|
2001
|
|
|
Hori onartuz, zuzenagoa litzateke, Leturiaren egunkari ezkutua (1957) nobelak euskal nobela modernoaren hasiera zedarritu
|
zuela
esatea, nobela existentzialistaren ildotik antolatutako testu horretan ordura artean indarrean zegoen ohiturazko euskal eleberria baztertzen baita. Txillardegiren nobela ez zen berria mundu urbanoa irudikatzen zuelako, edo lehenengo heroi problematikoa testuratu zigulako bakarrik, nobelaren beraren egitura ere berritzailea zen, lehenago esandakoaren ildotik, Leturiaren egunkari ezkutua ren oinarrian dagoen unibertso literario gatazkatsua molde berriz soilik adieraz baitzitekeen.
|
|
|
Saizarbitoriaren lehenengo bi nobelek irakurleen artean arrakasta izan bazuten, hirugarrenak, Ene Jesus (1976) nobelak, harridura sortu
|
zuela
esan genezake. Nobela honek Kritika Saria lortu zuen 1982an, baina, hala ere, 3 argitaraldi bakarrik izan ditu gaur arte.
|
|
2002
|
|
|
1983; 1985; 1989). Oro har donostiar kritikariaren planteamendua onartu
|
zuela
esan genezake, baina ohiturazko eleberrigintzari zegokion aldian berrikuntza bat sartu zuen. Garateren aburuz, euskal eleberria ohiturazkoa izan zen bere sorreratik 1946 arte, urte horretan, J. A. Irazustak Joanixio argitaratu baitzuen eta 1957 arte iraun zuen euskal eleberri errealistari hasiera eman baitzion lan harekin.
|
|
2003
|
|
|
EuskM elaberrian ematen dituen datuei jaramoten badiegu, hango protagonistak, Txominek eta Domingo Arregi edo" Txomin" Arrigorrietakoa ez dira besterik Jose Basterretxea idazle gernikarraren ispilua baino, anekdotak aparte lagata, Koreako gerraren hasieretan (1950) institutu horretan lan egiten
|
zuela
esanez gainera, aurretik eginiko ikasketen nonzeberriak ere ematen dizkigu, ez dakigu idazleari guztiz egokitzen zaizkion baina. Unibertsitatean karrera ikasten bost urte eman zituela dio.
|
|
|
Ezin jakingo zuen Arantxak, hain fidagaitz izateagatik barkamenak aurretik eskatuz, berak berriro zuzendu nahi
|
zuela
esan ziola Unaxi, honek berak zuzendutako azterketen emaitzak kantatu zizkionean, Arantxak koadernora pasa zitzan.
|
|
|
Berari, ordura arte, ez zion aholkurik inoiz eman, agian behar ere izan ez zuelako, baina gauza baliotsuak esaten ei zituen... Bai, gaindituko
|
zuela
esan ostean, pozik eta arretaz entzungo zion esan beharrekoa.
|
|
2009
|
|
|
Jose jon arten amerikanu izena hartute, etorri orduko egongo da galdute. Uruguaira joatea baino Jataben lotzea gurago
|
zuela
esan zion gure lekuko bati betiko joan aurretxoan. Mahastiak eduki zituen eta Uruguain bertan hil zen.
|
|
2013
|
|
|
Etxean zerbait susmagarria aurkitu behar zuten. Bordaxarreko teilatu azpian Zapirain familiaren batasuna eta arima babestu ziren belaunaldiz belaunaldi, aitonaren aitona amonak etxe horretan bizi izan ziren, Loiolako Inazio Paristik zetorrela etxeko bidean Bordaxarren ostatu hartu
|
zuela
zioten (Zapirain 1979) 64 Gipuzkoako patroiak zerbaitengatik aukeratuko zuen teilatu hura. Orain kanpotar batzuk, armak erabilita, etxeko armonia bortxatzen ari ziren.
|
|
|
Abenduaren 24an goizean etxe aurreetan panpina jarrita argitzen zen eguna, goizaldean aterata, eguna argitu aurretik behinik behin. Sarritan igitaia eskuetan zuela ipintzen zuten, edo igitaia bera bakarrik haren esanguran, eta umeei hozka egiten
|
zuela
esaten zieten; beldurgarria zen, beraz. Beste herri batzuetan Olentzero sukaldean, tximiniaren ondoan, eta beste batzuetan etxe aurrean ate bentanetan jartzen zuten etxearen babesle.
|
|
2015
|
|
|
Alemaniako literaturari buruzkoa artikulu aski ausarta izan zen egiten dituen zenbait baloraziotan eta, egiazki, bazuen xalotik ere hainbat azalpenetan. Gaiaren tamaina eta konplexutasuna ikusita, ordea, panoramika hori emateko helburua aski ongi bete
|
zuela
esango nuke. Alemaniar literaturaren XX. mende erdiko bi arazo nagusiak azpimarratzen zituen:
|
|
|
Testoa fonetikan geratzen da, eta testoa aitzakian (pre testoan) bihurtu". Garmendiak bezala literaturaren autonomia defendatzen
|
zuela
zioen Kortazarrek, baina literatura minoritario eta bizitzatik urrundutakoaren kritika egiten zuen halaber, hor kokatzen zuela Garmendiaren lana. Testuaren interesa bi alderdiri dagokio.
|
|
|
Schultz, naziek fusilatua izan zena, ipuingile moduan nabarmendu zen, Sanatorium Pod Klepsydr (Sendategia klepsidrapean) nobelaz landa. Schultzek bere lanetan mundu txiki eta grotesko bat azaleratzen
|
zuela
esaten digu Iturraldek, eta surrealismoaren eta Kafkaren mundutik aski gertu daudela, Schultz" Kafkaren anaia ezpirituala" izendatzeraino. Gombrowiczi dagokionez, kritikari askorentzat II. Mundu Gerra ondorengo Poloniako nobelagile handiena dela azpimarratzen zen.
|
|
|
Ordorika oraindik diskorik atera gabea zen, 1980an argitaratuko zuen 80 estreinakoa, Hautsi da anphora. Kritikak Caorena musika zeltaren baitan kokatzen
|
zuela
esaten zuen testuak, baina egileak ez duela bere burua, bete betean behintzat, hor kokatzen. Izan ere, neurri batean artikulua zehar estiloz idatzitako elkarrizketa batek osatzen zuen, eta hala jakin zitekeen galiziarraren ikuspegia bere obraren inguruan zein musikaren inguruan oro har.
|
|
|
Oteiza, Lete, Eduardo Uriarte, Miguel Sánchez Ostiz, Amaia Lasa, Patxi Zabaleta, Fernando Savater eta abar. Artisten artean Jon Zabaleta eta Juan Carlos Egillor nabarmentzen zituzten aldizkarian, eta Mariano Arsuagak ere parte hartu
|
zuela
esaten zen, nahiz eta liburuko kredituetan ageri ez. Pottekoen artean Atxaga eta Ertzillak hartu zuten parte liburuan.
|
|
|
Nolabaiteko kontraesan bat planteatzen zuen. Literatura aurreratuak errealitatearekiko fideltasuna bilatzen
|
zuela
zioen hainbat autoreren iritziak aintzat hartuz, eta XIX. mende amaieratik hona narratzailearen ahotsa geroz eta ezkutuago mantentzen dela pertsonaien ahots ugarien mesedetan. Arazoa, baina, honetan zetzan:
|
|
|
Artikulu gogorra zen hastapenetik. Aurreko urteko euskal diskoak entzuten ibili eta" ohiko kaka zaharra" topatu
|
zuela
zioen. Hainbat musikarik sinatu zuten manifestu batez ziharduen baita ere, non euskal musikaren egoera kaskarra diskoetxe eta irratiei egozten zieten besteak beste.
|
|
|
" ezta etorri"," enaiz"," ezait"... Horrekin batera, azentuari zegokionez, euskararentzat azentuazio zehatz bat ebatzi ez izanak, erdaren kutsadura ekarri
|
zuela
zioen. Izagirrek zortzigarren Oh!
|
|
|
Erabakiaren berri Arestiri Saizarbitoriak eman ziezaion deliberatu zuten halaber. Arestik, ordea, sumindurik jaso zuen erabakiaren berri, baina onartzen
|
zuela
esan zion Saizarbitoriari," zure erantzukizunpean", hori bai. Ale guztietako hegalak banan banan moztu zituzten, bada, baina Saizarbitoriari erantzukizun zelakoa zer ote zen zalantza geratu zitzaion.
|
|
|
Aldizkariko jendea oso haserretu zen artikuluarekin baina Koldo Izagirre lur jota gelditu zen. " Mutilak" arrazoi
|
zuela
esan zuen behin baino gehiagotan zenbaki hura ateratzeko bileran. Lehenagotik giroa nahastuta baldin bazegoen, harekin gauzak gehiago nahastu ziren ene ustez.
|
|
2018
|
|
|
Hala ere, hasiera batean, Augustorekin zerikusirik ez
|
zuela
esan zitekeen beste pasadizo bat edestu zionean, jasan behar izan zuen nahibakoaren tamainukoa ez zen izan horregatio. Jazokuntza hura entzun eta irenstea lortuz geroz, gizonarekin ez ezik, berarekin zuen lokarriaz ohartu zen.
|
|
|
Baina hurrengo egunetan elkarri begiratu gabe egon zirelako eta bien artean sortu zen garraztasunagatik, ondasun guztiak gustura utziko lituzkeela bere baitarako zioela, ibili zela eguneko denbora guztian. Eta hori dela eta ez dela, handik egun batzuetara, ospa egin zuela goizean goiz etxetik, Augusto agurtu gabe, tentaldiaren besoetan erori nahi
|
zuela
esanez bere barrurako. Dena ahaztea izan zen bere desio bakarra, dena ahaztu, eta gauean irten orkestina baten doinuetara dantzan egiteko.
|
|
|
Argitasun eta zehaztasun guztiekin etorri zitzaion akordura asteazken gauekoa; nola aurregun gauean, Edhenen bizitetxetik etxera itzuli zenean, ustekabeko ederra hartu zuen, Marikruzek norbait zain
|
zuela
esan eta, nor eta!, Divina Pastora aurkitu zuenean, eta zelan harrituta gelditu zen, aspaldiko lagunaren jakinarazi gabeko aurrez agertzearekin.
|
|
|
Baietza agindu zion Divina Pastorak. Horren estimuan zuelako, berarekikoa edukitzearren, edozer egingo
|
zuela
esan zion; eta erakusten emateko, sendo estutuaz besartean, muxu handi bi eman zizkion masailetan. Divina Pastorak, bizi zen artean bizkarra jagongo ziola ziotsola, biak besarkaturik, hartu zituen loak ohearen gainean.
|
|
|
Bat batean, irudipen eta ilusioen tartean, ahosabaian ere urrakadak zituela nabaritu zuen. Zehatz mehatz zerekin egin zituen zauriak ez jakinagatik, zertan burua hausten ibili beharrik ez
|
zuela
esan zuen; azken baten, edozerekin eginak izan zitezkeelako, ahora orotarik sartu zuelako. Baina apurtu apurtu eginda egonik ere, inoiz ez lukeela hura lako gorputzen faltan egon nahi, muxu haien berotasunaren gabezian.
|
|
|
Geroxeago, memorian aztarrika, kitarra jolea ekarri zuen gogora; haren gau guztiko so lizun erakarkorra, kitarra jotzeko atzamarren trebetasuna, eta izterren sendotasuna ere. Kitarra hautsi behar
|
zuela
esan zitekeela, esan zuen, behearen kontra oinarekin ematen zituen dangateko haiek sentitzean. Kitarra jotzean erakusten zuen artean benetako pasioa zeriola; dena modu hartan egiten baldin bazuen, ai!
|
|
|
Christianek, menperatuta bizi denaren amorrua eta gorrotoa erakusten zituen. Baina amorrazioak itsuturik bizi den arren, Patroiak gaizki tratatzen zuela, esplotatu egiten
|
zuela
esan zidan; hala ere, kopeta apalik eta makurrik, guztiz berari makurturik bizi da.
|
|
2019
|
|
|
Cocok delirio deskontrolatuan jendauarrean norbaitek Armand Saint Foix aipatzen duen unean, hutsik egin gabe eta ahoz gora identifikatzen duen" Monsieur X..." delakoarekin. Zalantzarik ez da, espresio horrek Zazpi Etxe Frantzianen irazezakeena baino emaitza baliotsuagoa topatu
|
zuela
esanez amaitu zuen El Culturalen eginiko erreseina:
|
|
|
• Irakurri liburu honen inguruan idatzi ziren jarraian dituzun bi ohar kritikoak. Hauek irakurrita, liburuak zein harrera izan
|
zuela
esanen zenukete?
|
|
2021
|
|
|
15 Lehenengo hezkuntza iraultza LHko etapa populazio osoari zabaltzeak ekarri
|
zuela
dio autoreak (op.), eta bigarrena, aldiz, BHko etaparen derrigortasunak.
|