|
2001
|
|
|
X. mendeko nekazariek alodioak zituzten, hau da, lantzen
|
zituzten
lur zatienjabeak ziren, eta gizon askeen erara, zerbitzu publikoak egitera beharturik zeuden.Tokiko ezberdintasunak gorabehera, nekazaritza komunitateek populaketarakoeredu karakteristikoa zuten erresuma osoan, hegoaldean izan ezik: –villcT sarea.
|
|
|
lurperatzen dituzte hezi
|
zituzten
lurraren pare
|
|
2002
|
|
|
Baserria piezaz pieza askatu, egurra garbitu, tratatu eta berriro eraiki dute baserria. Askatu zutenean, indusketak egin
|
zituzten
lurrean eta Erdi Aroko etxola baten aztarnak aurkitu zituzten. Bizilekuak mila urte baino gehiago izan ditzakeenaren ustea dago, beraz.
|
|
2003
|
|
|
Aitzinean esandakoa kontuan hartuz, Johannesburgon NBez gain Hegoafrikako gobernuak izandako jarrerak eragin handia izan zuen, politika eskuindarraegiten zuen gobernu ezkertiarra, kritikoen esanetan. Hitz horiek baieztatu egin
|
zituzten
Lurrik Gabeko Mugimenduko kideek, baita Pribatizazioaren kontrako Forumak eta Sowetoko Elekrizitate Krisirako Komiteak ere. Munduko Bankuarenirizpideekin bat eginik, 1994tik gaur egun arte, ANCko gobernuak nekazaritza lurraren %1 baino ez du birbanandu, salerosketetan oinarrituz betiere.
|
|
2006
|
|
|
Holandak itsasoari irabazitako lautada ureztatu zuen. Milaka eta milaka kilometrotan inarrosi zuen harea eta dunak deuseztatu, portuak kolpatu eta, Urdaibaira etorrita, estuario barruan ziren ortu emankorrak gazitu zituen; urtean hiru uzta biltzen
|
zituzten
lurrak alferrik galdu ziren, alegia.
|
|
|
Batetik bertara bizitzera joan daitezkeenak aitoren semeak eta nekazariak dira; lehenek ez dute zergarik ordaindu beharrik, salbuetsiak zeuden (baita gerrako fonsadera ordaintzeaz ere), eta, ostera, nekazariek erregeak agindutako eta eskatutako petxak edo zergak ordaindu behar zituzten (baina bakarrik Seguran eta ez beste inon, errege jurisdikzio berri honen menpe geratuz gutunaren bidez). Abantaila ekonomikoak eman zizkien; bertara bizitzera joango zirenei hiribilduaren barrutitik kanpora
|
zituzten
lurrak mantentzen eta erabiltzen uzten baitzien (divisero ziren lurretan), eta aldi berean hiribildukoek zituzten eskubide berdinak zituzten hiribilduari erregeak utzitako mendi eta larreetan (egurra jasotzeko, urak erabiltzeko, abereak bazkatzeko?) 262 Divisero izatea oinordeko eskubidea izatea zen (jabea izatea nolabait, jaraunsteko hala behar denez izan), eta XIV. mende ingurutik aurrera aitor... Horrez gain, Legazpiko olak erakartzen dira Segurako barrutira, babestuak izan daitezen hiribilduaren inguruan, zeuden lekuan lapurren esku baitzeuden, ez baitzegoen babesik haientzat, babes militarra agian, baina jurisdikzionala ere eskainiko ziena, jakina.
|
|
|
Horrekin hiribilduaren ahalmen ekonomikoa ere handitu zen eta bere biziraupena ziurtatu (Barrena, 2003: 124, etab.). Birfundazioan, aurrez hiribilduko auzokide zirenei kanpoan
|
zituzten
lurrak erabiltzen uzten zaie, hiribildua indartzeko, errekurtso faltaz desagertzeko arriskuan izan ez zedin, erregeak emandako lurretan mendia ustiatzeko eta berenak ziren lurrak lantzeko. Ondorioz, pribilegio hauekin eta ondoren emandakoekin (aipatu ditugu burdinolen ingurukoak eta beste batzuk jurisdikziozkoak), hiribilduaren indartzea lortu zen (Barrena, 2003:
|
|
2007
|
|
|
Inperioak behera egin zuenean, koltxoiak bide bera hartu zuen. Erdi Aroan zoruko edozein txoko bihurtu zen etzaleku, eta lastoa edo zerrautsa erabili ohi
|
zituzten
lurraren hotza eta gogortasuna apaltzeko.
|
|
|
Estatu Batuetako XIX. mendeko Lautada Handietako (Great Plain) neurtzaileek honela neurtzen zituzten zelai irekiak zeharkatzen
|
zituzten
lur publikoak: harri edo hesolaz betetako gurdi batean hiru pertsona joaten ziren; batak gurdia gidatzen zuen; besteak, iparrorratz batekin, jarraitu beharreko orientazioan mantentzen zuen gurdia; eta, azkenak, gurdiaren gurpilari lotutako oihal zati batek emandako bira kopurua kontatzen zuen.
|
|
|
Bertako lurrik onenez jabetu ziren eta beren soldaduen artean banatu zituzten, lurren berezko jabeen interesei eta borondateari muzin eginez. Matxinada batek bukarazi ei zuen tirania hura; lurren jabetza galdua zuten ugazabek erreklamatu
|
zituzten
lur horiek, eta epaiketa prozesu luzeak eta ugariak eragin zituzten. Garai ilun eta zail horietan garatu zuten Korax eta Tisias lagunek lehen metodo arrazoitua, epaimahai baten aurrean hitz egiteko; horra hor Argudioaren Teoriaren lehen tratatutzat jo izan dena.
|
|
|
Bi gizon ikusi
|
zituzten
lurrean luze botata, alde batean ardo tetrabrik bat, bestean txakur beltz zikin bat zutela. Txakurrak ez zien begirik kendu pasabideko irteeratik desagertu ziren arte.
|
|
|
Hiru gazte, bi mutil eta neska bat? ikusi
|
zituzten
lurrean makurtuta. Maska bana zeukaten jantzita, eta pintzel antzeko batzuekin ari ziren femurra zirudien hezur bat garbitzen.
|
|
|
Eta eraiki zituzten aterpeak, jantziak, oinetakoak eta estalkiak. Eta landu eta prestatu
|
zituzten
lurrak ematen dituen hazkurriak.
|
|
2008
|
|
|
Momentuz, 1808ko ekainerako, beste aukera batzuk albo batera utzita, gerraren gastuak herri lurren salmentaren bidez ordaintzea erabakita zegoela da aipagarriena. Gerra hasia baino besterik ez zen, eta beharbada batzuek aspalditik gutiziatzen
|
zituzten
lurrak eskuratzeko profitatu zuten abagune hori. Alkatea, sindikoa eta peritua izendatu zituzten lurren tasazioa aurrera eramateko.
|
|
|
Gerra hasia baino besterik ez zen, eta beharbada batzuek aspalditik gutiziatzen zituzten lurrak eskuratzeko profitatu zuten abagune hori. Alkatea, sindikoa eta peritua izendatu
|
zituzten
lurren tasazioa aurrera eramateko.
|
|
|
Edonola ere, kontuan hartzekoa da datu hauek gerraren hasierakoak direla, gerra bukatu zenerako batzuen ondasunak zeharo hazi zirelako, beste batzuenak mantendu edo murrizten ziren bitartean. Kapituluaren bukaeran 1808ko zerga ordaindu behar
|
zituzten
lur jabeen nortasunak agertzen dira, bakoitzaren ekarpenarekin batera. Datu horien arabera, Eibarko udalerriak 115.183 erreal ordaindu zituen, eta kopuru hori Isabel Mugarteguik eskaintzen duenaren antzekoa da:
|
|
|
Hartzekodun batek baino gehiagok lurrak bahian zituen, eta diru asko kobratu behar zutenei hobeto zetorkien bigarren seirena ordainduta euren zorra berreskuratzea. Hartzekodun txikiei sistema hori ez zitzaien komeni, bahian
|
zituzten
lurrak asko baziren. Beste alde batetik, era ezberdinetako zorrak zeuden metatuta:
|
|
|
1804ko apirilean sukar berezi bat azaldu zen Eibarren. Gaisotasunaren jatorri zehatza ez zen ezagutzen, eta herri osoan hedatu zen denbora laburrean; gainera, ospitalea oraindik eraiki gabe zegoen (1806ko apirilean erosi
|
zituzten
lurrak). Testuinguru horretan, Martín Barrenetxea osagileak soldata igotzea eskatu zion udalari, lana gehitzeaz gain pobreek ez ziotelako ordaintzen.
|
|
|
Lurren erabileraren inguruan zegoen anabasa850 argitzeko harturiko neurrien artean, inolako jabetza agiririk gabe herri lurrak erabiltzen zituztenei kendu eta salmentan jartzea izan zen,«? abonando a los delatores un 3 %»851 Baina itxura denez ez zen nahikoa, salatzaileak gehiago saritu nahian, salatzen
|
zituzten
lurrak erosteko orduan lehentasuna eskaini baitzieten852 Era horretara lortuko zituen udalak, 1846ko irailaren 26an eta abenduaren 29an lote ezberdinetan banatuta errematera atera zituen lurrak. Bi erremate horietan soilik 1845eko akordioa sinatu zutenek parte hartu zuten, eta hurrengo taulan bakoitzak eskuratutako lur kopurua adierazten da.
|
|
|
basoan biltzen zen egurra, etxeko sua pizteko; baita gaztainak ere, uzta txarrak gertatzen zirenean funtsezko elikagai bihurtzen zirenak; lurrik ez zeukatenen abereak herri lurretan bazkatzen ziren, eta mendi hegaletan ortu txikiren bat edo beste egiteko aukera zeukaten; basoan, ongarria egiteko beharrezkoa zen otea, garoa eta hostoak aurkitu ahal ziren? Goizetik gauera, ordura arte askatasunez erabiltzen
|
zituzten
lurrak galtzeak kolokan jarri zuen beraien bizimodua, Elgetako ordezkariak salatu zuen modura 1816ko Batzar Orokorretan439.
|
|
|
enkanterik gabe burututako salmenta guztiak baliorik gabe utzi zituzten, baita tasazioaren bi herenak baino gutxiagotan erositakoak ere. Horrez gain, baserritarrek ongarria eskuratzeko betidanik erabiltzen
|
zituzten
lurrak beraiei saltzea erabaki zuten, tasazioaren prezioan. Erabaki hori onuragarria izan zen baserritar askorentzat.
|
|
|
alde jokatzen. Horietarik gehienek nekazaritza zaharrari lotuta jarraitzen zuten eta ez zeukaten ahalmen teknikorik, ezta ekonomikorik, nekazaritza sistema birmoldatzeko, landatzen
|
zituzten
lurrak erosteko gaitasunik ere ez zuten eta. Baina garai bereko akta batek dioskunez, egon bazeuden, zenbait nekazari, maizterrak izan arren, ekonomikoki lur jabe txikiak baino indartsuagoak zirenak416 Beharbada, nagusitasun ekonomiko horren isla da maizter indartsuenei, eta zenbait armagini?
|
|
|
Rekondo soldadutzan zegoela erabaki zuten agintariek zotala kentzea, 1951 urtean. Idiak, lerak eta lau gurpileko gurdi handi bat erabili
|
zituzten
lurra kentzeko. «Auskalo zenbat gurdikada atera zituzten!», esan du.
|
|
2009
|
|
|
Horretarako, ingeniari bat egon zen auzo alkateekin batera lanak zuzentzen. Herritarrek dohainik eman behar izan
|
zituzten
lurrak kamino berriak egin zitezen. Biztanle batzuen aldetik mesfidantza nagusitu zen.
|
|
|
Gerra karlisten ostean, bai eta lehenagoko Independentzia gerra deitutakoaren ostean ere, zerga gogorrak ipini zizkieten Herriko Etxeei, eta ondorioz, euren mugapeko herri lurrak saltzera behartu zituzten. Era horretara etxe batzuek, behar den aberastasuna zutenak, pribatu egin zituzten ordura arte gozamen erregimenean erabili
|
zituzten
lurrak. Geroago, ordaintzen zuten kontribuzioan oinarrituta, aldea etxe askok euren izenean erregistratu zituzten gozamen erregimenean zeuzkaten baso lurrak, bertan sartutako arbolak arrazoitzat hartuta.
|
|
|
Eguzki begira egiten dira etxeak, erreka edo iturrietatik hur, ibarren arteko komunikabideen ondoan edo abeltzaintza eta nekazaritzarako lur egokietan. Sarritan, beharrerako erabiltzen
|
zituzten
lurren erdian eraikitzen ziren. Gizakiaren bizimodua eta lana bere etxebizitzan igartzen dira, inguruneak ezarritako zailtasunak gainditzeko eran eginda dago eta.
|
|
|
Urdulizeko baserrian izan zen lapurretaren biktimek 64 ordu igaro
|
zituzten
lurrean etzanda, eskuak bizkarrean lotuta eta ahoa estalita zutela.
|
|
|
Urdulizeko baserrian izan zen lapurretaren biktimek 64 ordu igaro
|
zituzten
lurrean etzanda, eskuak bizkarrean lotuta eta ahoa estalita zutela.
|
|
|
inguru egingo
|
zituzten
lurra kentzeko bakarrik,
|
|
|
/ Ingeniari geoteknikoek 8 hilabete igaro zituzten guneko laginak hartuz, eraikitze tokiko lurra aztertzeko. Sedimentu biguneko hiru geruza ezberdin topatu
|
zituzten
lur tinkorairitsi baino lehen. Informazio hori lagungarria izan zen diseinatzaileentzat, horren bitartez 101 eraikinarenzimenduen plano zehatzakegin ahal izan zituzten eta.
|
|
|
Plantxan zerbitzatuak Espainian orain hasi dira izaki bitxi horiek dastatzen. Duela hamar urte besterik ez, arrantzale katalanek ez zuten ia baliorik, urtetan beren ontzietan jan baitzituzten, baina inoiz ez
|
zituzten
lurrera eramaten. Hala ere, Bartzelonako chefak itsas pepinoez arduratzen hasi ziren, plantxan oliba olioarekin, itsas gatzarekin eta limoi tanta batzuekin prestatzen baitira.
|
|
|
Begiratokian eskuinaldera begira, iparraldetik babestuta, eguzkipean, klima mediterranearreko landareak daude. Bere garaian, terraza horietan, abadeek mahastiak landatzen
|
zituzten
lur horietan, eta, gaur egun, kaktusak eta kanpoko landareak daude batez ere. Agabe landarearen inguruko azalpenak adi entzuten dituzte ikasleek.
|
|
|
Hantxe zeuden ostatuko bizilagun guztiak, esnaturik, sofaren inguruan biribilean jarrita. Zapi bustiak
|
zituzten
lurrean botata; altzari gainean, urez betetako ontziak. Sofa, gauerako ohe egina, saloiaren erdira eramana zuten eta haren izarak, odolez beteta baitzeuden, kendu eta izkina batera boteak.
|
|
|
Ekialdean bezala, Ameriketako biztanleen artean ere, zuhaitz sakratua zen sahatsa. Basoko biztanle haiek, lau sahats landatzen omen
|
zituzten
lurrean, bakoitza haize banatara begira, eta koadro hori izango zen etxea markatuko zuena.
|
|
2011
|
|
|
Denborarekin baina, beldur hori galdu egin zen eta soloroek lur lauetara jo zuten. Eta geroago Logroño izango zen inguruetara iritsita, borroka latzak izan
|
zituzten
lur haietan bizi zirenekin. Borrokan hiltzen zirenei duelu harrigarriak eskaintzen zizkieten, negarrez eta intzirika, eta hildakoen balentriak kontatzen zituzten bertsoak eta koplak abestuz.
|
|
2012
|
|
|
Europarrek, oparotasun hura basatia zela argudiatuz, begien aurrean
|
zituzten
lur jabe bakoak, hartzeko libre «Terra Nullius» zirela aldarrikatu zuten. Euren pentsaeraren arabera, jendea ez bazegoen bertan bizitzen, eta indigenak nomadak izanik ehizan bakarrik zeharkatzen bazuten lurraldea, ondorioztatu zutena honako hau izan zen:
|
|
|
Bai kareztatzearen ekintzak baita iturri eta abarrenak ere, herritarrengan halako bizitasun bat piztu zuten. Harro seinalatzen
|
zituzten
lurreko mapan iturri zaharrak, adeitsu etxean hartzen aspaldi gelditutako upategi txikiagatik interesa erakusten zutenak.
|
|
|
Garagarra eta ogia ezagutuak ziren. Idi ttipi batzuk hezten omen
|
zituzten
lur lanetako. Ardia eta ahuntza ezagutuak omen ziren ordukotz.
|
|
2013
|
|
|
Presaz beherakoek ez ezik, urak hartuko dituen lurretan Aragoin bizi direnek ere proiektua kritikatu dute. Obren aurkako erresistentziaren ikur bilakatu den Artiedako alkate Javier Jimenezek hainbat nekazariri urtegiaren alboan
|
zituzten
lurrak gogoz kontra kendu dizkietela salatu du.
|
|
|
AEBen eta sioux indigenen arteko bataila hura jotzen da geroko gatazken hasieratzat. 1851ko akordio baten bidez, siouxek Minnesotan
|
zituzten
lurrak saldu behar izan zizkioten AEBetako administrazioari; denera, 14 milioi hektarea. Minnesota ibaiaren alde banatara hamasei bat kilometroko lur eremua jaso zuten trukean, baita urtero dirua eta hornidura jasotzeko promesa ere.
|
|
|
Gerlako leku esanguratsuenetik hasiko gara. Soldaduek orenak eta orenak, egunak eta egunak iragaten
|
zituzten
lurrean egin zuloetan, lubakietan, etsaiarekin parez pare, tiroen edo obusen mehatxuaren azpian. Eskualduna n idatzi zuten berriketarien lekukotasunen arabera, eta baita haien erregimentuen ibilbideen arabera ere, argi da berriketari horiek zenbait denbora lubakietan pasatzen zutela eta hurbiletik ezagutu zutela zer ziren.
|
|
|
Laguna Grande de los Tulares en ertzeko rancheria bati Buenavista izena jarri zioten. Zeharkatu
|
zituzten
lur gehienak idorrak, alkalinoak eta misioetarako desegokiak ziren, baina gaur egungo Visalia inguruak misio bat eraikitzeko leku aproposa iruditu zitzaizkion Zalvideari. Iparralderantz, gaurko Fresno Countyren hegoaldeko mugaraino iritsi ziren; gero, hegoalderantz jota, Tejongo edo Tehachapiko igarobidetik ibarra atzean utzi, eta San Gabriel mendilerroaren ekialdeko hegalak jarraitu zituzten, mendebaldera jo eta San Gabriel arteko mendiak gurutzatu arte abuztuaren 14an.
|
|
|
Mendebaldeko aberastasunen mitoa antzinatik zetorren. Eguzkiz jantzitako ordekak eta elurrez estalitako gainak, beren fruituak dohain eskaintzen
|
zituzten
lur emankorrak, zilarrezko eta urrezko hiriak...; irudi horiek, eta oparotasunaren nahiz luxuaren beste asko, antzinatik zeuden, lozorroan bezala, europarren imajinarioan. Eta, Amerikaren deskubrimenduarekin, denak esnatu balira bezala izan zen.
|
|
|
" Relacion del viage y navegacion que hizo el Capitan Pedro de Unamuno...". 13 Bertan irakur daitekeenez, ozeanoa zeharkatuta, Nuestra Señora de Esperanzak urriaren 17an jo zuen begiz lurra Erdialdeko Kaliforniako punturen batean. Hurrengo egunean, ke asko ikusi
|
zituzten
lurrean, eta, ontziko
|
|
|
Haien mesfidantza eta beldurra bistakoak ziren, guregana azaldu zirenean. Beren armak, batik bat arkuak eta geziak, eta misiotik hartutako su arma bakarren batzuk, ez
|
zituzten
lurrean utzi nahi. Ez genion garrantzirik eman.
|
|
|
Nola etorria zen urrez kargaturiko ez dakit zenbat measaskirekin! Baina, hala ere, nolako diru gosea zuen, nola paratu gogo zuen benta bat Ibardinen, nola hasia zen harrobiko nagusiarekin partzuer, nola erosiak
|
zituzten
lurrak harria ateratzeko, eta ea zer egin behar zuten tturkotarrek orain!
|
|
2014
|
|
|
Palestinar askok bezala, eraikitzen ari direna ez dela segurtasun murrua pentsatzen du, eurek onartzea nahi duten muga berria baizik. Marra Berdea baino kilometro batzuk ekialderago eraiki zuten behinola, bertako nekazariek lantzen
|
zituzten
lurretan eremua libre utziz kolonoen asentamendu berriak egiteko. Serio eta indartsu hitz egiten duen emakumea da Hashem.
|
|
|
gehienak enkantean ipini zituen, eta indigenak ez ziren norbanakoen eskuetara igaro ziren, haietako gehienak, kolonoak eta eliteko kideak?. Gerora, latifundio zabalak eratu
|
zituzten
lurrotan. Diktadura militarrak ekarritako eredu ekonomikoak kalte gehiago eragin zuen.
|
|
|
Nekazari jopuek ordaindu egin behar zuten maiztertzan
|
zituzten
lurren truke.
|
|
|
Zenbaitek jabetzan
|
zituzten
lurrak.
|
|
|
Itun horren ondorioz, Gaztelak eta Portugalek beren artean banatu
|
zituzten
lur berriak.
|
|
|
Praktika horiek giza eskubideak urratzen dituzte. Beren lurretatik kanporatutako familiak etorkizun zalantzagarri baten kontura geratzen dira, eta elikagaiak jaten
|
zituzten
lurrak beste herrialde batzuentzako elikagaiak izatera pasatzen dira, baita bioerregaiak ere, ibilgailuak «elikatzeko». Emakumeen eta Garapenaren Eskubideetarako Elkarteak (AWID) adierazi du lur estalketek ukatu egiten dutela, gainera, emakumeen jabetza eskubidea, edo gizonen mende egotera behartzen dituztela; izan ere, horiek bakarrik izan daitezke jabe edo erabakitzeko gaitasuna, eta, beraz, emakume ezkonduek eskubideren bat dute.
|
|
|
Aitak esplikatu zidan lurraren jabegoa zer zen, baina niri ez zitzaidan aski arrazoi iruditu. Esan nion hori ez zitzaiola inongo jaberi axolako, beraiek aintzat hartzen ez
|
zituzten
lurrak erabiliko genituela, bazterrekoak, eta aitak erantzun gu patatak biltzera joan aurretik beste norbaitek bilduko zituela. Ez ginen sekula ideiatik ekintzara pasa, noski.
|
|
|
Gainera indartu egin
|
zituzten
lur jauzien garaian.
|
|
|
Gure Filipe Maia gisa hortan suntsitu zen eta haren berririk ez da egundaino agertu. Denborak hobetu zirenean Gouzeko herritarrek ikerketak egin
|
zituzten
lur barnean kausitu gorputzak xeheki artatuz. Eta nola soldado bakarrak bere esku muturrean baitzuen burdinezko plaka bat bere izenarekin, hola bertze askoren artean agertu zen Filipe gure herritarra.
|
|
|
Handik laster, Lapurdiko lurrak Inglesen azpiko izan ziren eta Guillaume Arnaud de Sault ek bere dretxo guziak Inglaterrako erregeari saldu zituen. Orduko denboretan," Croisades" deitu gudukak (euskaraz" Kurutzadak") erabiltzen
|
zituzten
lur sainduetan. Zalduko nagusiak ez zuen batere guduka horietan parte hartu, bainan Hazparneko inguruetan arizan zen, buruzagi gisa, lan haundi batzutan.
|
|
2015
|
|
|
Ikerlariek aurkitutako materialek argi erakusten dute hori. Kobreaz gainera, urrea eta urre zilarrarekin nahasirik topatu ohi
|
zituzten
lur azpiko harpe sainduetan. Erromatarren ustiapenaren ondoren, kobre meategiak itxi, eta isiltasuna itzuli zen Bankara.
|
|
|
Arenasek ukalondoarekin matrailean asmatu zion. Buelta batzuk eman
|
zituzten
lurrean zilipurdika. Sugegorria ur irakinetan bezala bihurritzen zen Arenas.
|
|
|
landa zabal batean nengoela iruditu zitzaidan, askoren arteko gudua egiten zenekoan, eta aipaturiko Ordena honetakoak oso kementsu gudukatzen ziren. Aurpegiak eder eta oso gartsu zituzten, eta mende hartuta asko eraisten
|
zituzten
lurrera, beste batzuk hil egiten zituzten. Heretikoen aurkako gudua zela iruditu zitzaidan.
|
|
2016
|
|
|
" Laster ohearekilan xehatzen haute." Nire etxearen atzean baziren bizpalau etxe. Gauerditarik oren baterat, denak bota
|
zituzten
lurrerat. Eta urrunago igorri zituzten bi tiro.
|
|
|
1770 a irian, hangotuak ziren inglesak hazi ziren kexatzen. Alde batetik, erregeak gero eta zerga gehiagoren pagatzea galdetzen ziotelakotz, ingles gobernua sos beharretan izanki, eta bestetik erregeak manatzen baitzioten ere ez koloniak gehiago hedatzea mendealderat,
|
zituzten
lurrekin bazutela aski behingo segurik... Hamahiru lurraldeak jazarri ziren eta 1776 an erabaki zuten beren gain jartzea, bakoitxak bere nortasuna begiratuz bainan denak bat ingles agintarien kontra.
|
|
2017
|
|
|
Une labur haietan, ibaia bete ur gazi ahoan, Miteri dena bizi bizi etorri zitzaion burura: taita124 zaharra lastozko txabola zarpailean; sandiak eta kokoak jasotzen
|
zituzten
lur saila; marrazoa bezain zapala zen bongo125 hartan egindako arrantza egunak; gezalaga arrean jasotako petrolio gazteluak; ahotik odola zeriela hildako bi zaharrak, arreba... Lotan zireneko hilerria; eguzki euriek desegindako hilobi gaineko makilazko gurutzeak...
|
|
|
Lur horietatik,% 60 saldu zituen Henrike VIII.ak (Hoskins 1976: 121). Lurrak konfiskatzearekin eta eskuratu berri
|
zituzten
lurrak hesitzearekin gehien irabazi zutenak ez ziren izan ez noblezia zaharra eta ez bizirik irauteko herri lurren mende zeudenak, aristokrazia eta, gizon berriak, baizik, legelariak eta merkatariak batik bat, nekazarien irudimenean gutiziaren ordezkari zirenak (Cornwall 1977:
|
|
|
Praktikan, bat etortzera jotzen zuten biek. Hala ere, aldatzen hasi zen hori nekazari askeak euren jabegoa handitzeko zerbitzu loturak
|
zituzten
lurrak eskuratzen hasi zirenean. Hala,, askatasun pertsonala duten nekazariak aurki ditzakegu (liberi) bilau lurraren jabe eginik, eta bilauak (villani, nativi) jabego askeko lurren jabe, nahiz eta bi gertaera horiek bitxiak izan, eta mesfidantzaz ikusiak? (Titow 1969:
|
|
|
Zorpetzea eta lurrak saldu beharra ekarri zien horrek askori. Lurren desjabetzearen barnean definitu ditut modu horiek guztiak; izan ere, indarkeriarik erabili ez zenean ere, gizabanakoaren edo komunitatearen nahiaren aurka galdu
|
zituzten
lurrak, eta horrek ahuldu egin zuen haien iraupenerako gaitasuna. Lurrak desjabetzeko bi modu hauek aipatu behar dira:
|
|
|
Esaldi hori idatzi nuen «egoera normal batean» Harry Limeren hiletan topatu bait nuen estraineko aldiz. Otsaila zen, eta enterradoreek nahitaez zulagailu elektrikoak erabili behar izan
|
zituzten
lur izoztua zarrakatzeko Viennako Hilerri Nagusian. Bazirudien natura bera ere ahalegin guztiak egiten ari zela Lime arbuiatzeko, baina azkenean eraitsi genuen eta lur piloak adreiluak bailiran haren gainera erortzera utzi.
|
|
|
Josebak barrezka jarraitu zion eta biak goiko tranpalera igo ziren zalapartaka. Plastikoak hedatu
|
zituzten
lurrean eta pintura potoak gainean jarri, eta brotxa eta arrabola. Boteak ireki ahala Josebak pentsatu zuen berak nahiago zuela egongelarako horia eta logelarako zuria, baina Axik irabazi egin zion, orduan ere, egongela urdinez pintatzeko konbentzitu baitzuen.
|
|
|
Pizten du ihurtzuririk horrek? Laborariek lantzen
|
zituzten
lurren eremua %10ez apaldu da hamar urtez, Hementxe poxi, hantxe poxi, urtean 1300 hektara galdu da! Urtean barne aldeko herri bat galtzen balitz bezala.
|
|
|
Estantzieroek ez zuten lehen bezainbat Gauchoen beharrik kabalen zaintzeko. Eta alanbreek gauchoak trabatzen
|
zituzten
lurretan barna zaldiz ibiltzetik; batzutan ehunka kilometro gehiago egin behar zituztelakotz debaldetan toki batetik bestera joaiteko xeila edo ateka eskasez. Harremanak sumintzen ziren frangotan, batzutan puñalez trenkatzeraino.
|
|
2018
|
|
|
Aldiz, ia guztiek borroka fronteak irekiak dituzte hainbat proiekturen aurrean. Oro har, esan daiteke herri indigenek ez dituztela duela 100 edo 200 urte izan
|
zituzten
lur eremuak. Yaquien herria, txikia izanik ere, bere lurraldea hobekien kontserbatu duena da.
|
|
|
Koltxoneta batzuk zabaldu
|
zituzten
lurrean eta gainean parez pare jarri ziren Beire eta Joana, eskularruak jantzita.
|
|
|
Sophiek, Fabianek eta Leok, Vendôme plaza zeharkatzean, bertako zutabe ospetsuaren hondakinak ikusi
|
zituzten
lurrean barreiatuta. Urte batzuk lehenago, Napoleon Bonapartek berak agindu zuen zutabea eraikitzea Austerlitzeko garaipena ospatze aldera, batailaren egunean frantziarrek errusiarrei eta austriarrei kendu zizkieten kanoien brontzea erabiliz.
|
|
|
hasiera batean, Calagurris, Gracurris eta Cascantum zeltiberiartzat jotzen direla iturri klasikoetan, 13 eta gero, Inperioa aurrera doala, baskoitzat; eta era berean, Jacca edo Segia jaketaniar nahiz suesetaniartzat, eta, gero, baskoitzat.14 Hor hasten dira gure adituen burutazio eta esamesak, baskoien ustezko zabalkuntza horren zentzua eta data argitu aldera. Zenbaiten aburuz, zabaltze prozesu hori baskoiek beren antzinako larre eta habitat eremuak berreskuratzea baino ez litzateke izango Ebro haranean barrena zeltiberiarrek egin zuten hedapenak beharturik; hots, aurreko aldian bertan behera utzi behar izan
|
zituzten
lur edo larreen berreskuraketa edo berrokupazioa, nagusi berriak, alegia Erromak, zeltiberiarren eta baskoien arteko tirabira luzean ahulenaren interesak babestu nahi izan balitu bezala taktikoki.15 J. Caro Barojak, beste aldetik, saihestu egiten du berrokupazio edo berreskuraketaren teoria hori, aditu batzuek garbiki ukatu edota auzitan jartzen dutena, 16 eta taktika izaerako edo kontrol militar... Are, autore honek balioa ematen dio Ptolomeok K. o.
|
|
|
nazionalitatea eskuratzea, aunitzek egin zutena. Armadan sartzeari uko egin zutenei ez zieten nazionalitatea onartu eta, kasu ugaritan, gobernadoreek ardiendako alokairuan
|
zituzten
lurren hitzarmenak ez zizkieten berritu mendekuz.
|
|
|
Millarapueko borrokan, Ertzillak amerindiarrak haien aterpe ezkutatuenetara lasterkatu eta bere gorroto sutsuaz eta etsipenaz handitzen zen ausardiari esker garaitu zituen. Magallanesen itsasartetik Chiloeko nabaraino europarrek aurkitu berri
|
zituzten
lur urrunen konkistan Alonso Mendoza jeneralari jarraiki zitzaion. Hamar lagunekin, gehienak bizkaitarrak, Ertzillak, txanel batean, Ancudboxeko artxipelagoa zeharkatu zuen, uharri eta ur lasterrengatik hain arriskutsua, eta lurretan barna aitzina joan zen.
|
|
2019
|
|
|
Borroka une larrienetan zegoen. Goian tximista trumoiek, zeuzkaten su, txingar, zaratak bota
|
zituzten
lur zigortuaren kontra. Lurreko mendi zuhaitz landareak, fantasmak bezala agertzen ziren su haren artean.
|
|
|
Azkenean, errenta ordaintzeko ohitura edo usai hori abenduaren 21era pasatu zen. Nagusiek, normalean, ez
|
zituzten
lurrak lantzen eta Donostian bizi ziren. Errenta ordaintzeko laborariek sosak eta kapoi pare bat eramaten zizkieten eta ordainetan, nagusiek bazkari bat ematen zieten.
|
|
|
Ekialdean bezala, Ameriketako bertako biztanleen artean ere, zuhaitz sakratua zen sahatsa. Basoko biztanle haiek, lau sahats landatzen omen
|
zituzten
lurrean, bakoitza haize banatara begira, eta koadro hori izango zen etxea markatuko zuena.
|
|
2020
|
|
|
Aldiz, historian ez daude hain urrun esklabo izandako iparramerikarren erdiak baserrietan bizi ziren garaiak. Nekez eskuratu
|
zituzten
lurrak eta errukirik gabe ebatsi zizkieten berriro.
|
|
|
Mozkinak Sanchez de Oñatetarren etxean murriztu ahala hiriko handikien adiskidantzak zein leialtasunak ere beherantz egin zuten. Egia esan, Gaztelako artilearen garraio eta salerosketaren negozioak porrot egindakoan Oñatetarren diru sarrera gehienak eskualde osoan sakabanaturik
|
zituzten
lur jabegoen errenten bitartekoak bilakatu ziren, hain justu ere ordura arte lagun zein babesle zituzten hiriko handiki askok gutiziatzen zituztenak. Haietariko bat Pedro Sanchez de Oñate Inkisizioaren aurrean salatu egin zuen Juan Fernandez de Paternina, Arraraingo dorretxeko jauna eta aspaldidanik bekaizkeriak akuilaturik Oñatetarren lurrak eskuratze aldera azpijanean zebilena.
|
|
|
Eta XV. mendean Tibetetik hegoalderantz Himalaia gaur egun bizi ziren eremuetara gurutzatu zuten sherpen artean lehen familietakoak zirenez, herrian jabe
|
zituzten
lurren uzta errentak eta Estatuak emandako bere albaitari soldatak hor zeudenez, dirua bazegoen horretarako. Horrek ez zuen aitarekin ametsetan izaten zuen kontu hartzean lotsaraziko.
|
|
|
Hala ere, mundu guztiak zekien nork irabazi zuen estatu kolpearen osteko gerra; baita nork galdu zuen ere. Herri guztiak ikusi zuen irabazleek nola ostu
|
zituzten
lurrak, etxeak eta askatasuna. Beste gauza bat da transmititu zaigunetik zer hartu eta bota dugun, baina gertatu zena guztien begi bistan gertatu zen.
|
|
2021
|
|
|
«Gaztetxetik ez dira pasatuko!» eta «gaztetxea, gure etxea!» oihukatzen zuten, besteak beste. Manifestarietako batzuek suziri eta petardo txikiak jaurti
|
zituzten
lurrera, kalterik eragin gabe. Handik minutu gutxira, eraso egiteko agindua jaso zuten Espainiako poliziek, eta manifestariei oldartu zitzaizkien, pilota jaurtigailu eta borrekin.
|
|
|
kutxak pilatuz, murru «antirrazista» eraiki zuten, Sistema arrazista arrakalatu, mugarik ez lelopean. Ondoren, mugetan eraildako emakumeak oroitzeko, azken urteetan izandako hildakoen datuak idatzi
|
zituzten
lurrean. Immigrazio politikak eta lan baldintza kaskarrak salatu zituzten emakume migratuen kolektiboek:
|
|
|
Izan ere, Beriain mendia erakarrita mendizale ugari joaten da berez Unanura, handik mendi ibilbidea hasteko. Jendeak non nahi aparkatzen zuenez, herrian aparkatu ezin zen tokietan arrasto horiak margotu
|
zituzten
lurrean. “Baina elurrarekin ez da ikusten eta nahikoa da batek aparkatzea, atzetik gehiagok aparkatzeko.
|
|
|
Zorua lokatza zen, lokatz zapaldua; beraz, hezetasuna eguneroko kontu bat zen, bizilagun bat gehiago. Honi aurre egiteko, biztanle askok egurrezko oholak jarri
|
zituzten
lurrean, hesi moduko bat sortuz, hezetasunetik eta lokatzetik babesteko. Hormak egurrezkoak ziren, batzuk, baina arrautza kutxak ere erabili ziren.
|
|
|
TERRA incognita edo lurralde ezezaguna europarrek asmatutako esamolde bat da adierazteko lurralde hori oraindik aurkitu gabea dela, Europatik harantz joandakorik ez dela han, edo, balego ere, ez duela inork hango berririk ekarri; beraz, ezezaguna dela. Idazki hori (terra incognita) agertu ohi zen mapa geografikoetan, mundu mapetan batik bat, europarrek ezagunak
|
zituzten
lurretatik haraindiko ezezagunak adierazteko. Horrela, Afrikaren erdialdeko lurrek izen hori zuten mapetan, europarrak itsasertzeko kostaldetik ez baitziren asko urruntzen, ez bazen esklaboren bat edo beste ehizatzeko.
|
|
|
gela bukatuta zegoen eta altzari bakoitza bere tokian. Sua gorri gorri piztuta; lanparek isla lausoak proiektatzen
|
zituzten
lur bernizatuan eta altzari distiratsuetan.
|
|
|
Herkulanoko lehenbiziko arkeologoek Papiroen Villan sakabanatutako biribilki ugari aurkitu
|
zituzten
lurrean pilatuak eta bidaiarako zorroetan sartuak, haien orduko jabeak bilduma eramateko azken ahalegina egin izan balu bezala detritu bolkanikoz osatutako hogei metroko geruzaren azpian ehortzia gelditu baino lehen. Imajinatzen dut duela bi mila urte bere mundua desagertzen ari zen bitartean bere liburuak salbatzeaz arduratzen zen gizon hura ikazturik hil zela Herkulanora segundoko hogeita hamar metroko abiaduran eta 600 °C ko tenperaturan oldartu zen harri eta aire kiskalgarriaren jario goriaren azpian.
|
|
|
Hara joan zen koinata, ahuntzen bila, eta ikusi zuen eta izuak hartuta alde egin zuen etxera. Esan zidaten nola ageri ziren gorpuzkiak, eta ea ekarri behar
|
zituzten
lurra ematera. Nik esan nien:
|
|
|
Literaturan zein folklorean, oro har, hirua errepikatzen den elementua da. Esate baterako, tradizio greko latinoan Zeusek, Hadesek eta Poseidonek menderatzen
|
zituzten
lurra zerua, infernua eta itsasoa; Zeusek Apolori mitra, lira eta gurdi bana oparitu zizkion jaiotzean; Biblian Aita, Semea eta Espiritu Santuaz (Hirutasun Santua) hitz egiten zaigu, edo hiru Errege Magoez; Kristauen jainkoa hirukiaz irudikatzen da; Urkiolako santutegiari hiru itzuli egin behar zaizkio bikotea aurkitzeko, eta Gaztelugatxeko baselizako kanpaia hiru aldiz jotzean deabrua uxatzen da... Hainbat eta hainbat dira hiru zenbakiaren magikotasunaren baitan interpretatu daitezkeen elementu kulturalak.
|
|
2022
|
|
|
Oro har, klaseen arteko aldea ez zen nabarmena, eta elikagaiak nahiz bestelako baliabideak bildu eta herritar guztien artean banatzeko ohitura zuten. Gainera, baliabide horiek lortzeko orduan, ustiaketa jasangarria egiten zuten; eremu jakin bateko baliabideak agortzen hasiak zirela konturatzen zirenean, beste toki batera joaten ziren baliabide bila, ustiatu berri
|
zituzten
lurren lehengoratzea erraztuz.
|
|
|
Erromesak Oarsotik pasatzeko Harrik egindako ahalegin eta ibilerek ez zuten luzarora arazoa konpondu. Haiek
|
zituzten
lurrek aurrera ateratzeko laguntzen bazieten ere, ez zuten etorkizuna bermatzen. Ganiren kezka, alaben eta semearen etorkizuna zen.
|
|
|
Semeno Santxezek zuzenean hamahiru bat urtez despota bezala agindu zuen Uharten, enekotarren lurretan eta eragina izan zuen Euskal Herriaren eremu handi batean. Uztak eta jasotzen
|
zituzten
lurren etekinak gutxitu zirenez, herritarrak haserre ziren. Uhartearrek isiltzen zuten sentitzen zutena, azken batean jaunaren zuzeneko agindupean bizi zirelako.
|
|
|
Velatarrek lur batzuk zituzten Araban, ahaide batzuek mantentzen zituztenak. Momentu hartan Somozetan eta Leonen
|
zituzten
lur gehienak, etxeak eta ostatuak. Aita, Vela Iñiguez, Arabako kondeen ondorengoa zen eta bere helburu bakarra Arabako konderria berreskuratzea zen.
|
|
|
Komunzki larraina lur zanpatuaz egiten da eta azala leuntzen zaio buztinez eta bekorotzez. (...) Finistèren (Bretainian), buztin horizta oratu aitzin, zuloak egiten
|
zituzten
lurrean eta haietan burdinazko ontzi eta dupin zaharrak sartzen zituzten, ahoz behera. Horrela hutsa zen larrain azpiko lurra eta danbor hotsa ateratzen zuen trailuz jotzen zutenean (Van Gennep 1953:
|
|
|
Cedexen esanetan, kasu handiagoa egin zieten zabortegian ia hasieratik atzeman
|
zituzten
lur mugimenduei. Izan ere, X Y Z planoan —plano horizontalean—, zabortegitik ertzetara, mugimenduak atzeman zituzten ustiaketa hasi eta aski berehala.
|
|
|
Aurtengo urtarrilaren amaieran, berriz, haren gorpuzkiak atera
|
zituzten
lur azpitik.
|
|
|
Bilbon, Plaza Eliptikoan egin zuten bilkura, Espainiako Gobernuaren ordezkaritzaren aurrean. 37 lore urdin jarri
|
zituzten
lurrean, hildako bakoitzeko bat, eta alboan, kartel bat: Ez dira heriotzak izan, baizik eta erailketak.
|
|
|
Kasu honetan, modu ezberdinak daude presentzia hori bermatzeko. Aztertutako kasu batzuetan sarrera hori modu biolentoan burutu da, indigenei lurrak lapurtuz eta indigenak aurretik erabiltzen
|
zituzten
lur horietatik kanporatuz. Beste kasu batzuetan, aldiz, lurren sarrera horiek akordio edo lurren salerosketen bitartez burutu dira hasiera batean (2012: 135).
|