|
2008
|
|
|
Bainan hemen erran behar dena hauxe da: pilota mundu bat zela apez hori bera berekilakoekin, oroitzapen kondari xarmegarria gainerat, eta pilota bizi arazten
|
zuela
berak bezala besteekin. Pilotarietan bi moldetakoak izan dira beti tik:
|
|
|
Garbi dagoena zera da: Serafinek gustura bizi izan
|
zuela
bere garaia; Pio Barojak, ez. Arrazoiak arrazoi, aipatu dira hemen batzuk?, ez ziren gutxi izan Barojak euskal kulturako zenbait izen seinalaturekin izandako ika mikak.
|
|
|
Herritarrek ezagutzen zuten hizkuntzan egina, giza portaerari buruzko ikasgaiak ematen zizkien herritarrei. Ondare hori esku artean
|
zuela
bere garrantziaz jabetzen da, herri hizkuntza bat, euskara, idatziz ipinita dauka, eta garrantziaz jabetzeaz gainera, argitara emateko babeslea aurkitzen du.
|
|
|
Egungo egunean doi bat ahantzia baldin bada ere, gogoratu behar da Pierre Lhande, eragin handiko gizona izan dela, XX. mende hastapenean. Orduko euskal kulturaren anitz sailetan ari izana da lanean eta hiztegi egile bezala egon baldin bada gure oroitzapenetan, gogorarazi behar da eleberri eta saiakera egile gisa bildu
|
zuela
bere famarik handiena. Ondoko lerroetan ez dugu haren obraren alderdi bat baizik aipatuko, euskal literaturen historian egin duen ekarpen garrantzitsu bezain aurrerakoia, hain zuzen.
|
|
|
irabazitako lurraldeez, Frantziaren eztiaz, bere leinuruko gizonez, hezi zuen Xarlemaina bere jaunaz, eta hainbeste maite zuten frantsesez. Negarra eta suspirioak eten ezinik ez
|
zuela
bere burua ahantzi nahi ere. Bere hobenez damu eta Jainkoari barkamena eskatu ziola hitzokin:
|
|
|
Kontua da Turpinen kronika edota Orreagako leienda Jundane Jakoberen bide osoan kontatzen zela, Vincent de Beauvais-ek erabili
|
zuela
bere Speculum ean XIII. mendean eta gero Jean Bagnyon ek bermoldatu zuela, honen Conquêstes... > delakoek izugarrizko arrakasta lortu zutelarik XV eta XVI. mendeetan, eta gero kolporterrek, liburu saltzaileek zabaldurik Bibliothèque> Bleue> delakoaren maiteenetakoa gertatu zela.
|
|
|
Juan Mari Lekuona 2005eko abenduan hil zenean, Literatura Ikerketa Batzordeko buruak Jean Haritschelharrek proposamena luzatu zigun kide guztioi haren omenezko liburu bat prestatzeko. Oiartzungo udalarekin batean ateratzea gogoratu zitzaigun berehala eta herri horretan aurkeztea, jakinik asmo honek babes osoa aurkituko
|
zuela
bere herritarren artean. Ezer baino lehen, Juan Mari Lekuonaren nortasunari eta obrari hurbileko erretratu gisakoak ateratzea hartu genuen gogoan, hil ondoko egunetan entzun eta irakurritakoak islatzea.
|
|
|
Horren erakusgarri, 1918ko hitzaldi ezagunean, Azkuek gisa honetara aipatzen zituen Bilboko espainiar jatorriko emigranteen fedezko ezaugarriak: « ¿ Son euskos los que cada año festejan a Santo Domingo de la Calzada, o a Santiago, o a San Fernando, o a la Pilarica? »436 Esaldi horretan garbi ageri da Azkuek ez
|
zuela
bere burua kokatzen Santo Domingo, Santiago, San Fernando edo Zaragozako «Pilarica» bezalako gurtza tipikoki espainiarrak gustoko zituztenen artean. Hortaz, ondoriozta liteke Santa Teresarekiko debozioa bazuen ez zela Avilako anderea Espainiako patrona zelako, baizik bestelako balioak aurkituko zizkiolako.
|
|
|
Zentzu horretan oroitzekoa da Jesusen konpainia hein batez Sabino Aranak gogotan izan zuela EAJ alderdia sortu aurretxoan. Hola bada, ez dirudi lekuz kanpoko interpretazioa denik pentsatzea Azkuerengan ere jesuiten eredu korporatiboak eragina izan
|
zuela
bere erakundeak sortzeko edo haietan enkuadratzeko joeran.
|
|
|
Eta arrazoia ezin izan daiteke Arana Goiri gaixo egotea, zeren nekez sinets daiteke hori aski oztopo zenik bere plana Guilebeauri gutunez helarazteko. Bereziki kontuan hartzen bada Arana Goirik bai bidali
|
zuela
bere plana La. Patria astekari sabindarrera 1901eko azaroan110 Azken argitaratze hau, nolanahi ere, ez bide zuen egin kongresukideek eskura izan zezaten bere plana, baizik alderdikideei bere asmoa ezagutarazteko.
|
|
|
Zalbideren azalpeneko laugarren eta azken interpretazio okerra, 320 jarraitzaileei dagokiena da. Dio Arana Goirik Gabon inguruan argi ikusi
|
zuela
bere plana aldatzen ari zirela, eta amorruz bere maniobrak hasi zituela, jarraitzaileak kongresuan izena emateko mobilizatuz124 Ez dut uste hola izan zenik. 1902ko urtarrilean Guilbeauk eta Ademak Arana Goiriri eskatu zioten prentsan argitaratu beharreko deialdia idatzi zezala Hondarribiko kongresuaren baldintzak azalduz.
|
|
|
Erreakzio horrekin ematen du Azkuek lasaitu ederra hartzen zuela sabindar idoloen aurka (guztiz aurka behintzat) joan behar ez izateagatik. Adierazgarria da Azkuek ontzat ematea Euskaltzaindian bertan Astarloaren erretratu bat jartzea (eta Sabino Aranaren beste bat) 74, bai eta Akademiaren babespean antolaturiko lehen Euskal Egunak Astarloaren omenez egitea Durangon75 Zentzu horretan, argi geratzen da Azkuek ez
|
zuela
bere burua Arana Goiriren eta haren eskolakoen kontrako gisa jarri gura, baizik haien alboan kokatu nahiago zuela, osagarri gisa, biak bando berean euskararen alde lanean balebiltza bezala. Ildo horretan, 1935eko Euskalerriarenyakintza obran, Azkuek era honetara azaltzen zuen abandotarrarekiko gertutasuna:
|
|
|
Ohartu, halaber,. Kirikiñok? ez zuela Akademiaren aurkako diskurtsoa bere kontu soil gisa aurkezten, baizik ostera ere talde baten ordezkari gisa aurkezten
|
zuela
bere burua («gu abertzaliok»). –Axe?, aldiz, artikuluan inplizituki abertzaleen taldekoa ez balitz bezala tratatzen zen.
|
|
2010
|
|
|
1 Praktika hori, sermoi ereduak idaztea alegia, ez da inondik ere berria mugaz haraindiko idazleetan, baina mende bat lehenago gertatzen da fenomenoa, XVII. mendeko literatur loraldian, hartara Oyharçabalek idatzi bezala: Belapeyrek argi eta garbi erran zuen apaizentzat eta errejententzat egin
|
zuela
bere katixima, Leizarragak egin zuen bezala (2001: 16).
|
|
|
–EAJk Administrazio publikoaren ikuspuntutik jokatu zuen, argi eta garbi?, Paulo Agirreren hitzetan. . Gogoan dut legea onartu zen egunean Legebiltzarrean geundela, eta Luis Mari Bandresek lege hura defendatu
|
zuela
berea balitz bezala. Eta oraindik gogoan dut hitzaldia amaitzean Joseba Egibarrek zer nolako besarkada eman zion.
|
|
2012
|
|
|
14 Harold Bloom dekonstrukzioarekin lotu izan den arren, esan beharra dago berak ez
|
zuela
bere burua inoiz dekonstrukzionista bezala aurkeztu, eta mugimendu hark berarengan nolabaiteko eragina izan bazuen ere, laster aldendu zela dekonstrukzioaren eskolatik. Autore hau postmodernismoaren barruan sailkatzea ere eztabaidagarria gertatzen da oso, korronte modernistekin lotuagoa egon baita beti postmodernistekin baino.
|
|
2013
|
|
|
Haren arabera, hegazkin gidari bikaina galdu zen Belgikan, eta beldurtzeko zen ez ote zen hila. Artikulu hartan oroitarazi zuen maiz aipatu
|
zuela
bere kroniketan. Zerbitzari k esplikatu zuen 22 urteko soldaduak, paristarra bazen ere, urtean bi hilabete iragaten zituela Miarritzen eta biziki atxikia zitzaiola Euskal Herriari, gisa hartan Frantziako soldadu hura Eskualduna ko irakurlearengana hurbilduz.
|
|
|
Hegazkin bidez zibilen kontrako eraso gogorrak egin zituztela kontatu zuen, tresna horren alde negatiboa nabarmenduz. Beste batean, Champagne inguruan alemanen hegazkinek torpedoekin egin zituzten erasoak aipatu zituen, erranez uste
|
zuela
bera ere hilen zela oldar gogor haren azpian, etxolak suntsitzen baitzituzten. Eraso hartan gizon anitz galdu zutela aitortu zuen, baina ez zela Verdunekoa bezain gogorra izan zehaztu zuen.
|
|
|
Beste ezaugarri batzuen bidez ere agertzen zen Euskal Herria, eta horiek ere aztertu behar dira, ikusteko ea herriminaz gain, nortasun berezi batekiko kontzientziak garrantzia zeukan ala ez eta haientzat Euskal Herriak zer erran nahi zuen argitzeko. Alabaina, beste gisa batez ere ageri zen Jean Saint Pierre, Zerbitzari, Jean Etxepare edota Oxobi-ren kontakizunetan, Euskal Herriak zinezko presentzia
|
zuela
beren baitan. Presentzia hori gisa anitzetan ageri zen, eta agerraldi mota horiek aztertzeari ekinen diogu ondoko orrialdeetan.
|
|
|
Delako emazte hark senarrari idatzi omen zion desertoreak besta egiten ari zirela mugako herrietan, eta nahiago
|
zuela
berak bere senarra holakatu baino, permisione egunak han pasa zitzan pausaleku batean. Blaise Adémak antzeko aipamen bat egin zuen, azpimarratu zuenean ama batek nahiago zuela jakin semea hila zela desertore izan zela baino.
|
|
2014
|
|
|
Hel du ginen etxera, esan nion amari bikote hura telebista ikustera zetorrela eta gero bertan egingo zutela lo. Amak esan zidan ez
|
zuela
berak etxean zer eskaini etorri berriei, ez bazen ogia, gazta eta arrautzak. Beheko tabernara bidali ninduen ardoa erostera.
|
|
|
Pentsa liteke Gabriel Arestik frakasoa eman
|
zuela
bere ahalegi nean, indartu egin baitzuen berak ere bigarren mailakotzat jotzen zuen identitate lerroa, ez profetarena, poeta sozialarena; baina
|
|
|
dia zuela aurkikuntzak, baina ez
|
zuela
berak egin. Puntu honetan, nork berea esan dezala. niretzat pertsona eta idazle funtsezkoa izan zen, oteiza baino hamaika aldiz gehiago:
|
|
|
Giro hartan sortu ziren Gabriel Aresti bezalako pertsonak, euskal kultura berpiztearen bide malkartsuari ekin ziotenak. zerk eraman ote zuen euska ra gazte gaztetatik ikastera ez dakit. Beharbada, aitona amona euskaldunak zituelako, aitaren kontrako jarrera naturalak, desa dostasunak itotzen zituen frankismoaren gerrikoak, gaztetasunak dakarren berezko errebeldiak, nork daki, baina batere zalantza rik ez dago berak hizkuntza horretan aurkitu
|
zuela
bere ahotsa adierazteko bidea, buru argitsu batzuek, baita euskal herritarrek ere, balio folklorikoa besterik aurkitzen ez zioten hizkuntza ho rretan. Bestalde, oinarrizko justiziaren aldeko borrokan, kultura propioaren erreibindikazioan diharduen pertsona bati ez zaizkio arrotz egiten bestelako jakintzak eta bestelako giza eskubideak ere. normala da, beraz, beste asko bezala, Aresti ere gizakien ar teko berdintasunaren aldeko ideia global batek erakarria izatea, eta sentimendu horrek bere obran ere isla izatea. nahigabe bat baino gehiago ekarri zion horrek gainera. inor ez omen da bere herrian profeta, eta hori hala gertatzen da mugitzen zaren zirkulu handi edo txikitik irteten bazara.
|
|
2016
|
|
|
Azpimarragarria da, antzerki talde bat sortu
|
zuela
bere lanen antzezteko. Donostiara itzuli eta La infantil del gimnasio elkartea sortu zuen, eta Iriyarena eman zuten.
|
|
2019
|
|
|
»Horrez gain, ez da ahaztu behar Azkue, Labe Garaiak ezizena ezarri zioten erraldoi nekaezin hura, erraldoia, fisikoki handia zelako baina batez ere langile nekaezina zelako?, beste arlo batzuetan ere lan asko egina izan arren, musikari, idazle, folklore arloko askotariko ondareen biltzaile??, maila eta ospe handiko hizkuntzalaria zela, eta gertutik ezagutzen
|
zuela
bere garaian zientzia horretan Europan egiten zena. Parisko Elkarte Linguistikoko kide zen 1905az geroztik; bi urte eman zituen Tours hirian (Frantzia) Diccionario Vasco Español Francés/ Dictionnaire Basque Espagnol Français hiztegia argitaratzeko lanetan; Hanburgora, Londresa eta Zurichera ere bidaiatu zuen, besteak beste, hizkuntzalaritzako zereginek hartaratuta; Errusiako Zientzia Akademiako kide izendatu zuten 1922an?
|
|
2021
|
|
|
Onaindiak ere garai horren garrantzia markatu zuen. Nahiz ez zuen zehazki argitu liburuen paratestuan, badirudi idazle belaunaldien arabera egin
|
zuela
bere sailkapena. Historiografia mailan ez da ongi agertzen zer erakutsi nahi zuen sailkapen horren bitartez.
|
|
|
Historia literarioaren metodologia euskal adibideari egokituz, kriterio literarioa edo estetikoa soilik erabili zuen kanon baten eraikitzeko. Bestalde, erran daiteke" kanon bildu" edo" hertsi" bat osatu zuela Mitxelenak, ikusiz idazle nagusi guti atxiki
|
zuela
bere panteonean.
|
|
|
Eta, alde hortarik, ez da ahantzi behar Literaturaren historia dela Euskal Herriko historia orokorrean eginak eta osaturik dagoen eremu historiko bakarra, nahiz tradizioa aski berria den. Oroitarazi behar da K. Mitxelenak" ardatz linguistikoa" oinarritzat hartu
|
zuela
bere lanean, beste eremu kulturaletan erabiltzen diren ezaugarri nazionalak isilduz. Euskal literaturaren historian, eskualde ezberdinetako euskaldunak eta garai historiko ezberdinetako euskaldun guziak bateratuak dira, literatura euskaraz idatzia delako.
|
|
|
23.5.3.3c Bestelako adierazpideak ere balia ditzakegu adiera hori emateko, hala nola, aspektu prospektiboa (etorriko zen honezkero), behar modalitate epistemiko baliokoa (etxeratua behar du), badirudi... (Badirudi Manexen amona juduak ez
|
zuela
bere fedea ukatu, hala uler daitezke, behintzat, bilobaren hitzak, Txiliku), edo zenbait adberbio edo postposizio sintagma (antza denez, itxuraz, nonbait, sobra ere ‘antza denez, itxuraz’ adieran... Etxera etorri da nonbait; etxera etorri da sobra ere).
|
|
|
30.6.3.2.4b Erabilera batzuetan, tzearekin osagarria oso hurbil dago moduzkoen sailean sartu ditugun perpaus batzuetatik (§ 40.6b, § 40.11a, b): Egunen batean egoera alderantziz bizitzea gerta zitekeela esan zion Irujok, eta orduan beste hainbeste egitearekin ordainduta sentituko
|
zuela
bere burua (I. Mujika). Baina bada konplementazio erlazioa, mugatua baita halako soziatiboa har dezaketen predikatuen zerrenda:
|
|
|
Ez naizela hori egiteko gauza? Eta itzuli zen etxea, aldi hartan bederen ongi egin
|
zuela
bere mandatua (Barbier). Adibide horietan guztietan dugu (e) la menderagailua, baina ez ageriko predikatu gobernatzailerik.
|