|
2010
|
|
|
Bada, bere gain har dezala porrota. Eta
|
zergatik
diot hau. Ideia ona izanda ere, EIKErena ideia ona zelako, hori bezain garrantzitsua delako ideia hori nola ateratzen den aurrera.
|
|
2012
|
|
|
Baina
|
zergatik
diogu inplikatura horiek diskurtsozkoak direla. Nola atzeman dezakegu esatariak hitzez hitz esan duenaz harago zer eman nahi duen aditzera?
|
|
|
Maiz esatariak azalpenezko kausalak darabiltza, esan duenaren justifikazio gisa ematen baitu azalpena. E1 oinarrizko enuntziatuan esan duena (baieztatu, ezeztatu, galdetu, agindu, etab),
|
zergatik
esaten duen ematen du aditzera enuntziatu parentetikoak; hau da, esan duen hori esateko zein arrazoi duen azalduko digu. Hori garbi ikusten da, adibidez, ondorengo adibideetan:
|
|
|
Goiko adibidean, esaterako, E1eko liktore aizkorei buruzko argibide bat emango digu formaz kausala den enuntziatu parentetikoak. Azken batean, liktore aizkora hitza
|
zergatik
esan duen oinarritu edo justifikatuko du; hondarrean, esatearen beraren azalpena edo justifikazioa da. Beste hainbeste gertatzen da ondorengo adibideetan ere:
|
|
2019
|
|
|
–Uste dut badakidala
|
zergatik
diozun hori, erantzun dio Miren Etxeparek?, baina nahiago nuke zeuk azalduko bazenu.
|
|
2021
|
|
|
Alabaina, azken atzizki izen sortzaileen artean, irregulartasunak ere aurkitzen ditugu. Esate baterako,
|
zergatik
esaten da idaz keta, azter keta eta ekar keta, baina ez* erama (n) keta edo* erai keta. Azken horren ordez, eraikuntza esango genuke.
|
|
|
Berehala ikusiko dugunez, ordea, salbuespen dira dun eta ko3; ziurrenik, lehena erlatibo laburtua baino ez delako eta, beraz, aditzen osagarri zuzenek izan ditzaketen egitura berak har ditzakeelako. ko atzizkiaren kasuan, berriz, hau ere berez flexioaren alorrekoa delako; beheraxeago ikusiko dugu
|
zergatik
esaten dugun hemen aztertuko dugun ko3 hau adjektibo sortzailea dela, hau da, eratorpenaren eremukoa.
|
|
|
Burumakur datoz denak, partida galdu baitute esaldian, adibidez, jokalariak burumakur etortzea da adierazpen nagusiaren edukia, eta horren arrazoia azaltzen du mendekoak. Dedukziozkoetan, berriz, esaten dena ez, esatea bera arrazoitzen da,
|
zergatik
esaten den, alegia. Partida galdu dute, burumakur baitatoz esaldiko adierazpen nagusia ‘partida galdu izana’ da, eta ‘burumakur etortzea’ ez da galdu izanaren kausa edo arrazoia; aitzitik, ‘burumakur etortzeak’ azaltzen duena da zergatik esan duen hiztunak ‘partida galdu dutela’ ‘Esan’ gisako inplizitu bat dago perpaus horretan:
|
|
|
Dedukziozkoetan, berriz, esaten dena ez, esatea bera arrazoitzen da, zergatik esaten den, alegia. Partida galdu dute, burumakur baitatoz esaldiko adierazpen nagusia ‘partida galdu izana’ da, eta ‘burumakur etortzea’ ez da galdu izanaren kausa edo arrazoia; aitzitik, ‘burumakur etortzeak’ azaltzen duena da
|
zergatik
esan duen hiztunak ‘partida galdu dutela’ ‘Esan’ gisako inplizitu bat dago perpaus horretan: ‘partida galdu dutela diot, burumakur baitatoz’ Agindua ematea azaldu dezake, orobat, azalpenezko perpausak:
|