|
2007
|
|
|
Alabaina, literatura erromatar hoberena hitz, forma eta esamolde grekoak asimilatzeko ahaleginez josia dago. Eta Humboldt-en gardiz hala behar du, identitate nazionalak gordetzea merezi, besterenganako pasabidea denean merezi baitu, hots, norbanakoaren eta gizadiaren nobleagotzeko balio duenean,
|
zer
ere baita giza ahalegin guztien azken jomuga, ez nazioa bere baitan ixten duen itxitura bada86 Hizkuntza bikain askoak, mordoiloak, dira, baina horregatik ez da murrizten haien aiurri eta nortasuna, zernahi hartzen dutelarik ere edonondik, beren aiurriaren arabera hartzen eta moldatzen baitute, aiurri honen markak are areagotuz:
|
|
|
ezagutza zientifiko enpirikoa, badenaren ezagutza den bitartean (faktoarena), ezagutza filosofikoa badenaren arrazoiarena da, hots, errealitateak zer izan beharra daukanarena, razionalki ezagugarria izan dadin (fisikak edo historiak ezagutu ahalgarria, adbz.). Beraz, filosofikoki ezagutzen dugun errealitatea (h. d., arrazoimenak a priori dazaguena,
|
zer
ere baita razionaltasunaren aurrebaldintza ezinbesteko bezala aurrezagut daitekeena) ez da errealitatea bere zertzelada partikular erorkorretan, espazio eta denborazkoetan (adbz., historian,, anekdotak?, datu enpirikoak), baizik hura gobernatzen duen logika, zergatikoa, nahitaezkotasuna (historiaren bilakaera bidatzen duen barneko lege edo logika nahitaezkoa, zeinen tresna hutsak diren gertakari ... –
|
|
|
Fichte-k ateismoaren (edo panteismoaren) eskandaluagaz bere katedra galduko du berehala. Haren entzule eta solaskide miratuentzat hatse absolutua (beraz, demostraezina, hastapen absolutua bera delakoxe) niak nia ipintzean datza278,
|
zer
ere baita ororen abiapuntu eta zimentu, ez zentzu epistemologikoan bakarrik, errealenean baizik, Schiller-ek Goethe-ri berri ematen dionez Jenatik Fichte-ren solasaldiei buruz kontatuz279, hala «mundua pilota bat da niak sake ateratzen duena eta erreflexioan berak berriro jasotzen duena», hots, «niaren baitan bakarrik da
|
|
|
gizakia ez da mundura etorri izpiritu hutsaren moldeko, pentsamendu egina gero hotsekin janzten duena, baizik eta kreatura lurtar hotsetako bezala, haren hotsetatik, miragarriro, itxuraz sistema kaotiko baten bidez, handi, garbi eta izpirituala oro garatzen dela. Gizakiaren naturari hiztuna izatea dagokio,
|
zer
ere baita bere esentzia, eta esentzialki den hiztun bezala pentsatzen du eta jarduten du. Hizkuntzak harengan eragina duela esatea, hura hizkuntzan geroz eta bere buruaren kontzienteago bilakatzen ari dela, esatea bezala da.
|
|
|
Sistema eta estrukturaren kontzeptuek ez bezala, ordea, organismoarenak dinamismoa adierazten du, sorkuntza naturala, ekinkortasuna, hain zuzen bizitzaren propioa (sistema bat, bizia bezala hila izan daiteke; estrukturak formari begiratzen dio). Organismoak gorputz bizidunak dira, hots, gorputz organizatuak eta berdenboran organizatzaileak, beren burua etengabeki autoorganizatzen dihardutenak («organisirtes und sich selbst organisirendes Wesen») 430,
|
zer
ere baita Humboldtek hizkuntzan ohartarazi gura duena.
|
|
|
Alabaina, literatura erromatar hoberena hitz forma eta esamolde grekoak asimilatzeko ahaleginez josita dago. Eta Humboldt-en gardiz hala behar du, identitate nazionalak gordetzea merezi, besterenganako pasabidea denean merezi baitu, hots, banakoa eta gizadia nobleagotzeko balio duenean,
|
zer
ere baita giza ahalegin guztien azken jomuga, ez nazioa bere baitan ixten duen itxitura bada816 Hizkuntza bikain askoak «mordoiloak» dira, baina horregatik ez da murrizten haien aiurri eta nortasuna, zernahi hartzen dutelarik ere edonondik, euren aiurriaren arabera hartzen eta moldatzen baitute, aiurri horren markak are areagotuz: ikustea dago, ingelesean azentuak nola jokatzen duen (ezberdin, adibidez, erro germaniar eta erro latinoko hitzetan) 817; persierak lexikoa arabieratik hartu du gehiena, baina gramatika indo germaniko garbi batean jasoa818 Hizkuntza bakoitza, herri eta hizkuntzen artekotasunean bizi da, elkarri eragintzan, hartu eta emanean.
|
|
2010
|
|
|
Hori da nire apustu eta helburua eta horretara biltzen da funtsean arestian aipatu dizudan euskara totalaren afera: tradizioa errotik ezagutzea eta hizkuntzari ahalik eta zehaztasun handiena ematea,
|
zer
ere baita asmoa eta haren araberako tresnak baliatzea. Susmoa daukat gaur egun estandarizatutako hizkuntz ereduak sobera mugatzen dituela gure aukerak, sobera traba eta beldur barreiatzen dituela hizkuntza baliatzen dugun guztion artean eta, nolabait, gehiegi egiten diogula muzin gure aurrekoek menderen mende eraiki duten literatur tradizio eta ondare prosodikoari.
|