen izeba Bittoriren keinu nabarmena, Maria Bibianaren esplikazioak goragalea eman balio bezala; entzun zuen Domingoren inpertinentzia, Bittoriri are keinu nabarmenagoa eragin ziona, izerdi hotza sentitzerainokoa, antza, hain zuen zurbil aurpegia, kare geruza batek estalia ... seme alabak behar bezala haztea eta heztea bere eginbeharra eta bere obligazioa zen, azken batean!
|
|
|
–Zuek lau zarete, eta gu bi, eta haurrak neska behar du izan –esan
|
zuen
Maria Bibianak, sei anai arrebak kanpoko zabuaren inguruan bilduta zeudèn egun batean, amaren haurdunaldia kalkulu aritmetikoen mende balego bezala.
|
|
|
–Asmakizuna izango da, bai, baina hain beldurgarria zen gizotsoa...! –esan
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
Maria Bibianak bazekien, bai, beste anai arrebek bezala," zer" hark bazuela bere izena –Benjamin Maria–, baina etxekoek –bai aitak, bai amak: haiek batez ere– ez zuten aipatu ere egiten izen hura, haurraz –haur misteriotsuaz– mintzatzen zirèn aldi gero eta bakanagoetan; ongi oroitzen
|
zuen
Maria Bibianak, esate baterako, nola, haurra jaio ondoko lehen egunetan, aitak bere galdera egin zuen –buruan noiznahi zuena– behin edo behin, lanetik itzuli bezain laster: " Zer moduz dago zera...?", galdera hura bere baitan isildu zuen arte; ongi oroitzen zituen, halaber, don Zoilok anai arrebei zuzendutako hitzak, haurra jaio bezain laster:
|
|
|
Gurasoek Regina eneko gela batean ehungailua jarri ziotenetik –Maria Bibianak bi eta Adak lau urte egin zituzten Arte eta Ofizioetako eskolan, non joskintzari (ehunak, brodalanak, eta abar) eta apaingintzari (paperezko eta kartoizko apaingarriak, lore artifizialak, eta abar) lotutako ikastaroak ematen baitzituzten (erizaintzari lotutako ikastaro bat ere egin
|
zuen
Maria Bibianak), ahizpa bakoitzak bere bideari ekin zion arte: Maria Bibiana ospitale batean (ez zuen besterik nahi, Gabino bi urtetan zaindu zuenetik) eta ahizpa etxean jostun–, hantxe lan egiten zuen Adak goiz eta arratsalde; bere erabaki hura aspalditik zetorren, beharbada, ume umetatik atsegin baitzuen, esku ona zuelako edo –amaren trebetasuna zuen alor hartan gidari–, puntua egitea eta brodatzea, halako eran, non berak brodatutako musuzapiak –O eta A bat erakusten zutenak, baita xehetasunez betetako Regina enearen marrazki polit bat ere, Gabinok egiten lagundu ziona– erabiltzen baitzituzten etxe hartan, baita eguneroko otorduetan ipini ohi zituztèn bospasei zamau ere, zikindu ahala aldatzen zituztenak.
|
|
|
–Ardo gozoak ez dizu kalterik egin, Ada... –ondorioztatu
|
zuen
Maria Bibianak, ama izebek Adaren langelatik etxeko lorategira alde egin eta bi ahizpak bakarrik geratu zirenean; jarraian, eskuak sabelera eramanda, erantsi zuen–: Niri, berriz, gosariak ez dit on egin, zurekin izandako diskusioak ere ez, eta komunera noa, ea pixka bat lasaitzen naizen.
|
|
|
–Bai, baina, haurtzaroa amets ezinezkoen aroa da, eta zuk... –esan
|
zuen
Maria Bibianak, burua ezker eskuin mugitzen zuela.
|
|
|
burkoaren ezkutalekutik aske, hantxe agertu zen liburua! – Zer da hau?! –galdetu
|
zuen
Maria Bibianak, hatza liburuaren norabidean ipinita.
|
|
|
–Hun ga ria ko San ta I sa bel –errepikatu
|
zuen
Maria Bibianak pausatuki, begiak izenburuan jarrita, xalotasun handiz.
|
|
|
–Santa Isabel Hungariakoak sendatu du, bai... –erantsi
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
Amaren jokabidearen aurrean, bere iruzkina egin
|
zuen
Maria Bibianak:
|
|
|
gauza bat buruan sartzen zitzaionean ez zuela azkenera arte etsitzen, auzi hartan ere nekez!; hala, bada, Maria Bibianari emandako azken erantzunaren ondotik zabaldutako isilunean, burmuinetan behar zituen Adak pentsamendu haiek, eta burmuinetan behar zituen, halaber, liburuari buruzko hitzak, Txaro Goirik berari esanak: ...Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean
|
zuen
Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean hartaz ohartu behar zuen Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
–Baina orbetarron izen ona jokoan dagoelako, hain zuzen ere, ez zaigu eskandalu bat komeni, ezta? –eta nola ohartu baitzen ezen Teofilo Maria ezusteak harrapatuta zegoela, honela jarraitu
|
zuen
Maria Bibianak–: Arratsalde osoan pentsatzen egon naiz, eta hara:
|
|
|
Maria Bibiana, izan ere, hamahiru urteko neska gazte diskretua zen, zintzoa eta perfekzionista –jarrera hark eskrupulualdiak zituen ondorio kaltegarri, aldian aldian neska astintzen zutenak–, egoera bakoitzera egokitzen zekiena, hartarako bere buruaren aurkako ahaleginean jardun behar izaten bazuen ere maiz, nitasunaren ahotsa isilduz eta egoeraren nondik norakoen mende ipiniz: urruna zen, berezko senak halaxe agintzen zionean, baina hurbila ere izan zitekeen, bere sokako jendearekin batez ere; eta leku hartan eta une hartan, Maria Bibianaren sokakoa zen Gabino, biak ala biak arimaren salbazioaren negozioari emanak, buru belarri; batzuetan, galerian aurkitzen
|
zuen
Maria Bibianak Gabino, eta besteetan gelan; galerian aurkitzen zuenean, beste gaixo batzuekin batera, isilik egoten zen, edo hitz gutxi egiten zuen, edo kanpora irteten zen, baldin eta bere presentziak gaixoen elkarrizketa erosoa eragozten zuela ohartzen bazen; gelan aurkitzen zuenean, berriz, harekin egon eta eskua ematen zion behin edo behin, ez batari ez besteari ez asaldurarik eta ez urdurita...
|
|
|
Hala, bada, amaren eguneroko eta etengabeko presentziak guztiz gogaitarazi behar
|
zuen
Maria Bibiana, presentzia hark Gabinoren aldeko faborezko tratua azpimarratzen zuen heinean... sendategiko zuzendariak ere onartzen eta toleratzen zuena, zeharka bazen ere –zuzendari jaunak bazekien orbetarren inperioaren berri, eta inperiotik sendategira eror zitezkeèn ogi papurrak ez ziren baztertzeko modukoak–, harik eta Maria Bibianak egun batean amari ohartarazi zion arte:...
|
|
|
Egun batean, sendategiko kaperan Jauna hartzera zihoàn istantean doi, gaixo batek eztul egin zuen; egun hartan, Maria Bibianak ez zuen ostia irentsi bere jarlekura iritsi bezain laster, ohi zuen bezala; aitzitik: hamar hamabi segundotan eduki zuen mihi gainean –lehen hiruzpalau segundotan arnas erritmoa ere bizkortu zitzaion–, irentsi ez irentsi, burua makurtuta eta bi eskuez aurpegia estalita, azkenean irentsi zuen arte; zer ote
|
zuen
Maria Bibianak une hartan buruan eta zerk estutzen zuen barrutik, zalantza hartan murgilduta egoteko?; bazilo bat irudikatu ote zuen, paraxutista baten antzera ostian lur hartzen?; hura, baina, sakrilegio hutsa zen, Jaun infinituki garbia ezin baitzitekeen zikinkeria ezin zikinago harekin nahastu!; Jaun infinituki garbia ez al zen etorri, ordea, jenderik zikinena berrerostera: pobreak eta fortuna gaiztoak bazter utziak, ezinduak eta legenardunak... baita tuberkulosoak ere?; irakurketa sinboliko baten arabera, besterik ez zitzaien esaten ari, ausaz, Jainkoa munduko tuberkuloso guztiei:
|
|
|
pobreak eta fortuna gaiztoak bazter utziak, ezinduak eta legenardunak... baita tuberkulosoak ere?; irakurketa sinboliko baten arabera, besterik ez zitzaien esaten ari, ausaz, Jainkoa munduko tuberkuloso guztiei: " Zuek ere, tuberkulosiak jotakoak, zatozte hona, atsedena eta arnasa nire baitan aurkituko duzue-eta!"; halako zerbait behar
|
zuen
Maria Bibianak buruan... ostia irentsi eta aurpegia estaltzen ziotèn eskuak aurpegitik kendu ahala irri ezin adierazgarriagoa egin zuen behinik behin, begiak goi argi batek ukituak iduri.
|
|
|
–Ni zurekin nago, ama –esan
|
zuen
Maria Bibianak segidan... baina Maria Bibiana zatitua zegoen amaren eta izebaren iritzien artean, eta halaxe jarraitu zuen–, baina santuen bizitzak ere irakurri ditut eta gutxi dira erokeriaren bat edo beste egin ez dutenak...
|
|
|
–Bai, izeba –esan
|
zuen
Maria Bibianak, zabutik jaitsi eta oinak lurrean jarri bezain laster– Baina esan diogu ez dugula berarekin gehiago jolastu nahi. Ez da hala, Ada?
|
|
|
–Hau nazka! Bazilo erraldoi bat ematen du –esan
|
zuen
Maria Bibianak, oro keinu eta oro atsekabe.
|
|
|
–Bai, ama! –esan
|
zuen
Maria Bibianak, izebaren babesa utzi eta urrats bat aurrera eginez.
|
|
|
Eduardo, Abelardo, Bernardo eta Ricardo! –esan
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
–Ez dut ulertu –esan
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
Antzerkitxoa zazpi zortzi neskak interpretatu zuten, bi ahizpak paperik nagusienetan zirela: Maria Bibiana bioleten erreginarenean, eta Ada, arrosa bihurtutako bioletarenean; tartean, bizpahiru aldiz jo
|
zuen
Maria Bibianak pianoa, eta beste hainbatetan kantatu zuen Adak, antzezpena hitzaren eta musikaren konbinazio bat baitzen, azken batean.
|
|
|
" La ciencia más alabada/ es que el hombre bien acabe..." bizpahiru urte lehenago! –, baina bai poema batek era hartan hunkitzen zuèn lehen aldia, poema hura –Mi vida es un erial– emozio poetikotik hurbilago baitzegoen bestea baino, obligazio moral bati lotutako agindu zehatzaren adierazpide batera mugatzen zena, La ciencia más alabada...: emozio poetiko hark, gainera, egun osoan iraun zion Gabinori, itxura batean, Arte eta Ofizioetako eskolatik itzulita gero Maria Bibianak egin ziòn bisitan Gabinok ez zuen besterik erakutsi behinik behin; Maria Bibianak egunean gertatutakoaren berri ematen zion halakoetan, eta Gabinok ere halatsu; neba ohean aurkitzen zuenean, berriz, ertzean eseri eta noiznahi hartzen
|
zuen
Maria Bibianak Gabinoren eskua, bere eskua amarenaren luzapena balitz bezala; egun hartan, baina, Maria Bibianak hartu ahala ukatu zion Gabinok eskua.
|
|
|
–Domingoren kulpa da! –oihukatu
|
zuen
Maria Bibianak, buruan bi arrazoi zituelako seguruenik, argi eta garbi ikusi behar baitzuen, esandakoaz konbentzitua egoteaz gain, hura zela anaiarekiko haserre eta desadostasun guztiei bide emateko abagunea.
|
|
|
Anai arrebak era hartan ikusi ez beste, goiko hortzez horzkatu
|
zuen
Maria Bibianak beheko ezpainpeko azalgunea, keinu etsi batean, halako eran, non, segidan –Gabinok mutu segitzen zuen, hitzik gabeko burbuilan sartuta, antza–, besoak zabaldu eta begirada eskarizko bat luzatu baitzien ondoan zituèn anaiei, keinu harekin zera adierazi nahi balie bezala, begien aurrean gertatzen ari zena permititu behar ote zuten. Teofilo Mariak, ordainean, ezker eskuin mugitu zuen burua, eta Damasok berdin.
|
|
|
–Ados nago zurekin, Damaso –esan
|
zuen
Maria Bibianak, Teofilo Mariari hitz egiteko betarik eman gabe.
|
|
|
Sendategian baziren bisita gela lekutsu bi –haietako batean zeuden Felipe Gastaminza eta bere osaba, gaixoaren zain–, leiho zabal batzuk zituztenak: gidatu
|
zuen
Maria Bibianak Gabino harantz, ireki zuen Maria Bibianak atea, sartu ziren anai arrebak... zutitu ziren orduan Felipe Gastaminza eta bere osaba, hasi ziren txistuaz eta ttunttunaz agurra jotzen... biziagotu zitzaion Gabinori arnasaren erritmoa osaba ilobek agurra jotzen zuten bitartean, begiak heze; Gabinok, beraz, hunkituta behar zuen, musikaren sorginak liluratuta, denboraren eten hartan, non, ... papar zurian barkamenaren eta eskuzabaltasunaren pentagramak idatziak zituztèn paperezko txori bi, aurkako norabidean zihoazenak, bai, baina puntu inmaterial beraren xerka:
|
|
|
Sendategian baziren bisita gela lekutsu bi –haietako batean zeuden Felipe Gastaminza eta bere osaba, gaixoaren zain–, leiho zabal batzuk zituztenak: gidatu zuen Maria Bibianak Gabino harantz, ireki
|
zuen
Maria Bibianak atea, sartu ziren anai arrebak... zutitu ziren orduan Felipe Gastaminza eta bere osaba, hasi ziren txistuaz eta ttunttunaz agurra jotzen... biziagotu zitzaion Gabinori arnasaren erritmoa osaba ilobek agurra jotzen zuten bitartean, begiak heze; Gabinok, beraz, hunkituta behar zuen, musikaren sorginak liluratuta, denboraren eten hartan, non, bat batean, hegazti luma garden ezinezko b... papar zurian barkamenaren eta eskuzabaltasunaren pentagramak idatziak zituztèn paperezko txori bi, aurkako norabidean zihoazenak, bai, baina puntu inmaterial beraren xerka:
|
|
|
–Nora? –esan
|
zuen
Maria Bibianak, esan ahala burua ezker eskuin mugitzen zuela.
|
|
2010
|
|
|
–Frontean hil dira!? esan
|
zuen
Maria Bibianak, negar zotinka. –Ekarri!?
|
|
|
–Nola hil ote dira?? errepikatu
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
alferrik, haurtzaroaren indarrak bainituen artean ere nagusi, inoiz bizi izan gintuèn haurrak bizi artean bizi gaitu, era batean edo bestean??, Domingo eta Ada munduko maitalerik handienen zerrendan sartzera bultzatzen nindutenak, Romeo eta Julietaren parean. . Chaplinek hura guztia zekien, eta berari bururatu zitzaion gure anai arrebak elkarrekin ehorztea, zuhaitz baten azpian, lanaren ardura bere gain hartzen zuela?, bukatu
|
zuen
Maria Bibianak.
|
|
|
–Mundua aldatu nahiko du, baina gizagaixoak ez daki nolakoa den mundua?, gaineratu zuen izebak;. Errezatu eta errezatu egin behar dugu Domingoren alde, ardi galduak etxerako bidea aurki dezan? esan
|
zuen
Maria Bibianak;. Eta aitaren alde. Eta guztion alde ere bai, mundu honetan guztiok baikara modu batean edo bestean ardi galduak?, izebak; Adak ez zuen ezer esaten, baina begiek dir dir egiten zioten, esperantza ezkutu baten pozak ukitu balu bezala?
|
|
|
Lagunari lur eman eta hiru egunera, hari agindutakoa betetzeko unea iritsia zela ebatzi
|
zuen
Mariak. Gauak eguneko arropa janzten duen unea baliatu nahi zuen horretarako.
|
|
|
Haren aurrean gizonezko gihartsu batek, gerritik gora biluzik, eskuekin ahoa ireki eta bere burua piztiaren ahoan sartzen zuen. Mila aldiz ikusia
|
zuen
Mariak balentria arriskutsu hura. Eta mila eta batgarrenean ere lehenengoan adinako ikarak astintzen zuen.
|
|
|
" Aita eta Domingoren artean gerra bat dago, eta gu tartean...";" Jainkoagan ere sinesten duela esan dit, nik ez dakit nola...", erantsi nuen;" Jainkoaren bideak asmaezinak dira" esan zuen izebak;" Zera ere esan dit, bide bat hartu duela, eta bide hori bakarrik ibili nahi duela, ondorio guztiekin", segitu nuen. " Mundua aldatu nahiko du, baina gizagaixoak ez daki nolakoa den mundua", gaineratu zuen izebak;" Errezatu eta errezatu egin behar dugu Domingoren alde, ardi galduak etxerako bidea aurki dezan" esan
|
zuen
Maria Bibianak;" Eta aitaren alde. Eta guztion alde ere bai, mundu honetan guztiok baikara modu batean edo bestean ardi galduak", izebak; Adak ez zuen ezer esaten, baina begiek dir dir egiten zioten, esperantza ezkutu baten pozak ukitu balu bezala...
|