|
2004
|
|
|
Gizon misteriotsu hark urkamendiraino lagundu zuen Sievers eta, exekutatua izan aurretik, elkarrekin aritu ziren otoitzean. Zaindari amerikarrek ez
|
zituzten
haien hitzak ulertu: hizkuntza ezezagun batean erranak ziren, nonbait.
|
|
2006
|
|
|
–Naziek hil
|
zituzten
haiek?
|
|
2007
|
|
|
Ez gaitzazue hil!?, erregutzen zuten gizajoek. Baina errukirik gabe hil
|
zituzten
haiek ere.
|
|
2008
|
|
|
abiatu ziren villalbatarrak, laurak? Madrildik, trenez, bederatzi morroi neskamerekin, uda hasierako egun eguzkitsu batean; utzi
|
zituzten
haietako sei Zaldiaingo jauregitik hurbilen zegoèn geltokian, jauregia behar bezala presta zezaten, txukundu eta ordenatu, villalbatarrak egun batzuk geroago irits zitezenerako; heldu ziren hauek Frantziara; egin zituen markesa andereak bere egitekoak Lourdesen: esan nahi baita Ama Birjina agertu zeneko harpea bisitatu zuela egun batean, baita hurrengoan eta hurrengoan ere, bazuen markesa andereak esaldi bat, Lourdesen bizi izandako esperientzia laburbiltzen ziona:
|
|
|
Markesa andereak arrazoi zuen, arrazoi zuenez, eta hala, markes jaunak asmoak eta egitasmoak berregokitzen zituela... abiatu ziren villalbatarrak –laurak– Madrildik, trenez, bederatzi morroi neskamerekin, uda hasierako egun eguzkitsu batean; utzi
|
zituzten
haietako sei Zaldiaingo jauregitik hurbilen zegoèn geltokian, jauregia behar bezala presta zezaten, txukundu eta ordenatu, villalbatarrak egun batzuk geroago irits zitezenerako; heldu ziren hauek Frantziara; egin zituen markesa andereak bere egitekoak Lourdesen: esan nahi baita Ama Birjina agertu zeneko harpea bisitatu zuela egun batean, baita hurrengoan eta hurrengoan ere –bazuen markesa andereak esaldi bat, Lourdesen bizi izandako esperientzia laburbiltzen ziona:
|
|
2009
|
|
|
Barrabilak moztu zizkioten, eta sute batera bota, bere begien aurrean. Gero barruko erraiak banan banan kendu eta sutara bota
|
zituzten
haiek ere. Tripak, eta horrelakoak.
|
|
2010
|
|
|
parada ezin hobea zuten hartarako, gainera, gerrak eraman baitzituen fabrikako langile liskartiak, batzuk kartzelara eta beste batzuk hilobietara. Gero, hartu
|
zituzten
haien ordez langile zintzoago batzuk, zintzoak izan, gerra ondoko giro gogor eta estu hartan!?, ekin zioten langileentzako etxetxo batzuk eraikitzeari, haiek apurka apurka ordaintzen zituztenak, kolonia bat?. Orbetarren Kolonia?, osatzeko bidean?
|
|
|
Hala gerratean nola bakealdian Estatu industrializatu modernoek, batasunik estuena eta formaziorik burutsuena? exijitzen
|
zituzten
haien zuzendaritzarako. Honekin Jünger Estatu totalitarioen pausotxo batera hurbildu zen, masen garaian lanerako mobilizazioa hemeretzigarren mendeko mobilizazioa ez bezalakoa baitzen.
|
|
|
aita eta Teo —ekintzaile hutsak ziren biak, gauzak egin eta egiten zituztenak, egiteko haiek beren zoritxarra ahazteko modu behinena balira bezala— hasiak ziren bere egiteko hartan ere ordurako... parada ezin hobea zuten hartarako, gainera, gerrak eraman baitzituen fabrikako langile liskartiak, batzuk kartzelara eta beste batzuk hilobietara. Gero, hartu
|
zituzten
haien ordez langile zintzoago batzuk —beharko zintzoak izan, gerra ondoko giro gogor eta estu hartan! —, ekin zioten langileentzako etxetxo batzuk eraikitzeari, haiek apurka apurka ordaintzen zituztenak, kolonia bat —" Orbetarren Kolonia" — osatzeko bidean...
|
|
2011
|
|
|
Haien ondoan ibilgailu gehiago zeuden, pare bat furgoneta eta 4x4 lokaztu batzuk. Laster begiztatu
|
zituzten
haien jabeak: ezohiko ikuskizunak herriko dozena bat erretiratu erakarri zuen, polizien harat honatak arreta handiz jarraitzen zituztenak.
|
|
2012
|
|
|
Haren kolpeak saihestuz, saldoka biltzen ziren janariz igurtzitako xingolan. Eztarriaren gainean bihurritzen zitzaizkidan; nire ezpainak bilatzen
|
zituzten
haien ezpain hotzek; pisuak itotzen ninduen, gero eta handiago; munduak izendatzen ez dakien nazka batek puztu zidan bularra, eta izoztu zidan, heze eta astun, bihotza. Baina beste minutu bat igaro, eta banekien hartan bukatuko zela borroka.
|
|
2013
|
|
|
–Ba al dakigu nortzuk izan diren? Errekaldetik jarraitu bazuten, kamerek grabatuko
|
zituzten
haien irudiak, ezta?
|
|
2015
|
|
|
Halako batean, haietarik bat desagertu zen, eta inguruan zeuden ikertzaileak luzaroan haren berririk jaso gabe zeudenez, xerka joan zitzaizkion, nahikoa zorte eskasarekin. Herrixkako azal marroidun biztanle biluziei galdetu zieten, baina ez
|
zituzten
haien hitz aldrebesak ulertzen, eta bila eta bila ibili behar izan zuten oihanean, harik eta oharkabean haren gorpua lurpean aurkitu zuten arte, burua moztuta, enborretik bereiz. Irudia ezin lazgarriagoa zen zibilizatu haientzat, basakeria hutsa inondik ere, eta halaxe bataiatu zituzten hilketa haren errudun jotako gizaki berdadero haiek:
|
|
|
Botere neurgaitza zegoen magian, eta botere hura berentzat nahi zuten. Eta, hala, aztiak masakratzen
|
zituzten
haiek, azti bilakatu ziren.
|
|
|
Polizia. Ez zekien pozik ala haserre sentitu behar zuen jarraika
|
zituzten
haiek faxistak ez zirela jakinda. Burua astindu zuen poliki.
|
|
|
Kontatzeko zailak direnak, eta entzutean min handia egiten dutenak. Herrian oso ezagunak ziren gizonak izan zirela baserrira etorri zirenak hasi da esaten Maria, tirokatu berri
|
zituzten
haiek lurperatzeko eskatzen. Aita eta Antonio harrapatu zituzten etxean, eta haiek bisitariekin joan behar lan txarrak egitera; bestela ere inork nahi ez dituen lanak izan haiek eta, gainera, Txindurrita azpiko lur hura ez zen lekurik onena egokitu gizon haiei lur emateko:
|
|
2016
|
|
|
Haien arteko batek kazetariei oihuak botatzen zizkien, bere espresatzeko gogoa erakutsiz, baina inguruan zituen zaindariek aurrera bultzatzen zuten, preso arriskutsuak izan balira bezala. Ez ote
|
zituzten
haiek berek sortu modu horretan tratatuak izan zitezen. Denak kabinetan sartu zirenean, kaiola berezietan, munstroak?
|
|
|
Herbehereetako pintore bat, Sabine, ezagutu zuen halako batean, Florentzian, eta segituan maitemindu zen. Hilabete zoragarriak izango
|
zituzten
haiek nonbait, elkarrekin bizitzea erabakia baitzuten Espainiara itzuli zirenerako. Duela hiru urte ezkondu ziren.
|
|
|
Kasu guztietan, aurreko gonbidatuen jokabideak errepikatu
|
zituzten
haiek ere: hiruzpalau egun ematen zituzten etxean eta, ondoren, aurretik jakinarazi gabe, goizean goiz alde egiten zuten.
|
|
|
Emakumeek galdu egin zuten, bi zentzutan galdu ere: loratzen ari ziren lantegiek harrapatu
|
zituzten
haien zeregin tradizionalak; ondorioz, ekonomiak etxetik alde egin zuen, osorik, eta emakume asko inongo rol ekonomikorik gabe geratu ziren. XIX. mendearen erdialdea etorri orduko, lantegiek sortzen zituzten oihalak, kandelak eta xaboia.
|
|
|
Sakonetako hondartzaren ondoko bi etxetan ere gauza bera gertatu zen. 4.000 metro karratu inguru
|
zituzten
haiek.
|
|
|
Gainera, nolako jantzi itsusiak diseinatzen zituzten haurdunentzat. Beste ezertarako balio ez zuten diseinatzaile kaskarrak jartzen
|
zituzten
haientzako arropa sortzen, zalantzarik gabe. Bestalde, nola puzten ziren hankak eta oinak!
|
|
2017
|
|
|
Konstantinok Espainiako bisigodoei deitu zien, eta lur dohaintza oparoak egin zizkien Galian, bagaudak kontrolatuko zituzten itxaropenez. Hunoak ere errekrutatu
|
zituzten
haiek menderatzeko (Renders Pehrson 1983: 189).
|
|
|
sorginak zabalduko ziren beldur zirela azaldu zuten agintariek publikoki, eta herriz herri ibili ziren, jendeari sorginak nola ezagutu erakutsiz. Batzuetan, sorgin izan zitezkeenen izenez osatutako zerrendak eraman ohi zituzten, eta mehatxatu egiten
|
zituzten
haiek babesten zituztenak edo laguntza ematen zietenak (Larner 1983: 2).
|
|
|
Ohi zenaren arabera, lurra gizonei ematen zitzaien, eta gizonezkoen leinuan zehar transmititzen zen, nahiz eta emakumeek lurra oinordetzan jaso eta beren izenean kudeatutako kasu ugari izan.6 Halaber, emakumeak baztertu egin zituzten kargu onetatik (ahalmen ekonomiko handiko nekazariak izendatzen
|
zituzten
haietarako), eta, edonola ere, bigarren mailako estatusa zeukaten (Bennett 1988: 18? 29; Shahar 1983).
|
|
|
Harrez gero, deabru gurtzarekiko kezka Brasil, Karibe eta Ipar Amerikan garatzen ari ziren esklabo plantazioetara lekualdatu zen. Haietan, kolono ingelesek deabruaren morroitzat jo zituzten amerikar indiarrak, eta horrela justifikatu
|
zituzten
haien aurkako sarraskiak, Felipe erregearen gerrekin hasita (Williams eta Williams Adelman 1978: 143).
|
|
|
Haien zolan, aziendak Eguberri udatiar bateko figurak ziren aintzirek zipriztinduriko ordokian. Beren burua airez aire erortzen utziz gero, 200 bat metro izanen
|
zituzten
haienganaino. Halako duintasun zauritu batez, gizona buru jarri zen berriz, jaitsierari segida emateko.
|
|
|
Errentei esker diru iturri garrantzitsua ziren erakundearentzat. Horregatik, diru emaile handiak hiltzen zirenean obituarioak argitaratzen
|
zituzten
haien bizitza eta onberatasuna goraipatuz, eta haurrak hiletetara bidaltzen zituzten. Eguberrietan, aldizkariak azpimarratzen zuen haurrek jasotzen zituzten opariak ongile handien mesedeak zirela.
|
|
|
Ez du aldaketa handirik ikusten gurasoen belaunaldiarekiko. . Gerra osteko urteetan hazkunde ekonomiko handiko urteak bizi izan
|
zituzten
haiek ere. Hori bai, guk ikasteko aukera handiagoak izan ditugu, eta aukera profesional gehiago ere bai.
|
|
|
Interbentzio Brigadaren hiru furgoneta eta patruila auto bat ikusi zituen. Haien atzean, Olanoren agenteek armak destatzen
|
zituzten
haien aldera. Kaskoz eta balen kontrako astunez jantzitako agente pare bat hurbildu eta altzairuzko ezkutuekin babestu zituzten, ibilgailuetara bultzaka eramanez.
|
|
2018
|
|
|
Bi lehengusuek mendira alde egin zutenetik, haien familiak ezin dira Urfan bizi. Segurtasun indarrek hilabeteak eman
|
zituzten
haien etxeetako ateetara deitzen: –Beren lana egiten dute?.
|
|
|
Seme alabei zegokienez, Aldundia arduratuko zen behar zuten laguntza psikologiko eta psikiatriko guztia emateaz, amaren hilketak utz ziezazkiekeen kalte mentalak arintzeko. Lehenbizi, ebaluatu behar
|
zituzten
haien egoera eta izandako traumaren neurria.
|
|
|
Pop aren historiaren hastapenetan, Beatlesen edo Kinksen aroan, bi minutu eta erdian konprimitzen zuten aurkikuntza, eta sarrera, irteera eta zubiak gehitzen zizkioten gainera, eta, ondoren, berehala, hurrengo hita konposatzeari eta grabatzeari ekiten zioten, horretarako amu egokia aurkitzen bazuten. Eta abestiak luzatzen hasi zirenean, 1966 edo 1967tik aurrera, mila gauza sartzen
|
zituzten
haietan, minisinfoniak eraikitzen saiatzen ziren, The Beach Boys edo The Who bezala. Teenage Fanclubek ulertu zuen, eta ez ziren bakarrak izan, gako perfektua aurkituz gero, nahikoa zela luzatzearekin eta errepikatzearekin.
|
|
2019
|
|
|
diskurtso punitibista zurrunera igaro ziren hedabide asko. Erasotzaileen munstrotasuna nabarmentzen zuten, eta ahalik eta zigor gogorrenak eskatzen
|
zituzten
haientzat.
|
|
|
Pertsiako erregeek, kontatzen du Montaignek, haien jakinduria ontzat jota? deitzen zituzten beren emazteak bazkarietan laguntzeko; baina ardoak gogotik berotzen zituenean eta atseginaren brida laxatu behar zenean, beren geletara igortzen zituzten, beren neurrigabeko txirrintetan parte har ez zezaten, eta ekarrarazten
|
zituzten
haien ordez begirune hori zor ez zieten emakumeak.
|
|
|
Azkenei dagokienez, jakina da haietako asko maitaleen ospeari loturik egon zirela. Beren buruaren eta fortunen jabeak, buruargiak, jantziak eta artistak izanik, pertsona gisa tratatzen
|
zituzten
haien konpainiaz gozatzen ziren gizonek. Familiari ihes egin eta gizartearen bazterrean zeudenez, ihes egiten zioten gizonari ere:
|
|
|
Aspasiak eta are kartsuago Safok kexa batzuk egin zituzten, baina besterik ez. Homerorenean badira heroien garaiko arrasto batzuk, emakumeek nolabaiteko boterea zutenekoak, baina gerrariek laster itzularazi
|
zituzten
haien geletara, bortizki. Mespretxu bera ageri da Hesiodorenean:
|
|
|
eta batez ere Lukrezia Tuornabuoni, Lorenzo eta Juliano Mediciren ama, zeinak ereserkiak eta San Joan Bataiatzailearen eta Ama Birjinaren bizitza idatzi baitzituen, besteak beste. Nabarmentzen ziren emakumeen artean, gehienak kortesanak ziren; ohituretan ez ezik espirituan ere bazutenez libertatea, eta autonomia ekonomikoa ere bai lanbideari esker, gizonek begiramenduzko mirespenez tratatzen
|
zituzten
haietako asko; emakume haiek arteak sostengatzen zituzten, literatura interesatzen zitzaien, filosofia, eta, askotan, idatzi eta pintatu ere egiten zuten: Isabella de Lunak, Catarina di San Celsok, Imperiak, zeina poeta eta musikaria baitzen?, horiek denek Aspasia eta Frineren tradizioa berritu zuten.
|
|
|
sexu funtzioa, ugaltze funtzioa. Kontzepzioaren mekanismoa eta hartan laguntzen duten baldintzak zehatz aztertu zituztenean Vienako medikuntza eskolan, aditzera eman
|
zituzten
haiek eragozteko bideak ere. Frantzian, debekaturik zegoen propaganda kontrazeptiboa egitea eta pesarioak, baginako tanpoiak eta abar saltzea, baina, birth control, a zabaldua zegoen berdin berdin.
|
|
|
judua! oihuka eta harrika, eta zaharra gelditu eta begiratzen dienean, ez bere begiradarekin, ezpada arbasoengandik eta arbasoen arbasoengandik datorkionarekin, berak bezalaxe mespretxuaren arantza koroak jantzi eta jazarpenaren zartailukadak jasan
|
zituzten
haienarekin, begirada hori ikusten duanean, agian orduantxe izango duk ikusia Loew errabino handiaren Ecce homo haren apurtxo bat.
|
|
|
Imajinatuko duzu nolako jakin mina piztu zen. Denek ikusi nahi
|
zituzten
haien jantziak, haien iskiluak, haien zaldiak, inoiz ikusi gabeko objektuak. Senideak ere bazeuzkaten, gazte abenturazale ahaztu haien neba arreben eta lehengusu lehengusinen ondorengoak.
|
|
|
...etzanik, noiz txaluparatuko zain, batzuek begiak irekita dituzte oraindik, begi zuloetatik erdi aterata eta zerurantz, beste batzuek betazalak ñarrotu dituzte eta irri egiteko gogo izugarriari eusten diotela dirudi, zauri erakusketa bat da, euliek zanpa zanpa jaten duten zauri irekien erakusketa, ez dago jakiterik gizon hauek zeintzuk diren edo zeintzuk izan diren, bere lagun hurkoenek baizik ez
|
zituzten
haien izenak ezagutuko, toki berberetatik haiekin etorri zirelako edo elkarrekin egin zietelako aurre arrisku berberei, Aberriaren alde eman zuten bizia, esango zuen erregeak heroiei azken omenaldia egitera etorri izan balitz, baina On Afonso Henriquesek bere kanpamentua eta bere hildakoak ditu, ez du hain urrutitik etorri behar, mintzaldirik egiten badu, une honetan beste alderako txartelaren za... Armadak ez die familiei telegramaz gaztigatu behar, Bere eginkizunak burutzen ari zela ohorearen zelaian erori zen, hau dotoreagoa da gauzak garbi adieraztea baino, Mairu putakume batek hor goitik harri bat bota eta burua zanpatu zion, armada hauek ez dute oraindik erroldarik, eta jeneralek, gehienez, eta gutxi gorabehera, badakite hasieran ekarri dituztela hamabi mila gizon, eta hemendik aurrera egin behar dutena da egunero zenbaki horri bakar batzuk kentzea, frontean dagoen soldaduak ez du izenik behar, Aizu, piztia hori, atzera egiten baduzu tiro bat sakatuko dizut adar artean, eta soldaduak ez zuen atzera egin, eta harria erori, eta hil egin zuen.
|
|
2020
|
|
|
Gero, XVIII. mendean, traina sareak debekatu zituztenean, hesian huts tarte batzuk egin, eta pertolak edo butroiak finkatzen
|
zituzten
haietan. XIX. mendean, nazaren emankortasun txikia eta iparraldeko eta hegoaldeko arrantzaleen arteko liskarrak zirela-eta nazaren alde bat itxi eta kendu egin zuten.
|
|
|
Hiru artikulu besteak baino luzeagoak ziren, bi AEBn eta bestea Frantzian argitaratutakoak. Eta beste artikulu labur askotan egiten
|
zituzten
haien aipamenak, haietan erdi inspiratuta, erdi plagiatuta. Ikaragarria zen kontua.
|
|
2021
|
|
|
Baina ezabatu dira genealogia gehienak. Irabazle jaio ziren Daviden ondorengo belaunaldiak, eta muskerrek azal zaharra hustu eta jaten duten bezala hustu eta jan
|
zituzten
haiek abizenak, etniak eta ospe txar zein on oro. Baita konspirazio teoria guztiak ere.
|
|
|
Berehala, makilak eta mailuak atera eta hor hasi zen festa, dinbi danba, gailu madarikatuak suntsitzeko. Edo, beharbada, azpigizakien izaera sinplea ezagututa, ezustean egin zuten topo bozgorailuekin eta ez zeukaten ideiarik ere txikitu
|
zituzten
haiek zeudela azken egunetan pairatu zuten oinazearen atzean. Zelan jakingo zuten zer zen bozgorailu bat?
|
|
|
Orduak pasatu ziren bata bestearen atzetik, suspense ikaragarri batean, eta izarra ez zen goratu. Pertsonek berriro ere konstelazio zaharretan jarri zituzten begiak, betiko galdutzat jo
|
zituzten
haietan. Ingalaterran zerua bero eta argi zegoen, nahiz eta Lurrak etengabe dardara egin; tropikoetan, ordea, Sirius, Capella eta Aldebaran ageri ziren lurrun errezel batean zehar.
|
|
|
Gorputza xehatutako guardia zibil bat, emakume gazte herren bat, beste emakume bat gurpil aulkian, gizon bat lurrean tirokaturik, beste gizon bat burutik odola zeriola. Ikasleen gorputzen opakutasuna itzalen lainotasunarekin nahasirik zegoen tropoilu bat osatuz; baina ikasleek ez
|
zituzten
haien arteko itzalak nabaritzen, hori ematen zuen behintzat, ezen itzuri egiten zieten emakume gazte herrenaren garrasiei, gizonaren orroei, guardia zibil xehatuaren min oihuei edo aulki gurpilduneko emakumearen oinaze aurpegiari. Ez zituzten ikusten, eta ez bazituzten ikusten, zergatik ikusten zituen berak?
|
|
2022
|
|
|
Eta okerrena: juduek haur kristauak bahitzen
|
zituzten
haien odola edateko! On Eladiok marrazki bat erakutsi zigun:
|
|
|
Gure aurrean, harrizko arku batek areto dotore batera ematen zuen. Fred Astaireren pelikuletan agertzen ziren dantzaleku haien tankerakoa, morroiek frak eta emakumeek soineko luzeak janzten
|
zituzten
haietakoa. Bertan, kristalezko lanpara astun bat eroria zen zorura, baldosa txuri beltzak diamantez josiz.
|
|
|
Konkistatutako populazioa lekualdatu edo sarraskitu ordez hura hantxe bertan lan indar mendeko bihurtu zuten koloniek (Latinoamerikako lurralde gehiena, India eta Asia hego ekialdea eta Afrikako zati batzuk) jasandako genero ondorioen eraginez, kolonizatzaileen presiopean tokiko kultura birmoldatu behar izan zuten. Indian zeuden britainiarrek maskulinitate irudi desberdinak eraiki
|
zituzten
haien gobernupean zeuden jende desberdinentzat; esaterako, bengalar femeninoak paxtun eta sikh basatiekin alderatzen zituzten. Gorago eztabaidagai izandako armadako maskulinitate zuriaren ideologiaren antzera, iruditeria horrek ziur asko funtzio bat bete zuen errekrutamenduari eta kontrol sozialari zegokienez.
|
|
|
1950eko hamarkadan telefonorik apenas zegoen bazterretan, are gutiago emakume gazte haien sortetxeetan. Gutunak idazten
|
zituzten
haietako batzuek, edo ezagunen batekin mandatua bidali. Baina ohikoa zen hilabeteak ematea etxekoen berririk gabe, eta berdin etxean gelditzen zirenak ere, haien alabak non ziren jakin gabe.
|
|
2023
|
|
|
Enpresa haren eta enpresaren adarren segida, haien semeen esku gelditu zen, Hubert ene senar ohiaren eta Guy Huberten lehengusuaren esku. Esku zikinak
|
zituzten
haiek ere.
|