|
2002
|
|
|
Goi tentsioko dorreek, telefonia mugikorrek edo etxetresna elektrikoek
|
sortutako
uhin elektromagnetikoz inguratuta bizi den mundu honetan, energia elektromagnetikoaren organismoan edozein eragin kaltegarria osasun publikoko arazo larria bihur daiteke. Hala ere, ondorio errealak neurtzeko azken urteetan gertatu diren azterketak lasaigarriak dira oraingoz.
|
|
2005
|
|
|
Uhin sismikoen abiadura neurketak erabilgarriak dira Lurraren sakonera ezberdinetan kokatutako materialak identifikatzeko. Leherketa edo lurrikara baten ondorioz
|
sortutako
uhin sismikoen abiadura zehazteko nahikoa da neurtzea Lurraren mugimendua gertatu den unetik simografoetara heltzeko uhinek erabili duten denbora tartea. Sismografoaren eta fokuaren arteko distantzia ezaguna denez, abiadura era zuzenean lor daiteke.
|
|
|
Uhin sismikoak lurrikara, leherketa edo antzeko gertakizunen bitartez sortzen dira, beraz, naturalak edo gizakiak eragindakoak izan daitezke. Indar handiko uhin iturrietatik (lurrikara bortitzetatik, leherketa nuklearretatik)
|
sortutako
uhinak planeta mailako ikerketak egiteko erabiltzen dira, eskala txikiagoko uhin iturriak (leherketak, bibrazioak), berriz, azaleko egitura zehatzagoak ikertzeko erabili ohi dira. Gizakiak eragindako leherketetan ikerketen zehaztasun maila handiagoa da, leherketa non eta noiz gertatuko den aurretik finka daitekeelako.
|
|
|
Parametro horiek guztiak sismografoetara heldutako informazioa zehaztasunez ikertuz lor daitezke. Sismografoa lurrikaren eraginez
|
sortutako
uhinak erregistratzeko erabiltzen den tresna da, eta sismogramak sismografoek eskainitako uhin mugimenduaren adierazpen grafikoak (1.5 irudia).
|
|
|
XIX. mendearen bukaeran, lurrikara bortitzetan
|
sortutako
uhin sismikoek Lur osoa zeharkatzeko gaitasuna zutela ezagutu zenean, Lurraren barne egitura finkatzeko ezinbestekoa izan den sismologiaren esparru zientifikoa jaio zen. Hasiera batean, lurrazala, mantua eta nukleoa baino ez ziren bereizi, baina datu sismikoak pilatu eta teknika findu ahala Lurraren barnerako proposatutako zatiketa gero eta zehatzagoa izan da (2.2 irudia).
|
|
|
Informazio gehiena ikerketa sismologikoetatik lortu da. Azaleko 50 km-ko lurrikaretan
|
sortutako
uhinak eta S uhinak epizentrotik 1.100 km-ra kokatutako sismografoetara izpi zuzenak bezala heltzen dira, hau da, lurrazalean zehar soilik transmititutako izpi gisa. Lurrikara zehazki noiz eta non gertatu den finka daitekeenez, lurrazalean zehar izpiek izandako abiadura neur daiteke.
|
|
|
“azken hilabeteetan misio zientifiko etengabea izan da, zurrunbilo horretatik emaitza asko lortu ditugu”. “Cassini” ren aurkikuntzen artean, Matson ek Atlas eta Pan ilargiek Saturnoren eraztunetan
|
sortutako
uhin lineal ahulak nabarmentzen ditu, eta haien masen dimentsioei eta ezaugarriei buruzko datuak eman dituzte. “Masa horiek oso porotsuak dira, eta horrek adieraziko luke beirak, ziur asko, planetaren orbitan obra hondakinak pilatuta daudela.
|
|
2006
|
|
|
Kanpaiek seigarren astinaldi lehorra jaurti dinate zuzen belarrietara. Kupre eta burdinaren arteko elkar jotzeak airean
|
sortutako
uhinek bizien mundura ekarri haute berriz ere. Jada berrogeita hamar metro luze utzi ditun atzean, baina badakin ez dela nahikoa.
|
|
2009
|
|
|
Oinutsik ibili edota eskuekin gauzak eta pertsonak ukituz elektrizitate estatikoa galduko dugu. Euriak
|
sortutako
uhin elektromagnetikoak piztutako ezinegona botako dugu inolako pilularik hartu gabe.
|
|
|
Sare baten barruan bizi gara. Tximeleta izena hartzen duen efektuaren antzera, nahikoa da gutariko bakoitzak mugimendu bat egitea,
|
sortutako
uhinak gure ingurukoengana heltzeko, batzuetan laztan eginez besteetan azala urratuz.
|
|
|
Astakeria hutsa dirudit halako ustea. Izan ere, ETAk euskaltzaleek
|
sortutako
uhina hartu zuen. Indartu egin zuen, dudarik gabe, baina uhin horren jatorria euskaldunon komunitatean bilatu behar da eta ez erakunde armatuan.
|
|
2010
|
|
|
Urpean ere hainbat ekipo jarri ziren. Horietako bat hiru osagaiko itsas sismometroa da, eta, lurzoruaren mugimendua neurtzean, lurrikarek
|
sortutako
uhin sismikoak atzemateko gai da, bai lokalek, bai munduko lurrikara handiek. Hiru osagaiko itsas azelerometroa ere badago, eta sismometroaren osagarri da lurrikara handiak gertatzen direnean, ingururik hurbilenean.
|
|
2011
|
|
|
Franek Steps Ahead jazz taldearen musika jarri zuen ekipo berri eta garesti batean: harri batek uretan
|
sortutako
uhinak bezala, Mike Manieriren bibrafonoaren soinu gozoak bazter guztietara hedatu ziren segituan. Musika ekipoaren ondoan, mahai baten gainean, bi ordenagailu zeuden, horiek ere ezin hobeak.
|
|
2014
|
|
|
Ezin aipatu gabe utzi, ordea, 2011ko maiatzaren 27an Europako Kontseiluak hartutako ebazpena «Eremu elektromagnetikoen arrisku potentzialak eta ingurune naturalean dituzten eraginak» izenburupean57 Horrekin batera, urte bereko maiatzaren 31n OMEk eta IARCek (Minbiziaren inguruko Nazioarteko Ikerketa Agentziak) besteak beste telefono mugikorrek
|
sortutako
uhin elektromagnetikoak posibleki minbizia eragiletzat jo dituzte, eta 2B atalean sailkatu58 Horien erabilerak garun tumore kaltegarriak (gliomak) pairatzeko arriskuaren hazkundearekin duen lotura onartzen dute eta uhin horien agerpena ahalik eta gehien gutxitu behar dela aldarrikatzen dute, batez ere haurren kasuan. Europako Kontseiluaren aipatutako ebazpenean Europako gobernu guztiei ahal duten heinean uhin elektromagnetikoak sortzen dituzten erradiazioak gutxitzeko zentzuzko neurriak hartzeko eskatzen zaie.
|
|
|
Gailu horiek bi atal dituzte. Batetik, transmisoreak, umearen alboan jarri eta umeak
|
sortutako
uhin akustikoak jaso eta transmititzen dituena. Bestetik, hartzaileak, uhinak jaso eta anplifikatu egiten ditu, eta haurrak egindako soinuak entzungarri bihurtzen ditu.
|
|
|
Materialen propietate fisikoez eta haien erabileraz jardun zara. Esate baterako, bateriaren soinua airean
|
sortutako
uhinen bidez iristen da gure belarrietara, baina, uhinen bidez ez da soinua soilik hedatzen. Honezkero bururatuko zitzaizkizun beste zenbait adibide.
|
|
2015
|
|
|
Arnasa hartzeko eten luzea egin du, bera bai, biziduna dela ziurtatzeko bezala. Plastikozko koilaratxoa kafe urtutik atera, berriro sartu, bi buelta eman, edarian
|
sortutako
uhin zirkularrei begira geratu, eta hizketan jarraitu du.
|
|
2016
|
|
|
Lurrikarek
|
sortutako
uhin sismiko horiek sismografoen bidez detektatzen dira, eta jasotako
|
|
2017
|
|
|
Lurrikarek
|
sortutako
uhin sismiko horiek sismografoen bidez detektatzen dira, eta jasotako mugimenduaren arabera marraztutako grafikoen bidez adierazten dira (sismogramak).
|
|
|
Alferrik! Harri koskorrak uretan
|
sortutako
uhinen artean hamaika ilargi isekari agertu zitzaizkion eta Oroitzapenak, irudiak, gogamenak, gurariak, dena pilatzen zitzaion buruan aldraka eta mordoiloka. Ordenan jarri zituen ideia horiek guztiak, zoratuko ez bazen, behintzat.
|
|
2018
|
|
|
Euren energia altuengatik, defektuak ere hautagai sendoak dira grabitazio uhinen iturri izateko. Denboraren joanak, hala ere, asko ahuldu ditu hain aspaldi
|
sortutako
uhinak, eta egungo kosmologia esperimentalaren erronkarik handienetakoa da unibertso gazteko uhinak atzematea. B polarizazioak bezalaxe, unibertso goiztiarreko grabitazio uhinen detekzioak leku nabarmena izanen du gure ereduen bideragarritasunaren auzian.
|
|
2019
|
|
|
Halako uhinak gertaera oso energetikoetan sortzen dira, hala nola zulo beltz edo izar trinkoen arteko talketan eta unibertsoaren hasieran. Gainera, materian zehar higitzen dira, energia galera oso baxuarekin, eta, horregatik, oso urrun
|
sortutako
uhinak, bidean izarrak eta galaxia osoak zeharkatu badituzte ere, euren jatorriko forma ia aldatu gabe dutela iristen dira guregana.
|
|
2023
|
|
|
Bibratzen duten objektuak dira soinu iturriak. Soinu iturriak
|
sortutako
uhinak airean, likidoan edo solidoan zehar hedatzen dira. Soinua ez da hutsean hedatzen.
|
|
|
Bibratzen duten objektuak dira soinu iturriak. Soinu iturriak
|
sortutako
uhinak airean, likidoan edo solidoan zehar hedatzen dira. Soinua ez da hutsean hedatzen.
|