|
2010
|
|
|
Iritsi zen basoaren tontorrera eta, bestaldera begira jartzearekin batera, bailara bat begiztatu zuen, eta baserri auzune bat hantxe ezarria. Kontatu
|
zituen
etxeak: bost ziren guztira, eta errekatxo bati begira zeuden denak; errekatxoari eta bideari.
|
|
|
Sagar marmita erdiraino hustu zuenean, eta azenarioena eskua hondoratzeko adina, hotsak sentitu
|
zituen
etxe barruan, eta ahuspez kokatu zen istantean, burua esku artean zuela. Baina jarrera hartan gehiegi entzuten zituen bihotz taupadak, eta, zuhurki, ohi zuen bezala jarri zen, eserita eta bizkarra horman zuela.
|
|
|
Egiten zuena Etxahunek mugarik dantza eta antzerkiaren artean? Edo xirula eta poloinak ohatzen
|
zituen
etxeko parte berean. Drama antropologiatik ari da Urbeltz ere, euskal dantzatik nahi du erran.
|
|
|
Uda aldean, Pedrok ia bi hilabete pasatuko
|
zituen
etxean. Bidea luzea izango zen Chipionatik Garaira.
|
|
2011
|
|
|
Beraz, sasoi jakin batean oso idazgai erabilia izatera iritsi ziren ongailu berriak, eta, ziur aski, Arnaut Abadia jaun kalonjea izan da euskaraz haien gainean orrialde gehien idatzi dituena: makina bat zutabe plazaratu
|
zituen
etxe ongarriaz eta ongarri arrotzez, gisuaz eta azoteaz, gehienetan atalka antolatuak.
|
|
2012
|
|
|
4. Cayabajosetik, Estruch en gudarosteak 10 neskato mutiko ekarri zituen orga batean, bada, umezurtz zirenak eta iraultzaileen eskuak erre
|
zituen
etxeen artean noraezean zebiltzanak. Artemisako plazan gudarosteko sarjentu batek ondikozko haiek eskaintzen zituen enkantean ezen, autoritate militarrak ez baitzituen bere kargu hartu, eta auzapezak ez zituelako hartu izan nahi, harrera egiazta zezakeen agiri faltaz.
|
|
2013
|
|
|
Kapitainak bere jendea jakinaren gainean jarri, eta ontziko eskribaua bidaltzea erabaki zuen, salgaien zerrendarekin eta bi merkatarirekin, bata portugaldarra eta bestea armeniarra, Malakako bizilagunak biak. Lurreko jaunak bere etxean hartu
|
zituen
etxe ederra eta ongi eraikia, eta maitasun eta eskuzabaltasun handiz tratatu zituen, zeinu bitartez ulertzen zutelarik elkar. Lurra joria zen zilarrez eta bestez, zetaz eta jantziz.
|
|
2014
|
|
|
Zutik, ez izeba bezala belauniko baineraren aurrean. Maindireak sagar gezak ematen
|
zituen
etxeko sagastiaren hasieran zabaldu genituenean, izebak esan zuen eguzkiak on egiten ziela maindireei, hark osatzen zuela garbiketa, hark zuritzen zituela benetan maindireak. Irudikatu nuen gure etxeko patioa, maindireak han zabaltzen genituelako eta ikusi nuen zulo horretan ez zegoela sekula santan eguzkirik.
|
|
2015
|
|
|
Nou Mil. leni zen bere proiekturik anbiziotsuena, baina gainera beste zazpi ikastetxe utzi zituen eraikitzeko bidean. Finantza erakundeei, ordea, ikastetxeen aurretik batez ere interesatzen zitzaien esku artean
|
zituen
etxeak amaitzea. Kiebra iragarri zenean, hala ziurtatu zuten CAMek eta Banco de Valenciak.
|
|
2016
|
|
|
Musikarena etxean edoski zuen antza, arrabita jole anaia batekin laukote bat osatu baitzuen, eta haurra zela aitak abesten zituenak aditzen zituen gauetan beilan," cetait si beau que jepleurais dans mon lit". Menderdiaren hamarkadan kanta herrikoien biltzeari ekin zion, eta aitarenez gainera laborariengandik ere zuzenean jaso
|
zituen
etxean pianoaren aitzinean eserita. Hartutako guziak ez ditugu ezagutzen, eta daukagun gauza bakarra Baionan 1869.ean argitara eman zuen kaier txipia dugu, dozena bat doinu eskaintzen diguna:
|
|
2017
|
|
|
Joamari orain berriro hila, Anttoni Labekoa, Batista zena, Laxaro eta abar. Karretobordan mutikozkor nintzela ezagutu nuen hildakoaren beste anaia Pello mutiltzarra, eta gogoan dut nolako oihuak ateratzen
|
zituen
etxe inguruko azindak utxatzerakoan; baita joare zahar batekin bazkaltzeko deia nola egiten zuen ere. beintenakoa men yuen ba, ta Ezkartin bizi zela, ala san men tzeon Exteben Iserriko orrek: Kanposantu orixe Ezkarti aldexio eramar genikek, gañekon leioa ireki ordu emen tortzen ttut eulik muturrera ta! Eulik muturrera!. Ala jangoikoa, nik biño beta obea daukik bai nabattuk eulik bialdu, ta nere bototik or seittu barko dik benpe!".
|
|
2018
|
|
|
Anaia Anastasi ere euskaldundu, eta euskaraz idatzi zuen, Errepublika garaian istripuz hil zen arte. Jose Agerre hainbat hizkuntzatan moldatzeaz gain, euskarazko eskolak ere eman
|
zituen
etxean, bai gerra baino lehen, bai ondoren, bizimodua ateratzeko. Kazetari lanetan ere ibilia, aunitz idatzi zuen, bai hitz lauak, bai olerkiak, denetariko gaiez; konparazio batera, Iruñea handitzearen aldeko ekimen jendetsuaz (1918), afera hori hiriko bizimoduaren erdigunean baitzegoen XIX. mendearen bigarren erditik aitzina:
|
|
|
Champagnen sortua zen 1201ean eta Iruñean hil zen 1253an. Ez zen oso gerlari sutsua izan, gurutzatua izan bazen ere, baina oso gogor kritikatu
|
zituen
etxean gelditzen zirenak sarrazenoen aurka borrokatu gabe. Dena dela, amodioa nahiago zuen gerra baino, nahiz eta, dirudienez, oso zorte txarra izan zuen amodio gaietan, berak maite zuen damak ez baitzuen bera maite, eta halaxe bizi omen zen sufrikarioz beterik, amodiozko eta desengainuzko poemak sortzen eta musikatzen bere laud eta bihuelarekin.
|
|
|
Martarekin ez zuen ausardia probarik egin behar izaten, ez zuen etxe abandonatuetan sartu behar izaten. Abandonuak anil koloreko lorez betetzen
|
zituen
etxeetan. Behin baino ez zituzten Laia eta biak leiho batetik irteten harrapatu.
|
|
|
Garralda Benito Eraso komandanteak hartu zuen, Orbara Sarasak eta Zumalakarregik Aria. Kuartel nagusia Garraldan kokaturik, Zumalakarregi eskuzabaltasunez aritu zen ibarra bereganatu nahian, aetzak barkatu zituen" engainatuta eta haluzinatuta" bizi izan zirelakoz, hauek errendatu eta armak emanik, gonbidatu
|
zituen
etxera lasai itzul zitezen.
|
|
|
Herritarrak suak baztertu
|
zituen
etxe eta borda gutietan kokaturik, kargudunek egunero banatzen zituzten janari anoak, armadaren zaintzapean. Elkar lagundu beharrak eguneroko mixeria gainditzen erraztu zukeen; sutea hasi zen Kapitaneneko Mikaelak, bertze 30 pertsonarekin batera, bordan eman zuen 1898 negua eta bere bizitzako arorik zoriontsuentzat oroitzen omen zuen.
|
|
|
Eguneko solasa izan zen gutartean, jakina, gure hamar urtetan ez baigenuen sekulan holakorik bizi izan. Kapitaneneko Pellok artegiko behien bat bateko marruma temati ozenak nola harritu
|
zituen
etxeko guziak kontatu zuen, zetorrena sumatu omen zuten; Xubialdeko Agustinek upeltegian ardo kupel bat itzulika hasi zela; Txirrako Demetriok eta Anjel Marik behor txuria askatu eta urduri ostikoka ibili zela artegian, ohatzea astintzeagatik haien arteko eztabaida pizteaz gain. Hunkiturik ginen, are gehiago errotako sabaian zegoen herri telebistan Aretteko etxeak (gureen antzekoak!) lurreraturik ikusi genituelarik.
|
|
2019
|
|
|
Aurrez ikusi dituzu, tropa frantzesak 1794an erre
|
zituen
etxeak, eta hormarik sendoenak zituzten etxeen harrizko pareta batzuk bakarrik gelditu omen zirela zutik. Haien artean Kontseju Zaharreko paretak.
|
|
|
Kaleko gasaren153 usaina sentitzen da hirian, eta badiako kresalarena, eta salda eta kroketa txinoena, eta kalepeko estoldetakoa, eta guagua barruko jendearena, eta kedarrarena, eta kafesnearena, eta automobilen kearena, eta guaiaba pastelena (Jose Lezamak kukurutxoan bilduta eramaten
|
zituen
etxera), eta euriak uzten duenarena atertu ostean, eta agromerkatukoa larunbatetan goizeko hamarretan, eta tabakoarena (benetako antitabakismoa: tabakoak erretzen dituenarena), eta zaborrarekin kaleko txakurrena, eta Elena Burkeren perfumearena (gaua, boleroak eta amoranteak), eta fabadarena, eta itsas beherarekin arrain hilena, eta karameluena, eta karnabal konpartsan jo ondorengo danborjoleen izerdiarena, eta okindegikoa gauerdian, eta jasminena (baten bat akordatu ote da zutaz?), eta petrolioarena, eta janari prestatu berriarena, eta indigena taino txakurrek hozkatuena, eta zaborraren kamioiarena pasatzean, eta haizeak aldiro dakarren aire garbiarena, eta azukre kotoiarena, 154 eta periodiko aspaldian irakurritakoena, eta bugainbileena...
|
|
|
emaztegaia bere gizonaren familiara, edo senargaia bere emaztearenera joango da bizitzera"]; Euskal Herrian, zehatzago esanda, guztizko primantza praktikatzen zen: neba arrebetan zaharrenak (lehen seme, seme zaharren edo premuak; lehen alaba, alaba zaharren edo primak) hartzen
|
zituen
etxe ondasunak oinordetzan. Hala ere:
|
|
2022
|
|
|
Urte bereko uztailan, Bartzelonan antolatu zen Forum Edita jardunaldietan Gregorio Luri filosofoak kontatu zuen Johns Hopkins Center eko pediatria kirurgiako buru zen Benjamin Carsonen ama etxe garbitzaile xumea zela. Carsonen amak argi igarri zuen garbitzen
|
zituen
etxeetan telebistari so egon beharrean liburuak irakurtzeari ekiten ziotenak arrakasta lortzen zutenak zirela. Bere seme alabei telebista orduak murriztu eta liburutegira bidali zituen, eta irakurritakoa laburtzeko eskatu ohi zien.
|
|
|
Zentzumenak erne zituzten arteak eta literaturak, margolanek eta liburuek beraiei eta beraien ondorengoei eskain ziezaiekeen guztiari, eta bere jakin min horrek aberastu egin zituen. Ez dakit nolakoak ote ziren Benjamin Carsonen amak garbitzen
|
zituen
etxeetan zeuden liburuak, edo seme alabek liburutegian hartzen zituztenak, zientziazkoak ala literatura fantastikokoak ote ziren, baina bost axola. Misterioa egiazko artearen eta zientziaren iturri dela zioen Albert Einsteinek, eta misterioak hitzez, hizkuntzaz azaltzen dira, eta liburuetan ageri dira.
|
|
|
Kamera azkarrean ikusten ditu, bagoiaren leihotik, Pariseko lehen bi urteak, justu Karlos ezagutu aurrekoak. Ez zen frantsesa, noski, Pariseko urte haietan ez baitzuen apenas frantsesik ezagutu, garbitzen
|
zituen
etxeetako biztanleak salbu.
|
|
|
Bazekien ez zuela amaren bidea jarraitu nahi, ezta izebarena ere, baina erantzunik gabe gelditu zen Karlosen galderaren aurrean. Burmuinean gelditu zitzaion galdera bueltaka eta edozein momentutan azaleratzen zitzaion, kalean, garbitzen
|
zituen
etxeetan eta batez ere oherakoan. Lehen aldiz sumatu zuen zerbait egin behar zuela bere bizitzarekin, erabaki hori hartu behar zuela, ez zela aski ihesarekin.
|
|
|
Keinu azkar batez berresten du emakumeak emandako agindua. Itoginekin batera, pipiak dira haurtzaroak utzi dizkion oroitzapenen arteko mingarrienak, nola josten zen lurzorua zomorroz uda partean, pipiak etxe berri baten bila abiatzen zirenean, nola irudikatzen
|
zituen
etxea bera osoki jateko prest, lo hartzeko zorian zegoela, zomorro saldo bat etxearen zimenduak jaten. Gorgojo esaten zien amak zomorro horiei, behatza lodiaz zapaltzen zituen bitartean, baina aspalditik daki pipiek jaten zutela etxea, isilean baina gupidarik gabe eta oraindik batzuetan agertzen zaizkio ametsetan, amesgaiztoetan.
|
|
2023
|
|
|
Idatziz, eskuizkribuz, egiten bazuten ere, ez zuten beren izenik ematen eta ohiko langile arruntak ziren. Salbuespen nabarmena Jean Pierre Saffores (17991855) atharraztarra da; zapatari lanbidez, 70 pastoral gordetzen omen
|
zituen
etxean, gehienak eskuizkribu zaharren kopiak, bai eta berak idatziak ere.
|