|
2000
|
|
|
Gauzak horrela, nahiz eta XX. mendea arte itsaso, ozeano edo ibaietako baliabideak amaiezinak zirelako ustea izan, egunez egun haztegietatiko arrain gehiago jaten dugu, askotan konturatu ere egin gabe, gure etxe eta jatetxeetan. Gai honen gaineko euskal estatistikarik ez dugu, baina Espainiako haztegi arrain produktoreen elkartearen (Apromar) datuen arabera, Espainiako etxe eta jatetxeetan jandako urraburu eta lupinen% 78 haztegietatikoa zen, 1990ean kopuru hori% 4koa baino ez
|
zelarik
. Antzekoak esan genitzake erreboilo, izokin eta antxoari buruz.
|
|
|
Esperientzia piloto baten baitan gauzatu baitzuten, Cabledis kable bidezko enpresak herrian kablea bota zuenean, hain zuzen. 30 katetik gorako eskaintza ordainpekoa
|
zelarik
, amu gisa herri telebista bat sartzea otu zitzaien. Orduan, Zarauzko udala, Foru Aldundia, eta zenbait enpresa pribaturen ekimenez, ZTB abiarazi zuten.
|
|
|
Donostian jaiotako honek txikitatik erakutsi baitzuen bere nortasuna edonoren aurrean eta ondorioak alde batera baztertuz. Ume
|
zelarik
Zurriolako eskolan maistra kastilanoa suertatu eta Salegi euskaraz mintzatzen zen eta gazteleraz oso gaizki hitz egiten zuela hasi omen zitzaien maistra hura esanez basatiak zirela ez zekitelako Cervantesen hizkuntzan hitz egiten... eta Salegi umeak orduan pupitreko tintontzia hartu eta bota egin zion. Maistrak Aldamar kaleko lotu egin zuen eta Jesukristo bezala gurutzatuta utzi zigor gisan.
|
|
|
Eta tartean hainbat joan etorri Estatu Batuetara, Paris eta Londresera, Ozeaniako itsasoetan gerra eginez... soldadu yanki gisa! Hau amaitu zenean Mexikon eta Estatu Batuetan bizi izan zen baina beti ere Europara askotan etortzen
|
zelarik
eta Euskal Herriko egoerari buruz aski kezkatuta zegoela... Franco bizirik baitzegoen.
|
|
|
Kanpotarra, bere nazioarteko politika pertsonala nafarrek ordaindu behar izanen zuten. Justu une horietan, zerga berrien inposaketa ezarri
|
zelarik
, izurriteak nafar populazioaren erdia hiru urteetan hilobiratu zuen. Hots, bizirik gelditu zen erdiak zerga horiek guziei aitzin egin behar izan zien.
|
|
|
Ama eskoriatzarra eta aita bergararra zituen mutikoa, ume umetan joan zen Eibarra eta hangotzat zuen bere burua. Gazte
|
zelarik
, Eibarko Klub Deportiboan esperantoa ikasten ari zenean ezagutu zuen gero bere emaztea izango zena, Arrate Ibargutxi. Ezkondu eta hiru seme alaba izan zituzten:
|
|
|
Bera umea
|
zelarik
, garaile ateratako frankismoaren aurrean jarrera tinkoa agertu zuen arlo guztietan, euskaltzale amorratua izan zen, garaiak horretarako ez zeudenean, politikan inplikatua, kartzela eta deportazioa jasandakoa...
|
|
|
Politikagintzak bete tzen zuen bazter guztietako haize freskoaren guraria; eta amesten genuen iraultzaren aldeko baitan kokatu ninduen, sinismenak eta naturaltasunak ematen duten indarraren poderioz. Egun, topikoa dirudien arren, nazional eta sozial iraultzaren xedeak uztartu nahian eta era berean teoria praxi bilakatu guran, gero urte luzeetan iraun izan duen ibilbideari ekin nion, bera zaharragoa izaki aitzindari
|
zelarik
. LAIA eta KASen sasoiak ziren; eztabaida, formazioa eta pil pilean; HBren sorrerarako ilusio eta itxaropena, atsedenik gabeko lana... baina pozik eta gustura!
|
|
|
Molina Ugarte abokatuaren esanetan, epaia lotsagarria izan zen. Gertakaria izan
|
zelarik
euria burrustan ari zen; karrikan argirik ez zen ia. Hil hurren geratu zen poliziak identifikatu zuen Filipe.
|
|
|
1984an orain artean izan den lehen eta azken Arabako Txapelketa jokatu zen," Txinotxu" izan
|
zelarik
garaile. Gero, Bizkaiarekin batera egin izan da txapelketa, nahiz eta hemendik aurrera ez den hala izango.
|
|
|
Koldo Pastor buru
|
zelarik
, abesbatzak Alacanteko Musika Garaikideko XIV. Nazioarteko Jaialdian parte hartu zuen, hala nola Torreviejako XIII. Topagune Koralean. Halaber," El camino, campo de estrellas" suite koralaren grabazioa azpimarratu genuke, Carlos Etxeberria, Vicent Egea eta Koldo Pastorrek berak konposatutako hiru pieza biltzen dituena.
|
|
|
Alta, barnealdean krisialdi ekonomikoak ohiko jaiotza kontrol tikia zabaldu zuen, hainbat sendagilek ere bultzatua (Gebara, 1599). Ezin dugu ahantzi, era berean, ama nahiz jaioberrien heriotza eguneroko kontua zela, krisialdi gose garaia
|
zelarik
honelako gertakari latzak ugalduz (P. Moreda, 1980) eta ondorengo belaunaldietan" uhin efektua" islatuz.
|
|
|
Egunkaria). Gaztea
|
zelarik
, Ionesco irakurri izanaren eragina aipatzen du. Baina, zentzugabekeria hau irudikatzeko metafora iradokitzaileak, irudi bitxiak, konparaketa etengabeak,... darabiltza.
|
|
|
Bere gizatasun berezia Parisen erakutsi zuen, teologo bezala Elizaren goi mailetaraino ospe eta itzal eraginkorra lortuz eta ziurtatuz. Han
|
zelarik
hain zuzen, 1527 urtean, Rotterdam-eko Erasmok idatzi zion Luis Vivesi, honek Frantziskoren gizatasuna Inkisizioaren aurrean bitartekaritzat har zezan, zeren, haren anai Die gok ere heretikotzat joa baitzuen Erasmo.
|
|
|
Batez ere Zuzenbide Kanonikoan burutu zuen lana du aipagarriena. Orreagako Priorea
|
zelarik
hango administraritza ahalik egokien antolatuz bideratu zuen. Gero Salamanca eta Coimbrako Unibertsitateetan katedraduna izan zen.
|
|
|
Luis XII.aren ordenantza hura baztertzearen ondoriozko gertakaririk beltzena Bordelen ezagutu zen 1609 urtean. Pierre Lancre epaile
|
zelarik
, frantsesik ez zekiten ehunen bat euskaldun emakume sorgintzat epaitzean. Ulertzen ez zuten hizkuntzan zigorpeturik:
|
|
|
Historian hain nabaria zen hutsune horri nolabaiteko konponketa bidea eman nahirik edo, Nafar Gobernuak Ley Foral del Vascuence sortu zuen, Aholku Kontseilua jarriz 1996ko martxoaren 11.ean, 135/ 1996 Foru Dekretuaren bidez. Urralburu presidente
|
zelarik
, honako hitzen arabera aurkeztua izan zen: –Aquellas Comunidades que, como Navarra, se honran en disponer en su patrimonio de más de una lengua, están obligadas a preservar ese tesoro y evitar su deterioro o su pérdida?.
|
|
|
ErregeFernandoVII.akberakere, Gobernuliberalakeragindakoerradikaltzearen beldur
|
zelarik
–1822kootsailaren 7an. ElkargoSantuari? (Santa alianza) laguntzaeskatuzion; huraosatzenzutenestatuekVeronakoKongresuanbildurik, liberalak agintaritzatikbotaetaFernandoVII.a, ahalmenosoabereesku zuela, aginteanberrezartzeaerabakizuten.
|
|
|
14an irakurri
|
zelarik
. Definitorioakbaietza eman zion, baina FraiBartolomek
|
|
|
Ezagutzaren sorrerari buruz hastapeneko gogoeta garatzen ari
|
zelarik
, KarlMannheim aspaldian ohartu zuen, ezen gizabanakoaren eta taldeen ideiak eta errepresentazioak ezin direla isolaturik ulertu. Ideiak elkarren eragile dira, batek besteazehazten du.
|
|
|
Zentzu honetan, hala Philadelphia koAldarrikapenak (1776an) nola 1793ko Frantziar Konstituzioak babestu egin zutenherriek altxatzeko eta matxinatzeko zuten eskubidea, azken hauentzat, eskubideetariko sakratuena eta betebeharren arteko nahitaezkoena?
|
zelarik
.
|
|
|
Garai hartan Max Reinhart antzerki zuzendaria eta S.Friedlander filosofoa ezagutu zituen. Beraien eragina nabarmena da Gestalt Terapian.1926an Karen Horney rekin analisia burutu zuen, hau izan
|
zelarik
, Perls ekpsikoanalisiarekin izan zuen bere lehen kontaktu serioa. Hurrengo urtean K.Goldstein ekin Frankfurt-en laguntzaile gisa lan egin zuen.
|
|
|
Franco zendu
|
zelarik
, diktaduratik jalgitze eta demokrazia formalaren hastearenbitarte horretan, Txillardegik uko egiten dio Tejero-ren putsch militarrera arte iraunzuen eskema manikeoari. ETAren lerro politikoa armadaren boterepean kudeatzen zensozietate batean parte ez hartzeagatik zegoen.
|
|
|
Aitatxi haurra
|
zelarik
|
|
|
Saindu hori mendiko haitzulo batean dago, izenak adierazten duen bezala, eta jende itxurako harri batean itxuratua. Diotenez, gau batez sartu zen bere harpean, gaueko hamabietan, hamabi argiekilan; eta sartzen ari
|
zelarik
, inguru haietako kabalaguztiak orroka eta marrumaka ari izan omen ziren, eta ez omen ziren isildu Sainduhura han sartu arte. Sekulako harrabotsa eta sekulako mugimendua izan zen auzohartan, entzun zutenek ez zuten, segur, miralukua inoiz ahantziko.
|
|
|
Gerrak baldintzaturik, alde errepublikarretik ihesi etorritako zenbait fraide etxeanzela, hizkuntz eskubideak eskatzeko nahiz euskaltzaletasuna agertzeko adore bereziabehar
|
zelarik
, eta fraide talde osoaren atxiloketa bat tartean, mozorro samar jokatubeharra zegoen. Horregatik beragatik ez zen indartu, nahi bezain laster eta lehengopunturaino, komentu etxeko euskararen status a.
|
|
|
ez zen egokieratxarrena Altxatuen gogo bero berrituak azaldu eta indarrean jartzeko. Are gutxiago, berariazko hizkuntzak zituzten Katalunia eta Euskal Herriaren parte bat arerioarekinjoana
|
zelarik
.
|
|
|
Santamaría irakasleak komentatzen digunez, kazeta generoaren kontzeptua 60 urteen hastapenean hasi zen aipatzen, helburu didaktiko batek bultzatuta. Hasieran, prentsa izkiriatuak marka utzi zien informazio generoei, gehienetan mimetismo hutsa erabiltzen
|
zelarik
informazio generoak komunikabide batean zein bestean tratatzeko orduan. Haatik, denboraren poderioz, eta adierazpidea aztertu ahala, sistematizazio hobea burutu da, irratigintzan erabiltzen diren generoak aztertzea egin beharreko jarduera bihurtu delarik.
|
|
|
Orain dela gutxi azpigenero modura izan zen joa, lehenago zenbait albiste nagusi osatzeko datu bilketa hutsa baino ez
|
zelarik
.
|
|
|
Morse alfabetoaren letra (hiru puntu) 3.520 kilometrora hartu zen Ternuan. Marconiren hargailua 122 metroko antena bati atxikita zegoen, antena hau kometa batek eutsia
|
zelarik
; igorgailua, gasolinazko motore batek higituriko generadore batek ibilarazten zuen eta antenari hirurogeita bana metroko lau tantaik eusten zioten. Dena den, zerbitzua komerzializatzeko garaia ez zen iritsi 1907 urtera arte.
|
|
|
goi mailako irakaskuntzaren antolaketa eta irakasleei eskatuko zitzaien eta Estatuak eman zien agiria. Nahiz eta azken puntu hau oinarrizko irakaskuntzan materialki ez bete, irakasle corpusaren helburua90 gauzatuko zen? École normale supérieure, ren sorrerarekin, hezkuntza sistemaren eraikuntza prozesua funtsezko zutabeaz hornituko
|
zelarik
.
|
|
|
Oro har, honen guztiaren garrantzia honetan datzala esan daiteke: Estatuaren aldetik hezkuntza administrazioaren antolaketa eta bere pertsonalaren estatutua (egitura hierarkiko eta zentralizatuaren barruan?. Grand Maître?,. Conseil de l' Université?,. Inspecteurs généraux?, etab.) zehaztu ziren, eta, baita funtzionamendu arauak eta ikasketa planak ere, uniformizazioa nagusitu
|
zelarik
(egia da, oraintxe bertan aipatu dugunez, oinarrizko irakaskuntzaren zutabea kolokan geratu zela, baina, edozein eratan, sistemaren koadro instituzionalaren barruan sartu izateak, lehenengo irakaskuntzaren gai honek Estatuarentzako zuen garrantzia adierazten du). Azken finean, Estatua arkitekto handiaren moduan agertzen zaigu:
|
|
|
Laburbilduz, XIX. mendean zehar irakaslearen gizarte maila hobetu egin zela esan daiteke, Estatuaren zuzendari jokamoldea zela medio; nekazari jatorriko irakasleak promozio sozialerako bidea aurkitu zuen? école normale, tan, denborarekin nekazari gizarteetako elitearen parte izatera iritsiko
|
zelarik
. Horrela, Prost en106 iritziz, Estatuarekiko identifikazioa bultzatzen zen, eta, mentalité spécifique, ari eman zitzaion hasiera; hots, talde mentalitatearen aurrean gaude, komuna zen ideologiaren aurrean, irakasleek gorputz solidarioa osatzen zutelarik.
|
|
|
Edozein eratan, prozesu horren nondik norakoak ezagutzeko, nazioaren eraikuntzara zuzenduriko xedeen azalpena ezinbesteko baldintza dugu. Horrez gain, nahiz eta iraultzaileen eginahalak porrotarekin aurrez aurre egin, XIX. mendeko hezkuntza politikan aurkituko ditugun gai nagusi gehienak planteatu eta eztabaidatu zituztela esan behar da, horren eragina nabarmena izan
|
zelarik
.
|
|
|
ezartzeko emandako agindua azpimarratu genuke; eskola horietan, irakurtzen eta idazten irakasteaz gain eta inongo hizkuntzarik aipatzen ez zenez, pentsatu da legegileek gaztelania soilik zutela buruan, besteak beste, herritarraren betebeharrei buruzko irakaskuntza nabarmentzen zen. Baina, beharbada, guztien artean garrantzirik handiena izango lukeen artikulua liberalismo espainiarrak hezkuntza arloan izan zuen uniformizatzearen helburua zehazten zuena litzateke(. El plan general de enseñanza será uniforme en todo el reino,...?, 368 art), Konstituzioaren irakaskuntza ere aipatzen
|
zelarik
. Edonola ere, ez da gutxietsi behar, guztiz berria zen irakaskuntza plan orokorrari erantzuteko helburua burutzeko sortu nahi zen ikuskaritza tresnaren garrantzia, horrek garbi asko erakutsi baitzuen Estatuak irakaskuntza kontrolpean izateko zuen asmoa(. Habrá una dirección general de estudios,..., a cuyo cargo estará, bajo la autoridad del Gobierno, la inspección de la enseñanza pública?, 369 art), edota, nazioa?
|
|
|
Gure iritziz, hemen azpimarratu litzatekeen errealitatea honako hau dugu: aipatutako ezaugarriak zituen Estatuak, kontrolaturiko sarearen sorrerari ekin nahi zion, sare hori guztiz funtsezkoa
|
zelarik
,, batasun nazionala, gauzatzeko oinarrizkoa zen Estatuaren praxi politikoaren isla zen neurrian.
|
|
|
Horrez gain, eta gehiegi luzatu gabe, irakaskuntza hiru mailatan egituratu zen, oinarrizkoa herritar, espainiar? guztientzat pentsatua izan
|
zelarik
. Estatuak lehentasuna eskaini zion oinarrizko irakaskuntzari, hau nazioaren etorkizunaren giltza baitzen.
|
|
|
Hain zehatzak ziren aginduek, gure ustez, oso adierazgarria zen egoeraren aurrean jartzen gaituzte; gainera, zehaztasun hori eskola pribatuei legean eskaintzen zitzaien arreta eskasarekin konparatzen badugu (bigarren mailako zentro pribatuekin gertatzen ez zen bezala), diagnosi interesgarria egiteko moduan aurkituko gara. ...13) derrigorrezkoa zen oinarrizko eskolaratzearen erronkari erantzuteko Estatuak zuen ahulezia (ezina esango genuke) erakusten dute eta ez dezagun ahaztu, gobernu berak ezarritako derrigorrezkotasunaz ari garela; azkenik, nahiz eta esandakoa nabarmena izan, ezin da ukatu jokamolde hark zuen penetrazio nahia erabatekoa zenik, horretarako behin eta berriro aipatu dugun administrazio egituraz baliatu
|
zelarik
.
|
|
|
Lehenengoan bi epealdi bereiz daitezke, bata bi urtekoa, eta laukoa bestea;, estudios generales? egiteko, oinarrizko lehenengo irakaskuntza osoa gainditzea nahitaezkoa zen, horretarako azterketa egin behar
|
zelarik
bederatzi urterekin, beraz (17 art); ondoren hurrengo lau ikasmailak egin eta gaindituz gero, behin lehengo biak gainditu eta gero noski,. Bachiller en Artes, izeneko titulua eskuratu ahal izateko azterketa egiteko aukera zegoen (23 art), unibertsitateko atea zabal zezakeen titulua hain zuzen (26 art.).. Estudios de aplicación?
|
|
|
irakasleek ez zuten inolako ordezkaritzarik junta haietan. Baina, bere ustez, gobernadore eta alkateen boterea zen alderik larriena, botere hau garaiko jauntxokeria eta absolutismoaren testuinguran ere irakurri behar
|
zelarik
. Cuesta k ere antzeko zerbait dio:
|
|
|
Estatuko funtzionarioa izateko irakasle eskolak beteriko funtzioa guztiz garrantzitsua dugu. Moyano legeak, irakasleria publikoaren erregimen orokorra arautu zuen atalean, irakaskuntzaren jarduerarako sistema uniformea ezarri zuen236 Oinarrizko irakaskuntzan ziharduten irakasleek, nahitaez, zegokien titulazioa izan zuten (180 art.) 237, horretarako probintzia guztietako hiriburuetan, escuela normal, a izango
|
zelarik
(109.art.), hauetako irakasleak prestatuko zituen Madril go. Escuela Central, harez gain238 Behin titulua eskuratu eta gero, aparteko garrantzia izango zuen, bestalde, irakasleak izendatzeko ezarri zen sistemak:
|
|
|
Baina honetaz zerbait esan aurretik, azpimarra ditzagun ikuskaritzaren inguruan ezarri ziren ardatz nagusiak. Alde batetik, Estatuaren zuzendaritza beste edozein ezaugarriren gainetik nabarmentzen
|
zelarik
, ikuskaritzak guztiz zentralizatua zen administrazio egituraren barruan bere leku protagonista zuen. Arestian esan dugun moduan, goreneko administrazioa finkatzeko momentuan Estatuak ezarritako kontrola oso zorrotza bazen ere, kontrol hori erabatekoa izango zen etorkizunean, aparteko garrantzia izango zuten. Juntas de Instrucción Pública?
|
|
|
Estatuak hartutako konpromisoak, edozein eratan, ez zuen iraun aldaketarik gabe. Esan daiteke 1868 arte oinarrizko printzipioek iraun zutela, baina ordutik aurrera laizismorako joera nabarmena izan zen Estatuaren aldetik, honen eta Elizaren arteko eskola gerra Estatu espainiarreko hezkuntzaren historiaren ardatz nagusienetariko bat izango
|
zelarik
.
|
|
|
" Eskain ezazu ezinezkoa". Eta okerrena zen, beraz, memoriak beti zoritxarreko bost hizkietara eramaten zuela, eta beraien artean bizi
|
zelarik
zituela paretak inoiz bota, ezta ñabardura txikiak erre ere. Ahaztu nahiak gogoratzea dakarrelako ezinbestean.
|
|
|
‘Non dago? ’ Eta burua ezker eskuin mugitzen zuela, ihardetsi zidaan: ‘Ezin erran diat, zeren... ’ ‘Zeren, zer...? ’, zirikatu nian berriro; baina, orduan, aitona zinez haserretu zitzaidaan eta, aulkitik altxatzen
|
zelarik
, erran zidaan: ‘Aski duk, Joanikot!
|
|
|
Nire adinekoa edo
|
zelarik
, burutsu eta adimendutsu zen Jesus, sinagogako doktoreen doktore eta jakintsuen jakintsu, baina nago ezen berak ere ez ziola osabari hirugarren lezione hartarik fitsik ere endelegatuko, enekin batean egon izan balitz; baina nola, alde batetik, ekialdeko leihotik ilargi zuria deika ari baitzitzaigun, bere sekeretutxoak erakutsi nahian, nik uste, eta nola, bertzetik, teleskopiotik behatzea zen ene ... Eta hark, orduan:
|
|
|
Eta erran dizut ezen, jaun Marcelek utzi zizkidan liburuen artean, Sarako maisuarena zegoela. Eta, hala, hura Baionarat itzuli
|
zelarik
—non, derradan bide batez, handik gutirat hil baitzen—, liburua gainetik behatzen hasi eta... ikusi ez nituen, bada, bat batean, ohar haiek, hainbat orritan eginak! Gehienetan marra bat zen, paragrafo baten goiti beheitikoa hartzen zuena, eta orrialdearen ezkerreko bazterrean —in margine— trazatua; ezkerretarago, berriz, marratik harat, hitz bakar bat, maiuskulaz:
|
|
|
Egun hartako irakurraldietarik batean, Aaronen eta Faraoiren sazerdoteen arteko auzia kontagai duen Bibliako pasartea oroitarazi ziguten: pasarte hura, zeinean aditzerat emaiten baitzaigu nola Aaronek erdietsi zuen, Jehovaren garaziaz, eskuan zeramàn makila suge bihurtzea, baina baita nola egiptoarren Jainkoa ez zen gutiago izan, halako suertez, non bertze hainbertze erdietsi baitzuten haren sazerdoteek ere beren eskumakilekin, harik eta sugeak borrokan hasi eta Aaronenak egiptoarrenak irentsi zituen arte, frogatzen
|
zelarik
, gisa hartan, ezen israeldarren Jainkoa zela egiazko eta zin zinezko, eta ez egiptoarrena.
|
|
|
Aita Bartolome Ziaurrizkoa zeritzan misionest ezaguna —zeina izan baitzen don Frantziskoren eta jaun Marcelen ondotik izan nuen hurrengo prezeptorea, azkena, eta zeinaz aitzinago luze solastatzeko parada izanen baitugu— Urbiainerat etorri lehen aldian, hunkiturik utzi zituen eliztarrak bere sermoi distiratsu haiekin, halako tailuz, non, konfesioneen eguna iritsi zenean, harekin nahi izan baitzuten urbiaindar guztiek, don Frantzisko bazter uzten zutela; zeren bi errenkada zeuden han: bata, aita Bartolomerekin aitortu nahi zutenena, luzea, inurriena baino luzeagoa; bertzea, don Frantziskorena, laburra, jondone Pedro Ermitauak bere haitzuloan hartzen zituen bisitariena baino laburragoa; ordea, ikusirik zein betilun ateratzen ziren aita Bartolomerekin konfesatzen zirenak, berehala iragan ziren errenkada luzean zeudenak don Frantziskorenerat, luze zena labur egiten
|
zelarik
, eta labur zena luze, minutu guti batzuen buruan. Eta, oroitzen ez badut ere don Frantziskok jarri zuen aurpegia, betilun imajinatzen dut alde batetik, ikusirik zer penitentzia zetorkion gainerat jende uholde harekin, baina baita betilunetik betargirat egiten ere bertzetik, loratzen zitzaiolarik, finean, ezpainetan, irri ezkutu bat, zeina izan baitzitekeen, hitzetarat bihurtua, apezak eliztarrei xuxendu komentario balizkoa, malizios bezain inozenta:
|
|
|
Eta erabiltzen hasi zen, halaber, ikatz begetalaren ordez, ikatz minerala, Ingalaterratik kontrabandoan sartzen zuena —untzijabe ingeles baten zerbitzuei esker, baita Piarres Oihartzabal kapitain baionarraren zerbitzuei esker ere, zeinaz behin baino gehiagotan mintzatuko bainatzaizu aitzinago ere— eta sutegietako suaren garra sendotzen eta hobetzen zuena, produktuen kalitatearen onerako. Eta permatu eta entseiatu zen, handik harat, produktu haiek guztiek ahalik eta merkaturik zabalena izan zezaten —erosleen sareak fintkatzerat eta haien hedatzerat, alegia—, eta, hala, Espainiako, Frantziako, Italiako, Ingalaterrako, Flandriako eta bertze hainbat herritako handikiekin eta merkatari dirudunekin harremanetan ipintzen
|
zelarik
, lagun egin zuen, behin batean —Frantzia eta Espainiako gobernuak 1659.ean Faisaien uhartean sinatzen ari ziren Pirinioetako Bakearen sasoinean, hain zuzen ere—, Villagrandeko dukea, zeinaganik erdietsi baitzuen, hurrengo urtean, tratu biribil hura, aitak jauregiko ardura hartu eta lauzpabortz urterat: ehun kanoi eta bi mila fusil —edo xixpak, zeren xixpakoak baitziren— Espainiako armadarentzat.
|
|
|
haietarik bat kalonje bat zen, don Claudio izenekoa, dukearen konfesorea zena eta dukeak bidaia guztietan eramaiten zuena, badaezpada, zeren nehork ez baitaki zein izan daitekeen Jainkoaren nahia eta borondatea, eta dukeak bere ondoan nahi zuen hura heriotzako orenean; bertze biak, berriz, bi toreatzaile haiek ziren, Curro Banderas eta Paco Corrales zeriztenak: azken honek torero ausart bezain adoretsuaren fama zuen —ongi irabazia, bertzalde, kontatzen ziren erdiak egia izaitekotan—, zeren erraiten baitzen, konparazione, ezen, ehun zezenez goiti toreatu eta lau adarkada larri izan zituela, eta ehunez goitiko haien artean hiru zezen hil zituela, haiek toriletik atera bezain sarri, paratzen
|
zelarik
, hartarakotz, toriletik beretik hamar bat urratserat, hanka bat belauniko, lantza eskuan tinko... eta harekin egiten ziola buru zezenari, zeina, bere lasterraldian, lantza topatu eta ziplo eroriko baitzen, toreroak bere" lantzean" asmatzekotan, noski; edo, huts eginik, toreroa bera harrapatu eta adarkatuko zuen zezenak, inarrosiko zuen airean itzulipurdika, hilko zuen segurki.
|
|
|
Bertze nonbait erran dizudan bezala, Frantziako erregeren eta Espainiako infantaren ezkontza sonatu hartarik itzuli
|
zelarik
, behin baino gehiagotan aipatu izan zigun aitak nola Villagrandeko dukeak promes egin zion ezen markes tituluarekin sarituko zuela, baldin berarekin eginikako tratua —ehun kanoi eta bi mila fusil Espainiako armadarentzat— behar bezala konplitzen bazuen, hurrengo lau urteetan. Eta gau hartan, bada, afalorduan, hala mintzatu zitzaion dukea:
|
|
|
" Haatik, zer gertatuko litzateke, baldin biharko egunean Rafael, Botticelli edo Velázquez bezalako pintore handi bat banintz...?" Harik eta egun batean, Pedro frogatu nahian edo, aitak erran zion arte: " Ordea, hi izanen haiz herederoa, eta, beraz..." Baina Pedro orduan ere ez zuan isildu eta, aitaren aitzinean belaunikatzen
|
zelarik
, hala ihardetsi zioan: " Eskertzen diot berorri konfiantza, aita, primutasun eskubideak ene bizkarraren gain jarri dituelako, primua ez naizen arren.
|
|
|
...ntatuko dizudanaren ulertzeko, jakizu ezen osaba, alde batetik, zuhurra zela eta buru argia, baina zuhurra zen neurrian zela, bertzetik, jostetari emana, zeren eta biziki maite baitzuen josteta, halako moldez, non zuhurtziak osaba periletik itzurtzerat eramaiten zuen neurri berean eramaiten zuen jostetak perilaren ontzat hartzerat eta perilaren mugetan ibiltzerat, muga iragaiteko arriskuan jartzen
|
zelarik
, ez noiznahi den, baina bai noizik behin. Hala erranik, kontradikzione bat lidurike, baina kondizione bikoitz hura osabaren baitaren baitakoa zen.
|
|
|
Eta nik diotsuet: baldin gazte
|
zelarik
koadro horiek egiten bazituen, zer ez ote du eginen gaur egun, hainbertze urteren buruan.... Haren txakurrak koadrotik paseatzerat aterako dituk, segur...!
|
|
|
Eta, aitak akabatu orduko hizketan hasten
|
zelarik
, zeren eta huraxe izan baitzitekeen modurik onena aitaren zalantza gorpuz ez zedin eta ez mami, osabak erran zuen:
|
|
|
Ohartu ote zen, bada, osaba Joanikot, zalantzaz josia nengoela eta ez nekiela norat jo, nahiz eta iduri egin nezakeen ezen osabaren kide ezin leialago nintzela? ...n nuela gerla hura ene hautua egin nezanean eta alde baterat edo bertzerat jo... zeren eta, Italiarantz abiatu aitzineko denboraldi laburrean, behin baino gehiagotan ikusi izan bainituen aita Bartolome etorri berria eta osaba Joanikot kontrakarrean, buruz buru, etsai ozpinduak balira bezala, nor bere muturrean, urrats bat bera ere gibelatu gabe, batek antsiarik ez zuenaz antsiatzen eta enkoniatzen
|
zelarik
ber tzea.
|
|
|
...te ko apezarekin baino gehiago, Sancho Panzarekin konparatu nahi nizuke don Frantzisko, arestian bezala, eta, horrela, derradan ezen, don Ki xote Mantxa koa ren ezkutariak bezala, gure apezak ere bere astoa zuela, eta, hark bezala ere, bere ateraldi zorrotzak zituela, erran komunez eta errefrauez hornituak eta errekaitatuak; baina, aldiz, frankoago eta eskuzabalago zen eta, zuenarekin kontentatzen
|
zelarik
, aitzurraren berdin nahian dabilen jorraia ez bezala, ez zuen beregainezko eta ezinezko insulekin amesten: erran nahi baita ezen gehiago bizi zela eliztarrei beha bere buruari baino, ebanjelioko parabolako artzain onaren molderat.
|
|
|
Eta, oilasko erdiaren bularraldearekin hasten
|
zelarik
, erran zuen:
|
|
|
—Halarik ere, ez diat ulertzen zergatik ez hion amari bisitarik egin, aita hilez gero... eta are gutiago ulertzen diat nola ez hintzen itzuli hire anaia Timoteo hil zenean, zeren eta, hura hil
|
zelarik
, hihaur baihintzen berriro etxeko heredero...
|
|
|
Gerorat jakin nuenez, patuak, edo halabeharrak, bizimolde gogor bezain gaitzetarat eraman zuen Elbiraren ama, zeren, hamabi anai arrebetako familia pobre batekoa
|
zelarik
, burdel batean akabatu baitzuen, etsimendu handian, hamaika desengainuren ondoren. Baina han, noiz eta alaba bat izan baitzuen, bizimolde haren uzterat deliberatu zen, jo zuelarik, hartarakotz, bere lehengusina batenganat, zeina Uraitzeko klaratarren komentuan baitzegoen, moja.
|
|
|
" Ongi da", zeren ez bainion, badaezpada ere, behatu. Baina, beltzuri egin bazion ere, nola egin baitzion segurki, ez dirudi napolitarrak haren berri izan zuenik... halako suertez, non, hitz batzuk bertzeekin josten hasten
|
zelarik
, irri ezin zabalagoa betartean, san Jenaroren mirakulu ezin mirakulutsuago hura kontatu baitzigun: nola sainduak otso bihurtu zuen damurik ez zuen bekatari handi bat, eta nola ehiztari batzuek otsoa hil zuten azkenean, bekatari handi hura infernurako bidean jartzen zutela.
|
|
|
Ordea, napolitar oilartuak berehala apaldu zuen bere behakoa eta mahaiari beha jarri zen, erranaz damutua iduri. Eta, hala, oilarra oilotzen
|
zelarik
, oiloa oilartu zitzaigun: erran nahi baita ezen, napolitarra makurtzen ikusi bezain sarri, osaba hazi zela.
|
|
|
hartu nituen osabaren poltsatik bi erreal zilarrezko, beztitu nituen beztimenda erantzi berriak, eta jaitsi nintzen beheiti, ostatuko jangelarat. Eta napolitarra arraitu eta alegeratu egin zen ikusi ninduenean, zeren, kantatzen ari
|
zelarik
, keinu abegikor bat egin baitzidan. Eta, kanta akabatu zuenean, gitarra izterren gainean paratu — bularraren eta mahaiaren artean—, eta solasean hasi zitzaidan, gau hartan gertatuak argitu nahian edo.
|
|
|
Eta, lehen ahamenean nengoela, hamar bat urteko neskatxa bat galdez hurbildu zitzaidan: aingeru baten aurpegia zuen, baina zangobakarra zen, eta makulu baten gainean zebilen; eta, ene aitzinean gelditzen
|
zelarik
, galtzarbea makuluan bermaturik, eskua luzatu zidan. Eta nik, esku keinu batez, aldamenean jartzeko erran, eta nuena eskaini nion, bion artean bana genezan amoreakatik.
|
|
|
Eta, hari beha paratzen
|
zelarik
, sententziatu zuen:
|
|
|
Eta, aditurik osabaren hitzak, oroitu nintzen, bat batean, Pedro Huizik Italian kontatuaz, noiz eta, Domenico Vicentini pintorearen laguntzaile
|
zelarik
, galdetu baitzion bertze laguntzaileetarik bati —Lucari—, ea maisu handi bat izaiteko bidean ote zegoen... zeren hura izan baitzen Lucak Pedrori eman errepuesta ere: " Zer nahi duk, egia erraitea edo gezurra?".
|
|
|
Irri karkara betartean izozten zitzaiola, zaldun errabiatua are errabiatuago jarri zen, eta, bere lagunei beha paratzen
|
zelarik
, erran zuen:
|
|
|
Baina zaldun harro eta arrogant hura, bere lagunak ere irri karkaraka ikusi zituenean, are gehiago harrotu zen, eta, halatan, ezpata biluztu, eta, gipuzkoarrari beha paratzen
|
zelarik
, ezin inpertinentkiago erran zuen:
|
|
|
Eta, buruz ezetz erraiten niola, Axularri buruzko ipuin harrigarri hura kontatu zidan: ...eta bertze lagun batzuekin, eta nola, ikastekoak ikasi ondoren, ikasleetarik batek geratu behar izan zuen deabruaren zerbitzuan, beronekin egin tratuaren arabera; eta ikasleek hartarakotz zotz egin zuten, eta Axularren anaietarik batek geratu behar izan zuen; eta, orduan, anaiaz urrikaldurik, Axularrek erran zion deabruari ezen geratuko zela bera, haren orde; eta, anaiaren orde han berean geratzen
|
zelarik
, manatu zion deabruak Axularri ezen atera zezala ura osin batetik, baliaturik galdara batez, zeinak baitzuen hondoan galbahe bat, eta manatu zion, halaber, ezen, noiz eta galdetzen baitzion non zegoen, ihardets zezala Axularrek: " Hemen nago!"; baina, orduan, nola gartzela hartarik eta trabailu ezin nekeago hartarik ihes egin nahi baitzuen, bururatu zitzaion Axularri ezen bi hitz haiek irakatsi behar zizkiola galbaheari; eta irakatsi zizkion Axularrek galbaheari bi hitz haiek eta, hala, Etsai urrun samar ikusi zuèn egun batean, pentsatu zuen ezen hura zela bere ordua, eta entseiatu zen, ondorez, handik itzurtzerat eta ihes egiterat; eta bazihoan Axular kanporantz, eta galdetu zion deabruak:
|
|
|
Hasteko, burdina goriz markatu eta zigilatu ninduten sorbaldan, hura izan
|
zelarik
neure kalbario partikularraren lehen pausoa eta urratsa, mundu eta denbora ilun hartan.
|
|
|
...raturik bezala! —; hark irakatsi zizkidan hegaztien eta piztien mila istorio jakingarri, baita haien gordelekuen atzemaiten ere, han eta hemen uzten zituzten aztarnei jarraikiz, zeren laket baitzuen haien ohiturak studiatzea, ehiztari eskasa bazen ere, bertzalde; hark irakatsi zizkidan Grezia eta Erromako historiako hainbat enperadore, filosofo eta bertze hainbat heroiren anekdotak, baliatzen
|
zelarik
, hartarakotz, etxeko orkumeei —bai ehizakoei, bai jauregia begiratzen zutenei— jartzen zizkien izenez; hark irakatsi zidan soketan goiti egiten, baita zuhaitzetarat ere, urtxintxa baino fitezago eta arintkiago, zientzilari bat trabailu haietan ikusteak arrotz eta estrainio balirudike ere; hark irakatsi zidan, finean, lurra biribila zela, eta ilargia satelite bat, lurraren inguruan birak...
|
|
|
Eta neurri hura erabiltzen zuen, konparazione, grabitatearekin loturik egon zitezkeen hainbat mugimendu studiatzeko, hala nola erortzerat uzten zuenean brontzezko bola tipi bat zortzi cubitumeko ohol inklinatu batetik, zeinak kanal luze bat baitzuen, brontzezko bola desbidera ez zedin. Eta, orain handik eta orain hemendik erortzen uzten zuela, neurtzen zituen distantziak, neurtzen zituen, halaber, denborak, eta ondorea izaiten zen ezen distantziak denboren karratuekin loturik zeudela, oholaren inklinazinoa edozein
|
zelarik
ere.
|
|
|
Baina basurdearena ustekabekoa izan zen. Izan ere, abiatu
|
zelarik
tigrea untxi baten gibeletik, gertatu zen ezen untxia basoan sartu zela eta halatsu egin zuela tigreak ere untxiaren gibeletik... baita gure aitak ere, haiei zerraiela. Ordea, handik gutirat itzuli zen aita.
|
|
|
Eta, bozkarioaren bozkarioz, gau hartan ere amets egin nuen ezen frantsesak eta napolitarrak gerlan sartu zirela berriro, eta hain izan zela handia eta gogorra gerla hura, hain krudela eta bihotz gabea, non, hondarrean, guztiak hil baitziren, batzuk eta bertzeak; eta, akabatzen
|
zelarik
gerla hura hain modu penagarrian, ikusi nuen neure burua, bat batean, gorpu haien artean aitzina egiten, aitzina eta aitzina...
|
|
|
Eta, eguraldi eguzkitsuetan bere bi makuluen gainean atariko epelerat biltzen
|
zelarik
, eta esertzen zelarik kanpoko jarleku luzean, zeinak jauregiko aitzinpareta baitzuen bizkartoki, erraiten zigun:
|
|
|
Eta, eguraldi eguzkitsuetan bere bi makuluen gainean atariko epelerat biltzen zelarik, eta esertzen
|
zelarik
kanpoko jarleku luzean, zeinak jauregiko aitzinpareta baitzuen bizkartoki, erraiten zigun:
|
|
|
Eta solasaren beroan hitzak hantzen eta hanpatzen zituela, gehiegikeriak eta soberaniak gainez eginik, Iruñaz mintzatzen hasi zen, Nafarroako erresumako hiriburu zaharraz. Eta Iruñaren ederra haren mihian, ondorez, mila aldiz ederrago egiten
|
zelarik
, halako suertez non baitzirudien ezen ez zela Iruñaz ari, baina Parisez edo Erromaz, honela eleztatu zitzaigun ondotik:
|
|
|
—Pedro gazte sutsua zuan, pintatzeko eta beregainezko zaletasuna zuena, eta gauzak hatsarretik argi izan zituena, zeren eta, haur
|
zelarik
, pintore bat heldu baitzen Ubarnerat, koadro baten egiteko enkarguarekin, elizako erretaula edertzeko asmoz —erran zidan behin batean osabak, haren jarraikian argibide guztiak emaiten zizkidala—: Baina, harien ongi lotzeko, derradan lehenik ezen Pedroren aitak, Abel Huizik alegia, parte hartze xuxena izan zuela elizak pintoreari eskaini zion enkarguan, batetik Abel Huizi bera zelako, hain zuzen ere, Ubarneko herriko etxeko sekretarioa denbora hartan, eta, bertzetik, kargu hartaz baliatu zelako alkatea konbentzitzeko, honek elizari bere laguntzatxoa eman ziezaion, herriko etxearen izenean...
|
|
|
Gertaki guztietarik, halarik ere, harako hura datorkit bururat nabariro, noiz eta ama, Mattin eta hirurok osabaren studiorat joan baikinen, paratzen
|
zelarik
ama ere izarrei beha teleskopiotik. Eta oroitzen dut, batik bat, nola gelatik alde egiterat gindoazenean, eman zizkion amak eskerrak osabari, luzatu zion eskua, eta osabak muin egin zion... eta ilargiak amaren iduria argitu, eta haren betartea bertze ilargi bat bihurtu zen, biribil biribila eta irriz zirudiena, odolean ilbetea egin izan balitzaio bezala.
|
|
|
aspaldi nenbilen gerritik libra pare bat koipe soberan nuelako ustean, eta atzokoak ez zidan kalterik eginen... —eta, paratzen
|
zelarik
kondesari beha, zeina dukesa baino gizenago baitzegoen, erran zion—: Zuri ere ez zitzaizun, bada, gaizki etorriko...!
|
|
|
Baina osabak ez zidan hitzik ere erran, munduko zientzia guztia ezpainetan mututu eta hitz gabetu balitzaio bezala; ordea, aitona hil
|
zelarik
, hala erran zidan:
|
|
|
...re zalantza hura, eta kezka hark eta antsiak bere buruaren bakartzerat eraman ote zuen, eta kontsideratzerat, halaber, ezen gezur handi hura zela bere hobi eta sepultura, halako tailuz, non deliberatu ere baitzen isilik egoiterat, eta bere hitzak eta are bizitza ere isiltasun hartan ehorzterat, harik eta egun batean, kezkak kezkaturik eta antsiak antsiaturik, barrena lehertu zitzaion arte, jartzen
|
zelarik
katolikoen eta protestanten aurka, eta erraiten zituela birao iduriko hitz haiek: " Katolikoek eta protestantek, guztiek ere ipurdian zuloa...!"?
|
|
|
—Zaude lasai —erran zidan taldeburuak—, zeren, ongi dakizunez, ezin trebeagoak eta ezin adituagoak baikara bertzeen ahoa hersten, eta deabru horri ere berehala hertsiko diogu berea... —eta, taldeburua irri karkaraka hasten
|
zelarik
, guardietarik batek sare bat atera eta hedatu zuen, baita sare hartaz txakurra meneratu ere, bertze guardia batek Lutherori muturrean uhala ipin ziezaion amoreakatik.
|
|
|
Eta, hala, sermoirat iritsi ginen, eta jaun inkisidoreak oroitarazi zigun zein inportanta eta zein munta handikoa zen bekatari desbideratuen salatzea, haien amoreakatik eta Jainkoaren amoreakatik, elizak bide zuzenetik bidera zitzan, nola artzainak bere ardi galduak. Eta, heresiaz mintzatzen hasten
|
zelarik
, erran zuen: "...
|
|
|
Baina, orain bahoa edo bihar bahoa, gure adioa alegrantziazkoa izan ledin nahi nikek... Izan ere, desterrua ez duk lur bat, guganik kanpoan dagoena, baina gure baitakoa, zeren desterru handiagoa dik etxean dagoenak, baina burua beheiti, ezen ez etxetik kanpoan dagoenak, baina burua goiti —eta entseiatzen
|
zelarik
ezpainetako nekean irri bat marrazterat, erran zuen—: Bai, hoa lasai; izan ere, gorputzez urrunduko gaituk, baina ez arimaz, zeren gure arimak bat dituk hik egin berri duan koadroaren laukian.
|
|
|
Ez genuen, ez, guti edan, gau hartan bortz guardiek eta nik! Osabak, aldiz, deus guti, baina horrek ere ez ninduen harritu, zeren, gartzelatik itzuli
|
zelarik
, baikenekien ezen arnoak urdailean kalte egiten ziola eta bihotzerrea sortzen.
|
|
|
Halarik ere, urduri nengoen, oroz gain... Eta, hala, kontzientzian gorderik nuen harra eta betiko harra entseiatzen
|
zelarik
urduritasun hura bere alde eta fabore jartzerat, berriro erran zidan ezetz eta ezetz... eta ezezko haiei buru egiteko ez nuen pitxertxoa kurka batean edatea baino erremedio hoberik ediren. Hura ikusten zuelarik, esku zartaka hasi zitzaidan neska, erraiten zidala:
|
|
|
Ez dakit Mignonek erran zizkidanetarik, neure dohainen eta neure bertuteen alderakotzat, bihirik ere egia izan ote zen, ez dut uste; aitzitik, uste dut ezen hura zela haren egitekoa: nitaz ahalik eta gorakien mintzatzea, aisekiago eta errazkiago engaina eta atrapa ahal izan nintzan; bere buruaz ari
|
zelarik
, berriz, ez zitzaidan imajinazino eskasagokoa iduritu, haren kontakizuna lekuko. Zer kontatu zidan, bada?
|
|
|
Ai, nola izan nintekeen hain sinple eta inozent...! Halarik ere, orain pentsatzen jartzen naizela, nork daki hark errana edo erranaren zati bat bederen —jende printzipalarekin zituèn harremanez ari
|
zelarik
, konparazione— egia ez ote zen, zeren eta hura ez baitzen emazteki menditik edo basotik jaitsi berria, ez arrunta eta ez zakarra, bere moduetan eta maneretan; aitzitik, dotorea eta eleganta zen, zibiltasunaren arauak ezagutzen zituena, hitz errazekoa, aho xuri eta ele ederra; eta kontent zirudien bere ofizio hartan, bertzalde, zeren eta, galdegin nionean zoriontsua ote zen mundu hartan, hala... " Bai, mon petit.
|
|
|
Baita maisuen maisu hark ere, zeina baitzen Aristoteles handia. Zeren baitirudi —baldin hari buruz errana egia bada— ezen maisua puta batez amorostu zela eta honek manatu ziola jar zedila laur ointka eta eraman zezala bizkar gainean Alexandro Handiaren aitzinerat, zeina baitzen Aristotelesen dizipulu... eta, jartzen
|
zelarik
maisua haren menerat, paseatu zuen, finean, zangalatraba, mando bat iduri, emazteki lizun eta desonest hura, haren nahiaren eta gutiziaren betetzeko... zuk ere nehoiz adituko zenuen bezala, jaun André.
|
|
|
Eta nik pentsatu nuen, kapitaina hura erraiten ari
|
zelarik
, ezen banekiela nola ihardetsiko niokeen, baldin hitz haiek urte pare bat lehenago erran izan balizkit: ihardetsiko nion ezen haiek guztiak agure zahar urtatuaren desenkusak zirela, hain bainengoen haragiak itsuturik; orain, aldiz, pentsatzen nuen ezen jakintsu baten hitzak izan zitezkeela.
|
|
|
Hala ere ez zidan eskertu bere borondateari muzin egina. Anestesiaren eraginetik kanpora gelditu
|
zelarik
, umearen zintzilikario nabarmenak ere arazo izan genituen, ekografia bat bakarra egin gaberik alaba heldu zela segurtatu baitzioten" Zentroko" espezialistek. Ulertzekoa da Kristinaren dezepzioa, Afrikako eta Ameriketako herririk galduenetako amatasunaren jainkosen izenak erabiliak baitzituen, hilabete horietan, umeari eman beharreko graziatako.
|
|
|
Haren oroimen zehatza goraipatzearren zerbait errateko egokiera nuen, baina hark, begitarte zeremoniatsua berreskuratuz, lehengo eguneko itxarongela berberean sarrarazi ninduen, nik hitz doiak aurkitu baino lehen. Kanporatu
|
zelarik
, belaunetarainoko gonaren azpiko aztal beteen ikuskari iheskorrak agurtu ninduen.
|
|
|
—Hik, jakina —gizona teman—, plantak egiten hituen zuzendaritzarekin, alegia koleran praktiketakoak bizkarreratzeagatik: hire eguneroko lanarekin aski huela, sekulako karga zela... agerian
|
zelarik
ergel bati adar puska baino gehiago gustatzen zitzaiala halako axiendaño ttitti ttentte ixter guriak eskolatzea. Nik, bederen, bekaizto gorrian egiten nitian uda guztiak, Kirol atalean beti emakume eskasean eta...
|
|
|
esku bat komuneko kate hondatuxearekin borrokan. Nire begiei on handirik eginen ez bazien ere, korridoreko argia piztu nuen; neska nahieran ikuskatu gogo nuen, anaiaren altzora itzultzen
|
zelarik
. Bizkitartean zerbait egin behar eta, telefonoari kontu nion.
|
|
|
Nire ingurukoen oihuxka eta madarikazioak baizik ez nituen sumatu hainbat segundotan. Argia nire begietara itzuli
|
zelarik
, koadernoa ere bustita neukan eta poliziak bulkaka ari zitzaizkigun, lekua zabaldu nahi eta hilotz hegalaria lurrera zedin. Isabel Sanjose, lehen lerroan oraingoan ere, eztabaidan zen haiekin, kexa ozenetan.
|
|
|
Anarteraino agertutako jendetasunari eutsi eta pasatzera utzi zidan ostatuko atea ireki zuelarik, baina lagun plantak uhertuak zitzaizkion. Haren eztarriak erlastua zirudien, berriz mintzatu
|
zelarik
:
|
|
|
—Hain aparta izan baitzen joan den asteburua! Larunbatean, zu lekutu eta gero etxera nire bila etorri
|
zelarik
hondartzara joateko...
|
|
|
Ohe ertzeraino etorri zen. Mintzatu
|
zelarik
, kaiolaturik geundenez geroztik igarri bako kemena zerien haren ezpainei:
|