|
2004
|
|
|
Baina Pablok aspalditik
|
zekien
hori, eta ez zuen arrastorik uzten lana amaitu ostean. Paperik txikiena ere ez zitzaion deskuidatuko, baina ardo saltzaileak ere ez zuen inongo arrastorik izango etxean, eta hala ere.
|
|
2005
|
|
|
Amets berriro konektarazi eta Naroa Japonian egotearen oroitzapena ezaba ziezaioketen, gogoan bederen Argentinan kokatzeko. Baina, alde batetik, ez
|
zekien
hori egiteko gai ziren; eta, bestetik, ordura arte emandako laguntzak ez zeukan zentzurik. Madokak kontatutakoa, Urkoren laguntza, zentzu gabeko bihurtzen zen guztia.
|
|
2008
|
|
|
Hori zioen Albert Memmi k, eta ondo
|
zekien
hori esatean zer esan nahi zuen. Korapilo nagusirik inon egotekotan, herri nazioen arteko kontraesanetan zetzala.
|
|
|
Baina konfiantza larregi ez da ona izaten. Ongi
|
zekien
hori Rekaldek. Medina Sidoniak ardurarik gabe jokatu eta armadaren atzealdea babesik gabe utzi zuen.
|
|
2009
|
|
|
Gerra bukatu zela ospatzeko askatu zituzten apurren artean dago. Geroztik ez da gehiago agertzen, ezta trafiko multa bat ere, aitonak ez zuen gidatzeko baimenik, baina Arianek ez
|
zekien
hori.
|
|
|
(Gero jakin zuten langilea zela, optika bateko zaharberritze lanetan zebilela eta igande goiz horretan ere lan egin behar zuela). Zigarro bat piztu zuen mutilak (loa despistatzeko, esango zuen gero), metroko arau sakratuena apurtuz (mutilak ez omen
|
zekien
hori, berria zen hirian eta bizitzan lehenengo aldietako bat zen metro batean sartzen zela). Gainbegiralea eta bera, kameraz dena jarraitzen ari ziren, beren kabina barrutik.
|
|
|
Ez zen horrela baina. Ondo
|
zekien
hori berak. Egun hartan olatu urri batzuk baino harrotzen ez zituen arren, haserre zegoen itsasoa.
|
|
|
Ez ziren hondartzan jasoak, ondo
|
zekien
hori berak, txanponak ikuste hutsarekin. Ezta parrokiako indusketa eremutik lapurtuak ere.
|
|
|
Feriante hura 1929ko festetan agertu zen lehen aldiz hirian, bi urte lehenago: ongi
|
zekien
hori Domingok, joan ere, joan ez zitzaion, bada, nahiz eta behin ere txartelik erosi ez!, ez zaintzaile kanarioen arteko jolasa atsegin ez zuelako, burutsua ez ezik, erakargarria ere egiten zitzaion, bestela ez baitago esplikatzerik nola egoten zen inguru hartan jakin minez, txartel erosleek zer esango??, gogoan beste historia hura zeukalako baizik, gezur iruzurrekin lotua, bere jaiotegunean kanario bat leihotik sartu eta kantan hasi zitzaionekoa, halako eran, non, jakin zuenetik historia hura amak asmatua zela, abioi bat pilotatu nahi zuèn garaian jakin ere?, adur txarreko txoritzat hartu baitzuen kanarioa, are gehiago armadan egindako egonaldian eskua moztu zuenetik; Domingok, beraz, ezin bereizi zituen kanarioa eta bere eskumotza, bataren irudiak bestearen irudira baitzeraman, ia ezinbestean:
|
|
|
Feriante hura 1929ko festetan agertu zen lehen aldiz hirian, bi urte lehenago: ongi
|
zekien
hori Domingok, joan ere, joan ez zitzaion, bada... nahiz eta behin ere txartelik erosi ez!, ez zaintzaile kanarioen arteko jolasa atsegin ez zuelako –burutsua ez ezik, erakargarria ere egiten zitzaion, bestela ez baitago esplikatzerik nola egoten zen inguru hartan jakin minez, txartel erosleek zer esango... –, gogoan beste historia hura zeukalako baizik, gezur iruzurrekin lotua, bere ja... horregatik hartu zuen, beharbada, jolas hartan ez jolasteko erabakia, inkontzienteak piztutako eta inkontzientearen lurretan garatutako ariketa magiko susperstizioso baten ondorio ere izan zitekeena; Domingo, baina –lanean eta bizitzan zentratuta, aspaldi ez bezalako oreka psikologiko baten jabe, gorabeherak gorabehera–, bere superstizio hura gainditzeko tenorean zegoen, ausaz; bera, ume umetatik hain txorizalea izan zena, kanario baten irudiarekin trabatua!; zer kulpa zuen, baina, txori hori polit hark?; esan nahi baita Domingok halako barne bultzada bat nabaritu zuela, txartel bat bereganatzeko; giroak ere hartara zeraman, beharbada, kanario zaintzailearen inguruan gazte batzuk baitzeuden, lagunarte berekoak, itxura batean, bakoitzak bere txartela nahi zuena, eta txartela eskuratu orduko ozenki irakurtzen zuena, gainerakoen iruzkin eta irrien artean...
|
|
2010
|
|
|
dibortzioa onartuta dagoen herrietan, jakina, Francoren diktadura honetan nekez! Bizitza ez baita atsedenleku bat, mila pultsioren topalekua baizik, Dostoievskik ongi
|
zekien
hori.
|
|
|
Bera zen horietako bat, Eliseo Gilek hainbat aste lehenago erakutsi zizkiolako idazkun batzuk. Grafitoetan oso testu ulergarri eta logikoak irakur zitezkeen, eta Gorrotxategik ondo
|
zekien
hori susmagarria zela, ez zetorrelako bat Akitaniako euskarazko inskripzioetan ikusitakoarekin, eta ez zetorrelako bat antzinako euskaraz ezagutzen denarekin. Baina harridura hori areagotu egin zen Eliseo Gilek aurkezpenean erakutsitako argazki batzuk lehen aldiz ikusi zituenean:
|
|
|
Lakarrak, beraz, zerbait bazekien. Eta
|
zekien
hori ez zitzaion askorik gustatu. –Egia esanda, Josebak zirikatu egiten ninduen, bai?
|
|
|
Pelikula bukatuta gero datoz, ordea, dibortzioak... dibortzioa onartuta dagoen herrietan, jakina, Francoren diktadura honetan nekez! Bizitza ez baita atsedenleku bat, mila pultsioren topalekua baizik, Dostoievskik ongi
|
zekien
hori.
|
|
2011
|
|
|
zer da katekesia? Inork ez
|
zekien
horri erantzuten. Zer egiten duzue?
|
|
2013
|
|
|
Ertzain horren bertsioak dena aldatzen zuen, eta Martinek ondo
|
zekien
hori. Hala ere, ez zuen ezer trinkorik, dena zen kea, dena zen likitsa, eskuetatik ihes egiten zion; susmoak, usteak...
|
|
|
Orain Elizabeth jakitun jarriko zen Wickhamen esker txar eta zurikeriatik ezagutzeko geratzen zitzaion guztiaz, gutxi zein asko izan. Gizonak ederto asko
|
zekien
hori, baina filosofiarekin zeraman, eta, guztia gorabehera, ez zuen erabat etsitzen oraindik ere Darcy jaunaren gogoa bigundu ahal izateaz bere fortuna egiteko. Ezkontzaren kariaz Elizabethek Lydiarengandik jasotako zorion eskutitzak agerian utzi zionez, senarrak eduki zein ez eduki, emazteak behintzat esperantza hori gordetzen zuen bere bihotzean.
|
|
2014
|
|
|
Haien bakartasunak hunkitu egin zuen autorea, eta jakin zuen hortik zerbait aterako zuela lanerako, bere bizitzako bakartze gero eta handiagoarekin eta dagoeneko ongi aukeratutako iragana berriz aukeratzeko behar gero eta handiagoarekin alderatzeko besterik ez bazen ere. Basoberritzea behar zuen, ongi
|
zekien
hori, eta espero zuen lurrak beste oparoaldi bat izanen zuela. Sekula ez zen lurrik onena izan, ahuldade goiztiar bat izan baitzuen, entzuten eta behatzen jardun ordez itxurak egiten aritzeagatik.
|
|
2015
|
|
|
Ederki
|
zekien
hori Elejostek. Bazekien oso berritsua zela, etxeko jatorduetan ere bera izaten baitzen protagonista, etengabeko hitz jarioan, anekdotaz eta hitz jokoz zipriztindutako jardunean.
|
|
|
Nagorek hasperen egin zuen, ea zer botatzen duen esanez bezala. Ibon ez zen ergela, eta ondo
|
zekien
hori Nagorek, baina, legez kanpoko negozioez ari baziren, orduan bai, orduan ergel hutsa zen: inuzentea, ausartegia, baikorregia?
|
|
|
«Tesia idatzi behar du», esan zuen Ramsay jaunak. Ondotxo
|
zekien
horren berri, esan zuen Ramsay andreak. Hark ez zuen beste konturik.
|
|
|
Nola
|
zekien
hori?, galdetu zion emazteak. Haizea maiz aldatzen zen.
|
|
|
Kardinal eta apezen metrese kontuak ez zaizkio interesatu, antza. Alexandro VI.ak bere seme Cesare hamasei urtekoa Iruñeko gotzain izendatu izana (mezako eta konfesioko apaiz izan beharrik gabe) logika baten barruan konpreni zitekeen, ikasketak garestiak baitziren, inork baino hobeto
|
zekien
hori Erasmo haur txiroak?, eta azken batean gotzaingoko benefizioak Borgia gazteak Perugiako unibertsitatean Zuzenbidea estudiatzeko beka antzera zeuden pentsatuak, besterik ez. Kuria bestela franko libertinoan bertan arau eta ekandu on guztien kontrariotzat ikusia egon arren, aitak Cesare gaxtea, ageriki bastarta, kardinal egitea, Della Roverek bere amorrualdi sonatuetako bat harrapatzeko kausa izan da, inbestidurako zeremoniei probokatzaileki muzin egingo baitie.
|
|
|
Bere izena ez zela Perico, ezta Pedro ere, herrian zenbaitek deitzen zioten bezala. Txikitatik zen bere laguna Serafin eta ondo
|
zekien
hori berak. Makina bat aldiz kontatu zion bere aitajaunak, abertzale goiztiarra berau, Kepa izenez bataiarazi zuela, eta jakinaren gainean zegoen beste ordezko erdaldunek sortzen zioten amorruaz.
|
|
|
Saihestezina zen. Ongi asko
|
zekien
hori Sedó doktoreak, eta ez zion ezkutatu, irakaspen gogorra emana baitzion bizitzak, fakultatean ikasitakoaz gain: gaitz harexek berak jota galdua zuen, aspaldi ez zela, hogeita bost urte ez zituen koinata gaztea.
|
|
2016
|
|
|
Nola
|
zekien
hori. Irakurtzen duen jendeak ez du beti idazten.
|
|
|
Ederki
|
zekien
hori zaintzaileak, langile bakoitzaren txandak ondo estudiatuta zeuzkan eta, neskarenak batez ere.
|
|
|
Bazuen berak ere ijito familia haren aditzera, baina argazkiko haiek ez ziren hilketaren egunean furgonetatik jaitsi zirenak. Ederki
|
zekien
hori zaintzaileak, lantegiko leihoaren atzetik begira zegoela ikusi zituen haiek ez zutelako ijito trazarik batere, eta, gainera, bi gazteetako bat, gasolindegiko bulegotik eskopeta eskuan zuela irten zen hura, aurpegi ezaguna zitzaiolako.
|
|
|
Rory ez zen dantzarako kiderik desiratuena 5th Avenueko jai ponpoxoetako galaientzat; ongi
|
zekien
hori berak. Dantzaldia hasten zenean kanta bat, bi, hiru, lau eta beste batzuk ere pasatzen ziren baten bat gerturatu aurretik, dantzatu nahi ote zuen galdezka.
|
|
|
Haren konpainia zenbateraino estimatzen zuen kontatu izan balio, sikiera! Ba ote
|
zekien
hori Aitorrek, ala munstro gupidagabetzat zuen osaba. Aitor ez zen bere erruz hiltzen lehena, ez azkena.
|
|
|
Nola
|
zekien
hori Edman Paulsenek?
|
|
2017
|
|
|
Ondo pentsatu behar zuen borrokatu nahi zuen edo ez. Bere bizitzara desoreka ekarri ahal zion borroka hark, eta ondotxo
|
zekien
hori.
|
|
|
Frau Kochek kontatu zien zein larrituta zegoen bere senarra zuk egindako bisitagatik. Nork gehiago
|
zekien
horren berri?
|
|
|
Hiriko alderdi barruan gehiengoa zuenez, horrela egin zen. Sekula ezin da istilurik sortu hauteskunde batzuen aurreko asteetan; eskarmentu handiko politikoa zen Vivanco eta ondo
|
zekien
hori. Ez zuen ezer esan.
|
|
|
Baina, nola
|
zekien
hori Wang Zhuk?
|
|
|
Irakasleak ez zuen jakin zer esan eta gaiz aldatzea erabaki zuen. Mutil hura berezia zen, eta ez
|
zekien
hori onerako edo txarrerako izango ote zen. Goizegi zen balorazioak egiten hasteko.
|
|
2018
|
|
|
Eta, gainera, azken batean, zor zion halako zerbait Mirenek, ezta?; Mirenek berak ez zuen sekula Jon aipatu inongo elkarrizketetan, ondo baino hobeto
|
zekien
hori Jonek atera ziren den denak irakurri baitzituen xehe xehe eta zooma handituta, ezinago gertutik jarraitu zuen, birtualki izan arren, zer esan egin erretratatu zuen Mirenek azkenekoz elkar ikusi zutenetik, eta bazekien ez duela sekula ezer kontatu Calle ren erakusketan izan zuten elkarrizketaz, ez eta Jonen dokumentalaz ere, ez eta Jonek kuraia eman zizkion hamaika aldi egutegian markatu gabe... Sixto Rodriguez, bere lagun Noraren ekin ezinbestekoa; baina Jonek bazekien askoz lehenago abiatu zela hura guztia, Mirenek behar izan zuela besteren laguntzarik, besteren adore besarkadarik (besarkada, edo, esku zaplada sendo bizkarrean), nahiz eta gero film laburra bera Mirenek irudikatu eta egin alderik alde, nahiz eta Mirenek igaro orduak han eta hemen irudien bila, nahiz eta Mirenek pasa orduak ordenagailuaren aurrean ondoren, bideoekin lanean, Jonek bazekien egiatan Miren ez zela inoiz iritsi izango iritsi zen tokira Jonek noizbait emandako babes soil baina zinezkorik gabe.
|
|
|
Besteek kontatuta
|
zekien
hori dena Mirenek, hala ere, zeren eta Mirenek atzerririk ez, ez behintzat Bartzelona baino urrunagorik, Mirenek ikus entzunezkoak telebista edizioan espezializatuta, aterabide hobea zeukalakoan, lan aukera handiagoak. Karrera amaituta, baina, kaka morralean, elkarrizketetan gaizki joan izan balitzaio gaitz erdi, baina hori ere ez:
|
|
|
Alde zaharreko apartamentutxo batean bizi omen zen, sukaldea eta logela batera zituen estudio txiki batean, alokairuan. Noizbait autobus linea berbera hartu zutelako
|
zekien
hori beste zerbitzariak, baina ez zen bere etxea ikustera iritsi, ez zuten horrelako harreman esturik, ez zuten konfiantzarik. Ez berarekin ez beste inorekin, lanean ez behintzat.
|
|
|
Dô eta neba nagusiaren artean. Beste inork ez
|
zekien
horren berri. Lagun asko izan zituen beti, urte askoan eutsi izan zien lagunei eta beti izan zituen lagun berriak, oso gazteak batzuetan, oihaneko portuetatik iritsi berrien artekoak, edo baita geroago Turebako jendearen artekoak ere, horietako batzuk kolonia frantsesetako erretiratuak.
|
|
2019
|
|
|
Sarak ez zuen berehalakoan erantzun. Ez, ez
|
zekien
hori. Aitak oso gaizki pasatu zuela haurtzaroan esan zidan gero.
|
|
|
Etxean ere Paulak triste zirudien, bere gauzetan kontzentratua. Andonik ez
|
zekien
hori umearen istiluari edo udaletxean gertatu zitzaionari egotzi liokeen. Andoni ahalegindu zen behin baino gehiagotan zaplaztekoari buruz hitz egiten, baina andrea zakar zebilen.
|
|
2020
|
|
|
–Bai horixe! Ama zenak ere ondo
|
zekien
hori.
|
|
2021
|
|
|
Sakonean denok daukagula jakiteko desira uste zuen Joanes Etxeberri Sarakoak," naturalki penduratzen garela jakintasunera, gure perfezinora bezala". Bere ustez, ondo
|
zekien
hori paradisuan agertu zen sugeak.
|
|
|
Ez zekien. Ez
|
zekien
hori. Uste zuen bukatu zela dena, bukatua zela guda, edo, behintzat, egun horretako batailak.
|
|
2022
|
|
|
Itsasertza kolpatzera bidaltzen dituen uhinak txikiak eta bakanak dira. Irten aurretik
|
zekien
hori Juliak; logelako leihotik ikusi du, artean ere gau mina zela. Hala eta guztiz ere, hor dago, pazientzia estoikoz, itsasoak olatu segida on bat oparituko dion esperantzan.
|
|
|
Gela gorrietan bezala," maitasun partxeak" erabiltzen zituzten batzuek, oxitozinaz ondo blaituta, izaki digital horiekiko maitasuna intensifikatzen laguntzeko. Kaik ondo
|
zekien
hori gainera, bizpahiru kasu artatu baitzituen kontsultan, beren adimen artifizialei errefortzu positibo gehiegi eman eta alferrik galdutako izakiak lortzen ari zirenak, exijentziaz betetakoak. Are tratu txar psikologikoen muga igaroa zuten batzuek.
|
|
2023
|
|
|
–E... bai, bai. –Eñautek ez
|
zekien
hori harrotzeko arrazoi bat zen ala lotsa agertu behar zuen. Zer gerta ere, erdibideko erantzun kakolara mugatu zen, Saillarden erreakzioaren zain.
|
|
|
Ez abisa nehor". Noiztik ote
|
zekien
hori Chloék. Argi da azken azken unera arte gorde duela isilpean, balizko filtrazioak arriskuan jar lezakeelako bere postua.
|