|
2001
|
|
|
berriz ibili behar ez ditugun bideen irudia, besterik ezean, kontuak arretaz ateratzen baditugu behintzat. AzorÃn batek, de mortuis delako sonatu hartaz ahaztu gabe3, ez du neure gogorako irakurgarri den gai mamitsurik aski eman, baina itsukeria litzateke âlekuak, jendeak eta hautsez orakatuak
|
zeuden
liburu zaharrak begi berriz ikusten erakusle eta gidari izateaz gaineraâ gaztelaniaren ibilera eta hotsa bera aldatu zituela ez aitortzea, nahiz gero aldaketa hura cliché zurrun aspergarri bihurturik akabatu. Eta alde horretarik âbestetarik ere bai, tokirik eta astirik balitz hemen bertan ager zitekeen bezalaâ zordun dira aurrekoen gaurko idazleak, baita berrienak ere, konturatzen direlarik nahiz ohartzeke, beren baian eta beren ezean.
|
|
|
Apal batean
|
zeuden
liburu batzuk ere begiztatu nituen. Gehienak, gutxi asko, hari berekoak ziren:
|
|
2004
|
|
|
Gerra hasi zenean erreketeek ikastolako materiala hartu eta Miserikordiako eskolara eraman zuten guztia. Bertan
|
zeuden
liburu asko erre ere egin zituzten. Ikastola itxi eta erreketeentzat geratu zen, atean Cuartel de Pelayos jarriz5.
|
|
2006
|
|
|
Baina, berehala ohartu nintzenez, pilaketa kaotiko hartan bazegoen antolamendu bat: gaien arabera osatuta
|
zeuden
liburu metak. Bazter bateko kaosean, geografia eta bidaiak; beste batean, historia, Garibaldi eta Victor Manueli buruzko biografia askorekin; hangoan, filosofia...
|
|
2007
|
|
|
Jean d’Amouk jakinarazi zidan Albert Labruquere Bilboko ospitalean zegoela, bat bateko zain nahasmenduaren aurka artatua. Gizona Gasteizen atera zen gontzetarik, eta Thomasen komisaldegiko apaletan
|
zeuden
liburuak oro esku gibelaz birindika aurtiki zituen, urde zikinak urde zikinak garrasitzen zuela. Labruquereren zorigaitza ulertzen zen, Manex Bergeret eta Pierre d’Oihenart bere adiskiderik intimoenak desagertu zitzaizkiolako, banda zozo baten diru falangaren kausaz.
|
|
2008
|
|
|
Liburuak asmatzeari ekin zion lehena, asmo satirikoarekin, François Rabelais izan zen, bere Gargantua eta Pantagruel lanean. Garaiko irakasleen bizkar barre egiteko gogoaz, Parisko San Viktor liburutegian omen
|
zeuden
liburuen zerrenda osatu zuen. Alegiazko idazleen atzean orduko egile benetakoak zeuden, eta izenburuek beren idazkiez eta joerez trufa egiten zuen; modu berean erlijio eta irakaskuntza kontuak ere agertzen ziren.
|
|
2009
|
|
|
Osagilea mugitu egin zen bere larru beltzezko butakan, ezeroso balego bezala. Nik haren atzean
|
zeuden
liburuen izenburuak irakurri nituen: medikuntza liburuak ziren; hormak arakatu nituen, baina ez zen ageri inolako diploma edo agiri unibertsitariorik.
|
|
|
Orain gutxi, nongoa den oroitu nahi ez dudan liburutegi publiko batean, liburuz betetako kartoizko kutxa batzuk ikusi nituen bazter batean pilatuta. Frantsesez
|
zeuden
liburuok eta XIX. mendekoak ziren gehienak: Alphonse de Lamartine, Victor Hugo, Alphonse Daudet, Alexandre Dumas...
|
|
2010
|
|
|
Finean, idatzita ez
|
zeuden
liburuak irakurtzen nituen. Plazera biderkatuz, bide batez.
|
|
2011
|
|
|
zela esanez salatu, atxilotu eta fusilatu egin zuten. Nire informatzaileetako batek esan zidanez, KGBko agenteak bere herrira etorri, etxeetan eta eskolako liburutegietan
|
zeuden
liburu guztiak jaso, oilategi batera eraman, eta bertan erre zituzten. Suak gau osoa iraun zuen, eta nire informatzaileak hurrengo goizean erdi erreta zegoen folklore liburu maite bat berreskuratzea lortu zuen.
|
|
|
Erakusgai edota salgai
|
zeuden
liburuen artean baziren bi pitxi ttipi eder, Junes Casenave Harigileren Aroa eta Lantare Sendagailü izeneko liburuxkak, biak zubereraz idatziak. Lehena iaz plazaratu zuen eta eguraldiaren igarpenez aritzen da, bigarrena, oraintxe plazaratu berria duena, sendabelarrez.
|
|
|
Laixanen bulegoan
|
zeuden
liburuak, ikus entzunezkoak eta diskoak banatuko dituzte zapatuan, 11:00etatik aurrera, Bidebarrietan dagoen bulegoan bertan.
|
|
2012
|
|
|
Testuek ilustrazio ugariak eta on onak zituzten. Eredu konstruktibistan oinarrituta
|
zeuden
liburuak, eta ikasketa egoerek zein problemak ebazteko metodologiek toki nagusia zuten haietan.
|
|
2013
|
|
|
Iaz bete ziren 75 urte Lauaxeta fusilatu zutenetik, eta efemerideak bultzatuta hasi ziren lanean ikertzaileak. Aurrez ere argitaratuta
|
zeuden
liburuan bildutako olerki guztiak, baina «testuak irekitzea» izan da orain asmoa, Alberto Erraztik azaltzen duenez. Irizpide komunak ezarri, eta gaur egungo idaztankerara ekarri dituzte horregatik idazlearen testuak, metrikari kalterik egin gabe.
|
|
|
Ipar eta Hego Euskal Herriari buruz asko dakien jendearekin elkartuko da Iñ aki Lopez. Garai batean Hegoaldean debekatuta
|
zeuden
liburuak eta bestelako produktuak estraperloan nola ekartzen zituzten galdetuko du. Hegoaldeko debekuekin ezin aurrera eginda, Iparraldera bizitzera joan zirenen esperientzia ezagutuko du.
|
|
|
Lehen aldia zen antolatzen genuena eta emaitza oso positiboa izan zen. Oso material ona atera genuen, ia berriak
|
zeuden
liburuak ere bai. Guztira, 245 liburu saldu ziren, bakoitza euro baten truke, eta jasotako diruarekin pelikula berriak erosi ditugu.
|
|
|
Bultzia. Amonaren etxean
|
zeuden
liburu batean irakurri zuen hitza. Aitak erretzekoen artean jarri zuenean hartu zuen eskuetan.
|
|
2014
|
|
|
Sofa zaharrean jarri nintzen, arkakusoak izango zituen beldurrez. Apalategi handian gordeta
|
zeuden
liburuak begiratzen hasi nintzen. Zaharrak iruditu zitzaizkidan eta ez oso interesgarriak.
|
|
|
Abenturazko liburuak ere bai, beti tokatzen baitzitzaigun libururen bat erregetan. Baina hori guztia ez zen aski eta amak Nerecanetik ekartzen zizkidan bertan salgai
|
zeuden
liburuak, Guillermo sailekoak, adibidez. Kasu horretan kontuz erabili behar nituen, liburua erabat zabaldu gabe, gero erosiko zuenak liburu hura erabilia zela ez nabaritzeko moduan.
|
|
|
Enekoren ondoan eseri zen Xabi, Nagorek lurrean
|
zeuden
liburuak jasotzen zituen bitartean.
|
|
2015
|
|
|
Apustu estetiko hori, ordea, garaiko testuinguruan kokatu behar da, eta bereziki Arestiren harriaren poetikaren ondorengo testuinguruan. Izagirreren poema liburuari Arestiren ondoren eta haren poetikaren bideetatik urrun
|
zeuden
liburuen usaina dario. Mikel Lasa, Amaia Lasa eta Mikel Arregiren poesiaren asperdura, gogogabetasun modukoa (Baudelaireren ennui, spleen gogoan) eta ageri diren irudi errepikari ugari ere itsasoa, eguzkia, euria, lanbroa, kaioak, ilunabarra beste poemategi haietan topatzen ahal dira.
|
|
2016
|
|
|
Horrelako denda gehienak ez bezala, ez zen hautsez betetako apaletan liburuak nolanahi pilatuta edukitzen dituzten leku ilun horietako bat. Argia zen liburu denda, eta gaika sailkatuta
|
zeuden
liburuak. Deigarria iruditu zitzaidan, bestalde, eskailera nagusiaren kokapena:
|
|
|
Ilunabarrean, eguzkia ezkutatzen hasia zenean, ispiluaren gelan beste gau bat igarotzeko tentazioa sentitu nuen. Gogoan nuen etxeko liburutegiko apaletan erdi ezkutatuta
|
zeuden
liburuetan irakurritako guztia. Zalantzarik ez nuen, bestalde, nik topa nitzan jarri zituztela han liburuak.
|
|
|
Zer esanik ez, zinemarako eskubideak salduta
|
zeuden
liburua gaztelaniaz aurkeztu baino lehen.
|
|
|
Hau dena propaganda klandestinoa da eta Ana Maria Alberdiren arropen artean aurkitu dugu, lekukook baiezta dezaketenez. Epaitegiko zigiluak zeuzkaten paper batzuetan hasi zen idazten jangelan geratua zenak, faborez mahai gainean
|
zeuden
liburuak eta paperak apur bat baztertzeko eskatu ondoren. Ama irten egin zen.
|
|
2017
|
|
|
Beste batek, Ammersfoot jaunak, hiru jasotzen zituen. Istorioaren oinarrizko datuak baino ez
|
zeuden
liburuan eta dozena erdi bider errepikatzen zen esapide bitxi bat, parentesi artean. Esaldia hauxe zen:
|
|
2019
|
|
|
Liburu zaindaria ere berdin. Hartu
|
zeuden
liburu potzoloenak, eta beharrik gabeko pausotxoak eta nabarmenkeriak egiten hasi zitzaigun. Andereño irakasleak ere, nola ez, kolpean dena irribarre eta sentibera bihurtu ziren.
|
|
2020
|
|
|
Konfinamenduak kulturara hurbildu du jende asko, eta kultur kontsumoa, era batekoa zein bestekoa, areagotu egin da. Etxean igaro beharreko denbora aspaldian irakurtzekoen zerrendan
|
zeuden
liburuak irakurtzeko baliatu du jendeak, filmak ikusteko, musikarekin etxeko giroa alaitzeko edo lasaitzeko... Halaber, sare sozialetatik ia egunero ari dira zabaltzen sortzaileen ekarpenak, eguna errazten duten sormen pilula txikiak; hedabide honetan ere leihoa ireki zaio kulturgileen konfinamenduko sormen lanari (Erresistentzia Kutxa paperean, eta BERRIA Aretoa webgunean).
|
|
|
–Bai, halaxe izanen duk. Ba, ezagunik ez, eta zoko batean
|
zeuden
liburu batzuk gainbegiratzen hasi ninduan.
|
|
|
Barregura eman zion giltza hain bistan ikusteak. Nolanahi ere, apalategi hark sarraila izateak garbi adierazten zuen jabeak balio handia ematen ziela han barruan
|
zeuden
liburuei, altzari hura baitzen liburutegi osoan giltza emanda itxi zitekeen bakarra. Bestetik, ordea, liburu haiei halako balioa ematen bazitzaien, ez zen normala giltza jarrita uztea.
|
|
|
Mari Gabonen etxeko subilostean, beren beregi egindako apalategi xume batean
|
zeuden
liburu biri erreparatu zien Manuelak:
|
|
2021
|
|
|
Bere buruaren gainetik, oso goian,
|
zeuden
liburu ba  tzuk seinalatu zituen. Hanka puntetan jarrita, ahal zuen gehiena luzatu zen haietako bat hartzeko.
|
|
|
Haren ateak jakin gosea zuten pertsona guztientzat zeuden irekiak, edozein herritartasuneko ikastunentzat eta helburu literario frogatua zuen ororentzat. Halako lehen liburutegia izan zen, eta hurbilen egon zena garai hartan
|
zeuden
liburu guztiak edukitzetik.
|
|
|
Museora behin betiko eramateko zain
|
zeuden
liburu berriak, edo, besterik gabe, merkatarien biribilki erabili gabeak, Mediterraneoko merkataritzako ibilbideetan saltzeko erabiltzen zituztenak.
|
|
|
Poetak, jakintsuak eta filosofoak, salbuespenak salbuespen, ez ziren pribilegiatuen zirkulu horietakoak. Haietako batzuek zeharka begiratzen zieten beren eros-ahalmenetik kanpo
|
zeuden
liburu ederrei, eta, hortz artean marmarka, mendeku gisa, satira zorrotzak idazten zituzten bildumagile ezjakinen kontra. Liburu asko erosten zituen ezjakin baten kontra izenburuko libelo herratsu horietako bat iritsi da guregana:
|
|
|
Bereziki eskertu behar dut zenbait ofiziokideren prestasuna ere. Lehendik euskarara ekarriak
|
zeuden
liburu batzuen pasarte edo aipuak bilatu dizkidate, liburu haien itzultzaile edo editore izan diren aldetik. Beraz, Aitor Arana, Garazi Arrula, Joseba Berriotxoa, Nagore Tolosa, Patxi Uribarren, mila mila esker.
|
|
|
Hemen dituzue zerrendaturik lehendik argitaratuak
|
zeuden
liburuen pasarteak, ongi zehaztuta nor izan zen itzultzailea, argitaletxea eta argitaratu zen urtea.
|
|
|
Tzetzes idazle bizantziarrak dio Serapeoko liburutegiak berrogeita bi mila eta zortziehun biribilki ere izan zituela. Gustu handiz jakinen genuke zein ziren bi liburutegietan
|
zeuden
liburuen egiazko kopuruak. Gai zirraragarria da historialari eta ikertzaileentzat.
|
|
|
Eta horrek esan nahi du ibilbide gorabeheratsu honetan kopien kopien kopiak ailegatu zaizkigula eskuetara, eta haien lehenbiziko katebegia Liburutegi galduan dagoela. Ehunka eta ehunka urtetan, Alexandrian eskuragarri
|
zeuden
liburuen edizio zainduak liburutegi xumeagoen eta bilduma pribatuen sare batean kopiatu eta barreiatu ziren, gero eta toki gehiagotako irakurle gehiago elikatzeko. Ale kopurua handitzea zen obrak babesteko eta salbatzeko aukera bakar eta aski ahula.
|
|
|
Irudimena falta zaidala uste dut? ”. Nagusia barrez lehertzen hasi zen, ezen zenbakiak baino ez
|
zeuden
liburuan.
|
|
|
Ni, orduan, PSE EEren legebiltzarkidea nintzen, eta abenduaren 26an Eusko Legebiltzarrera joan behar izan genuen, eta emazteari deitu nionean ea zer moduz, erantzun zidan jende pila bat azaldu zela margoarekin eta beirekin
|
zeuden
liburuak erostera; egun batzuetan izan genuen halako salmenta, sekula ez bezalakoa. Baina jarraitu zuten erasoek.
|
|
2022
|
|
|
Liburuzainak lagunduta, paketeetan zueden liburuak aztertu zituzten gazteek. Behin pakete bakoitzean
|
zeuden
liburuak ikusita zerrenda batean eta kanpoaldean idazten zuten. Poesia eta zientzia desberdinetakoak ziren aztertutako lehen paketeak.
|
|
|
Alferrik daude, ahotsak asaldatzen direnean, ahoak dardaratzen direnean, isilaldi luze horiek gertatzen direnean... Lucilek emeki ferekatu zituen mahai gainean
|
zeuden
liburuak, liburu alemanak, hain bitxia eta hain higuingarria gertatzen zen idazkera gotiko hartan inprimaturiko orrialdeekin... " Frantses batek ez zidakeen utziko alde egiten eskuetan eta soinekoan muin ematea beste maitasun frogarik gabe...".
|
|
|
Literatura idatziaz izan nuen lehen esperientzia birgogoratzen dut orduan. Nola sartu nintzen auzoan ireki berri zen liburu dendan eta eskatu nion amari han
|
zeuden
liburuetako bat erosteko. Ez dut gogoratzen dagoeneko nola aukeratu genuen bereziki eskuartean dugun liburu hau.
|
|
|
Zentzumenak erne zituzten arteak eta literaturak, margolanek eta liburuek beraiei eta beraien ondorengoei eskain ziezaiekeen guztiari, eta bere jakin min horrek aberastu egin zituen. Ez dakit nolakoak ote ziren Benjamin Carsonen amak garbitzen zituen etxeetan
|
zeuden
liburuak, edo seme alabek liburutegian hartzen zituztenak, zientziazkoak ala literatura fantastikokoak ote ziren, baina bost axola. Misterioa egiazko artearen eta zientziaren iturri dela zioen Albert Einsteinek, eta misterioak hitzez, hizkuntzaz azaltzen dira, eta liburuetan ageri dira.
|
|
2023
|
|
|
Baina hartarako kontuak egiten eta irakurtzen irakatsi zidan. Luze gabe irakurri nituen etxean
|
zeuden
liburu guztiak, asko ere ez ziren eta. Astiro astiro, Ramón jaunari osaba esaten hasi nintzaion, eta elkarrekiko joera sortu zitzaigun.
|