|
2009
|
|
|
Egun, normala da hilerritik igarotzean norbait ikustea harrizko plaka garbitzen, berau zutik miresten, edo loreak uzten. 1997ko udan, Hardesty monumentua garbitzera joana
|
zelarik
, loreak edo kandelak topatu beharrean, ohar bat aurkitu zuen euskaraz idatzirik. Bermeotik Boisera bisitan zen Esteban Arretxek monumentuaren oinarrian utziriko gutuna zen, eta aitona izenkideari zuzentzen zitzaion, zerrendan «Esteban Arreche()»?:
|
|
|
Dolores Totoricaren aitonak Idahora emigratu zuen Munitibarretik eta Gernikatik, eta geroago berarekin elkartu ziren emaztea eta zazpi seme alabak. Liz Hardestyrenaitonak, Mateo Arreguik, Idahoratua
|
zelarik
, zenbait euskal ostatu eduki eta gobernatu zituen, bezeroak artatuz, batzuetan baita haien heriotzan ere. Ez dakigu aitona horiek inoiz elkartu ote ziren, baina badago aukerarik hori gerta zedin.
|
|
|
José Goikoetxeta zenaren hilobia bilatzen ari
|
zelarik
, Dolores Totoricak oroitarririk gabeko beste sei euskaldun topatu zituen Morris Hill hilerriko artxiboetan; hortaz, Euzkaldunak Inc. erakundeko zuzendaritza batzordera jo zuen, berak hasitako ikerketa burutzeko egitasmoan interesik ba ote zegoen galdezka. Liz Dick Hardesty garai hartan lanean ari zen zuzendaritza batzordean eta, Totoricak egitasmoa aurkeztu zuenean, ekimena zuzentzeko prest agertu zen, betiere, aste gutxi batzuetako jarduera izanez gero.
|
|
|
Hainbat urtetako ahaleginaren ondoren, Etcharrenek eta bere sozioak, Jack Keane irlandarrak, urrea topatzea lortu zuten Heriotza Ibarreko Funeral Mendietako maldetan 1903ko abenduan. Albistea zabaldu
|
zelarik
, 1904ko maiatzerako bostehunen bat urre bilatzaile bazebiltzan inguru haietan. Keane Wonder Mine izenaz bataiatu zuten meatze hura, eta Heriotza Ibarreko bi urre meatze emankorrenetarik bat bihurtu zen urteen joanean, milioi bat dolar inguruko etekinarekin.
|
|
2010
|
|
|
Badirudi era horretara bertako apaizteriaren kontrolpetik at mantendu nahi izan zuela. Arrazoiak arrazoi, 1909ko azaroan argitaratu
|
zelarik
, liburua hurrengo urtean hasi zen zirkulatzen, ezen ez saltzen.
|
|
|
Euskal abertzaletasunak ere, Irlandakoaren antzera katolikoa, ez zezakeen huts egin halako nazioarteko ospakizun esanguratsuan. Areago Irlanda eredu
|
zelarik
askorentzat katolikotasunean, eta askatasun borrokan.
|
|
|
Joan den urriko goiz batean, goizean goiz, bezperako euritearen ondoren eguraldia eguzkitsua, garbia eta freskoa
|
zelarik
, nire auzoan barna ibilaldi labur bat egitea erabaki nuen.
|
|
|
Nonbait, Dublinen bizi zen azken urteetan. Gero eta ezagunagoa bihurtzen ari
|
zelarik
, gero eta zailagoa egiten zitzaion eguneroko bizitza.
|
|
2011
|
|
|
ANSA. Erroma, 1932ko maiatzak 28 Lau plazako monoplano bat, hirurehun zaldi indarrekoa, Abruzzoen gainean lehertu da Erroma Fiumicinotik Marseilla Marignanerako traiektua egiten ari
|
zelarik
. Lang Willard senar emazteak eta pilotua hil dira bertan.
|
|
|
Hainbertze eta halako lur mokorrek lotsa bat sortzen dauzute barnean. Jakintsu hanitzek baitiote Lurra ez dela Iguzkiak noizbait airez aire aurdiki ziliporta bat baizik, hastapenean su zarionetik emeki emeki azalez hoztua, daukat etzela iguzkiaren errai samurretarik arroltzearen idurirat osoki biribil eta leun jauzi pikorra, bainan ba ordukotz dena zimur eta konkor, guneka; gune hotan, azala gogortu
|
zelarik
behin, eta gero euriteekin zonbait menderen buruko gozatu, zela egin, hanitzez berantago ez dakigu nola Biziaz amatzeko, orai gabiltzan Gipuzkoako eskualde maitea».
|
|
|
Lafitte pasarte pozoindatu hori neutralizatzen ahalegindu zen berehalakoan. Izatez, Beribilez liburua agertu
|
zelarik
, Gure Herria aldizkarian «Notre maître: M. Le Dr.
|
|
|
Berrogei urte lehenago Etxahunek eta Otxaldek batera kantatu zutenez, haren oroitzapenetan ari zen Otxalde. Bilkura haren berritzea zen, zalantzarik gabe, Etxahun hila
|
zelarik
ere. Otxaldek Etxahun loriatzen zuen, eta haren onespena galdegiten, ordurako historian edo leiendan sartua baitzen Etxahun.
|
|
|
Villasante sartu
|
zelarik
euskaltzainburu, berehala nahi ukan du norbait moderatzaile, eta beraz nihaur izendatu ninduten lan horren egiteko. Biltzen ginelarik, ni nintzen moderatzaile.
|
|
|
Eta geroztik hor sartu dira Jean Louis Davant, Ramuntxo Kanblong eta ez dakit zenbat eta zenbat, eta gauzak aldatu dira. Nik pentsatzen dut, garai batean, holako mespretxu batekin hartzen
|
zelarik
euskalduna, garai bateko le basque couraille, mespretxuzko zera hori?, orai bukatua da! Irabazarazi duguna da besteen errespetua!
|
|
|
Bi egun izan ziren. Gero, bukatu
|
zelarik
hori, hartu genuen trena eta joan nintzen Akizerat, eta han, egun hartan ematen zituzten notak! Eta sartua nintzen erakasle.
|
|
|
Suertez jarri nuen paper xurian lehen perpausa. Oinezko lasterketa izigarri maite nuen, beharbada gogoan nituela haurtzaroko balentria eta parioak, eskolatik landa egin ahala fite sartzen baikinen etxean, tenorez heltzeko, klasea bururatu eta, herriko plazan pilotan aritzen baikinen, ez
|
zelarik
haizu. Edo Baigurako patar harritsuetan zoingehiagoetan loriatzen.
|
|
|
Nire buruari galde bat egin nion, ofizio lanaren azken orena etorri
|
zelarik
: «Filosofia nian maite ala literatura?» Biak, bainan zer harreman moldean?
|
|
2012
|
|
|
Ezagutza, ospea eta arrakasta guztiz hutsalak iruditzen zitzaizkion, engainuaren eta gezurraren inguruan eraikiak. Bera, goi mailan egon
|
zelarik
, ohartzen zen giza duintasunetik zenbat galdu zen azken laurogei urteetan. Austriarra bera, Vienan jaioa, familia onekoa, bere herriaren gainbehera gertutik ikusi eta ezagutu zuen.
|
|
2013
|
|
|
Pazifista
|
zelarik
, l, union sacréedelakoa errefusatu zuen Gerla Handiaren sasoian, etahori dela-eta asko jazarri zitzaion. Bigarren Mundu Gerlan atxilo egin zuten komunistaizatea leporatuta, eta sei hileko zigorra ezarrita, lehenago Akizeko kartzelan sartu zuten, eta ondoren Gurs eko kontzentrazio esparruan 1940ko uztailean, 65 urtekoa zelarik.
|
|
|
Pazifista zelarik, l, union sacréedelakoa errefusatu zuen Gerla Handiaren sasoian, etahori dela-eta asko jazarri zitzaion. Bigarren Mundu Gerlan atxilo egin zuten komunistaizatea leporatuta, eta sei hileko zigorra ezarrita, lehenago Akizeko kartzelan sartu zuten, eta ondoren Gurs eko kontzentrazio esparruan 1940ko uztailean, 65 urtekoa
|
zelarik
.
|
|
2015
|
|
|
Zenbat ez ziren han gelditu! Gogoan ditut bederen, Senboseneko aita, Lordan zerri hiltzen ari
|
zelarik
, Puttikoteria bere etxera deitu ete ereman zuten Xermin Cornu, < < Zerri hiltzaile> > ezaguna. Alemanian hil zen ere Goutenègre Zelaitar gaztea, Espainiara iragan ondoan, Alemanen eskuetara itzuli zutena.
|
|
|
Orduko astronomiaren egoera oraindik gutxi garatua
|
zelarik
, Artizarra, Venus, hautatu zuten gidoilariek abenturagune egokitzat, Lurrarekiko hurbiltasunagatik segurki, baina planeta horren benetako izaera susmatu gabe, geroago jakin duguna. Hango ipar hemisferioan, wiganak?
|
|
|
«Profesional erabatekoa izan zen Titin, eta enpresari dagokionez, pilotaririk interesgarriena, nonahi jokatzen ari
|
zelarik
ere azken izerdi tantaraino saiatzen zelako! Bestalde, Titin garrantzi handikoa izan da pilotaren aldaketan.
|
|
2017
|
|
|
Bi eskolak 1960ko ikasturte sarreran ireki ziren, gehienik Saint Joseph kolegioko ikasgela zaharretan, Charritton
|
zelarik
buruzagi edo supérieur orokor eta komuna. Industriakoak taller burua Paristik etorria zuen.
|
|
|
Gainera garai hartan, eta luzaz ere, Mgr Vincent genuen elizbarrutiko gotzaina. Aita 14ko Gerlan galdua zuen bera haurra
|
zelarik
, eta Baionako apezpikutegian amarekin bizi zen, aita zenaren oroitzapen patriotikoan hetsia. Euskal arazoari ez zion usainik hartu ere.
|
|
|
Piarresek aholkuz laguntzen zituen, argitzen eta sustatzen. Etsenplutzat, Frantziako gobernua Hegoaldetik etorritako iheslarien mehatxatzen hasi
|
zelarik
1970eko udaberri hastean, Iparraldeko abertzale batzuek lehenbiziko gose greba egin genuen bi egunez Erramuko asteburuan, Baionako katedralean. Iheslari talde batek segida hartu zigun, baina laster poliziak kanporatu zuen.
|
|
2018
|
|
|
Orain arte aipatutakoez gainera, Parisen fedea galdu zuen Broussainek, Euskal Herritik urruntzen ziren euskaldun gehienen gisara edo, eta, ildo beretik, badirudi ideia eboluzionistak beretu zituela, Lacomberi bidali eskutitzetan suma daitekeenez. Euskal Herrira itzuli
|
zelarik
, Pierre Broussainek mediku lanbideaz gainera ildo nagusi bitan bideratu zuen bere ekina, alegia, politikaren alorrean eta kulturarenean. Alde politikoari dagokionez, arin esateko, aipa dezagun Hazparneko auzapeza izan zela (1905) eta bai Hazparneko kontseilari jenerala ere (1919).
|
|
|
Pierre Martin Broussain Salagoiti 1859 urtean jaio zen Hazparnen, bost neba arrebatan azkena eta postumoa. Aitak Amerikak egin zituen hogei bat urtez, eta itzulitakoan ezkondu zen, 1849an, 56 urteko arrantier
|
zelarik
. Pierre Broussainen ama beharrak 23 urte zituen orduan, eta berriro esposatu zen 1866an.
|
|
|
Jainkoaren begietako niniak dira horiek». Jean Etxepare medikua 1935eko urtarrilaren 9an hil zen Kanbon, bat batean, enbolia batek jota, eri bat bisitatzera joan
|
zelarik
. Hurrengo larunbat goizez izan zen ehorzketa.
|
|
|
Piarres Lafitte Aldudeko medikuaren handitasunak dauka obsesionatuta. Beribilez liburua agertu
|
zelarik
, Gure Herria aldizkarian «Notre maître: M. Le Dr.
|
|
|
Baina, Azkueren hitzetan «egille errez, xamur ta jakintsua» zena, erlijio edo politika gorabeherak tartean zirelarik, «militante oldartsu» bihurtu ohi zen: «Bein ogean eri
|
zelarik
Zumaia, ko kale polit artan norbaitek añen (blasfemia) izugarriak Jainkoa, ren aurkakoak jaurtiki zituen, ta berak ogea utzita gogorki aurpegi artu zion añentiari» (Azkue). Literatura ildoan, gogora ditzakegu Kresalako Indianoaren kontrako tonu ankerra edo Garoako lider ezkertiarraren irudi iraingarria eta barregarria (Pablo Iglesias sozialistari egindako parodia?). 3 Politika arloan, Agirre karlista izan zen; «furibundísimo», jeltzaleen bertsioan (Bizkaitarra, 226 zk.), eta «como tal católico de verdad» (Agirreren eskuizkribua).
|
|
|
11 JUAN BAUTISTA EGUZKITZA (Lemoa, 1874 Lemoa, 1939) Euskal idazle eta apaiza. Bizi
|
zelarik
Gizarte auzia: ugazaba ta langille arteko gora berak (1935) atera zuen.
|
|
|
Ez ote da bi zangoko mando, asto, otso, azeriez mintzo? Haritxelharrek dio «Arrangoitzen
|
zelarik
erretor[?] nor nahik ikus zezake [ela] platana ondo azpietan jarria, nehori kasu egin gabe, ezin akabatuzko pentsaketetan sartia, iduri bertze mundu batetarat joana. Eta, egia erran, bere alegien mundian zagon, marmarika bat afoan, pertsu moldatzen ari.
|
|
|
Malenkonia handia du Oxobik irriaren, trufaren gibelean. Bai maite du bakarrik kurritzea, bazterrei so egotea, gazte
|
zelarik
, zangoak zalu zituelarik, mendi kaskoetarik ikusi izan zituen bista eder haiez berriz oroitzea. Behatzalea da Oxobi.
|
|
|
Hogei poeta izenburua zeraman. Bernart Etxeparerekin hasi eta XX. mendea hartzen zuen eta, besteak beste, Oihenart, Iztueta, Bilintx, Topet Etxahun, Lizardi, Lauaxeta, Aresti eta Juan Mari Lekuona aipatzen nituen, azkena Gandiaga
|
zelarik
. Atalburu bakoitzean, poetaren ohar bio bibliografikoez gain, beste egile batzuek haiei buruz idatzitako iritziak zeuden.
|