|
2000
|
|
|
Eta Miguelek argi zituen bere ideiak, eta sinetsirik zegoen ezen Paradisurako bidean zegoela Lurra, Kris tok gizonen arteko anaitasuna predikatu zuenez gero, eta Kristok, historiaren buruan, garaile behar zuenez gero. Baina
|
zu
ez zeunden hartan guztiz ados, ez Uto piaren kontra zeundelako, baina uste zenuelako ezen Utopiaren aldeko borroketan peril handi bat zegoela: bihotza buruari gainditzekoa eta ametsa zentzuari, eta bururik gabe eta zentzurik gabe ez zegoela gauza haietan aitzina egiterik:
|
|
|
—Kristoren kalapita genuen, zu zinela kausa, eta autoa gure begietara agertu delarik, are ozenago egin dut oihu, ezagutuko ez zuen esperantzan. Alderantziz izan balitz,
|
zu
ez zinatekeen ohartuko, baina Ximurra bai. Bolantea birarazi duenean, dudarik batere ez dut izan zure bila heldu zela.
|
|
2001
|
|
|
–Eta
|
zu
ez al zara motxailea?
|
|
2002
|
|
|
Baina
|
zu
ez zara agertu.
|
|
2003
|
|
|
Faulknerren burla honela laburbildu daiteke: " Jenioa naiz ni eta
|
zu
ez." Horregatik egiten zion burla Faulknerrek Matiasi. Mindu egin zuen horrek Matias, eta haserretu egin zen eta oldartu egin zitzaion Faulknerri eta esan zion" Ikusteko dago hori".
|
|
|
–Ez,
|
zu
ez zara Miguel. Neu naiz Miguel.
|
|
|
Izen bera daukagu. Baina
|
zu
ez zara hemengoa.
|
|
|
–Ongi: zuk ez dakizu ezer, zuk ez duzu inor ezagutzen Magisteritzan,
|
zu
ez zaude antolatua. Baina talderen bat balego, zenbat jendek osatuko luke?
|
|
|
–Rakel,
|
zu
ez sartu, mesedez.
|
|
|
Sentitzen dut geroztik gertatutako guztia. Sentitzen dut orduan
|
zu
ez babestu izana, zu ez argitu izana. Ez zenuen nigandik horrelakorik merezi, Kattin, badakit.
|
|
|
Sentitzen dut geroztik gertatutako guztia. Sentitzen dut orduan zu ez babestu izana,
|
zu
ez argitu izana. Ez zenuen nigandik horrelakorik merezi, Kattin, badakit.
|
|
|
Ni ere oso triste nago. Nire bizitza ez da berdin
|
zu
ez bazaitut ondoan. Behar zaitut, Kattin.
|
|
2004
|
|
|
Zuk badakizu nolakoa den Beñat. Zure titiak gustatzen zaizkio, baina
|
zu
ez zaitu maite.
|
|
|
–Ez bata eta ez bestea, Irati. Ni ez naiz itxurak egiten ari, eta
|
zu
ez zara txoroa, ez zara arina. Nik uste dut oso barru aberatsa duzula.
|
|
2005
|
|
|
Ezkutatzeko arrazoiak izan ditzaketen pertsona guztien profilak birpasatu ditut. Eta
|
zu
ez zaude horien artean. Ezin dut asmatu zure egia zein izan zitekeen...
|
|
|
–Baina
|
zu
ez zara unibertsitatean ibili. Ze hitzaldi klase emango duzu zuk?
|
|
|
–Ni ere saiatu nintzen, berarekin atera nintzenean;
|
zu
ez zara oroituko, orduan katekesira joango zinen edo Ospitalilloko mezetara. Ez nuen lortu, baina berarentzat kalte, ni ezin hobea bainaiz gauza horietan, eta gainera badakit kontrolatzen, ja!
|
|
2006
|
|
|
L.A. Horrek guztiak ba al du eraginik edo zerikusirik erlijioaren arazoarekin? Oker ez banago
|
zu
ez zara beti fededuna izan.
|
|
|
Normala da hori, eta Hankapaloren kasuan ere ez luke deus kritikatzekorik, goizeko ordubatean, ordu bietan eta hiruretan egingo ez balu eta haren gainean Aloña eta biok biziko ez bagina. Desordu horietan bat batean Hertzainak edo Ramones entzuten hasten bazara, bolumen altu samarrean gainera, oso litekeena baita zure loa etetea, eta
|
zu
ez ezik zure aldamenekoa ere esnatzea.
|
|
|
Ahopean esanda ere ondo asko aditu zenituen nire hitzak, eta ezin hobeto ulertu esan nahi nuena, nik uste. Ulertu ez bazenu bezala jokatu zenuen, ordea, neurriz txikiegi edo handiegia ote nuen galdezka, modeloa gustatzen ez bazitzaidan aldatuko genuela, sorta zabala zegoela aukeran,
|
zu
ez zinela gauza haietan jantzia baina...
|
|
|
–.. eta
|
zu
ez zarela mezulari bat, baizik eta...
|
|
|
–Ezin nuen jasan hainbeste denboran
|
zu
ez ikusterik, nahiz eta zu ia ia gizonduta zauden, laztana. Bertora etorri behar genuen, Bilbon ezin delako iraun.
|
|
2007
|
|
|
–Beno, betikoa ez,
|
zu
ez zaudelako.
|
|
|
–Eta
|
zu
ez?
|
|
|
Mozkortuta dago, zu bezala. Baina
|
zu
ez bezala. Aspertuta, alde egiteko eskatu diozu.
|
|
|
Aita da txarrena. Amak ulertzen zaitu askotan, edo hala adierazten du
|
zu
ez haserretzeko. Negar baino ez du egiten amak.
|
|
2008
|
|
|
Jakinda, kateaketa jolas hartan galtzaile irtengo nintzela. Ni aspalditik lotuta nindukazula eta
|
zu
ez zinela askatuko, besteren batekin lotzeko ez bazen. Batzuk ez dira hegan egiteko jaio?
|
|
|
–Esan dizut:
|
zu
ez zara nire laguna, eta ez zara sekula izango.
|
|
|
–Aizu, esan zion hondarrean?, zure anaia Honorato azkarra da, eta
|
zu
ez zara gutxiago: nik begietan irakurtzen dut nork balio duen eta nork ez, eta zuk balio duzu, begi erneak dituzu-eta.
|
|
|
–Bada,
|
zu
ez bazara, aita espirituala izango da, jakina? –baieztatu zuen domingotarrak, zeina honela mintzatu baitzen jarraian, begietan bi txinparta piztuta?:
|
|
|
Moketaren irudiei begira loak hartzen nau
|
zu
ez zaudenetik.
|
|
|
Badira bi hilabete banaketarena aipatu zeniola, baina horrek ez du aurrera egin. Bera eroso sentitzen da horrela, eta
|
zu
ez zara ausartzen bide horretatik aurrera jotzera. Eta, bitartean, zeure bizitza soziala, familiarra, pertsonala?
|
|
|
–Baina
|
zu
ez zara egongo.
|
|
|
–Pufa, atsedenalditxo bat merezi dugu, ba, esan dio emakumeak, begi beltz beltzak Aitorrenetan iltzatuz?. Ez nago sasoi betean,
|
zu
ez bezala.
|
|
|
ez du inor bere borondatearen aurka bide bat hartzera behartzen, itxuraz behintzat. Hegemoniak, hori eta horrenbestez, hau edo hura egitera behartzen zaitu, baina
|
zu
ez zara ohartzen mekanismoaren trikimailuaz. Hegemoniak, besteak beste, bere esku baitauzka giza alienazioaren mekanismoak arautzen dituen paradigma normalizatuaren interpretazio zentzuak.
|
|
|
–Baina
|
zu
ez zara wolofa.
|
|
|
–Askotan pentsatu dut, baina ez dut argi ikusten kontua. Orain askoz hobeto kontrolatzen dituzte animaliak aduanan, eta, txarrena, ez daukat kontaktu fidagarririk polizian
|
zu
ez zaudenetik. Gainera, Hugo Silvak gero eta pisu gehiago dauka, eta ez naiz batere fidatzen berataz.
|
|
|
–Nireak egin du, bai, eutsi zion erasotzaileak, aizto punta pixka bat sartuz biktimaren saman, odola ateratzen hasi arte?, baina zureak ere bai. Zure kideek harrapatu eta kartzelan sartuko naute, baina
|
zu
ez zara horren lekuko izango.
|
|
|
–Bada,
|
zu
ez bazara, aita espirituala izango da, jakina... –baieztatu zuen domingotarrak, zeina honela mintzatu baitzen jarraian, begietan bi txinparta piztuta–:
|
|
|
–Aizu –esan zion hondarrean–, zure anaia Honorato azkarra da, eta
|
zu
ez zara gutxiago: nik begietan irakurtzen dut nork balio duen eta nork ez, eta zuk balio duzu, begi erneak dituzu-eta.
|
|
2009
|
|
|
–Maria, lasai egon nahi dut. Hau nire gela da eta
|
zu
ez zara ongietorria.
|
|
|
–Edertu? eta apaindu zaituzte, baina
|
zu
ez zara hori. –Zidar ta ixpillu artean/ gustagarria ba zara,/ zu etzara zeu?
|
|
|
–Zaldikoak bezala izaten baitira. Baina
|
zu
ez, zu hotza zara, kalkulatzailea eta, hala ere, edo horregatik agian, atsegin zatzaizkit.
|
|
|
esan nahi baita haren begiak esaten ari zirenarekin zerikusirik ez zuèn beste zerbait esaten ari zela Ada, menturaz, halako zerbait, adibidez: . Bai, katalan horiekin sekulako negozioa egin duzue, baina
|
zu
ez zara enteratu ere egiten, Teo; detektibe bat jarri didazu, mila detektibe bihurtzeko gai dena, baina zure detektibe horiek guztiak ere ez dira enteratzen; jokoz kanpo harrapatu nahi nauzu, eta nik zauzkat jokoz kanpo, artaburua: zorionak, bai, Teo, ez dakizu zenbat pozten naizen?!?; baina Teofilo Mariaz gain, mahaikide guztiak zeuden han, itxura batean, jokoz kanpo, Reginak berak ere, Pagoagako Ama Birjinaren agerketekin gertatzekoa gertatu zitzaionetik gero eta okerrago zebilenak, honako iruzkin hau egin baitzuen jarraian:
|
|
|
–Gaixo batzuk lotzeko daude, ez dizut ukatuko, eta horregatik ditugu lotuta, baina
|
zu
ez, eta behar bezala hitz egiten badugu, senda zaitezke, ez erabat, ez dizut gezurrik esango, poloen arteko tirabirak hortxe izango baitituzu, zure nortasunaren ezaugarri diren neurrian; baina kontua ez da tirabirak edukitzea edo ez edukitzea, baizik eta burua tirabiren gainetik edukitzea, gutxieneko oreka bati eutsiz, eta hori bai, zin degizut lortuko duzula, baldin eta zuk ere behar bezala lan egiten baduzu.
|
|
|
Orain dela astebete, pianoa gero eta gehiago gustatzen zitzaizula esan zenidan? Eta
|
zu
ez zara txoriburua, nik dakidala. Esadazu, beraz, zer gertatzen zaizun.
|
|
|
–Kriminala halakoa!?; edo zerbait leunagoa, ausaz, Ernestinaren izaerarekin adosago: . Krimen bat egiten duena kriminala da, eta esadazu, arren eta arren, Regina,
|
zu
ez zaitugula horietakoa???; orduan, baina, orduantxe, hain zuzen ere?, Regina aurreratu zitzaion:
|
|
|
–Tuberkulosiak jota zegoen, zu bezala, baina
|
zu
ez bezala, bestela ez bainizuke esango, hil egin zen, irakasleak ongi neurtutako hitzekin eta hobeto ahoskatutakoekin erantzun zion (ekin ere, enfasi bereziaz ekin zion, baina, zu ez bezala, bestela ez bainizuke esango, esaldiari, antzezle profesional bat iduri), baina antzezpenari aski ez iritzita, bere burua zuritzeko obligazioarekin sentitzen zelako edo, gehitu zuen?:
|
|
|
–Tuberkulosiak jota zegoen, zu bezala, baina zu ez bezala, bestela ez bainizuke esango, hil egin zen, irakasleak ongi neurtutako hitzekin eta hobeto ahoskatutakoekin erantzun zion (ekin ere, enfasi bereziaz ekin zion, baina,
|
zu
ez bezala, bestela ez bainizuke esango, esaldiari, antzezle profesional bat iduri), baina antzezpenari aski ez iritzita, bere burua zuritzeko obligazioarekin sentitzen zelako edo, gehitu zuen?:
|
|
|
–Teofilo Maria:
|
zu
ez zara, bada, ahaztuta egongo nor den Domingo?
|
|
|
Ez al duzu ispiluaren bestaldean behin ere agertu behar??; Adaren begirada, baina, ez zen kexazkoa, antza, exijentziazkoa baizik, etxe deseginaren hondakinetatik duintasunaren etxe berria eraiki nahian dabilen etxegilearen jarreran;. Ez??, galdetu zuen gero; eta azkenik: . Bada,
|
zu
ez bazatoz nigana, nik joan dut zugana. Eta zaude lasai:
|
|
|
Baina marra hor dago, inoiz baino marrago? eta ni, naizen bezalakoa naiz,
|
zu
ez bezalakoa. Gaizki ulertu bat izan da?
|
|
|
zoaz zu, Nazario, ni hemen geldituko naiz-eta; Nazariok, baina, gogor egin zion: ez al ginen onerako eta txarrerako ezkondu?,
|
zu
ez bazoaz, ni ere ez. Animatu zen azkenean Regina, beharko!?, sartu ziren senar emazte ezkondu berriak igogailuan, ekin zion igogailuak goraka, sentitu zuen orduan Reginak zangoetan halako ahulezia bat, baita dardara bat ere belaunetan, eta orduan, nola senarraren besoa baitzuen helduleku bakar, hari lotu zitzaion ezin estuago; bisitariek, dozena pare bat gizon emakume zihoazen igogailuan, batzuk lasaiago, besteak urduriago?
|
|
|
Arrazakeria da beldur eta nazka hori ideologia bilakarazi eta
|
zu
ez bezalakoak oro har beldurgarriak eta nazkagarriak direla aldarrikatzea, edota, zehazkiago, jendea arrazaren arabera sailkatzea eta balioestea.
|
|
|
–Ez ezazu bete, ez zaitez ergela izan, baina konpondu zaitez ni ez konturatzeko. Konturatzen banaiz eta
|
zu
ez bazara konturatzen ni konturatu naizela, ezikusia egingo dut beharbada. Baina argi ibili, zu harrapatu eta gainera konturatu naizela ohartu zarela garbi balego, zigortu zintuzket.?
|
|
|
" Kriminala halakoa!"; edo zerbait leunagoa, ausaz, Ernestinaren izaerarekin adosago: " Krimen bat egiten duena kriminala da, eta esadazu, arren eta arren, Regina,
|
zu
ez zaitugula horietakoa..." –; orduan, baina –orduantxe, hain zuzen ere–, Regina aurreratu zitzaion:
|
|
|
zoaz zu, Nazario, ni hemen geldituko naiz-eta; Nazariok, baina, gogor egin zion: ez al ginen onerako eta txarrerako ezkondu?,
|
zu
ez bazoaz, ni ere ez... Animatu zen azkenean Regina –beharko! –, sartu ziren senar emazte ezkondu berriak igogailuan, ekin zion igogailuak goraka, sentitu zuen orduan Reginak zangoetan halako ahulezia bat, baita dardara bat ere belaunetan, eta orduan, nola senarraren besoa baitzuen helduleku bakar, hari lotu zitzaion ezin estuago; bisitariek –dozena pare bat gizon emakume zihoazen igogailuan, batzuk lasaiago, besteak urduriago– edo begirada ezin iheskorragoak trukatzen zituzten beren artean, edo ez zioten elkarri begiratu ere egiten, nor bere burbuilan joango balitz bezala; egoera hartan, Reginak –haren betarteko giharrek tentsio nabaria adierazten zuten– bere buruarekin borrokan zirudien; bazuen, izan ere, bertigo hura, berezkoa, baina beldurrak eragina ere bai, autosugestio prozesu baten bidez –eta igogailua eroriko balitz? –, eta bazuen, halaber, beste beldur bat, ez txikiagoa, bi dozena ikusle haien aurrean barregarri gelditzekoa, zorabiatu eta lurrera eroriz gero, adibidez, hain zuen bere baitan errotua sentimendu hura, berezko harrotasunarekin lotua, ume umetatik; bi beldur, Reginaren baitatik tiraka ari zirenak, aurkako norabidean, harik eta, apurka apurka –bat batean ikusle bat ikusi zuen, gizonezko bat, irri paternalista bezain mespretxuzko bat egin ziona eta Reginari errabiazko erantzuna eragin ziona–, indarra bereganatzen hasi zen arte, halako eran, non, gora heldu zirenean, hobeto sentitzen hasi baitzen.
|
|
|
Hitzen bidea, baina, arriskutsua da, eta azkenean hitzez hitz ezabatu zenuen nik buruan jarria nuèn marra. Baina marra hor dago, inoiz baino marrago... eta ni, naizen bezalakoa naiz,
|
zu
ez bezalakoa. Gaizki ulertu bat izan da... neure belarriak neuretzat baititut, barkatu hain gordin hitz egitea, ez bainuke beste nahaste borrasterik nahi.
|
|
|
Ez al duzu ispiluaren bestaldean behin ere agertu behar?"; Adaren begirada, baina, ez zen kexazkoa, antza, exijentziazkoa baizik, etxe deseginaren hondakinetatik duintasunaren etxe berria eraiki nahian dabilen etxegilearen jarreran;" Ez?", galdetu zuen gero; eta azkenik: " Bada,
|
zu
ez bazatoz nigana, nik joan dut zugana... Eta zaude lasai:
|
|
|
–Teofilo Maria:
|
zu
ez zara, bada, ahaztuta egongo nor den Domingo...
|
|
|
–Gaixo batzuk lotzeko daude, ez dizut ukatuko, eta horregatik ditugu lotuta, baina
|
zu
ez, eta behar bezala hitz egiten badugu, senda zaitezke... ez erabat, ez dizut gezurrik esango, poloen arteko tirabirak hortxe izango baitituzu, zure nortasunaren ezaugarri diren neurrian; baina kontua ez da tirabirak edukitzea edo ez edukitzea, baizik eta burua tirabiren gainetik edukitzea, gutxieneko oreka bati eutsiz, eta hori bai, zin degizut lortuko duzula, baldin eta zuk ere behar bezala la... Mundu honetan ez baitago ez gizon eta ez emakume erabat osasuntsurik,% 100ean ez behinik behin.
|
|
|
esan nahi baita haren begiak esaten ari zirenarekin zerikusirik ez zuèn beste zerbait esaten ari zela Ada, menturaz, halako zerbait, adibidez: " Bai, katalan horiekin sekulako negozioa egin duzue, baina
|
zu
ez zara enteratu ere egiten, Teo; detektibe bat jarri didazu, mila detektibe bihurtzeko gai dena, baina zure detektibe horiek guztiak ere ez dira enteratzen; jokoz kanpo harrapatu nahi nauzu, eta nik zauzkat jokoz kanpo, artaburua: zorionak, bai, Teo, ez dakizu zenbat pozten naizen...!"; baina Teofilo Mariaz gain, mahaikide guztiak zeuden han, itxura batean, jokoz kanpo, Reginak berak ere, Pagoagako Ama Birjinaren agerketekin gertatzekoa gertatu zitzaionetik gero eta okerrago zebilenak, honako iruzkin hau egin baitzuen jarraian:
|
|
|
Orain dela astebete, pianoa gero eta gehiago gustatzen zitzaizula esan zenidan... Eta
|
zu
ez zara txoriburua, nik dakidala. Esadazu, beraz, zer gertatzen zaizun.
|
|
|
–Tuberkulosiak jota zegoen, zu bezala, baina
|
zu
ez bezala, bestela ez bainizuke esango, hil egin zen –irakasleak ongi neurtutako hitzekin eta hobeto ahoskatutakoekin erantzun zion (ekin ere, enfasi bereziaz ekin zion" baina, zu ez bezala, bestela ez bainizuke esango" esaldiari, antzezle profesional bat iduri), baina antzezpenari aski ez iritzita, bere burua zuritzeko obligazioarekin sentitzen zelako edo, gehitu zuen–:... Galdetu egin didazu, eta nik erantzun egin dizut.
|
|
|
–Tuberkulosiak jota zegoen, zu bezala, baina zu ez bezala, bestela ez bainizuke esango, hil egin zen –irakasleak ongi neurtutako hitzekin eta hobeto ahoskatutakoekin erantzun zion (ekin ere, enfasi bereziaz ekin zion" baina,
|
zu
ez bezala, bestela ez bainizuke esango" esaldiari, antzezle profesional bat iduri), baina antzezpenari aski ez iritzita, bere burua zuritzeko obligazioarekin sentitzen zelako edo, gehitu zuen–: Galdetu egin didazu, eta nik erantzun egin dizut.
|
|
2010
|
|
|
–Okerrena, zera, pertsona bakarra konbertitu beharrean, bi konbertitu ditudala orain: bi pisu pisutsu, Fausto eta
|
zu
ez baitzarete, ez, moldagarriak?!?; eta, keinua guztiz aldatzen zuela, bukatu zuen: –Zuek nahi duzuena egin, baina ez zarete nire otoitzetatik libratuko, eta Jainkoa bi pisu pisutsu baino gehiago da!?.
|
|
|
Lastima ni orduan
|
zu
ez izatea, Damaso, zuk trebetasun berezia baitzenuen kasualitateari buruzko sasi argudio haiek hankaz gora jartzeko; ama, baina, sasi argudioekin eta abisuekin ez ezik, beste zeregin batzuetan ere murgilduta zebilen, jelosiaren harrak jan ote zion bihotza, ni neure jarrera hartan ikusita, begiak Helenarengana eta Helenarengana bakarrik iraulita??: handik hamar bat egunera erakutsi zidan bere zereginen fruitua; izeba Ernestinak esan zidanez, orduan ere Villalbako markesa anderea izan zuen jarraibide, markesak bi alaba baitzituen, Natalia eta Natividad, eta biak ere mutil berarekin maitemindu zirenean markesak bere neurriak hartu behar izan baitzituen, exorzismo saio bat ere tartean.
|
|
|
Gustavo Adolfo Bécquer poeta handi bat omen zen, Espainiako poetarik handienetakoa, sentiberatasun are handiagoa zuena eta tuberkulosiak jota hil zena: ?
|
zu
ez bezala?, erantsi zuen; handik aurrera, poesiaren esanahiaz aritu ginen, oker ez banago, eta nola ikusten baitzuen ni adi adi nengokiola, hitz erdirik ere galdu gabe, poetaren beste poema bat errezitatu zidan fraideak azkenean: –No digáis que agotado su tesoro,/ de asuntos falta, enmudeció la lira??
|
|
|
–Konturatu al zara gero eta gehiago direla Andre Maria ikusten dutenak??; ikustekoa zen nola esan zidan amak esaldi hura, buruan zuèn esperantza bere fruitua ematera balihoa bezala!; nik ez dakit amak ilara luze batean imajinatzen ote zituen bidenteak, Ama Birjinak aukeratu eta jendetzatik bereizten zituenak, bakoitzaren meritu eta desmerituen arabera, lore zuri beltz bati petaloak banan banan kentzen zizkion bitartean: zu bai,
|
zu
ez, zu bai, zu ez, gauzak hala izatekotan, ez baitut dudarik amak petalo zuri batean ikusten zuela bere etorkizuna, letra larrietan idatzitako baiezko batek berretsia:
|
|
|
–Konturatu al zara gero eta gehiago direla Andre Maria ikusten dutenak??; ikustekoa zen nola esan zidan amak esaldi hura, buruan zuèn esperantza bere fruitua ematera balihoa bezala!; nik ez dakit amak ilara luze batean imajinatzen ote zituen bidenteak, Ama Birjinak aukeratu eta jendetzatik bereizten zituenak, bakoitzaren meritu eta desmerituen arabera, lore zuri beltz bati petaloak banan banan kentzen zizkion bitartean: zu bai, zu ez, zu bai,
|
zu
ez, gauzak hala izatekotan, ez baitut dudarik amak petalo zuri batean ikusten zuela bere etorkizuna, letra larrietan idatzitako baiezko batek berretsia:
|
|
|
–Amari esango diot!?. . Zer esan behar diozu, ni gai naizela eta
|
zu
ez???, oilartu zitzaidan. –Ez ditut suizidak miresten?
|
|
|
–Jar dezagun plateraren neurriko izar txiki bat, ados. Jaiotzaren eskalan, ordea, platera puntu bihurtuko litzateke, eta puntua dimentsiorik ez duen arrasto ikusezina da, definizioz??; kontu hartan, baina, Teofilo Mariak zuen azken hitza, eta anaia zaharra izarraren alde lerratu zen,
|
zu
ez beste guztion onarpenarekin.
|
|
|
Gero, bazkalorduan ere atera zen gaia, batek edo besteak ote zuen arrazoi; ama izarra jartzearen alde atera zen, jakina; baina
|
zu
ez zinen hitzik gabe gelditu, Damaso: –Nik uste nuen Jesusen jaiotza ipuin bat baino gehiago zela??; zu bakarrik zeunden, beraz, guztien aurka, baina, halakoetan ohi zuen bezala, izeba Ernestinak bakarrik zegoenari lagundu nahi izan zion:
|
|
|
Aitak hura esaten zuenean, gogoan behar zuen bere anaia Beñardo bertsolariari gertatua, etxeko ardi beltzari, nolakoa ote zen, zinez, guk ezagutu ez genuèn osaba xelebre hura, Gabino??, berak, aitak? jakinarazi baitzigun Teori eta bioi, hain zuzen ere, une hartan
|
zu
ez zeunden gure artean, nik uste?, ezusteko albistea: ardi beltzak bere burua urkatu zuela, koldar alaenak, Ameriketara joan beharrean!
|
|
|
eta nola eskatu zenion esan ziezazula zure osaba Teodoro Juantorena non ote zegoen: zeruan, purgatorioan edo infernuan; lehenengo ahaleginean ez zenuen erantzunik jaso, baina bigarrenean bai, zuk bidenteari 100 pezetako billetea eskaini ondoren?. Aldarean lan egiten duena aldaretik bizitzea bidezkoa bada,
|
zu
ez zara, bada, gutxiago izango zeure lan horrekin, zeure gastuak izango dituzu-eta, esan omen zenion?, diruak ere zenbat mirari egin ditzakeen!;. Bost meza falta zaizkio zeruan sartzeko?
|
|
|
–Gezur batekin joan zara bidente horrengana, eta gezur bat jaso duzu: zer espero zenuen??; baina
|
zu
ez zeunden isiltzeko, eta poltsikotik 100 pezetako billete bi ateratzen zenituela, esan zenidan: –Arrain txikiak ehun, handiak berrehun?
|
|
|
hamar kilometro ordu erdi pasatxoan egin baitaitezke, Nurmik egiten zituen bezala, edo ordubetean, bi ordutan, hiru? Eta
|
zu
ez zara Nurmi: ulertzen didazu??, gaztetan jauzi hirukoitza praktikatu zuelako edo, noiznahi ateratzen zituen paseatzera garaiko atleta ospetsuen izenak; bizitza erritmo pausatuago batean bizi behar nuela, alegia?
|
|
|
Zure izkribuaren paragraforen batean esaten didazu, azkenean kosta egiten zitzaizula nirekin bildu eta ezertaz hitz egin ahal izatea, lehenago ere, borroka latzak izan genituen Pagoagako hartan, elkarren aurka aurrez jartzera bultzatu gintuztenak!?, eta horregatik egin zeniela uko, halako batean? 1968ko udaberritik aurrera, zuk diostasunez?, komentura lantzean behin egiten zenizkidàn bisitei?; bada, ni ere, halatsu; eta baldin eta, komentutik hiriburura etortzen nintzenean etxera joaten banintzaizun bisitan, bi bider gutxienez bai?, gehiago zen nire borondatearen ahalegin batez, adeitasuna beti adeitasun? barrutik ateratzen zitzaidàn zerbait naturala baino; esan nahi dizudana da nik ere behin baino gehiagotan moztu behar izan dudala, gure solasaldietan, mihi punta,
|
zu
ez ernegatzeko, bere esplikazioa duen jardunean:
|
|
|
–Zaude isilik, Enara,
|
zu
ez zara nire ama eta!
|
|
|
Nik beste zerbaiten susmoa ere banuen, ba. Beharbada
|
zu
ez zinen ohartuko, artean oso ttikia zinelako, Enara, baina?
|
|
|
Zer erremedio. Edo
|
zu
ez al zinateke defendituko, norbait egurra ematen hasiko balitzaizu. Egurra joan eta egurra etorri, egurra joan eta egurra etorri?
|
|
|
–Ez duzu ezer ulertu, urde zaharra, hau gurea da, esan zuen sasi kazetariak maskara seinalatuz?. Gure bezeroak erruz sarituko digu altxor hau aurkitu izana, eta
|
zu
ez zara oztopo izango, ez horixe. Dagoeneko zu baino indartsuagoa zen gizon bat, zure morroi miserable hura, hil dugu maskara hau lortu ahal izateko.
|
|
|
–Noski, Susana,
|
zu
ez zara ezertaz jabetu, zure alaba kartzelara erreskatatzera joan beharrak despistatu egin zaitu, une horretan Marcelak begia kliskatu zion Amaiari?, baina berriak dauzkagu. Gogoan duzu McKenzie irakaslea, Berkeleykoa?
|
|
|
–Aizu,
|
zu
ez zara hona etorri nire erizainarena egitera, ezta?
|
|
|
" Okerrena, zera, pertsona bakarra konbertitu beharrean, bi konbertitu ditudala orain: bi pisu pisutsu, Fausto eta
|
zu
ez baitzarete, ez, moldagarriak...!"; eta, keinua guztiz aldatzen zuela, bukatu zuen: " Zuek nahi duzuena egin, baina ez zarete nire otoitzetatik libratuko, eta Jainkoa bi pisu pisutsu baino gehiago da!".
|
|
|
nola bidente batengana hurbildu —bidenteen multzo nagusitik bereiz omen zegoen, bizpahiru metrora— eta nola eskatu zenion esan ziezazula zure osaba Teodoro Juantorena non ote zegoen: zeruan, purgatorioan edo infernuan; lehenengo ahaleginean ez zenuen erantzunik jaso, baina bigarrenean bai, zuk bidenteari 100 pezetako billetea eskaini ondoren —" Aldarean lan egiten duena aldaretik bizitzea bidezkoa bada,
|
zu
ez zara, bada, gutxiago izango zeure lan horrekin, zeure gastuak izango dituzu-eta" esan omen zenion—, diruak ere zenbat mirari egin ditzakeen!;" Bost meza falta zaizkio zeruan sartzeko" erantzun omen zizun bidenteak; eta jarraian: " Baina zu eskuzabala izan zara nirekin, eta nik ez nuke zurekin gutxiago izan nahi, eta beraz, nik neuk ordainduko dizkiot apaizari, zure osaba defuntuari eskaini beharreko mezak"; Maria Bibianak kontatu zidan hura guztia, esaldi batez errematatu zuena:
|
|
|
" Gezur batekin joan zara bidente horrengana, eta gezur bat jaso duzu: zer espero zenuen?"; baina
|
zu
ez zeunden isiltzeko, eta poltsikotik 100 pezetako billete bi ateratzen zenituela, esan zenidan: " Arrain txikiak ehun, handiak berrehun... entzuna bainago Pontxi delako hori arotza dela, eta lan batzuk egin nahi dituela, eliza bat eraiki ere bai, beste jainkozale sutsu batzuekin batera.
|
|
|
" Konturatu al zara gero eta gehiago direla Andre Maria ikusten dutenak?"; ikustekoa zen nola esan zidan amak esaldi hura, buruan zuèn esperantza bere fruitua ematera balihoa bezala!; nik ez dakit amak ilara luze batean imajinatzen ote zituen bidenteak, Ama Birjinak aukeratu eta jendetzatik bereizten zituenak, bakoitzaren meritu eta desmerituen arabera, lore zuri beltz bati petaloak banan banan kentzen zizkion bitartean: zu bai,
|
zu
ez, zu bai, zu ez... gauzak hala izatekotan, ez baitut dudarik amak petalo zuri batean ikusten zuela bere etorkizuna, letra larrietan idatzitako baiezko batek berretsia: " ZU BAI!".
|
|
|
" Konturatu al zara gero eta gehiago direla Andre Maria ikusten dutenak?"; ikustekoa zen nola esan zidan amak esaldi hura, buruan zuèn esperantza bere fruitua ematera balihoa bezala!; nik ez dakit amak ilara luze batean imajinatzen ote zituen bidenteak, Ama Birjinak aukeratu eta jendetzatik bereizten zituenak, bakoitzaren meritu eta desmerituen arabera, lore zuri beltz bati petaloak banan banan kentzen zizkion bitartean: zu bai, zu ez, zu bai,
|
zu
ez... gauzak hala izatekotan, ez baitut dudarik amak petalo zuri batean ikusten zuela bere etorkizuna, letra larrietan idatzitako baiezko batek berretsia: " ZU BAI!".
|
|
|
" Jar dezagun plateraren neurriko izar txiki bat, ados. Jaiotzaren eskalan, ordea, platera puntu bihurtuko litzateke, eta puntua dimentsiorik ez duen arrasto ikusezina da, definizioz..."; kontu hartan, baina, Teofilo Mariak zuen azken hitza, eta anaia zaharra izarraren alde lerratu zen,
|
zu
ez beste guztion onarpenarekin.
|
|
|
Gero, bazkalorduan ere atera zen gaia, batek edo besteak ote zuen arrazoi; ama izarra jartzearen alde atera zen, jakina; baina
|
zu
ez zinen hitzik gabe gelditu, Damaso: " Nik uste nuen Jesusen jaiotza ipuin bat baino gehiago zela..."; zu bakarrik zeunden, beraz, guztien aurka, baina, halakoetan ohi zuen bezala, izeba Ernestinak bakarrik zegoenari lagundu nahi izan zion:
|
|
|
Lastima ni orduan
|
zu
ez izatea, Damaso, zuk trebetasun berezia baitzenuen kasualitateari buruzko sasi argudio haiek hankaz gora jartzeko; ama, baina, sasi argudioekin eta abisuekin ez ezik, beste zeregin batzuetan ere murgilduta zebilen —jelosiaren harrak jan ote zion bihotza, ni neure jarrera hartan ikusita, begiak Helenarengana eta Helenarengana bakarrik iraulita? —: handik hamar bat egunera erakutsi zidan bere zereginen fruitua; izeba Ernestinak esan zidanez, orduan ere Villalbako markesa anderea izan zuen jarraibide, markesak bi alaba baitzituen, Natalia eta Natividad, eta biak ere mutil berarekin maitemindu zirenean markesak bere neurriak hartu behar izan baitzituen, exorzismo saio bat ere tartean.
|
|
|
Gustavo Adolfo Bécquer poeta handi bat omen zen, Espainiako poetarik handienetakoa, sentiberatasun are handiagoa zuena eta tuberkulosiak jota hil zena: "
|
zu
ez bezala", erantsi zuen; handik aurrera, poesiaren esanahiaz aritu ginen, oker ez banago, eta nola ikusten baitzuen ni adi adi nengokiola, hitz erdirik ere galdu gabe, poetaren beste poema bat errezitatu zidan fraideak azkenean: " No digáis que agotado su tesoro,/ de asuntos falta, enmudeció la lira..."; eta ni, poema bere osoan nekez uler niezaiokeen arren, berriro gelditu nintzen sorginduta, baita bukaera burmuinetan itsatsita ere:
|
|
|
Anaia baino gutxiago nintzen une hartan, zalantzarik gabe, eta erremedio bakarra aurkitu nuen haren gainean jartzeko: ‘Amari esango diot! ’ ‘Zer esan behar diozu, ni gai naizela eta
|
zu
ez...? ’, oilartu zitzaidan. ‘Ez ditut suizidak miresten’ esan nion, nonbaitetik atera behar eta.
|
|
|
" Birika bakarra duzu, bai, baina jakizu bizitza guztiz normala egin dezakezula, horretarako ohitura batzuk aldatu badituzu ere... hamar kilometro ordu erdi pasatxoan egin baitaitezke, Nurmik egiten zituen bezala, edo ordubetean, bi ordutan, hiru... Eta
|
zu
ez zara Nurmi: ulertzen didazu?", gaztetan jauzi hirukoitza praktikatu zuelako edo, noiznahi ateratzen zituen paseatzera garaiko atleta ospetsuen izenak; bizitza erritmo pausatuago batean bizi behar nuela, alegia...
|
|
|
...bada, ni ere, halatsu; eta baldin eta, komentutik hiriburura etortzen nintzenean etxera joaten banintzaizun bisitan —bi bider gutxienez bai—, gehiago zen nire borondatearen ahalegin batez —adeitasuna beti adeitasun— barrutik ateratzen zitzaidàn zerbait naturala baino; esan nahi dizudana da nik ere behin baino gehiagotan moztu behar izan dudala, gure solasaldietan, mihi punta,
|
zu
ez ernegatzeko... bere esplikazioa duen jardunean: orbetarron artean, izan ere, zatiketa eta haustura mingarriak izan ditugu nagusi, eta bazegoen gure artean isilpeko tratu bat, nik uste, gure odolkidetasunari lotua, baita bizi senari ere, ausaz, gauzak urrunegi eramatea eragozten ziguna, gure arteko urruntasun gero eta urrunagoko hura haustura —erabatekoa bezain mingarria— bihur ez zedin; edo dudan jartzen al duzu biok isildu genituenak agerian jarri izan bagenitu, modu ezin okerragoan bukatuko genukeela?; aitortu ere, aitortzen duzu zeurean, Burgosko prozesuaren garaian halako tentaldi bat izan zenuela, nigana hurbiltzeko, baina azkenean atzera egin zenuela arrazoi bertsuengatik; bada, jakizu niri ere berdin gertatu zitzaidala:
|
|
|
hura bekatu mortala zela, alegia, baita infernuan amiltzeko bide segurua ere, ondorioz. Aitak hura esaten zuenean, gogoan behar zuen bere anaia Beñardo bertsolariari gertatua, etxeko ardi beltzari —nolakoa ote zen, zinez, guk ezagutu ez genuèn osaba xelebre hura, Gabino? —, berak —aitak— jakinarazi baitzigun Teori eta bioi, hain zuzen ere —une hartan
|
zu
ez zeunden gure artean, nik uste—, ezusteko albistea: ardi beltzak bere burua urkatu zuela, koldar alaenak, Ameriketara joan beharrean!
|
|
2011
|
|
|
Nola ahalegindu zen Penano zuri kanta hura harmonikaz jotzen irakasten! Eta, nola
|
zu
ez baitzinen hartan oso abila, Penanok erraten zizun:
|
|
|
Eta ni ere etxera nindoan, neure anaien gibeletik, baina ohartu nintzenean, bat batean,
|
zu
ez zinela gurekin udaletxeko jarlekuan egon, gibelera egin nuen eskolarantz, non lanean aurkitu baitzintudan.
|
|
|
–Zeren eta zerriak bezala iraulka eta ihalozka dabiltzan gizon emakumeak, ezkontzaren sakramentuak bedeinkatu aitzin, bekatu mortalean baitaude?! Eta
|
zu
ez zaude ezkondua, Eliz Ama Sainduak agintzen duen bezala?! Mutu gelditzea baino bekatu larriagoak daude, Anastasia!?.
|