|
2000
|
|
|
Zeren mundua galtzerdi bat bezalakoa baita usu, eta zeren, guk eraginikako irauliaren ondoren ere, lehengo idurirat eta betiko idurirat itzultzen baita. Eta, horrela, ni ere, aita Tomméren erranetan, apal nintzen, baina nola deus ere ez denak
|
zer
ere nahi lukeen, hala betetzen nuen neure ezdeustasuna loriazko eta banaloriazko amets handi haiekin, zeinak baitziren hodei iduriak, haizearen menerat zebiltzanak, Urbiaingo Hiponatik Urbiaingo Akinorat...
|
|
2001
|
|
|
Demokrazia zuzenaren aurkako guztiak, hitz gutxitan esanda. Luis Haranburu Altunarentzat, horregatik, galtzaile bilakatzeko arrazoien artean bazen beste zer edo
|
zer
ere, zuzenki Komuna osatzen zutenei egozten ziena, gainera: " Komundarrak alderdikeriari ekin zioten, zinezko aginterik etzuten lortu.
|
|
2003
|
|
|
Bai, alde horretatik liburu hau oso modernoa da. Hugoren gogoeta eskaintzen du, ez da bidaia liburu bat, ez da oporretako kontuak kontatzen dituen liburu bat, hori ere bada, noski, baina beste zer edo
|
zer
ere bada. Pentsalari handi baten gogoeta da, eta gogoeta horretan fatalista samarra den arren, herri naturala ikusten du, Euskal Herria herri naturalen arketipoa da berarentzat.
|
|
|
Euskararen aldeko jarrera asko baretu dela euskaltzaleon ahotan dabilen kontua da. Eta, edozein aldarrikapenen aldeko tentsio puntuari gizarteak luzaroan euts diezaiola ezinezkoa bada ere, euskararen aldeko jarre retansusmatzen den gainbeheran beste zer edo
|
zer
ere badago. Izan ere, garai batean gure hizkuntza azkar baino azkarrago berreskuratu eta normaltzea espero genuen bertako hizkuntza nagusia bihurtzeraino, eta, egun, bat baino gehiago hasi da pentsatzen asmo hori soilik zonalde batJAKiN 130
|
|
2005
|
|
|
Auskalo zer. Nolotil eta auskalo beste
|
zer
ere bai. Koktel bat.
|
|
2006
|
|
|
Zure buruaz kanpo egotearen bizipen estrainio hori... Ataka beretik pasatako beste batzuekin mintzatu naiz inoiz, denek baieztatu zidaten; are, zer edo
|
zer
ere irakurri dut, urteak pasatuta, eta badirudi, lekukotasun idatziei eta gaiaz arduratu direnen hitzei kasu egitera, nahiko arrunta dela. Baina alderdi fisikoa, gogorra izanagatik ere, ahazten den lehena da, bertan geratzen ez bazara edo bizi artean mankata uzten ez bazaituzte, bederen.
|
|
2007
|
|
|
fragmentoan199 Izpiritua beti, zer ezezagun hori? da(, dies unbekannte Etwas?) 200, zerk ere duen gizadia moral eta kulturalki bizkortzen, handitzen, duintzen201, eta
|
zer
ere, deus mekanikoa, ez den(, nichts Mechanisches?) eta ez arauen betetzea soil ere, baina indar bizi bat202 Izpiritua, etimologikoki:
|
|
|
Alabaina, literatura erromatar hoberena hitz, forma eta esamolde grekoak asimilatzeko ahaleginez josia dago. Eta Humboldt-en gardiz hala behar du, identitate nazionalak gordetzea merezi, besterenganako pasabidea denean merezi baitu, hots, norbanakoaren eta gizadiaren nobleagotzeko balio duenean,
|
zer
ere baita giza ahalegin guztien azken jomuga, ez nazioa bere baitan ixten duen itxitura bada86 Hizkuntza bikain askoak, mordoiloak, dira, baina horregatik ez da murrizten haien aiurri eta nortasuna, zernahi hartzen dutelarik ere edonondik, beren aiurriaren arabera hartzen eta moldatzen baitute, aiurri honen markak are areagotuz:
|
|
|
ezagutza zientifiko enpirikoa, badenaren ezagutza den bitartean (faktoarena), ezagutza filosofikoa badenaren arrazoiarena da, hots, errealitateak zer izan beharra daukanarena, razionalki ezagugarria izan dadin (fisikak edo historiak ezagutu ahalgarria, adbz.). Beraz, filosofikoki ezagutzen dugun errealitatea (h. d., arrazoimenak a priori dazaguena,
|
zer
ere baita razionaltasunaren aurrebaldintza ezinbesteko bezala aurrezagut daitekeena) ez da errealitatea bere zertzelada partikular erorkorretan, espazio eta denborazkoetan (adbz., historian,, anekdotak?, datu enpirikoak), baizik hura gobernatzen duen logika, zergatikoa, nahitaezkotasuna (historiaren bilakaera bidatzen duen barneko lege edo logika nahitaezkoa, zeinen tresna hutsak diren gertakari ... –
|
|
|
Fichte-k ateismoaren (edo panteismoaren) eskandaluagaz bere katedra galduko du berehala. Haren entzule eta solaskide miratuentzat hatse absolutua (beraz, demostraezina, hastapen absolutua bera delakoxe) niak nia ipintzean datza278,
|
zer
ere baita ororen abiapuntu eta zimentu, ez zentzu epistemologikoan bakarrik, errealenean baizik, Schiller-ek Goethe-ri berri ematen dionez Jenatik Fichte-ren solasaldiei buruz kontatuz279, hala «mundua pilota bat da niak sake ateratzen duena eta erreflexioan berak berriro jasotzen duena», hots, «niaren baitan bakarrik da
|
|
|
gizakia ez da mundura etorri izpiritu hutsaren moldeko, pentsamendu egina gero hotsekin janzten duena, baizik eta kreatura lurtar hotsetako bezala, haren hotsetatik, miragarriro, itxuraz sistema kaotiko baten bidez, handi, garbi eta izpirituala oro garatzen dela. Gizakiaren naturari hiztuna izatea dagokio,
|
zer
ere baita bere esentzia, eta esentzialki den hiztun bezala pentsatzen du eta jarduten du. Hizkuntzak harengan eragina duela esatea, hura hizkuntzan geroz eta bere buruaren kontzienteago bilakatzen ari dela, esatea bezala da.
|
|
|
Horrekin esantsua dago, objektibotasuna. Humboldt-en zentzuan? ez dela puntu finko batean erdietsi eta bukatua gelditzen den zerbait, baizik eta prozesu etengabe bat, helburu bat253,
|
zer
ere ari baitira banakoak zein nazioak eta gizadi osoa eraikitzen elkarlanean, izpirituaren lan azkenbakoa. Objektibitatea egin eginez doa giza historian.
|
|
|
1 Hizkuntzaren lehenbiziko hastapena, printzipioa, izpiritu unibertsala da,
|
zer
ere besterik ez baita, naturako izpirituaren zapaldan, gizadia edo gizatasuna bera baino, eta gizadia/ gizatasuna besterik ez, zu eta ni baino.
|
|
|
Sistema eta estrukturaren kontzeptuek ez bezala, ordea, organismoarenak dinamismoa adierazten du, sorkuntza naturala, ekinkortasuna, hain zuzen bizitzaren propioa (sistema bat, bizia bezala hila izan daiteke; estrukturak formari begiratzen dio). Organismoak gorputz bizidunak dira, hots, gorputz organizatuak eta berdenboran organizatzaileak, beren burua etengabeki autoorganizatzen dihardutenak («organisirtes und sich selbst organisirendes Wesen») 430,
|
zer
ere baita Humboldtek hizkuntzan ohartarazi gura duena.
|
|
|
Ezagutze eta jakite egiazko orok azkenean hartara jo behar baitu, erdiestera zer den zinez gizakia bere gaitasunaren arabera, unibertsoa atzemateko eta harekin bere burua eraldatzeko. Izateko indar eta sugarra ordea ez da izaten indartu eta piztua zerbaiten bitartez,
|
zer
ere izan baitaiteke ezagutu eta ulertua soilik, baizik begiespenaren bitartez, gizakia behin zer ere izana den, eta batura, zer izan daitekeen. Horregatik, bitarteko xede guztiak ahaztu eta azkeneko eta esentzialenera soil bagoaz, existentziaren zabaltzea da egiazko zabaltze eta ezagutze bakarra, eta hori izandako existentziaren begiespenaz bakarrik da posible bide historikotik [ez filosofiko hutsetik, baizik esperientziazkotik].
|
|
|
Ezagutze eta jakite egiazko orok azkenean hartara jo behar baitu, erdiestera zer den zinez gizakia bere gaitasunaren arabera, unibertsoa atzemateko eta harekin bere burua eraldatzeko. Izateko indar eta sugarra ordea ez da izaten indartu eta piztua zerbaiten bitartez, zer ere izan baitaiteke ezagutu eta ulertua soilik, baizik begiespenaren bitartez, gizakia behin
|
zer
ere izana den, eta batura, zer izan daitekeen. Horregatik, bitarteko xede guztiak ahaztu eta azkeneko eta esentzialenera soil bagoaz, existentziaren zabaltzea da egiazko zabaltze eta ezagutze bakarra, eta hori izandako existentziaren begiespenaz bakarrik da posible bide historikotik [ez filosofiko hutsetik, baizik esperientziazkotik].
|
|
|
Konkluditzeko: ...es les langues, peut donner des idées différentes, parce que tout est métaphore, sans que le vulgaire s, en aperçoive» (ene azpim.) 1042 Gauza bera dio Humboldt-ek, luze arakatu eta gero, «Gizadiaren izpirituari buruz» fragmentoan1043 Izpiritua beti «zera ezezagun hori» da («dies unbekannte Etwas») 1044, zerk ere duen gizadia moral eta kulturalki bizkortzen, handitzen, duintzen1045, eta
|
zer
ere «deus mekanikoa» ez den («nichts Mechanisches») eta ez arauen betetzea soil ere, baina indar bizi bat1046 Izpiritua, etimologikoki: hatsa; hortik, arima, bizia?, askatasuna eta kreatibitatea da, berria sortzeko ahalmena.
|
|
|
Pentsamendua berdin ebakia dago hiruretan, hizkuntz zati adierazketariak ezberdinak dira. 2) «Atomo» berbak jatorriz
|
zer
ere bat zatiezina esan gura du; gaur badakigu zer hori zatigarria dela, eta atomo esaten jarraitzen dugu (kontrarioa pentsatuz). 3) Askotan ideiak azaltzeko hitzak falta zaizkigu (pentsamendua badago, hitza ez).
|
|
|
hartuz doala951,
|
zer
ere nabariagoa baita esaldia (mundua) josteko hizkuntza bakoitzaren tankeran, sintaxian, hitz bakanetan baino952 Gogora dezagun, azkenik, «egia objektiboa indibidualtasun subjektiboaren indar osotik sortzen (dela). Hizkuntzagaz eta haren bitartez bakarrik da hori posible»953, eta nortasun (hizkuntza) indibidual eta nazionalon subjektibotasuna dela, elkarlanean, denboraren etorrian helburura hurrantzen ari dena, ezagutzaren objektibotasunera954 Hori dena funtsezkoa da Humboldt-en hizkuntz filosofian.
|
|
|
Orain, edozein hitzetan ez digu zuzen zuzen hizkuntza osoak bere presentzia iragartzen (sarea bera, non ere baita hitza puntu bat, ezkutua da), baina edozein hitzetan soinu egiten du nolabait hondoan haren familia eta eremu lexikal eta semantiko osoak, ez boz biluzak bakarrik948 Munduan bereizi eta zeinuztatu (berbatu, hitz tu) ahal litekeen
|
zer
ere mugabakoan, de facto bereizten/ berbatzen dena, errea
|
|
|
Hitz guztiek, beraz, eta judizio guztiek, elkar argitzen dute, denen artean, batak bestearen zentzua mugatuz eta osatuz, munduaren ikuskera bat bere posibilitateetan infinitoa ehunduz, berrirokor edo aldakorra betiro. Mundua,
|
zer
ere den bera, hizkuntzaren barruan da. Eta horregatik bakarrik izan daiteke eta da diferentea gizakiaren kasuan banako bakoitzarentzat (bakoitzari modu diferentean soinu egiten dio hitz bakoitzean hizkuntza osoaren hondo hark, hots, munduak), eta da diferentea hizkuntz komunitate bakoitzarentzat, hizkuntza bakoitzak bestela egin duelako, hitzak edo zer selekzionatu bakanak baino gehiago?
|
|
|
Lizentzi izan bedi hemen bidenabar pare bat ohar, hagitz diferenteak itxuraz, baina beren artean zerikusirik gabekoak ez apika, aurrera baino lehen. ...eratura, ez teatro, ez zientziarik zuena gizarte dotorean dastagarririk, zarpaila, gaizki landua, gabea Gortean solasteko edo zientzian baliatzeko adinarik, rustikoa, frantsesari behar izaten baitzion lekua utzi biziera sozial elegante samarreko edozertsutan, ordea bat batean piztu eta eztanda harrigarrizko baten fruituak alor guztietan eman ahal baititu mila ustegabeko eta uste ezindako moduetan,
|
zer
ere egiten ari direnak bere hurbil hurbilekoak direlarik, lagunak (Goethe, Schiller), bere anaia, bera, baina baita ere Alemania osoa Baltikotik Suitzako hiri alemanetaraino, hizkuntza bera izango balitz bezala itzartu eta bere bere baitatik udaberririk oparoena sortzen hasia dena geografia guztian. Humboldt-en belaunaldiarentzat hizkuntzaren autokreatibitatea (dagoenean dago hori, beti ez dauka zergatik nabarmena izan) esperientzia bat da.
|
|
|
Alabaina, literatura erromatar hoberena hitz forma eta esamolde grekoak asimilatzeko ahaleginez josita dago. Eta Humboldt-en gardiz hala behar du, identitate nazionalak gordetzea merezi, besterenganako pasabidea denean merezi baitu, hots, banakoa eta gizadia nobleagotzeko balio duenean,
|
zer
ere baita giza ahalegin guztien azken jomuga, ez nazioa bere baitan ixten duen itxitura bada816 Hizkuntza bikain askoak «mordoiloak» dira, baina horregatik ez da murrizten haien aiurri eta nortasuna, zernahi hartzen dutelarik ere edonondik, euren aiurriaren arabera hartzen eta moldatzen baitute, aiurri horren markak are areagotuz: ikustea dago, ingelesean azentuak nola jokatzen duen (ezberdin, adibidez, erro germaniar eta erro latinoko hitzetan) 817; persierak lexikoa arabieratik hartu du gehiena, baina gramatika indo germaniko garbi batean jasoa818 Hizkuntza bakoitza, herri eta hizkuntzen artekotasunean bizi da, elkarri eragintzan, hartu eta emanean.
|
|
2008
|
|
|
|
zer
ere prestatu baitzuen, hura guztia gal zezala (Nicolaus de moribus gent.). Baiña nik uste dut ezen etzela halako sententziaren emaiteko premiarik, bera baitago emana.
|
|
2010
|
|
|
Hori da nire apustu eta helburua eta horretara biltzen da funtsean arestian aipatu dizudan euskara totalaren afera: tradizioa errotik ezagutzea eta hizkuntzari ahalik eta zehaztasun handiena ematea,
|
zer
ere baita asmoa eta haren araberako tresnak baliatzea. Susmoa daukat gaur egun estandarizatutako hizkuntz ereduak sobera mugatzen dituela gure aukerak, sobera traba eta beldur barreiatzen dituela hizkuntza baliatzen dugun guztion artean eta, nolabait, gehiegi egiten diogula muzin gure aurrekoek menderen mende eraiki duten literatur tradizio eta ondare prosodikoari.
|
|
|
– Ikusgarria baina kanporatzeko ez bestekoa datekeen zer edo
|
zer
ere egin genezake; berbarako, elkarretaratze isila.
|
|
|
Den guzia bilakatuko da
|
zer
ere bilakatu behar baita, eta ez itxurak erakusten duena.
|
|
2011
|
|
|
Gaur sabaian egingo duk lo. Eroango diat izara edo oihalen bat eta jateko zer edo
|
zer
ere bai. Hi ahalegindu hadi isilik eta ondo gorderik egoten.
|
|
|
Guztiaz ere, zer edo
|
zer
ere antzematen du, egia esan, zeren eta oso nabarmenak baitira antiojodunaren gorakoak eta garrasiak. Antiojodunak azterketaren ordezkagiria galdu bide du, eta azterketaren ordezkagiririk gabe oso zaila gertatzen da gainerako pauso guztiak okerka ez ematea.
|
|
2012
|
|
|
Baita indarkeriaren gaitzespen erabatekoa ere. Besteei leporatzen digute GAL eta ez dakit
|
zer
ere egon direla: nik edozein eratako terrorismoa irmo gaitzetsi dut beti, ordea, haiei ez diet entzun sekula 900 biktima eragin dituen indarkeria gaitzesten.
|
|
|
eta,
|
zer
ere preziatuagorik bailekioke
|
|
|
zuei nago ene bihotz oso osoz; eta
|
zer
ere
|
|
|
»... Mirandetar lon «Euzko Gogoa, nespiritismozaz idazten asi zanetik ez zait tsegin euskera poliki idazten dun arren.Andimak idatzi dunez, gazte da Mirande ori. Gazte bai, baiñan buruarin edo arro edoez dakit
|
zer
ere espiritismoaz idatzi zunean ainbeste kirtenkeri egi bailiran idazteko, taorain Gernikan beste astakeri ta ausarkeri oiek. Fagoagari orrezaz zerbait esan omendiote, alegia, orrelakorik ez ateratzeko?(...) Etxaniz ere atzeratuko da, garbi mintzatzenbagakio.
|
|
2013
|
|
|
Hara gaur sekula nahiko ez nukeen kontu bati buruzko zutabea. Gaur nahiago nukeen uztailaren 25ak, Dia da Patria Galegak utzitako gaita eta bandeira bestondoaz mintzatu; baina, lagunok, Santiagon gertatu den tren istripuak dena itzulipurdikatu du, ez soilik bagoiak, baita gure baitan zer edo
|
zer
ere. Aurten ez da uztailaren 25ik izan, 24an geratu dira denbora baterako egutegiak:
|
|
2017
|
|
|
Eta iragaten naizela aitzina, esan dezadan hutsik egin gabe
|
zer
ere idatziko baita euskaraz, hura guztia, euskaldunen buruzagi bezala, zuri dagokizula, zuri zor zaizula eta, arrazoiz, orain ere zuri aurkeztu behar zaizula. Eta guztiz ere, zure zerbitzari ttipi honen lan apur hau, gerotik gerora egitekoak luzatzeak zenbat kalte dakarkeen zuk hain ongi dakizun puntu hau, nori egongo zaio zuri ez badagokizu?
|
|
|
Baina etsaien artean garenean, behar dira buru belarriak ernatu, zer egiten eta esaten den zaindu. Zeren, nola etsaiak betiere zelatan baitaude,
|
zer
ere huts edo falta aurkitzen baitute, hura berehala harrapatzen dute eta, are, batzuetan berreturik airatzen eta kanpatzen dute.
|
|
|
Lukaniarrek aurkitzen zutenean inork jende alferrei deus prestatzen ziela, ematen zuten berehala sententzia prestatzailearen kontra,
|
zer
ere prestatu baitzuen, hura guztia gel zezala (Nikolas Damaszeno, De moribus gentium). Baina nik uste dut ezen ez zela halako sententzia emateko premiarik, bera baitago emana, zeren ez baitu halakoei prestatzaileak kobratzeko arriskurik.
|
|
|
Beraz, honelatan, kontzientziak berak egiten dizkigun erantzukiengatik, eta etxean barrena bekatuaren kerik, itaxurik eta liskarrik ez izateagatik ere, behar dugu egun beretik, geroko begira egon gabe, geure kontzientziatik
|
zer
ere nota, falta eta narrio baitugu kentzen saiatu; eta halatan, bakean eta soseguan egon, jarri eta pausatu.
|
|
|
Aitzitik, zeren Jainkoa den hain on, bihozbera eta miserikordioso, zeren hain maite gaituen, zeren bekatu egin eta berehala ez gaituen gaztigatzen, zeren itxaroten digun eta, azken finean, zeren hainbat ongi eta ontasun egiten digun, hargatik beragatik ere, hartatik okasio harturik, behar genuke, are bestela egingo genuen baino hobekiago, haren borondatea egiten saiatu; eta
|
zer
ere bekatu eta gaiztakeria orainokoan erabili baitugu, haiek guztiak utzirik, prestutasun batean jartzea erabaki; eta halako moldez, tailuz eta suertez aitzinera gobernatu, non azken finean, Jainkoaren miserikordiarekin batean erdiets dezagun guretzat ordenaturik eta prestaturik dagoen bozkarioa, zein baita zeruko loria.
|
|
|
Herioa hurbiltzen zaizunean, nola ataka hertsian eta pausu gaitzean iragan behar baituzu eta bitarteko doloreak ere handiak baitira, orduan zeure onez kontu gutxi egiten duzu, zeren handiagoak ahantzarazten baitizkizu. Orduan zeure ondokoei eta han presentean aurkitzen direnei,
|
zer
ere nahi baitute eta nola behar dela ikusiko baitute, hala dagitela uzten diezu. Hain nekez eta penaz bildu zenituen ondasunak eta ontasunak, eta hain zuhurki eta maiteki begiratzen zenituenak, gero, hain laxoki eta antsikabeki largatzen dituzu; lehen zein hertsi eta atxiki baitzinen, gero hain franko eta liberal egiten zara.
|
|
|
Quae seminaverit homo, haec et metet dio jondoni Paulok (Ga 6:8). Gizonak
|
zer
ere ereiten baitu, hura biltzen ere du.
|
|
|
Jakin dezagun ezen limosnagileari, bihozbera eta errukitsu denari egingo zaiola miserikordia eta,
|
zer
ere ematen baitiogu orain hemen pobreari edo beste obra onetan enplegatzen baitugu, hura gero aurkituko dugula beste munduan, eta ez besterik.
|
|
|
Gereziak eta gereziak, gau eta egun beste pentsamendurik ez nian izaten, adurra ere bazeridaan, to, izugarriko tormentua! Baina egun batean haserretu nauk, edo neure buruaz lotsatu, ez zekiat xuxen
|
zer
ere. Ezagutu nian gereziek lotsagarriro azpian harturik nindukatela, neure burua barregarri egiteraino.
|
|
|
Diotenez, hor nonbait bazegon mediku berri bat mirakuluak egiten dakiena. Botika bat ematen din, tantak edo hautsak, ez zekinat xuxen
|
zer
ere, eta begien itxi ireki batean berriro jartzen haiz hogei urteko neskatxa bat egina, hogeita bostekoa asko jota. Hi ez kezkatu, Bubulina neurea, neronek ekarraraziko dinat-eta Europatik botika hori...
|
|
|
–Jainkoak duela bere lorian! Eta barka diezaiola
|
zer
ere gaixtorik eginik baituke munduan!
|
|
|
Gaur gauean izan da, lehentxeago, eta oraindik itzarrita nago, nire buruarekin izututa eta damututa, artega eta urduri, oldozpen hauek ezertarako balioko duten jakin gabe ere idazteari utzi ezinik, bestela berriro ere gelatik aterako naizen beldur. Izan ere, gaur gauean, aurrekoetan bezala, gelatik atera naiz, bai, eta besteetan legez ama alabek lo egiten duten gelaraino joan; aurrekoetan bezala belarria sarraila ondoan jarri behar nuen, ezer aditzen ote nuen, azken gau guztiotan bezala loaren arnasa lasaia eta zurrunga eme bat besterik adituko ez nituelako esperantzaz batetik eta beste zer edo
|
zer
ere sumatzeko irrika ilunari eutsi ezinik aldi berean, baina hara non, pasabidean nindoala, ohol zaharrek kirrinka hotsik egin ez zezaten astiro astiro eta ezin leunago ibiliz, ate aurrera iristear nintzela, zer gertatuko eta haien atea ireki egin dela. Une labur bat izan da, txinparta hutsa, tximistaren iraupen laburrekoa, baina tximistazoaren gisa, honek ere jo eta zurturik utzi nau.
|
|
2018
|
|
|
gizateriaren indar antolatzailea eta egituratzailea. Baldin eta behar den botere maila behar den guneetan ez baduzu, ez duzu aurrera egingo, ezin ezer normalizatu,
|
zer
ere egiten baituzu, ekimenik iaio, bipil eta doituenak izanik ere. Boterea aurpegi anitzeko poliedro bat izanik, nolabait, normalizazio berba botere berbaren ideiari tinko lotzen zaio:
|
|
|
da hori: senarrak indar fisiko aski handia du emaztea men egitera behartzeko (hark
|
zer
ere nahi duen), eta iritzi publikoak eta legeak ere baimena ematen diote horretarako. Emazteak, ordea, ez du gozatzeko eskubiderik batere; arren eska lezake, ume batek edo esklabo batek erregutzen duen moduan, baina eskatzea bera ere zaila da, emakumeek ustez ez baitute sexu desirarik.
|
|
|
esklaboak eginkizuna eta obligazioa izatea ugazabak eta esklaboak elkarri onura ateratzearen alde lan egiteko, halako moldez non esklaboak bermatua izango baititu bai babesa eta bai modu erosoan irauteko modua, zernahi gertatzen dela ere. Esklaboaren baitako pertsona ez da jabetza bat,
|
zer
ere dioten legearen fikzioek; haren lanaren gaineko eskubidea, ordea, bada jabetza bat, eta, beraz, eskualdatu egin daiteke beste edozein jabetza bezala, edo adingabe baten edo aprendiz baten zerbitzuen gaineko eskubidea bezala.
|
|
|
Hiriko jatetxe dotoreenetan afalduko dut. Eta hortxe jarraituko dut,
|
zer
ere egingo dudan, zer ere utziko dudan, zer ere hartuko dudan, oro deitoratuz, nola gauza onak hala txarrak ere, autokarra, autokarreko gidaria, barre eginarazten zidana, atzeko eserlekuetako andre xahar betel mastekatzaileak, ekipajearen gaineko haurrak, Sadec eko familia, Sadec eko familiaren izugarrikeria, familiaren isiltasun berebizikoa.
|
|
|
Hiriko jatetxe dotoreenetan afalduko dut. Eta hortxe jarraituko dut, zer ere egingo dudan,
|
zer
ere utziko dudan, zer ere hartuko dudan, oro deitoratuz, nola gauza onak hala txarrak ere, autokarra, autokarreko gidaria, barre eginarazten zidana, atzeko eserlekuetako andre xahar betel mastekatzaileak, ekipajearen gaineko haurrak, Sadec eko familia, Sadec eko familiaren izugarrikeria, familiaren isiltasun berebizikoa.
|
|
|
Hiriko jatetxe dotoreenetan afalduko dut. Eta hortxe jarraituko dut, zer ere egingo dudan, zer ere utziko dudan,
|
zer
ere hartuko dudan, oro deitoratuz, nola gauza onak hala txarrak ere, autokarra, autokarreko gidaria, barre eginarazten zidana, atzeko eserlekuetako andre xahar betel mastekatzaileak, ekipajearen gaineko haurrak, Sadec eko familia, Sadec eko familiaren izugarrikeria, familiaren isiltasun berebizikoa.
|
|
2021
|
|
|
Adibide horietan zein izenlagun gisa agertzen zaigu. Esan gabe doa
|
zer
ere erabil daitekeela batzuetan modu berean: Zeren nola etsaiak bethiere zelatan baitaude, zer ere huts edo falta edireiten baitute, hura berehala harrapatzen dute, eta are batzutan berreturik, airatzen eta kanpatzen dute (Axular); Zer ere baitu eskas lur batek bere baitarik, hura behar zaio eman ongailuz (Almanaka); Zer ere baitu bere lan berezia gerlako gizon bakhotxak, hartan da gehienik eskolatzen (Saint Pierre).
|
|
|
Esan gabe doa zer ere erabil daitekeela batzuetan modu berean: Zeren nola etsaiak bethiere zelatan baitaude,
|
zer
ere huts edo falta edireiten baitute, hura berehala harrapatzen dute, eta are batzutan berreturik, airatzen eta kanpatzen dute (Axular); Zer ere baitu eskas lur batek bere baitarik, hura behar zaio eman ongailuz (Almanaka); Zer ere baitu bere lan berezia gerlako gizon bakhotxak, hartan da gehienik eskolatzen (Saint Pierre).
|
|
|
Halakoak dira ondoko adibideak: Zer ere ikhusten baitugu bertzeer egiten, hari jartzen gare (Hiriart Urruti); Nork ere prestu bat prestu delakoz hartzen baitu, harek prestu saria izanen du (Duvoisin); Gizonak
|
zer
ere ereiten baitu, hura biltzen ere du (Axular); Gizonak zer ere ereiten baitu, hura biltzen ere du (Olano); Nork ere egin duena damu baitu, hura dohakabea da edo ezindua, bi aldiz (Xarriton); Mexikoko ikerketa misteriotsuetan Ernest Hemingwayri nork ere lagundu dion, itzalpetan geratu da horren izena (Jimenez).
|
|
|
Halakoak dira ondoko adibideak: Zer ere ikhusten baitugu bertzeer egiten, hari jartzen gare (Hiriart Urruti); Nork ere prestu bat prestu delakoz hartzen baitu, harek prestu saria izanen du (Duvoisin); Gizonak zer ere ereiten baitu, hura biltzen ere du (Axular); Gizonak
|
zer
ere ereiten baitu, hura biltzen ere du (Olano); Nork ere egin duena damu baitu, hura dohakabea da edo ezindua, bi aldiz (Xarriton); Mexikoko ikerketa misteriotsuetan Ernest Hemingwayri nork ere lagundu dion, itzalpetan geratu da horren izena (Jimenez).
|
|
|
Horrela gertatzen da, adibidez, Axularren ondoko hiru adibideetan, bi kasutan (e) la konpletiboa delarik mendeko perpausa (ondoko bi adibideak), eta beste kasuan baperpaus supositiboa (azken adibidea): Seguratzen zaituztet, ezen nork ere utziko baitu enegatik, eta ene Ebanjelioagatik etxerik, anaiarik, arrebarik, aitarik edo amarik, errezibituko duela orai presenteko denbora hunetan, utziko duenetik ehun gehiago, eta gero bertze munduan bizitze eternala (Axular); Orduan zeure ondokoei, eta han presentean edireiten direnei,
|
zer
ere nahi baitute, eta nola behar dela ikhusiko baitute, hala dagitela utzten derauezu (Axular); Zeren baldin Elizako doktor batzuek dioten bezala, Ama Birjinak, are mundu hunetan zenean ere, nori ere, eta nork ere behatzen baitzioen, hari, haragiaren desira desordenatuak eta gogoeta lizunak iraungirik, heken lekhuan gogoeta garbi batzuk, eta garbiki bizitzeko nahikunde handi batzuk pitzten eta em... zenbatenaz orai han goititik, loriatik, hanbat kredit eta esku duen lekhutik, bere debotei egiazki gomendatzen zaizkonei erdietsiko deraue, eta erdietsirik emanen deraue, haragiaren tendamenduen haizatzeko eta benzutzeko indar, bothere, eta garazia?
|
|
|
31.4.6.8b Batzuetan egitura hori aurkitzen da izenordain anaforikoa isildua izanik ere, hala nola Axularren adibide honetan: Beraz hunelatan,[...] behar dugu egun beretik, geroko begira egon gabe, geure konzientziatik,
|
zer
ere notha, falta, eta narrio baitugu, khentzera enseiatu: eta halatan bakean eta soseguan egon, iarri eta pausatu (Axular).
|
|
|
Adibide horretan
|
zer
ere... baitperpausa gaineko aditzaren (khentzera) ezkerrean da, baina halere perpaus horretako osagaien erdian, zeren ezkerrean duen sintagma (geure konzentziatik) khentzera aditzaren adizlaguna da. Erlatibo korrelatibo gisa aztertzen bada [zer ere... bait] perpausa, suposatuko da, haren ondotik izenordain anaforikoa badela, baina kasu horretan isildua dela (haren edo genuke gauzatua balitz).
|
|
|
Adibide horretan zer ere... baitperpausa gaineko aditzaren (khentzera) ezkerrean da, baina halere perpaus horretako osagaien erdian, zeren ezkerrean duen sintagma (geure konzentziatik) khentzera aditzaren adizlaguna da. Erlatibo korrelatibo gisa aztertzen bada[
|
zer
ere... bait] perpausa, suposatuko da, haren ondotik izenordain anaforikoa badela, baina kasu horretan isildua dela (haren edo genuke gauzatua balitz). Alabaina, ikusi dugu gorago Ø formako izenordain anaforiko horren aukera agertzen dela korrelaziozko erlatiboetan (ikus § 31.4.6.5c).
|
|
|
Lehen egituraren adibide dira honako perpaus hauek: Emanen zeraukala
|
zer
ere eska bailedi (Leizarraga); Emanen daraiela zer baitute merezi (Etxepare). Mendeko aditza subjuntibokoa dute, aldiz, beste hauek:
|
|
|
Zein mailakatzailearen parekoa da zeinen ere, aise gutxiago erabilia. Erabiliak dira, halaber, ze eta
|
zer
ere: Ze itsusiak (Astarloa); Ze harrigarrizko trebetasuna (Manezaundi); Zer harrigarria (Webster); Eta egun hartan zer polita...
|
|
|
(Leizarraga); Zer polita den (Iraola) eta abar. Gaur egun ere zein da gehien ageri dena, baina ze eta
|
zer
ere erabiltzen dira, eta ez gutxi, bai literaturan eta bai, batez ere, hizkera bizian. Nolako eta zelako (bizkaieraz) ere arruntak dira harridura perpausetan:
|
|
|
nondik nahi (tradizioan, nundik nahi, nundinahi, nunti nahi, nundikan nahi... ageri dira) edo nonahitik (eta goiko aldaerak): Han xuxentzen eta garbitzen da,
|
zer
ere bertzenaz eta nondik nahi makurtu eta lizundu baitzen (Pouvreau); Nonahitik haizea zetorren (Agirre).
|
|
|
13.10.7.2a Nor edo nor eta zer edo
|
zer
ere galdetzaileetatik eratorriak dira. Horietan ere(+ perts.)/ (perts.) bereizketa baliagarri gertatzen da, neurri batean bederen.
|
|
|
Horrek enegatik aita edo ama uzten duenak adierazi nahi du. Gauza bera
|
zer
ere rekin: Zer ere esan zuen, nik ez nion sinetsi.
|
|
|
Izen batekin, hura, oro, hala... eskatzen duela korrelazioan: Ezen
|
zer
ere ereinen baitu gizonak, hura bilduren ere du (Leizarraga); Eta zer ere manatu baituzu, hura egin da (Pouvreau); Ezen zer ere ereiten baitu gizonak bizian, hura bera bilduko du herioan (Gazteluzar). Gaurko idazleek ere erabiltzen dute:
|
|
|
Izen batekin, hura, oro, hala... eskatzen duela korrelazioan: Ezen zer ere ereinen baitu gizonak, hura bilduren ere du (Leizarraga); Eta
|
zer
ere manatu baituzu, hura egin da (Pouvreau); Ezen zer ere ereiten baitu gizonak bizian, hura bera bilduko du herioan (Gazteluzar). Gaurko idazleek ere erabiltzen dute:
|
|
|
Izen batekin, hura, oro, hala... eskatzen duela korrelazioan: Ezen zer ere ereinen baitu gizonak, hura bilduren ere du (Leizarraga); Eta zer ere manatu baituzu, hura egin da (Pouvreau); Ezen
|
zer
ere ereiten baitu gizonak bizian, hura bera bilduko du herioan (Gazteluzar). Gaurko idazleek ere erabiltzen dute:
|
|
|
Gaurko idazleek ere erabiltzen dute: Gizonak
|
zer
ere ereiten baitu, hura biltzen ere du (Olano); Zer ere esango zuen, hura ondo mamurtu behar zuela begitandu zitzaidan (Jimenez); Baina nola deus nere ez denak zer ere nahi lukeen, hala betetzen nuen neure ezdeustasuna[...] amets handi haiekin (Irigoien).
|
|
|
Gaurko idazleek ere erabiltzen dute: Gizonak zer ere ereiten baitu, hura biltzen ere du (Olano); Zer ere esango zuen, hura ondo mamurtu behar zuela begitandu zitzaidan (Jimenez); Baina nola deus nere ez denak
|
zer
ere nahi lukeen, hala betetzen nuen neure ezdeustasuna[...] amets handi haiekin (Irigoien).
|
|
|
Eta juntagailua eta erakuslearekin: Zer ere erranen baitu gizonak, eta hura bilduko du (Jauretxe); Bi begiez behatu diozue orok itsasoari, baina ez da zuetarik bat, ohartu denik
|
zer
ere baitzuen espantagarrienik eta hari (J. Etxepare).
|
|
|
Agerian ez den erakusle, adberbio... anaforikoekin: Eta
|
zer
ere galdeginen baituzue orazionean sinesten duzuela, errezibituren duzue (Leizarraga); Zer ere erran baitiezazu, egizue (Leizarraga. Duvoisinek parekoan:
|
|
|
Bestelako perpausekin: Badakigu ezen hark entzuten gaituela,
|
zer
ere eska bagaitez (Leizarraga); Zeren ere bila baitzabiltza[...] sekulan ez duzu Jainkoaren borondatea hain seguratuki aurkituko nola[...] (Pouvreau); Gogoan zer bazuen ere, han erran dituenak ez dira gaizki (Hiriart Urruti).
|
|
|
Berez izena da: Huts handiak eta txikiak egin ditu; Zeren nola etsaiak beti ere zelatan baitaude,
|
zer
ere huts edo falta edireten baitute (Axular); Hutsetik sortu da mundua; Amaren hutsa sentitzen du eta abar. Adjektibo bezala izenekin erabiltzen da:
|
|
|
" Gizonak jakin ezin duenez esan zuen Dagoucinek non dagoen beste batekin elkartuz gero alde biak elkarren berdin egingo dituen erdi hori, maitasunak behartzen duen eta,
|
zer
ere gertatzen den, ez bihotza ez borondatea aldatuko ez den lekuan du gelditu; zeren maite duzuna hain baldin bada zure antzekoa eta zure asmo berekoa, zeure burua baituzu maitatuko eta ez hura".
|
|
|
|
zer
ere baitzuen espantagarrienik eta hari.
|
|
|
Zure jakituriak ez du kaburik. Esadazu; nork bere ondasunez ez al du
|
zer
ere nahi duen egiteko eskubidea. Nik anaiari ez diot eskatu berea duena eman diezadan, baina nirea dudana ez dit utzi nahi hartzen.
|
|
|
" Etsaien artean garenean, behar dira buru beharriak ernatu, zer egiten eta erraiten den behatu. Zeren nola etsaiak bethiere zelatan baitaude,
|
zer
ere huts edo falta edireiten baitute, hura berehala harrapatzen dute, eta are batzutan berreturik, airatzen eta kanpatzen dute. Hargatik erraiten du San Krisostomok:
|
|
|
1984 liburuan dagoena, alegia. ...n iskiluekin, autoan bertan jipoia hartzen hasia, etxekoek ez zekiten lekuren batean itxita eta bost egunez habeas corpus barik, kolpeak, Jiménez, un maketo, no te da vergüenza, quieres tirarte por la ventana, coge la pistola, cógela, un maketo como tú, lorik eza, quién es más abertzale, Arzalluz o Garaikoetxea, quién es más lista, quién es más tonta, la policía española o la francesa,
|
zer
ere erantzunda ostiak barra barra, mehatxuak, jonki bat bat batean ziegan, maskara, elektrodoak, auto lesioak jakako kremailerarekin eskuturretan odola egin arte, Madrilera, mehatxuak berriro, medikuaren bisitak, gora alkandora, kremak, posterrak geletan hala nola Beethovenen aurpegia zuen hura" Si no es un judío..." hitzekin, ez naiz esaldi osoaz gogoratzen, bulegoetan Fuerza Nuevaren...
|
|
|
Hots, ihesi joan zenean lagun haiek hala egiteko esan ziotelako joan zen, zeren mehatxua zetorkion zehazki jakin gabe. Zetorkiona,
|
zer
ere zen, larria zela, horretan ez zeukan zalantzarik. Edozeri aurre egiteko prest zegoen moduan idatzi baitzien gogaide bi haiei:
|
|
|
Horren posibilitatea onartuz gero, Sabino Arana Goiriren biografia guztia, nik hemen esandakoak tarteko, berridatzi. Barinagari
|
zer
ere esan zion, konfesioko sekretupean gorderik galdu da. Bermeon hil zen Barinaga hura, 1946ko abenduaren 16an.
|
|
2022
|
|
|
Zerbait arrotza da. Hala ere, beste zer edo
|
zer
ere bada, biriken azpiko zera hori bestelako forma bat hartzen ari dela iruditu baitzaio arestian, mudatzen ari dela, mutatzen. Samurtasuna dei diezaioke?
|
|
2023
|
|
|
Karrantzan aukera gutxi izango duela pentsatu du, eta, gainera, euskaraz limurtzen ez da inoiz oso abila sentitu Igor. Euskaraz zer edo
|
zer
ere esaten du halakoetan, berbaren bat, esaldiren bat, besteak jakin dezan jakin badakiela, ez dela erdaldun hutsa.
|