|
2001
|
|
|
Ez dugu atea zabaltzen ikusi. Ezin
|
zezakeen
inork erakuts, ez Ingmar Bergmanek ere, ez begik ikusi ez belarrik entzun ez duenik.
|
|
2003
|
|
|
1968an euskara batuaren oinarriak ezarri ziren, eta frantziskotarren gune sakratuan. Arantzazun?, gainera, sinbolikoki oso esanguratsua. Purista batzuentzat" benetako" euskararen amaiera zen hura, hizkuntza artifizialak ordezkatuko baitzuen aurrerantzean; nekez pentsa
|
zezakeen
inork artean aingeruekin hitz egiteko balio zuenik. Gehiengoarentzat, ordea, alfabetatzeko, irakaskuntzarako eta hizkuntza zientifiko eta literarioa garatzeko ezinbesteko bidea zen.
|
|
|
Ardura edo eskumen banaketa hau erabat zehatza da eta nekez uste
|
zezakeen
inork, Estatutua onartu zenean, inoiz eztabaidarik sortuko zenik. Baina hogeitaka urte geroago informazio teknologia berriek eskainitako aukerekbazterrak asaldatu dituzte eta ika mika piztu.
|
|
2006
|
|
|
Inork ez zuen ikusi, ez nuen ezagutzen haren berririk eman
|
zezakeen
inor, eta nik gehiegikeriatzat jotzen nituen kontuok: naziak oso trebeak ziren horrelako izugarrikerien zurrumurruak zabaltzen jendearen izua eragiteko, eta beldurra hedatzeko taktika bati egozten nion nik mitoaren sorrera.
|
|
|
Haatik, aireportuak leporaino beterik egon behar zuen. Eta itxura batean Gabon egun hartan aireportuan ez zegoen euskaraz hitz egin
|
zezakeen
inor. Hitz egin beharrik, horrelakorik izango ez zutelakoan, konektatu behar zuten hurrengo hegaldiaren datuak zekartzaten.
|
|
2010
|
|
|
esan niezaiokeen?, ekaitza baretuta gero; kontu hartan, nolanahi ere, berri ona zen, onetan onena? Helena eta biok, itxuraz, kinka larri hartatik libratu ginela, hutsagatik izan bazen ere; gaizki pasatu genuen, bai, baina bizirik geunden, osorik geunden, eta nekez izan
|
zezakeen
inork gure susmorik; Jainkoari eskerrak emateko ordua zen, hortaz?; belauniko eman behar nizkion, gainera, hain grazia handiagatik, zangoak indarberritu bezain laster, gelako gurutzearen aurrean; bekatu mortalarena ere buruan zebilkidan, jakina, gurutziltzatuaren aurrean belaunikatu nintzenean zer esanik ez; memento batean ere iruditu zitzaidan, egia esan, gurutziltzatua hizketan hasi zitzaidala:... –Horra zu, Gabino, plazerez plazer, eta ni hemen iltzatua?;. Bai, baina gaur neure ezteietan bezala sentitu naiz, hainbeste maite dut Helena, eta zuk ere edan zenuen Kanakoetan ardo gozoa??
|
|
|
beldur ere izan nintzen, egia esan, lurrera eroriko ez ote nintzen, ganbaratiko eskailerak jaisterakoan batik bat; gero, ohean etzan nintzen; esku batean giltza nuen, eskua erretzen zidana; giltzategian utziko al nuen?; jokabide harekin, baina, susmagarri bat sortuko nuen, eta amaren ikerketak ez ziren nolanahikoak izango: ...a batera itxura egiteko —" Hara, ama, soropilean paseatzen ari nintzela, giltza aurkitu dut, eta..." esan niezaiokeen—, ekaitza baretuta gero; kontu hartan, nolanahi ere, berri ona zen —onetan onena— Helena eta biok, itxuraz, kinka larri hartatik libratu ginela, hutsagatik izan bazen ere; gaizki pasatu genuen, bai, baina bizirik geunden, osorik geunden, eta nekez izan
|
zezakeen
inork gure susmorik; Jainkoari eskerrak emateko ordua zen, hortaz...; belauniko eman behar nizkion, gainera, hain grazia handiagatik, zangoak indarberritu bezain laster, gelako gurutzearen aurrean; bekatu mortalarena ere buruan zebilkidan, jakina, gurutziltzatuaren aurrean belaunikatu nintzenean zer esanik ez; memento batean ere iruditu zitzaidan, egia esan, gurutziltzatua hizketan hasi zitzaidal... " Horra zu, Gabino, plazerez plazer, eta ni hemen iltzatua";" Bai, baina gaur neure ezteietan bezala sentitu naiz, hainbeste maite dut Helena, eta zuk ere edan zenuen Kanakoetan ardo gozoa..." bururatu zitzaidan... baita bururatu ahala lotsatu ere, barkamena eskatzen niola behin, bi aldiz, eta hamaika aldiz; gero, burua jasota, zin egin nion gurutziltzatuari:
|
|
2011
|
|
|
«Egitekoak eginda» doala dio, eta hemendik aurrera «herriak kaleetan» ikusiko duela. Nekez imajina
|
zezakeen
inork tornulari soil bat presidenterik maitatuena bilakatuko zenik. Baina hamalau milioi lanpostu berrirekin eta inoizko ekonomiarik indartsuenarekin utzi du herrialdea.
|
|
|
Brunettik berak elkarrizketatuko dituen pertsonaiengandik bildutako informaziotik ondorioztatuko duenez, bere famaren gailurrerako bidean etsai andana utzi zuen. Hala ere, hildakoaren izaera despotikoaren berri ematen duten datu hutsalez gainera, hura hiltzeko arrazoirik eduki
|
zezakeen
inor ez da ageri. Baina, ba al da norbait hiltzeko pisuzko arrazoirik?
|
|
|
baietz erantzun nion, pentsa nezan eskainitako beta hartu ere gabe. Esan ere egin nion ez nuela ulertzen, enpresaren aurrerabiderako hain garrantzitsua bilatzen nuen egiteko hartan, zer oztopo klase ikus
|
zezakeen
inork; adin kontua izango zela, agian: egia esateko, ia berrogeita hamabost urteko gizon bat hain egoera nahasia zegoen lurralde batera bidaltzea ez zen, beharbada, inteligenteena.
|
|
|
Hogeita hiruak bete nituenetik institutuko kideekin ez topatzea esfortzu kontziente baten ondorio izan da (hogeita hiru urterekin institutu garaian jarraitzen bagenuen, gure kasuan koadrila bizi eredutzat karreran zehar ere luzatu zelako da, ikastolatik institutura, institututik unibertsitatera iraun baitu. Ikastola aroa ordea ezin da zehatz koadrilatzat definitu, kontzientzia faltagatik, nire koadrilakoak espresioa lehen aldiz hamahiru urte genituenean erabili genuen, institutu atarian, eta koadrila garai horretan finkatu harreman, jarrera eta ia tribu sistematzat); ez beraiekin bakarrik, beraien antza izan
|
zezakeen
inorekin baizik, eta kontrakoa uste badute ere, mundua beraiek bezalako jendeak habitatzen du, ezker abertzalekoak ez direnak baina tira, eta hori diot, garai hartan, koadrila garaian hain zuzen,, neska bat, en ondoren geure burua definitzeko erabiliko genukeen hurrengo kontzeptua zelako, ziurrenik, euskalduna, hitzean laburtua, Euskal Herritik kanpo errepikatu ezin den zerbait.
|
|
2013
|
|
|
Inongo zuzendarik edo antzezlek ez du inoiz bitan berdin jokatuko, ezinezkoa delako. Sebastian Bach batek, adibidez, bere garaian zer jo
|
zezakeen
inork ez daki zehazki, kantu ofizialez gain?, baina berdin dio; zerbait birritan errepikatzea ezinezkoa da. Itzulpena oinarria da, notak diren moduan, baina nota horiek entzuteko modua aldatzen joaten da.
|
|
|
Lehenagoko denboretan ezagun ugari izandakoa zen; baina milizian izan zen bitartean ez zen nabaritu haietako inorekin adiskidantza berezirik gordetzen zuenik. Horrenbestez, ezina zen haren albiste eman
|
zezakeen
inor seinalatzea. Eta Lydiaren senideek bera aurkitzearen beldurraz gain, Wickhamen finantzen egoera negargarria oso arrazoi indartsua zen gizona ezkutuka ibil zedin; izan ere, gauza azaleratu berria zen joko zorrak utziak zituela bere atzean, eta oso kopuru kontuzkoan.
|
|
2014
|
|
|
Grezia zaharrean ere berdin bide zen: Arkilokok adieraz
|
zezakeen
inork esan ezin zuena, ba tailan beldurra izan eta ezkutua botatzea ulergarria zela; baina bera sazerdotea zen, sistemak berak ematen zion leku estra bat egia katarkikoa zelakoan.
|
|
2015
|
|
|
Norbait hildakoaren arima zaintzen zuen arbolaren ondoan igaroz gero, bere deiadarra aski zen ehiztariaren espiritu presoa askatzeko. Bestela, gerlariaren izena zekiten guztiak hil ondoren, eta haren izena ahoska
|
zezakeen
inor bizirik ez izanda, arima hura betiko geratuko zen arbolan gatibu. Logalearen kontra lehian, alabaren ondoan etzanda eta eskuen artean ipuin liburuari eusten niolarik, bat batean oroitu nuen nola, duela urte anitz, gure aita zenak antzeko pasadizotxoa kontatua zidan, biok Ezkabako pinudietan barna ematen ari ginen paseo batean.
|
|
|
Hura Nafarroako boterearen aurrezki kutxa zen. Han ez zegoen zalantzan jar
|
zezakeen
inor. Han ez zegoen independentziarik, eta ondorioz ez zegoen kontrolik.
|
|
|
Ez zuen denbora askorik behar zeregin horretan. Ez zuen bere emazte izatea merezi
|
zezakeen
inor ikusi. Inguruotatik kanpo bilatu zuen.
|
|
2016
|
|
|
Josebak bazekien Euskaltelen auto guztiak pasatuta zeudela, baina inoiz ez ziren falta izaten Mavic auto eta motor neutroak atzeratuta zetozenentzat. Zenbait kotxe eta motor pasatu ziren, hala nola txirrindulari banaka batzuk talde txikietan, baina ez ordezko gurpilik eman
|
zezakeen
inor. Burua bularreko ezker aldera eramanez, bertan zeraman mikrofono tipitik ahoa hurbil gera zedin, txirrindulariak maillot azpiko botoitxoa sakatu eta hitz egiten hasi zen.
|
|
2017
|
|
|
Nire kameralari bilakatu nintzen hasieran, ez bainekien oraindik zer nahi nuen eta ez nion inori azaldu nahi zeren bila nenbilen. Kamera erabiltzen nuen bitartean zerbaiten bila ibiltzen nintzen, beraz nola aurki
|
zezakeen
inork ni bilatzen ari nintzen hori. Imajina ezazu itsu bat eta bere ondoan, bere ordez eta bera izango balitz bezala, mundua ikusi eta sentitzen duen beste pertsona bat.
|
|
|
Eta handik laster marmarrean ari zen bere gisa. Ozenki bere buruari galdetuz nola egin
|
zezakeen
inork, nitaz ari, halakorik.
|
|
|
Amesgaizto ugari izan zituen istorio haren kontura ere, baina urte asko pasata ziren geroztik, eta orain indar handiz zetozkion atzera antzeko irudiak burura. Momentu batzuetan beste batzuetan baino ustelduago ageri zen gorpua, eta horrelakoetan galdetzen zion bere buruari nola pentsa
|
zezakeen
inork gizakiak berpiztu zitezkeenik. Jakina, kontsolamendu handia da gizakiontzat maite izan ditugunak beste mundu batean, beste dimentsio batean, topatuko ditugula pentsatzea, baina erabat ustelduta dagoen giza-haragi zati bat ikusi duenak ezin du horretan sinestu, nahiz eta sekulako fedea izan.
|
|
2018
|
|
|
Emaztea saltzeko modua izanik, azken batean, senarrak aukera zuen emaztea bera eta seme alabak babestu beharrik ez izateko, eta erosleak, berriz,, bere burua crim. con. etik salbatzeko?, hau da, konbertsazio kriminal edo adulterio krimenetik. Izan ere, emazte batek adulterioa egiten bazuen eta senarrak hura saltzen bazuen, maitaleak saihestu egin
|
zezakeen
inork bere aurka jotzea konbertsazio kriminalaren legearen bidez. Lege haren oinarrian, ustekizun hau zegoen: emaztea jabetza (moduko) bat zela.
|
|
2021
|
|
|
Ea buruan duten zati galderetan ote ere ager daiteke: Auzo guztia beldurrak airean zegoen ea noiz egingo ote zuen ez egitekoren bat (Igerabide); Eskatu ere bai esan ziezaion ea non ote zen halako lorategia (Juaristi); Ezen nire buruari galdetzen bainion ea nola bil ote
|
zezakeen
inork bere baitan horiek betetzeko indarra (Aldasoro).
|
|
|
Lehenago lapurtera, beranduago gipuzkera egun, haietan bietan oinarritzen den batua ahaztu gabe, nabarmen markatua izan da betidanik literatur hizkeren zentraltasunaren premia, obra batek mutur euskalkietatik kanpoko irakurlerik izango bazuen. Nekez espero
|
zezakeen
inork, bada, ez irakurleen aldetik eta ez literatur historiografiaz arduratu diren besteren aldetik eleberriaren balorazio berezirik. Funtsean, eta kasu honetan bereziki barkatuko ahal zaigu hitzez egitera goazen bekatu larria!, hizkeraz bizkaitar ez den inor gutxik irakurri duelako Auñemendiko Lorea.
|
|
|
Autoak pasatzen ziren trumilka. Ordura arte oinez jarraitu bazuen, hiri bat aurkitzeraino segi
|
zezakeen
inori laguntzarik galdatu gabe. Oroitu zen bere gaztaroa nahasi zuen perpaus batez:
|
|
2022
|
|
|
Lagunik gabe hil zen, Atti. Lagun izena merezi
|
zezakeen
inor ezagutu gabe, bere bizitza laburrean. Nola, hila?
|
|
|
Uzten jartzen ez zizkioten CD haiek ipiniko zituen balkoian zintzilik, bere landareak itxialdiak lotsagabetu zituen txoriengandik babesteko. Hori ez
|
zezakeen
inork sala. Eta gauez, haize pixka bat altxatzen zenean, auzokoak CDen barroteen kontrako etengabeko kinki kanka hotsak entzun zituen.
|
|
|
Erdi Aroan badira kasuak, eta klase sozial guztiei eragiten zien berdin; heriotza zigorra aplikatzen zieten emazteak hil zituzten gizonezkoei. Aro Modernoan badira dibortzioak tratu txarrengatik, eta epaitegi batek tratu txarren egile bat zigortu
|
zezakeen
inork serio salatu ez bazuen ere. Bazegoen salaketa sozial bat.
|
|
|
Galdera horiek erakusten zidaten zein konplexuak eta misterio  tsuak ziren nik beti ekintza sinpletzat eduki nituen Elizako hainbat arau. Apaizak eukaristiarekiko eta aitortzaren sekretuarekiko zituen betebeharrak hain larriak iruditzen zitzaizkidan, ezen nire buruari galdetzen bainion ea nola bil ote
|
zezakeen
inork bere baitan horiek betetzeko indarra; eta ez nintzen harritu esan zidanean Elizako Aitek Posta Bulegoko Gidaliburua bezain liburu lodiak idatzi zituztela, eta egunkariko lege oharrak bezain estu inprimatuak gainera, galdera korapilatsu haiek guztiak argitzeko. Horretan pentsatzen nuenean, askotan ezin izaten nuen erantzunik eman, edota erantzun zentzugabe eta hala holakoren bat ematen nuen soilik, eta, orduan, irribarre egin eta buruaz baiezkoa egiten zuen bi edo hiru aldiz.
|
|
2023
|
|
|
Zergatik ez genuen historia hau ezagutzen? Agian talde horren historia aldarrikatu
|
zezakeen
inor ez zelako etorri atzetik?
|
|
|
Ikusiak zituen mendiaren horma tenteak eta ertz zorrotzak. Ezin zuen ulertu nola igo zitekeen inor hara gora, nola izan
|
zezakeen
inork goi haietara igotzeko gogoa. Geroko 41 urteotan, askotan igo da Phurbi Chyachuren magalera jakekin, baina bere bizialdian apenas ikusi duen atzerritarrik.
|
|
|
Ez zegoen muinorik inguru hurbilean, ezta zuhaitzik ere, haitz biluziak besterik ez. Paisaiari bakarrik begiratuz gero, munduko gaurik bareena zetorrela pentsa
|
zezakeen
inork. Horrela izan zitekeen, bai, egunsentira arteko tartea gertakari ilun baten azterketan iragan ez balu, itxuraz tipo susmagarri bat bere ondoan ez balego eta urmaelaren azalean, beragandik hiru metro eskasera, hildako baten gorpua ez baletza.
|