|
2000
|
|
|
—Anitzetan pentsatu izan dut —segitu zuen amak— zenbatetan galdegin ez ote zenion zeure buruari
|
zergatik
ez zaitudan bertze edozein amak bezala tratatu, hurbiltasunez eta xamurtasunez... eta hori azaltzea, alde batetik, mingarria izanen bazait ere, bertzetik, ez dut hori baizik gutiziatzen, zeren eta korapilo izugarri batek hersten eta itotzen bainau barrendik, eta ez dut korapilo hori laxatuko neure barrenaldea hustu arte eta jakin beharrekoak zuri jakinarazi arte.
|
|
|
Giristi no tzat dugu geure burua eta turkoak eta basapiztiak baino okerrago bizi gara. Ordea,
|
zergatik
ez dugu dotrina giristinoa guztiz uzten, baldin iduritzen bazaigu ezen txantxa eta burla hutsa dela?" Aitzitik, han geunden Antonio eta biok, geure testigantza aitzina eramaiteko asmotan...! Eta guk bagenekien ezen In dietarat zihoazen giristinoek hutsaren hurrengotzat zituztela beltzak eta indiarrak, eta bagenekien, halaber, ezen bertze ikusmolde batetik abiatu behar genituela geure egiteko guztiak, zeren biok ere irakurria baikenuen orduko Bar to lo mé de las Casasen Brevísima historia eta zeren baikenekizkien, halatan, bertze historia batzuk ere, indiarren holokaustaren berri emaiten zigutenak:
|
|
|
Eta handik astebeterat edo osabak bere skribuak erre, eta leku segur batean gorde genituen etxeko liburu kasik gehienak —lurpean estali kutxa handi batean—, badaezpada ere. Bere skribuak erretzerat zihoanean, galdetu nion ea
|
zergatik
ez zituen liburuekin baterat gordetzen, eta osabak ihardetsi zidan:
|
|
|
Eta nola sartu zizkidan beldurraren piztiak bere erpeak eta atzaparrak berriro errai erraietaraino, eta nola jarri zitzaidan pultsua eta odola, zaldia laur ointka baino fitezago! Ordea, bikotea eskailera batzuetan goiti galtzen ikusten nuela, iritzirik ezen hura zela zirt edo zart egiteko puntua eta sasoina, bertze kurka bat eginik eta neure beldur hari buru eginik, galdetu nion Catherineri ea
|
zergatik
ez ninduen Mignonenganat eramaiten, neska haren ezagutzeko gutizia nuela. " Ongi da —erran zidan— Orain berean ezagutzen ahal duzu Mignon.
|
|
|
Zazpietako txandan hasi omen duk lanean, eta gauekoa arratseko hamaikak arte ez omen duk itzuliko. Eta ea
|
zergatik
ez dudan polizia deitzen —bisaia destainaz zimurtu zitzaion— Badiat bertze lanik!
|
|
2001
|
|
|
Bat bateko iskanbilak gogoeta horiek albora lagarazi dizkio Tasiori. Iñaki eta Beraza dira, palomiten arrastoak topatu eta, haserre bizian, beraientzat
|
zergatik
ez duten ezer utzi kexatzen hasi direnak. Patxik, bakeak egiteko, anbulantziari gasolina sartzera joan behar duela eta mikrouhinerako palomita zorro gehiago eros ditzakeela proposatu du.
|
|
|
‘Eta nire aita bada,
|
zergatik
ez dut bere abizena? ’
|
|
2004
|
|
|
Alegia: erdaldunek hemen dituzten baliabide eta eskubideak Estatu totalitario baten abaroan eskuratuak izan direnez,
|
zergatik
ez dute hauek inolako kontzientzia gaiztorik bere hizkuntza portaeran. Zergatik sentitzen dira legitimazio guztiaren jabe besteen artean?
|
|
2005
|
|
|
Bilatu nahi duen lasaitasunak, berriz, muzin egiten dio. Amets hain dago lasai,
|
zergatik
ez luke, bada, berak ere lasai egon behar?
|
|
|
Horregatik egoten naiz ni adi, Piedaden misterioak jakiteko. Jakiteko zergatik ibiltzen zituen Samuelek jateko gauzak poltsikoetan, edo
|
zergatik
ez zituen zapatak kentzen etxera heltzen zenean, edo zergatik ez ziren ezkondu bera eta Piedad.
|
|
2006
|
|
|
Nire ustez, irakurri ondoren aitonak erre egiten zituen. Ez dakit
|
zergatik
ez zituen ere suntsitu, baina aitonak egindako ezeri ez diot logikarik ikusten.
|
|
|
Dudak, asko neuzkan, momentu hartan bertan. Etengabe zaindu beharra baldin bazeukan,
|
zergatik
ez zuten erresidentzia batean sartzen edo etxean beraiekin edukitzen, alaba behintzat arduratzen zenez gero. Ez nintzen galdetzera ausartu ordea.
|
|
2007
|
|
|
Gaur amaren galdeketa jasan behar izan dut. Ea
|
zergatik
ez dudan lagunekin atera behar, ea Ikerrek zergatik ez duen deitzen, arazoren bat dudan?
|
|
|
Horretan estatistikak ez du zalantza izpirik uzten. Beraz,
|
zergatik
ez du emakumeak gizon gazteagorik bilatzen, hau da, konpainiaren bermea, bere bizi luzean lagun izango duen gorputz gazte eta osasuntsuago hori. Zergatik egiten du kontrakoa, bere bizitza motzaren bukaeratik gertuago dagoen gizonarekin elkartu, alarguntasunaren aldeko apustu argia eginez?
|
|
2008
|
|
|
Egin dute batzarra, gaztelania hutsez. Amaieran, kontraesanez jabetzen ote diren galdetu die irakasleak,
|
zergatik
ez duten hitz bat bera ere egin euskaraz batzarrean, zergatik ez duten hitz bat bera ere egiten euskaraz egunean. J.S. Sesmak dioskunez, ikasleek kanpo arrazoiak dituzte beti argudio:
|
|
2009
|
|
|
ez irudia eta ez lagunek irudiari buruz egin zituztèn iruzkinak, itxura batean?, esfingearen begirada hotza betartean; Gonzalok, baina, mundua bere barrearen talaiatik neurtzen zuen heinean, ez zuen une hartan ulertzen, seguru ezetz?
|
zergatik
ez zuen Domingok barre egiten, lagunak Chaplinen ateraldia zehatz mehatz ulertu ez bazuen behintzat?; hartarako zegoen, ordea, bera, Gonzalo, lagunak konprenitu ez zuena konpreniarazteko:
|
|
|
–Eta
|
zergatik
ez du poliziak??
|
|
|
Barre egitearekin batera, baina, Domingori so egiten zion Gonzalok; Domingo, ordea, beste mundu batean bezala zegoen, serio –oso serio ere bai, aurrean zuèn irudi hura atsegin ez balu bezala: ez irudia eta ez lagunek irudiari buruz egin zituztèn iruzkinak, itxura batean–, esfingearen begirada hotza betartean; Gonzalok, baina, mundua bere barrearen talaiatik neurtzen zuen heinean, ez zuen une hartan ulertzen –seguru ezetz–
|
zergatik
ez zuen Domingok barre egiten, lagunak Chaplinen ateraldia zehatz mehatz ulertu ez bazuen behintzat...; hartarako zegoen, ordea, bera, Gonzalo, lagunak konprenitu ez zuena konpreniarazteko:
|
|
2010
|
|
|
komeni ere bai, jakina, errealitateak aurpegirik itsusiena erakusten digunean, akatsez josia, trebeak baikara beste aurpegi bat asmatzeko? edo neurri neurriko maskara bat jartzeko. Domingok fantasmak asmatzen zituen, eta nik aingeruak?, edertasuna eta akasgabetasuna ezaugarri dituena; prozesu hartan, baina, beti gelditzen zitzaidan kezka bat, hilda gero ere, inor ez zen Benjamin Mariaz mintzo, haren gorputzaz ez ezik, haren memoriaz ere ahaztu bagina bezala?, edo galdera bat?
|
zergatik
ez genuen etxeko aingerua bitartekari bezala erabiltzen, zeruarekiko harremanak lotzeko, eliz jendeak santuak, dohatsuak eta agurgarriak erabiltzen zituen moduan??, edo susmo bat, gauzak ikusten nituen bezalakoak ez ote ziren: puntu beltz bat nuen, beraz, nik marraztutako mapa psikologiko ezin zuriagoan, harik eta, egun batean, etxekook estalitako egia desestali nuen arte:
|
|
|
izugarri estutu behar izan zuten, Helenak, gero, kartan esan zituenak esateko: ...rtua?; nik, ordea, errazena egin nuen, agurtu ninduenean begiratu ere egin ez nion bada?!; non geratzen zen, baina, nire errukia?; non nire adimena, harrotasunaren bideak ireki ziezazkidakeena?; zergatik hartzen nuen Helena errudun ziurtzat, bi emakumeek hari emandako tratuaren berri ez banekien?; zergatik kargatu nuen guztia Helenaren bizkar gainean, nik ere neure erantzukizuna izan nezakeenean?;
|
zergatik
ez nuen elkarrizketa hala moduzko hartan gogor egin bi emakumeen aurka, eta zergatik jo nuen joko hartan guztia galdutzat, borrokarik egin gabe, etsipenik erosoenak hartuta?; Helena eta biok mundu berezi bat genuen, ez haren amak ez gureak ezagutzen ez zutena, eta handik lor nezakeen zerbait: Helenari hitz bat atera niezaiokeen, adibidez, edo hitz gutxi batzuk, bi emakumeek eraiki eta gero Helenari ezarritako gezurra hankaz gora jar zezaketenak; galde niezaiokeen, esate baterako:
|
|
|
eta imajinatu eguzkia hor, izarra jarri nahi duzuen tokian, eta esaidazue aterpea erreko lukeen ala ez? esan zenigun;. Eta
|
zergatik
ez duzu plater baten neurriko izar txiki txikia imajinatzen?, bota zizun Domingok, ziriari ziriarekin erantzuteko prest;. Orduan eskalak gaizki daude?
|
|
|
Are gehiago:
|
zergatik
ez ditu izaki bizidun guztiak piztuko eta guztiak salbatuko, uholdearen garaian zoologiko bat salbatu bazuen, Noeren kutxa bitarteko. Baina hara:
|
|
|
–Arnaldok esan zidan: . Nahiz eta mahai politikoa geroago izatekoa zen,
|
zergatik
ez dugu aurreakordio moduko bat egiten, hauek [ETAkoek] ikus dezaten ez zaretela ari gu engainatzen, hau da, benetako borondatea dagoela???. Aurreakordio hori egitekotan, EAJk ere tartean egon behar zuela ados zeuden biak.
|
|
|
Eta zama zen, seguru, berak" purutasuna" bilatzen zuelako amodioan, alde bietako sentimendu orobatsu ideala. Ulertzen nuen
|
zergatik
ez zuen irtenbiderik ikusten, eta konprenitzen nuen ez zuela inoiz biderik egingo bihotzetik bihotzera –gorputzetik gorputzera egina zuen bezala– bere borondatez eta premiaz.
|
|
|
Izan ere, gauza bat da Itun Zaharra eta beste bat Itun Berria...". " Eta
|
zergatik
ez du Elizak Itun Zaharra baztertzen, edo onartzeko moduko idazki gutxi batzuetara laburbiltzen?" erantzuten dizut nik; aldiz, onartu egiten du. Jainko on batek, ordea, nola egingo luke bere buruaren eta bere ontasunaren aldeko propaganda horrelako bat, kontrapropagandatzat ere har daitekeena?
|
|
|
Are gehiago:
|
zergatik
ez ditu izaki bizidun guztiak piztuko eta guztiak salbatuko, uholdearen garaian zoologiko bat salbatu bazuen, Noeren kutxa bitarteko. Baina hara:
|
|
|
badakizue, ezta? Bada, imajinatu orain Belengo izarra eguzkiaren neurrikoa zela... eta imajinatu eguzkia hor, izarra jarri nahi duzuen tokian, eta esaidazue aterpea erreko lukeen ala ez" esan zenigun;" Eta
|
zergatik
ez duzu plater baten neurriko izar txiki txikia imajinatzen?" bota zizun Domingok, ziriari ziriarekin erantzuteko prest;" Orduan eskalak gaizki daude" esan zenuen; eta nola guztiok geratu baikinen mutu, gehitu zenuen: " Jar dezagun plateraren neurriko izar txiki bat, ados.
|
|
|
Batzuetan, neure buruaren kontra luzatzen nuen hatza, Helenarekin krudelegi jokatu nuelako ustea nagusituta; bi emakumeek, izan ere —Helenaren amak eta gureak— izugarri estutu behar izan zuten, Helenak, gero, kartan esan zituenak esateko: ......; nik, ordea, errazena egin nuen, agurtu ninduenean begiratu ere egin ez nion bada...!; non geratzen zen, baina, nire errukia?; non nire adimena, harrotasunaren bideak ireki ziezazkidakeena?; zergatik hartzen nuen Helena errudun ziurtzat, bi emakumeek hari emandako tratuaren berri ez banekien?; zergatik kargatu nuen guztia Helenaren bizkar gainean, nik ere neure erantzukizuna izan nezakeenean?;
|
zergatik
ez nuen elkarrizketa hala moduzko hartan gogor egin bi emakumeen aurka, eta zergatik jo nuen joko hartan guztia galdutzat, borrokarik egin gabe, etsipenik erosoenak hartuta?; Helena eta biok mundu berezi bat genuen, ez haren amak ez gureak ezagutzen ez zutena, eta handik lor nezakeen zerbait: Helenari hitz bat atera niezaiokeen, adibidez, edo hitz gutxi batzuk, bi emakumeek eraiki eta gero Helenari ezarritako gezurra hankaz gora jar zezaketenak; galde niezaiokeen, esate baterako:
|
|
2011
|
|
|
Gutxi falta izan zitzaidan barkamena eskatu eta geroxeago, beren jarduna, joaldia edo dena delakoa bukatzen zutenean itzuliko nintzela esateko. Ez dut ulertzen zergatik ez nien une horretan bertan bilaukeria aurpegiratu,
|
zergatik
ez nuen, esate baterako, behatzarekin neskari mehatxu eginez, urdanga, edo gisako mespretxu hitzen batekin seinalatu; zergatik ez nuen esaldi gogorren bat erabili.
|
|
|
Zergatik ez dituzte ekitaldiak banatzen? Are gehiago,
|
zergatik
ez dute, horretara jarrita, bizitza pribatua ere trukatzen?
|
|
|
Marino Aierrak, altxamenduaren aldekoekin kritiko, pulpitutik jaurtitzen duen sermoi gogorra, falangistak elizako bankutik altxaraziko dituena eta apaiza jomugan jarriko duena. Berri ona n sermoiak
|
zergatik
ez duen halako intentsitaterik galdetu diot Tabernari. Film laburrean hainbat pasarte kondentsatzera behartuta zaudela erantzun dit, eta horrez gain, sermoiari edo Marino Aierraren bizipen konkretuei protagonismoa kenduz Berri ona n orokortu egin zuen istorioa, atzeguardian aritu ziren inguruko apaizak ere islatzeko asmoz.
|
|
|
Ilea bustirik ere xanpu usaina zerion,
|
zergatik
ez luke bere aitak harro egon behar, seigarren aldiz kanoa irauli zaigunean ere etxetik dutxatu berri datorrenaren itxura mantentzen badu, oinak berdin gurutzatuz, berea nire aurpegira hurbilduz begiak oso zabalik, oreka galdu gabe, arrauna askatu eta eskua nire izterrean pausatuz.
|
|
|
–Horrek azaltzen du
|
zergatik
ez duzuen harreman estuagorik.
|
|
2012
|
|
|
zure liburuko The Smithsen biodiskografia kartzelako fikzio ahul horren inguruan antolatu izanak molestatu nau:
|
zergatik
ez duzu benetan gertatu zena erabili. Izenak aldatuta bederen, edo, errazago, guztiz ezabatuz, nik neuk eskutitz honetan egin dudan bezala.
|
|
|
Horrek pixka bat adoretu ninduen, eta neure buruari irudipena besterik ez zela eta nire oin arrastoa izango zela sinetsarazi nahian hasi nintzen. Eta
|
zergatik
ez nuen, bada, bide hori hartuko lehorreratzean, txalupara itzultzeko hartu nuen bezala. Gogoan izan nuen baita ere, nuela ziurtasunez inola ere jakin non zapaldu nuen eta non ez; eta, azkenean, aztarna nire oinarena bazen, mamuen eta agerpenen istorioak kontatu eta gero beste guztiak baino gehiago ikaratzen diren zoroena egiten aritu nintzela.
|
|
|
–Galdegin zeniezadake baita ere, erantzun nion?,
|
zergatik
ez gaitu Jainkoak zu eta biok hiltzen min ematen dioten gaiztakeriak egiten ditugunean. Ez, damutzeko eta barkatuak izateko zaintzen gaitu.
|
|
|
Emma bere ezkontzako egunaz oroitzen zen; eta han berrikusten zuen bere burua, galsoroen erdian, bidexkan barrena, elizarantz zihoazenean. Eta berak ordea
|
zergatik
ez zuen, honek bezala, jarki, erregutu. Bera, aitzitik, pozik zegoen, zein hondaletan amiltzen ari zen ohartu gabe.
|
|
2013
|
|
|
Eta orduan? Eta begien aurrean daukan ur hori guztia Estigia aintzira baldin bada,
|
zergatik
ez du gorputz osoa bertan murgiltzen, hala zaurtezina bihurtuko dela jakinda, Akilesi gertatu zitzaion bezalaxe. Ba, milaka eta milaka aldiz benetako marrazoak ikusi dituelako ur sakon urdin beldurgarriotan.
|
|
|
Takoidun zapata esajeratuen gainean eroriko ez eroriko inguratu ohi zait korrika besarkatzera, eta, lepotik zintzilik jarrita, belarrondoa musukatzen hasten zait. Etxean egoteko ea
|
zergatik
ez dituen oinetako arruntagoak janzten galdetzen badiot, gorrotoz begiratzen dit, eta isilik geratu ohi naiz zutik, bi eskuak okupaturik ditudala, batean laneko kartera eta bestean afaritarako erosketak. Gehienez ere bizkarra pausatuko dut atearen kontra.
|
|
2014
|
|
|
–Eta
|
zergatik
ez zenuen ezer egin, alde egingo zuela bazenekien?
|
|
|
Azkenean, begiak altxatu zituen eta begirada anbiguo bat zuzendu zidan. Une batez uste izan nuen galdetu behar zidala
|
zergatik
ez nuen Bufalinoren liburua irakurtzen jarraitzen, edo Jainkotiar Komediaren gaineko iruzkin eruditu bat egingo zidala, baina ez zen inguru minguru ibili.
|
|
|
Palastada eta bafada biziko eztanda moteldu bat iritsi zitzaigun urrundik, ibai handian iktiosauro bat distira bainu bat hartzen ari balitz bezala. «Azken batean, esan zidan galdaraginak arrazoizko doinu batez?,
|
zergatik
ez genituen, bada, errematxeak lortu behar?». Zergatik ez?
|
|
|
Orain ulertzen dut
|
zergatik
ez duen inorengan fidatzen, zergatik ez duen bere bizimodu intimoa inorekin konpartitzen.
|
|
|
Amari galdetu nion ea guk
|
zergatik
ez genuen igandeetan esne opilik gosaltzen. Ainhoarenean lotuta sentitzen nintzela azaldu nion eta inolako erantzukizunik sentitu gabe jan nahiko nukeela esne opil gozoa.
|
|
2015
|
|
|
Minutuak eman dituzu zelda barrutik ikusten den pasillo estuaren zati horretatik Fred noiz pasako, bere pauso geldoarekin, fregonan bermatuta eta begiak lurrean iltzatuta. Orain badakizu
|
zergatik
ez duen bururik altxatzen, zergatik ez dituen gainerako presoak agurtzen haien ate aurretik pasatzen denean. Eta beti gau goibela balitz?
|
|
|
Minutuak eman dituzu zelda barrutik ikusten den pasillo estuaren zati horretatik Fred noiz pasako, bere pauso geldoarekin, fregonan bermatuta eta begiak lurrean iltzatuta. Orain badakizu zergatik ez duen bururik altxatzen,
|
zergatik
ez dituen gainerako presoak agurtzen haien ate aurretik pasatzen denean. Eta beti gau goibela balitz?
|
|
|
–Zergatik ez duzue norbaitek botanika ikasten? Zuen hanka eta beso horiekin,
|
zergatik
ez du zuetako norbaitek...?
|
|
|
Baina arretaz irakurrita, ez dago zalantzarik. Liburua Coimbran argitaratzen da, baina gaztelaniaz, eta egilea azalpen bat eman beharrean aurkitzen da, argituz, batetik,
|
zergatik
ez duen latinez idatzi (mota honetako liburuetan arruntena zen bezala) eta, bestetik, erromantzea hautatzekotan, zergatik hautatzen duen gaztelania, Portugalen egon arren. Beraz, hori da abiapuntua:
|
|
|
–Miatze orokor bat aipatu du lehen norbaitek;
|
zergatik
ez ditugu armairu guztiak banan banan arakatzen, ea norbaiten gauzen artean aurkitzen ditugun lapurtutakoak??
|
|
|
Orain jabetu naiz
|
zergatik
ez zenituen
|
|
|
Doridogaz Silveroren bervac cerren ez eben sinistu. Dorido eta Silberoren hitzak
|
zergatik
ez zuten [zituzten] sinetsi?
|
|
|
horrek
|
zergatik
ez duen beti ondo funtzionatzen aztertuko duzu.
|
|
2016
|
|
|
Sartu nintzen palkoan ez zegoen inor, frantses ofizial zahar eta atsegin bat izan ezik. Pertsonaia gustukoa nuen, ez bakarrik ohoratu egiten dudalako gizon gaiztoak gaiztoago egiten dituen lanbideak bere jokabidea leuntzen dion gizona, baita behin halako gizon bat ezagutu nuelako ere, dagoeneko zendua baita?, eta
|
zergatik
ez dut orri bat profanatzetik erreskatatuko haren izena orri horretan idatziz eta munduari esanez Tobias Shandy izan zela, nire lagun eta adiskideen artean maitagarriena, zeinaren filantropiaz ez baitut inoiz pentsatzen haren heriotza hain urrun dagoenez gero; baina nire begietatik anpuluak jaisten dira. Hari zor diodan itzalarengatik, begi begikoa dut beteranoen talde osoa; eta hortaz, atzealdeko bi ilaren gainetik jauzi handi bat egin, eta ondoan jarri nintzaion ofizialari.
|
|
|
Hala ere, bilduko dituen estalki bat behar du. Ohiko maitasun istorio bat garatu beharrean,
|
zergatik
ez dituzu, adibide bat jartzearren, zeure bizitzako maitasun zapuztuen istorioak biltzen, eta esango nizuke horietako bat luzatzerik ba ote dagoen?, dio bere mezuan.
|
|
|
Aita Santua banintz, edo beste edozein lekaide, galdetu egingo nioke: ea zergatik hiltzen den urki baten enborra bezala euripe ederrean, ea zergatik ez diren euri tantak zilarrezko balak, ea
|
zergatik
ez duen behingoz ulertzen ur hori gabe nukeela berarengatik negar egin.
|
|
|
–Eta Schultz horren andreaz,
|
zergatik
ez duzu interesik? –bota diot.
|
|
|
Ea han utzi behar al zuten. Eta berriro hasi zen purrustaka, arestian bezala, ea zergatik kalkulatu zuten denbora hain gaizki, ea
|
zergatik
ez zuten hasieratik esan publizitate karabana askoz lehenago pasatuko zela. Eta begira gelditu zitzaien, erantzun baten zain.
|
|
|
Eta oso iritzi garbiak zituen gauza guztiez. Ez zuen ulertzen
|
zergatik
ez zuten Iratik eta Josebak jakin nahi neska ala mutila izango zen. Sorpresa nahi zuten?
|
|
|
c) Organismo homozigotoek
|
zergatik
ez dute ezaugarri gainartzailerik. Jarri adibide bat.
|
|
2017
|
|
|
Jason korrika hasi zen, eskuak poltsikoetan zituela erori egin zen eta hantxe gelditu zen burruntzian sartutako oilaskoa bezala Vershek zutitu zuen arte. Korrika hasitakoan
|
zergatik
ez dituzu eskuak poltsikotik ateratzen hartara hanka gainean gelditu ezinik ez zenuke Sehaskan burua batera eta bestera jiratuz garondoan apoiatuta jiratuz. Caddyk esan zion Jasoni Vershek esan zuela osaba Mauryk ez zuela lanik egiten txikia zenean burua sehaskan batera eta bestera jiraka ibiltzen zuelako.
|
|
|
«Garbitzera eraman duk. Ea, jar ezak begi gainean,
|
zergatik
ez duk jartzen».
|
|
|
«Ulertzen ez dudana da
|
zergatik
ez duen osaba Mauryk Versh bidali», esan zuen Caddyk. «Vershek ez luke kontatuko».
|
|
|
Telefonoz deitzen zidan noizean behin, desorduetan ere bai tarteka, norbaitek nitaz hitz egin ziola jakinarazteko edo halakok ez dakit non ikusi ninduela kontatzeko, aitzakia merkeak erabiltzen zituen nirekin gogoratu zela esateko, baina bistakoa zen gaizki pasatzen ari zela, eta inoiz negar egiten hasi eta moztu egiten zuen deia, edo isilik gelditzen zen eta orduan aretoko musika altuegia entzun nezakeen eta haren negar zotinak tarteka. Lankideek esanda jakin nuen komeni ez zitzaizkion lagunekin ikusten zutela batzuetan gautxoriak biltzen diren lekuetan, eta baten batzuk ea
|
zergatik
ez nuen gehiago zaintzen aurpegiratzera ere iritsi zitzaizkidan. Pertsona heldua zela erantzuten nien halakoei, emakume aske bat, bere kabuz bizitzen bazekiena.
|
|
|
Baina Goiarrola ez zen azaldu. Ikuskariak galdetu zuen ea
|
zergatik
ez zuten protokoloa zabaldu, eta Ciresek galdetu zuen: –Baina ez du preskribatu??.
|
|
|
– Baina
|
zergatik
ez dute? –galdetu nien.
|
|
|
Eta armarri dotore bat daukate, arrano beltza eta guzti. Guk
|
zergatik
ez dugu horrelakorik?
|
|
2018
|
|
|
Hartzen duzue bat. Juntatzen zaizue bikote gazteago bat, inoiz berbetan egin ez dizuten baina bistaz ezagutzen dituzunak, norbaitek ateratzen du hizketarako gai bat, beste batek ateratzen du bigarren erronda, zuk oraindik errondarik ordaindu ez duzunez behartzen zaituena hurrengo bat gutxienez ateratzera, norbaitek proposatzen du ea
|
zergatik
ez duzuen botea jartzen, eta horrela, inongo asmorik gabe, egiten dira parrandarik parrandenak.
|
|
|
–Oso haserre zegoen eta ea
|
zergatik
ez duzuen bakean uzten esan dit. Ez al duzu uste pasatzen ari zaretela?
|
|
|
–Oso haserre zegoen eta ea
|
zergatik
ez duzuen bakean uzten esan dit. Ez al duzu uste pasatzen ari zaretela?
|
|
2019
|
|
|
Kontsultara burua tente tente sartu eta abrigu eta guzti jesarri da kamillan: ea zer moduz dabilen medikuak, ea
|
zergatik
ez duen galtzerdirik erabili, ea nolatan ez den larrialdietara joan orbaina haragi bizitan edukita. Lanpetuta, oso lanpetuta ibili dela berak.
|
|
|
Erasoa sufritu zuen neskak rol bikoitza zeukan: alde batetik, akusazio gisara, bere sexu askatasunaren aurkako delitu bat egon zela frogatu behar zuen; eta, aldi berean, bere hitzaren aurkako erasoetatik defendatu beharra zeukan, eta justifikatu
|
zergatik
ez zuen erresistentzia, erreal, egiazko, irmo, jarraitu eta zalantzarik gabekoa, jarri, epaileek eskatzen zioten moduan.
|
|
|
–Eta bere maiestate enperadore erromatarrak, galdetu zion Philipp Langi?, Jainkoak areagotuko ahal ditu haren loria eta bizialdia,
|
zergatik
ez du emazterik eta seme alabarik?
|
|
|
Nik ez nion eskubiderik ukatuko bederen. Izan ere,
|
zergatik
ez zuen bere burua idazletzat hartzeko eskubiderik izango pixaz idazten zuenean, baldin eta kakaz idazten duen idazle profesionalik ere bada, baita kaka esplikatzen dabilenik ere, eta primeran gainera?!
|
|
|
–Jainkoak lehoia egin bazuen, egin zuen bezala, Athleticen ikurretako bat bihur zedin,
|
zergatik
ez zituen zebrak ere txuri gorriak egin. Kasu horretan, izan ere, zebrak eta lehoiak ezin hobeto konponduko lirateke, eta?
|
|
|
Dokumentala ikusita gero, paseatzera irten zirenean, berdin gertatu zitzaion, bat pasatu behar zuen bakoitzean galdera bera etortzen baitzitzaion burura Telmori:
|
zergatik
ez zituen Jainkoak zebrak txuri gorriak egin, zergatik eta zergatik?
|
|
|
Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen edo Danteren zalantzak eta saioak ezagutzeak ez du ezertarako balio, Zu gizon praktikoa zara, modernoa, dagoeneko hogeita bigarren mendean bizi zara, Ea, esadazu, gainerako zeinuek ere izen latinoak al dauzkate, deleatur horrek bezala, Hala bada, edo hala izan bazen, ez dakidana da, nire zientzia ez da horren urrutira heltzen, agian hain ziren ahoskatu ezinak ezen galdu egin baitziren, Denboraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zuten honelako diferentziak harrapatzeko, Agian tinpanoak gogortzen ari zaizkit, Barkatu, ez dut asmo gaiztoz esan, Ez naiz horren erretxindua, ea ba, esadazu zergatik zauden mingosturik, edo eszeptiko, nahi duzun bezala, Egin ezazu kontu nolakoa den zuzentzaileen eguneroko bizitza, pentsa ez ote den tragedia liburu bat behin, eta birritan, eta hiru, lau, bostetan irakurri behar izatea, liburuak, Liburuak, nonbait, irakurketa bakar bat ere merezi ez zuenean, Garbi gera bedi ez naizela ni izan horren hitz larriak esan dituena, ederki dakit, jakin ere, zein den letren gizartean dudan tokia, boluptuosoa bai, baina begirunez beterikoa ere bai, Ez dakit zertan datzan nik esan omen dudan izugarrikeria hori, nik uste dut zuk hasi duzun esaldiaren berezko bukaera dela, zure etenpuntu adierazgarri horien berezko bukaera, adierazgarriak baitziren, errezeloa oso agerian ikusten ez bazitzaien ere, Ez badakizu zertan datzan, eta jakin nahi baduzu, zoaz egileengana, nik esandako esaldiaren erdiari gehitu zurearen erdia eta proboka itzazu, ikusiko duzu Apelesek zapatariari eginiko alegia txalotu horrekin erantzungo dizutela, zapatariak irudi bateko sandalian okerren bat zegoela ohartarazi omen zuen, eta gero, artistak okerra zuzendu zuela ikusi zuenean, belauneko anatomiaz iritzia ematera menturatu zen, Orduan Apelesek, haserre mihiluzearekin, zera esan zion, Zapatari, ardura hadi heure zapatez, esaldi historikoa, Inori ez zaio gustatzen beste inork sorbalda gainetik begiratzerik, Kasu honetan Apelesek zuen arrazoi, Litekeena, baina margoa anatomiako aditu batek ikusten ez bazuen, bakarrik, Eszeptikoa zara, izan ere, Egile guztiak dira Apeles, baina zapatariaren tentazioa gizakion artean arruntena da, tira, zuzentzaileak baizik ez zuen ikasi bere lana, zuzentzea, alegia, munduan sekula bukatuko ez den bakarra dela, Askotan izan al duzu zapatariaren tentazioa nire liburua zuzendu duzunean, Adinak gauza txarra den gauza ona ekartzen digu, baretu egiten gaitu, eta tentazioak, are eta gogorrenak ere, ez zaizkigu hain premiazkoak, Beste hitzetan esanda, sandaliako okerra ikusi eta isildu egiten zara, Ez, baina ez naiz belaun kontuan sartzen, Gustatu al zaizu nire liburua, Gustatu egin zait, bai, Kemen askorik gabe esan duzu, Ez zait iruditu zure galderak ere kemen handirik zuenik, Taktika baizik ez da, egileak, kostata ere, nolabaiteko apaltasuna erakutsi behar du, Zuzentzaileak, ostera, apal izan beharra dauka, eta egunen batean apal izatea ahaztu bazuen, horrekin behartu zuen bere burua giza itxurazko perfekziorik gorena izatera, Ez duzu esaldia zuzendu, hiru aldiz erabili duzu izan aditza arnasaldi bakarrean, barkaezina da, aitor ezazu, Utzazu sandalia bakean, ahozkoak dena barkatzen du, Konforme, baina barkatzen ez dizudana da iritziaren zekenkeria, Orduan gogorarazi dizut zuzentzaile jendea jende urria dela, soila, literatura eta bizi asko ikusitakoa, Nire liburua, gogoan eduki, historiari buruzkoa da, Hala dela esango zuten, noski, generoen tradiziozko sailkapenaren arabera, baina, bestelako kontraesanik aireratu nahi ez badut ere, nire iritzi apalez bizitza ez den guztia literatura da, Historia ere bai, Historia batez ere, eta ez zaitez haserre, Eta pintura, eta musika, Musikak jaio zenetik itzuri nahi dio, batzuetan badoa, bestetzuetan badator, hitzetik askatu nahi du, inbidiaz, uste dut, baina beti itzultzen da men egitera, Eta pintura, Bon, pintura pintzelez egiten den literatura baino ez da, Gizateriak idazten jakin baino askoz lehenago ekin ziola pintatzeari ez duzula ahaztu espero dut, Ezagutzen al duzu atsotitz hau, «zakurrik ezean katuarekin egin ezazu ehizan», beste hitzetan esanda, idatzi ezin duenak pintatu egiten du, edo marraztu, horixe egiten dute umeek, Zuk esan nahi duzuna da, beste hitz batzuekin, literatura, jaio baino lehen ere, jaioa zela, Bai horixe, gizona, gizona izan baino lehen, gizona zen bezala, Nahikoa ikuspegi originala iruditzen zait, Ez pentsa, Salomon erregeak, hain aspaldi bizi izanagatik, bere denboran esan zuen ez zegoela ezer berririk eguzkipean, eta hain aspaldi esaten bazuten horrelakorik, zer ez dugu gaur esango, hogeita hamar mende igaro eta gero, entziklopediaren oroimenak huts egiten ez badit, Bitxia da, nik, historialaria banaiz ere, ez nukeen gogoratuko duela hainbeste urte bizi izan zela, inork bat batean galdetu izan balit, Horixe du denborak, badoa eta ez gara konturatzen, nor bere eguneroko gauzetan dabil, bat batean konturatu eta oihu egiten du, Jainko maitea, zer azkar doan denbora, edonork esango luke Salomon gaur bertan zegoela bizirik, eta hiru mila urte pasatu dira, Iruditzen zait bokazioaz erratu zarela, zuk filosofo izan behar zenuen, edo historialari, arte horietarako behar den talentua eta planta badauzkazu, Baina prestakuntza falta, jauna, zer egin dezake prestakuntzarik gabeko gizajo batek, genetika guztia ongi antolatua munduratzea nahikoa, ongi antolatua izanagatik, nolabait esan, gordinik badaukat ere, lehen ikasketek ematen dutena beste leunketarik gabe, nire kasuan lehenak ez ezik, bakarrak, Autodidakta zarela esan zenezake, zure ahalegin propio eta duinaren fruitu, ez da batere lotsagarria, lehen gizartea harro zegoen bere autodidaktez, Hura bukatu zen, aurrerakuntza etorri eta hura bukatu zen, autodidaktok gaizki ikusita gaude, bertsoak eta denbora pasatzeko istorioak idazten dituztenek baizik ez dute autodidakta izateko eta izaten jarraitzeko baimena, hura zoriona, haiena, nik ordea, sormen literariorako trebeziarik ez dut inoiz izan, aitortu behar dut, Ba filosofo egin zaitez, gizona, Hagitz umorista izpiritu finekoa zara, jauna, ironia ezin hobeki menderatzen duzu, galdetzekoa litzateke zer dela-eta aritzen zaren historian, hain zientzia larria eta sakona izaki, Bizitza errealean baizik ez naiz ironikoa, Arrazoia nuen, beraz, historia ez dela bizitza erreala esaten nuenean, literatura da, besterik ez, Baina historia bizitza erreala izan zen artean historia ezin dei zekiokeen garaian, Ziur al zaude, Galdera hankaduna eta zalantza besoduna zara, izan ere, Burua baino ez dut falta, Gauza bakoitza bere momentuan, burmuina asmatu zen azkena izan zen, Jakintsua zara zu, jauna, Ez da hainbesterako, adiskide maitea, Azken probak ikusi nahi al dituzu, Ez du merezi, egilearen zuzenketak eginik daude, gainerakoa azken zuzenketaren errutina baizik ez da, hori zure esku, Eskerrik asko konfiantzarengatik, Ongi merezia, konfiantza, Orduan, benetan uste al duzu historia bizitza erreala dela, Baietz uste dut ...oraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan,
|
zergatik
ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, be...
|
|
|
Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen ...oraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan,
|
zergatik
ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, be... Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen edo Danteren zalantzak eta saioak ezagutzeak ez du ezertarako balio, Zu gizon praktikoa zara, modernoa, dagoeneko hogeita bigarren mendean bizi zara, Ea, esadazu, gainerako zeinuek ere izen latinoak al dauzkate, deleatur horrek bezala, Hala bada, edo hala izan bazen, ez dakidana da, nire zientzia ez da horren urrutira heltzen, agian hain ziren ahoskatu ezinak ezen galdu egin baitziren, Denboraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zuten honelako diferentziak harrapatzeko, Agian tinpanoak gogortzen ari zaizkit, Barkatu, ez dut asmo gaiztoz esan, Ez naiz horren erretxindua, ea ba, esadazu zergatik zauden mingosturik, edo eszeptiko, nahi duzun bezala, Egin ezazu kontu nolakoa den zuzentzaileen eguneroko bizitza, pentsa ez ote den tragedia liburu bat behin, eta birritan, eta hiru, lau, bostetan irakurri behar izatea, liburuak, Liburuak, nonbait, irakurketa bakar bat ere merezi ez zuenean, Garbi gera bedi ez naizela ni izan horren hitz larriak esan dituena, ederki dakit, jakin ere, zein den letren gizartean dudan tokia, boluptuosoa bai, baina begirunez beterikoa ere bai, Ez dakit zertan datzan nik esan omen dudan izugarrikeria hori, nik uste dut zuk hasi duzun esaldiaren berezko bukaera dela, zure etenpuntu adierazgarri horien berezko bukaera, adierazgarriak baitziren, errezeloa oso agerian ikusten ez bazitzaien ere, Ez badakizu zertan datzan, eta jakin nahi baduzu, zoaz egileengana, nik esandako esaldiaren erdiari gehitu zurearen erdia eta proboka itzazu, ikusiko duzu Apelesek zapatariari eginiko alegia txalotu horrekin erantzungo dizutela, zapatariak irudi bateko sandalian okerren bat zegoela ohartarazi omen zuen, eta gero, artistak okerra zuzendu zuela ikusi zuenean, belauneko anatomiaz iritzia ematera menturatu zen, Orduan Apelesek, haserre mihiluzearekin, zera esan zion, Zapatari, ardura hadi heure zapatez, esaldi historikoa, Inori ez zaio gustatzen beste inork sorbalda gainetik begiratzerik, Kasu honetan Apelesek zuen arrazoi, Litekeena, baina margoa anatomiako aditu batek ikusten ez bazuen, bakarrik, Eszeptikoa zara, izan ere, Egile guztiak dira Apeles, baina zapatariaren tentazioa gizakion artean arruntena da, tira, zuzentzaileak baizik ez zuen ikasi bere lana, zuzentzea, alegia, munduan sekula bukatuko ez den bakarra dela, Askotan izan al duzu zapatariaren tentazioa nire liburua zuzendu duzunean, Adinak gauza txarra den gauza ona ekartzen digu, baretu egiten gaitu, eta tentazioak, are eta gogorrenak ere, ez zaizkigu hain premiazkoak, Beste hitzetan esanda, sandaliako okerra ikusi eta isildu egiten zara, Ez, baina ez naiz belaun kontuan sartzen, Gustatu al zaizu nire liburua, Gustatu egin zait, bai, Kemen askorik gabe esan duzu, Ez zait iruditu zure galderak ere kemen handirik zuenik, Taktika baizik ez da, egileak, kostata ere, nolabaiteko apaltasuna erakutsi behar du, Zuzentzaileak, ostera, apal izan beharra dauka, eta egunen batean apal izatea ahaztu bazuen, horrekin behartu zuen bere burua giza itxurazko perfekziorik gorena izatera, Ez duzu esaldia zuzendu, hiru aldiz erabili duzu izan aditza arnasaldi bakarrean, barkaezina da, aitor ezazu, Utzazu sandalia bakean, ahozkoak dena barkatzen du, Konforme, baina barkatzen ez dizudana da iritziaren zekenkeria, Orduan gogorarazi dizut zuzentzaile jendea jende urria dela, soila, literatura eta bizi asko ikusitakoa, Nire liburua, gogoan eduki, historiari buruzkoa da, Hala dela esango zuten, noski, generoen tradiziozko sailkapenaren arabera, baina, bestelako kontraesanik aireratu nahi ez badut ere, nire iritzi apalez bizitza ez den guztia literatura da, Historia ere bai, Historia batez ere, eta ez zaitez haserre, Eta pintura, eta musika, Musikak jaio zenetik itzuri nahi dio, batzuetan badoa, bestetzuetan badator, hitzetik askatu nahi du, inbidiaz, uste dut, baina beti itzultzen da men egitera, Eta pintura, Bon, pintura pintzelez egiten den literatura baino ez da, Gizateriak idazten jakin baino askoz lehenago ekin ziola pintatzeari ez duzula ahaztu espero dut, Ezagutzen al duzu atsotitz hau, «zakurrik ezean katuarekin egin ezazu ehizan», beste hitzetan esanda, idatzi ezin duenak pintatu egiten du, edo marraztu, horixe egiten dute umeek, Zuk esan nahi duzuna da, beste hitz batzuekin, literatura, jaio baino lehen ere, jaioa zela, Bai horixe, gizona, gizona izan baino lehen, gizona zen bezala, Nahikoa ikuspegi originala iruditzen zait, Ez pentsa, Salomon erregeak, hain aspaldi bizi izanagatik, bere denboran esan zuen ez zegoela ezer berririk eguzkipean, eta hain aspaldi esaten bazuten horrelakorik, zer ez dugu gaur esango, hogeita hamar mende igaro eta gero, entziklopediaren oroimenak huts egiten ez badit, Bitxia da, nik, historialaria banaiz ere, ez nukeen gogoratuko duela hainbeste urte bizi izan zela, inork bat batean galdetu izan balit, Horixe du denborak, badoa eta ez gara konturatzen, nor bere eguneroko gauzetan dabil, bat batean konturatu eta oihu egiten du, Jainko maitea, zer azkar doan denbora, edonork esango luke Salomon gaur bertan zegoela bizirik, eta hiru mila urte pasatu dira, Iruditzen zait bokazioaz erratu zarela, zuk filosofo izan behar zenuen, edo historialari, arte horietarako behar den talentua eta planta badauzkazu, Baina prestakuntza falta, jauna, zer egin dezake prestakuntzarik gabeko gizajo batek, genetika guztia ongi antolatua munduratzea nahikoa, ongi antolatua izanagatik, nolabait esan, gordinik badaukat ere, lehen ikasketek ematen dutena beste leunketarik gabe, nire kasuan lehenak ez ezik, bakarrak, Autodidakta zarela esan zenezake, zure ahalegin propio eta duinaren fruitu, ez da batere lotsagarria, lehen gizartea harro zegoen bere autodidaktez, Hura bukatu zen, aurrerakuntza etorri eta hura bukatu zen, autodidaktok gaizki ikusita gaude, bertsoak eta denbora pasatzeko istorioak idazten dituztenek baizik ez dute autodidakta izateko eta izaten jarraitzeko baimena, hura zoriona, haiena, nik ordea, sormen literariorako trebeziarik ez dut inoiz izan, aitortu behar dut, Ba filosofo egin zaitez, gizona, Hagitz umorista izpiritu finekoa zara, jauna, ironia ezin hobeki menderatzen duzu, galdetzekoa litzateke zer dela-eta aritzen zaren historian, hain zientzia larria eta sakona izaki, Bizitza errealean baizik ez naiz ironikoa, Arrazoia nuen, beraz, historia ez dela bizitza erreala esaten nuenean, literatura da, besterik ez, Baina historia bizitza erreala izan zen artean historia ezin dei zekiokeen garaian, Ziur al zaude, Galdera hankaduna eta zalantza besoduna zara, izan ere, Burua baino ez dut falta, Gauza bakoitza bere momentuan, burmuina asmatu zen azkena izan zen, Jakintsua zara zu, jauna, Ez da hainbesterako, adiskide maitea, Azken probak ikusi nahi al dituzu, Ez du merezi, egilearen zuzenketak eginik daude, gainerakoa azken zuzenketaren errutina baizik ez da, hori zure esku, Eskerrik asko konfiantzarengatik, Ongi merezia, konfiantza, Orduan, benetan uste al duzu historia bizitza erreala dela, Baietz uste dut
|
|
|
Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen edo Danteren zalantzak eta saioak ezagutzeak ez du ezertarako balio, Zu gizon praktikoa zara, modernoa, dagoeneko hogeita bigarren mendean bizi zara, Ea, esadazu, gainerako zeinuek ere izen latinoak al dauzkate, deleatur horrek bezala, Hala bada, edo hala izan bazen, ez dakidana da, nire zientzia ez da horren urrutira heltzen, agian hain ziren ahoskatu ezinak ezen galdu egin baitziren, Denboraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zuten honelako diferentziak harrapatzeko, Agian tinpanoak gogortzen ari zaizkit, Barkatu, ez dut asmo gaiztoz esan, Ez naiz horren erretxindua, ea ba, esadazu zergatik zauden mingosturik, edo eszeptiko, nahi duzun bezala, Egin ezazu kontu nolakoa den zuzentzaileen eguneroko bizitza, pentsa ez ote den tragedia liburu bat behin, eta birritan, eta hiru, lau, bostetan irakurri behar izatea, liburuak, Liburuak, nonbait, irakurketa bakar bat ere merezi ez zuenean, Garbi gera bedi ez naizela ni izan horren hitz larriak esan dituena, ederki dakit, jakin ere, zein den letren gizartean dudan tokia, boluptuosoa bai, baina begirunez beterikoa ere bai, Ez dakit zertan datzan nik esan omen dudan izugarrikeria hori, nik uste dut zuk hasi duzun esaldiaren berezko bukaera dela, zure etenpuntu adierazgarri horien berezko bukaera, adierazgarriak baitziren, errezeloa oso agerian ikusten ez bazitzaien ere, Ez badakizu zertan datzan, eta jakin nahi baduzu, zoaz egileengana, nik esandako esaldiaren erdiari gehitu zurearen erdia eta proboka itzazu, ikusiko duzu Apelesek zapatariari eginiko alegia txalotu horrekin erantzungo dizutela, zapatariak irudi bateko sandalian okerren bat zegoela ohartarazi omen zuen, eta gero, artistak okerra zuzendu zuela ikusi zuenean, belauneko anatomiaz iritzia ematera menturatu zen, Orduan Apelesek, haserre mihiluzearekin, zera esan zion, Zapatari, ardura hadi heure zapatez, esaldi historikoa, Inori ez zaio gustatzen beste inork sorbalda gainetik begiratzerik, Kasu honetan Apelesek zuen arrazoi, Litekeena, baina margoa anatomiako aditu batek ikusten ez bazuen, bakarrik, Eszeptikoa zara, izan ere, Egile guztiak dira Apeles, baina zapatariaren tentazioa gizakion artean arruntena da, tira, zuzentzaileak baizik ez zuen ikasi bere lana, zuzentzea, alegia, munduan sekula bukatuko ez den bakarra dela, Askotan izan al duzu zapatariaren tentazioa nire liburua zuzendu duzunean, Adinak gauza txarra den gauza ona ekartzen digu, baretu egiten gaitu, eta tentazioak, are eta gogorrenak ere, ez zaizkigu hain premiazkoak, Beste hitzetan esanda, sandaliako okerra ikusi eta isildu egiten zara, Ez, baina ez naiz belaun kontuan sartzen, Gustatu al zaizu nire liburua, Gustatu egin zait, bai, Kemen askorik gabe esan duzu, Ez zait iruditu zure galderak ere kemen handirik zuenik, Taktika baizik ez da, egileak, kostata ere, nolabaiteko apaltasuna erakutsi behar du, Zuzentzaileak, ostera, apal izan beharra dauka, eta egunen batean apal izatea ahaztu bazuen, horrekin ...oraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan,
|
zergatik
ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, be... Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen edo Danteren zalantzak eta saioak ezagutzeak ez du ezertarako balio, Zu gizon praktikoa zara, modernoa, dagoeneko hogeita bigarren mendean bizi zara, Ea, esadazu, gainerako zeinuek ere izen latinoak al dauzkate, deleatur horrek bezala, Hala bada, edo hala izan bazen, ez dakidana da, nire zientzia ez da horren urrutira heltzen, agian hain ziren ahoskatu ezinak ezen galdu egin baitziren, Denboraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zuten honelako diferentziak harrapatzeko, Agian tinpanoak gogortzen ari zaizkit, Barkatu, ez dut asmo gaiztoz esan, Ez naiz horren erretxindua, ea ba, esadazu zergatik zauden mingosturik, edo eszeptiko, nahi duzun bezala, Egin ezazu kontu nolakoa den zuzentzaileen eguneroko bizitza, pentsa ez ote den tragedia liburu bat behin, eta birritan, eta hiru, lau, bostetan irakurri behar izatea, liburuak, Liburuak, nonbait, irakurketa bakar bat ere merezi ez zuenean, Garbi gera bedi ez naizela ni izan horren hitz larriak esan dituena, ederki dakit, jakin ere, zein den letren gizartean dudan tokia, boluptuosoa bai, baina begirunez beterikoa ere bai, Ez dakit zertan datzan nik esan omen dudan izugarrikeria hori, nik uste dut zuk hasi duzun esaldiaren berezko bukaera dela, zure etenpuntu adierazgarri horien berezko bukaera, adierazgarriak baitziren, errezeloa oso agerian ikusten ez bazitzaien ere, Ez badakizu zertan datzan, eta jakin nahi baduzu, zoaz egileengana, nik esandako esaldiaren erdiari gehitu zurearen erdia eta proboka itzazu, ikusiko duzu Apelesek zapatariari eginiko alegia txalotu horrekin erantzungo dizutela, zapatariak irudi bateko sandalian okerren bat zegoela ohartarazi omen zuen, eta gero, artistak okerra zuzendu zuela ikusi zuenean, belauneko anatomiaz iritzia ematera menturatu zen, Orduan Apelesek, haserre mihiluzearekin, zera esan zion, Zapatari, ardura hadi heure zapatez, esaldi historikoa, Inori ez zaio gustatzen beste inork sorbalda gainetik begiratzerik, Kasu honetan Apelesek zuen arrazoi, Litekeena, baina margoa anatomiako aditu batek ikusten ez bazuen, bakarrik, Eszeptikoa zara, izan ere, Egile guztiak dira Apeles, baina zapatariaren tentazioa gizakion artean arruntena da, tira, zuzentzaileak baizik ez zuen ikasi bere lana, zuzentzea, alegia, munduan sekula bukatuko ez den bakarra dela, Askotan izan al duzu zapatariaren tentazioa nire liburua zuzendu duzunean, Adinak gauza txarra den gauza ona ekartzen digu, baretu egiten gaitu, eta tentazioak, are eta gogorrenak ere, ez zaizkigu hain premiazkoak, Beste hitzetan esanda, sandaliako okerra ikusi eta isildu egiten zara, Ez, baina ez naiz belaun kontuan sartzen, Gustatu al zaizu nire liburua, Gustatu egin zait, bai, Kemen askorik gabe esan duzu, Ez zait iruditu zure galderak ere kemen handirik zuenik, Taktika baizik ez da, egileak, kostata ere, nolabaiteko apaltasuna erakutsi behar du, Zuzentzaileak, ostera, apal izan beharra dauka, eta egunen batean apal izatea ahaztu bazuen, horrekin behartu zuen bere burua giza itxurazko perfekziorik gorena izatera, Ez duzu esaldia zuzendu, hiru aldiz erabili duzu izan aditza arnasaldi bakarrean, barkaezina da, aitor ezazu, Utzazu sandalia bakean, ahozkoak dena barkatzen du, Konforme, baina barkatzen ez dizudana da iritziaren zekenkeria, Orduan gogorarazi dizut zuzentzaile jendea jende urria dela, soila, literatura eta bizi asko ikusitakoa, Nire liburua, gogoan eduki, historiari buruzkoa da, Hala dela esango zuten, noski, generoen tradiziozko sailkapenaren arabera, baina, bestelako kontraesanik aireratu nahi ez badut ere, nire iritzi apalez bizitza ez den guztia literatura da, Historia ere bai, Historia batez ere, eta ez zaitez haserre, Eta pintura, eta musika, Musikak jaio zenetik itzuri nahi dio, batzuetan badoa, bestetzuetan badator, hitzetik askatu nahi du, inbidiaz, uste dut, baina beti itzultzen da men egitera, Eta pintura, Bon, pintura pintzelez egiten den literatura baino ez da, Gizateriak idazten jakin baino askoz lehenago ekin ziola pintatzeari ez duzula ahaztu espero dut, Ezagutzen al duzu atsotitz hau, «zakurrik ezean katuarekin egin ezazu ehizan», beste hitzetan esanda, idatzi ezin duenak pintatu egiten du, edo marraztu, horixe egiten dute umeek, Zuk esan nahi duzuna da, beste hitz batzuekin, literatura, jaio baino lehen ere, jaioa zela, Bai horixe, gizona, gizona izan baino lehen, gizona zen bezala, Nahikoa ikuspegi originala iruditzen zait, Ez pentsa, Salomon erregeak, hain aspaldi bizi izanagatik, bere denboran esan zuen ez zegoela ezer berririk eguzkipean, eta hain aspaldi esaten bazuten horrelakorik, zer ez dugu gaur esango, hogeita hamar mende igaro eta gero, entziklopediaren oroimenak huts egiten ez badit, Bitxia da, nik, historialaria banaiz ere, ez nukeen gogoratuko duela hainbeste urte bizi izan zela, inork bat batean galdetu izan balit, Horixe du denborak, badoa eta ez gara konturatzen, nor bere eguneroko gauzetan dabil, bat batean konturatu eta oihu egiten du, Jainko maitea, zer azkar doan denbora, edonork esango luke Salomon gaur bertan zegoela bizirik, eta hiru mila urte pasatu dira, Iruditzen zait bokazioaz erratu zarela, zuk filosofo izan behar zenuen, edo historialari, arte horietarako behar den talentua eta planta badauzkazu, Baina prestakuntza falta, jauna, zer egin dezake prestakuntzarik gabeko gizajo batek, genetika guztia ongi antolatua munduratzea nahikoa, ongi antolatua izanagatik, nolabait esan, gordinik badaukat ere, lehen ikasketek ematen dutena beste leunketarik gabe, nire kasuan lehenak ez ezik, bakarrak, Autodidakta zarela esan zenezake, zure ahalegin propio eta duinaren fruitu, ez da batere lotsagarria, lehen gizartea harro zegoen bere autodidaktez, Hura bukatu zen, aurrerakuntza etorri eta hura bukatu zen, autodidaktok gaizki ikusita gaude, bertsoak eta denbora pasatzeko istorioak idazten dituztenek baizik ez dute autodidakta izateko eta izaten jarraitzeko baimena, hura zoriona, haiena, nik ordea, sormen literariorako trebeziarik ez dut inoiz izan, aitortu behar dut, Ba filosofo egin zaitez, gizona, Hagitz umorista izpiritu finekoa zara, jauna, ironia ezin hobeki menderatzen duzu, galdetzekoa litzateke zer dela-eta aritzen zaren historian, hain zientzia larria eta sakona izaki, Bizitza errealean baizik ez naiz ironikoa, Arrazoia nuen, beraz, historia ez dela bizitza erreala esaten nuenean, literatura da, besterik ez, Baina historia bizitza erreala izan zen artean historia ezin dei zekiokeen garaian, Ziur al zaude, Galdera hankaduna eta zalantza besoduna zara, izan ere, Burua baino ez dut falta, Gauza bakoitza bere momentuan, burmuina asmatu zen azkena izan zen, Jakintsua zara zu, jauna, Ez da hainbesterako, adiskide maitea, Azken probak ikusi nahi al dituzu, Ez du merezi, egilearen zuzenketak eginik daude, gainerakoa azken zuzenketaren errutina baizik ez da, hori zure esku, Eskerrik asko konfiantzarengatik, Ongi merezia, konfiantza, Orduan, benetan uste al duzu historia bizitza erreala dela, Baietz uste dut, Historia bizitza erreala izan zela, esan nahi dut, Ez ezazu duda izpirik eduki, Beharrik deleaturrik badagoen, esan zuen zuzentzaileak, hasperenka.
|
|
2021
|
|
|
Zein izan daiteke zioa naturan genetikak daukan eginkizunari hain garrantzi gutxi emateko? Gure geneen hilezkortasuna bermatzeko ugaltzen gara, ados; baina,
|
zergatik
ez dute interesik gurasoek euren herentzia genetikoaren patuaz gehiago jakiteko. Eta aurrekoari lotutako erantzunera iristen naiz beti:
|
|
|
Hemen etxola bat nuen. Nire senarrari galdetu nion ea
|
zergatik
ez genuen etxerik. Seme alabak genituenez, ez zigutela etxerik alokatu nahi.
|
|
|
Ez dakit
|
zergatik
ez nuen nahi gurasoak bereizterik. Aitaz errukitzen nintzen, edo beharbada amaz.
|
|
2022
|
|
|
Eta nik neuk neure baitarako pentsatu nuen:
|
zergatik
ez dituk ipotxak bata bestearen gainean jartzen, eta egiten ditek castell bat, badakizue, gaztelu bat, Kataluniako independentziazaleek egiten duten gisara.... Orduan bai lortuko luketela printzesaren ezpainak musukatzea!
|
|
|
Ez dio erronka intelektualik ez eta baliabide etikorik eskaintzen, baina" helburu pertsonalak lortzeari" buruzko kudeaketa jargoiz hornitu du. Clydek hori baliatzen du azaltzeko
|
zergatik
ez duen harreman esturik emakumeekin (haien helburu pertsonalak ez dira bateragarriak), eta zergatik den bere anaia ezdeusa (ez du bere burua motibatzen). Dena mortu dago hor kanpoan.
|
|
|
Hasieran, nobedadeagatik edo, entzun egiten nizkion bere kontuak. Touraine eta Bourdieu Deustuko irakasleak izango zirela pentsatzen nuen, bere lagunak alegia, hitzetik hortzera aipatzen zituelako, eta egun batean ea
|
zergatik
ez zituen afaltzera gonbidatzen galdetu nionean haserretu egin zitzaidan", irakurri eta geraldi bat egin zuen Brunok.
|
|
|
–Estatuak barkamena eskatzen duenean eta torturatzaileei dominak ipintzeari uzten dionean, orduan hasi zinatekete horretaz hitz egiten. Baina bitartean,
|
zergatik
ez dugu poza adieraziko, aske utzi badute. Hamazazpi urte pasatu ditu kartzelan, aita, hamazazpi.
|
|
|
–Zuk
|
zergatik
ez duzu autorik?
|
|
2023
|
|
|
zergatik erabakitzen duen Cayo Hueson gelditu eta mututzea,
|
zergatik
ez duen berarekin hitz egin nahi, zergatik ez duen apenas ikusi nahi;
|
|
|
Iruditzen zitzaidan ez zekitela ezertxo ere bizitzaz. Bisitaldietan luze gelditzen ginen, luzeegi nire hanka urdurientzat, eta gau aldean neure buruari galdetzen nion
|
zergatik
ez zuten argirik pizten, haien aurpegiek ilundian nola dirdiratzen zuten begira. Kanpoan, amak eskutik oratzen zidan," beltz baten ipurdia baino ilunago zagon!", eta nik barre egiten nuen, farolik gabeko bidexka haietan ozta ozta ikusten baikenituen geure oinak.
|
|
|
Bete betean erortzen naiz betiko iruzurrean, o amodio eroa, predestinazio surrealista, guztiz sinistuta nago, egongo da hor nonbait delako gizon hori, besteen gaiztakeria eta umiliazioetatik babestuko nauena. Villa Borghese, astakilo batzuk eroen pare hasi zitzaizkidan imintzioka estatuen artetik; Piazza Venezia, irainez bete ninduen neska turisten atzetik ibiltzen diren tipo horietako batek,
|
zergatik
ez duzu ba nahi, hilekoarekin zaude ala zer; eta Pradoko jardinetan nire lagunari eta niri segika tematu ziren txakur gizon haiek guztiak. Beste gizonengandik defendituko ninduen gizon bat, sekula betiko.
|
|
|
6 Azaldu zergatik txertatzen diren NBEren Sukalde Garbien Programa eta Gates Fundazioaren Oilasko Programa" feminismo iragazkorra" kontzeptuan eta ez" feminismo intersekzionalean" (85 or.). Mendebaldeko era horretako programek
|
zergatik
ez dute" aurrerapauso esanguratsurik ekarri munduko emakumeontzat" (94 or.)?
|