|
2000
|
|
|
Nolakoa behar du izan norbanakoaren eta egitura politiko jakin baten artekoloturak? Nortasun agiri ofizialek betetzen duten funtzio soziala hartuko du hizpideLeizaola k, beti ere, atze oihal gisa identitate formalek gizarte mailan
|
sor
ditzaketen gatazkak izango dituelarik. Izan ere, beharrezkoa da kontzeptualki argiketabat egotea:
|
|
|
konturatu dira, ezen, gizon emakumezko bikote koterapeutiko bat osatzean, transferentziaren fenomenoa berezama guztiarekin psikodramaren taldean ematen dela. Horrela, terapia taldearenpermisibitatezko giroan, bikote koterapeutiko bat egoteak, onarpen eta ezagutzarako familia ingurune ideala sortzen zuen, horrek
|
sor
zezakeen esperientzia zuzentzailearen ondorioekin.
|
|
|
sortzen da, eta bularra emateko garaiko beharrak sortutako barne tentsio displazenteroaren lehen eta hurrengo asetasunetatik buruan gordeta geratutako erregistroa da. Asetasunak sortutako objektuaren irudia buruan erregistratuta geratzen da aukeran, bertan egon ezean haluzinazioa
|
sor
dezakeelarik; gainera, asetzeko, edozein objektu aurkitzera bideratuko du.
|
|
|
Ekonomia du oinarrizko lege, eta hitzbatez esan daitekeena ez da esaten perpaus oso batez. Deixiak jadanik jakina denaetengabe errepikatu beharra eragozten digu, eta idatzizkoan ez bezala, keinuak etabaliabide paralinguistikoen laguntzaz mezu trinko eta laburrak
|
sor
ditzakegu, esatebaterako.
|
|
|
Teoria kuantitatibista huts baten arabera, herrialde baten bankuek moneta gehiegi edogutxiegi
|
sor
dezaketela uste daiteke. Orduan, monetaren desoreken, inflazioa etalangabezia?
|
|
|
Hala ere, erritmoa markatzeak ez du esan nahi, elkarrizketatzaileak behin eta berriro iruzkinak egin behar dituenik, elkarrizketaren pertsonaia nagusia bera bilakatuz. Sasibizkorrak eta erasokorrak diren horrelako elkarrizketatzaileek beren handinahikeria eta orojakituriarekin entzuleen gorroto eta ukazioa
|
sor
dezakete.
|
|
|
nahiz eta mundu mailan gertatzen diren jazoerak jendearen interesekoak izan, ekintza edo gertakizuna zenbat eta entzuleengandik hurbilago egon, hainbat eta handiagoa da interesa, salbuespenak gorabehera. Gertaera Japonian gertatzeak ala gure herrian bertan izan dela jakiteak interes maila desberdinak
|
sor
ditzake. Hurbiltasuna ez da faktore nagusia, oso kontuan hartzekoa da baina.
|
|
|
Edozein albistek izan dezakeen egitura bezalakoa da albiste hauek daukatena, non datu batzuk albistearen protagonistaren ahotsaren bitartez aipatuak baitira. Sinesgarritasuna handitu egiten da, entzuleak partikulartasun sentsazioa jasotzen du eta entzun daitekeen interes handiko eragingarri batez baliatzen garelarik, irakurketak
|
sor
dezakeen monotonia txikitzen da. Aipuak hiru eratara egin daitezke:
|
|
|
Beren ingurumarian gertatzen denari adi egon ohi dira, eta beharrezkoa bada, berehala aldatzen dira aldatu beharra dagoenean. Irrati kamaleonikoak dira, irratsaio eta esperientzia onak zein txarrak
|
sor
ditzaketenak. Esparru mediatikoa etsai dute irrati hauek, zeren eta darabiltzaten ekoizpen moldeak eta finantzazio bideak ez baitira nagusi.
|
|
|
Beste era bateko kolektibitate sentimendua
|
sor
zezakeen hizkuntzaren balioa urtu egingo litzateke; ez litzateke izango eskola hizkuntza, ez kultur hizkuntza, ez harreman komertzial zein industrialerako hizkuntza baliagarria, ezta harreman administratiboetarako ere... Aldiz, egon zitekeen kolektibo hartatik kanpo ere egongo dira herritarrak, ezaugarri bera izango dutenak:
|
|
2001
|
|
|
1 Hizkuntza bat ikasi nahi duenak, kultura jakin horrek ezarritako legeen araberaaukeratu behar ditu formak, benetako gaitasun komunikatiboa eskuratuko badu.Kultura bakoitzak hainbat forma ahalbideratzen ditu mezuak sortzeko, eta bestebatzuk kulturalki ezegokiak dira. Kulturen arteko kontaktuak interferentziaksortzen ditu, eta hizkuntzan ikusten badira ere, hizkuntzaren eta kulturaren artekolotura norabide bikoitzekoa izaki, interferentzia linguistikoek kultura edukienaldaketak
|
sor
ditzakete.
|
|
|
Narratzaile orojakile baten konbentziotik,
|
sor
nezakeen, agian, halako ahotsatenporal bat, nobela historiko gehienetan gertatzen den antzera, hirugarrenpertsona neutroak ematen duen erraztasunarekin: aski nuen elkarrizketak saihestea; edo elkarrizketen sinesgarritasuna lantzea.
|
|
|
Esan beharra dago ikerketa honetanerabilitako lagin horrekin ahaleginak egin direla Euskal Herriko ikasle unibertsitarioen errepresentagarria izan dadin; erabili liratekeen bestelako laginekere errepresentagarritasuna gorde luteke. Bestalde, galderen eduki semantiko antzekoa duten autoinformearen galde sorta erabili izanak koherentzia gehiegizko erantzunak
|
sor
ditzake; hori horrela balitz ere, ez da oso probablea aldagaien arteko kobariazio iturri bakarra izatea.
|
|
|
«Beren ordainketen balantzan defizit metatu bat eramanez, Estatu Batuek internazionalki gordailaturiko dolarrak kosturik gabe
|
sor
ditzakete, eta, errenta nazionalari dagokionez, gastu nazional errealeko gehiketen bat irabazi» (Meier 1982, 79 or.).
|
|
|
usaindesberdinak
|
sor
ditzakete
|
|
|
edo talde polarra leku babestuetan daukatenak, kimikoki geldoak dira, eta, beraz, ez daukate usain berezirik, edo usaingabekoak dira. 4 Molekula batean aurki daitezkeen talde polarrak bata bestetik hurbil daudenean, bateratzea
|
sor
dezakete; urrun daudenean (konjugaziorik ez), ostera, sakabanatzea gerta daiteke, usainari dagokionez behintzat.
|
|
2002
|
|
|
Betiere, tamaina mugatua izanzuen, eskualdeak berez dauzkan oztopo ekonomikoengatik eta botere politikoareneta Frantziako hedapen ekonomikoaren guneetatik urrun zegoelako. Gainera, Espainiako ekonomiaren nazioarteko isolamenduak eragotzi egin zion Hego EuskalHerriko industriak
|
sor
zezakeen tiraldiaz baliatzea. Ipar Euskal Herriko ekonomianez zen bat bateko aldaketarik izan, Hego Euskal Herrian 1959an bezala.
|
|
|
3 Kutsatzaileak berak ordaindu behar izatea prebentzio gastuak nahizkutsadura ezabatzeko gastuak. Bestela esanda, produkzio zein kontsumo agente bakoitzak berak
|
sor
ditzakeen kalte ekologiko guztiak kontuanhartu behar ditu, kalte horiek dirutan zenbatetsi, prezioan sartu eta geroordainarazi edo ordaindu. Baina nola neurtzen edo zenbatesten dira dirutanibai bat kutsatzea, bioaniztasuna murriztea edota zarata sortzea?
|
|
|
Alde batetik, neurri aktiboek ezin berreskuratu diren eraginkortasun galerak dituzte, ez baitaerraza jakitea, neurri aktiboen erabilpena dela medio lana aurkitzen dutenetatikzenbatek lortuko duen lana, nola edo hala. Gainera, politika aktiboek ordezte efektua ere
|
sor
dezakete; kasu hau, langabe batek politika aktiboen bidez enpleguaaurkitzeak beste langile batek lanpostu bera galtzea dakarrenean gertatzen da.Azkenik, politika aktiboen desbideraketa efektua ere aipa genezake, langabeaksektore edo lanpostu batzuetatik beste batzuetara aldarazten diren heinean.
|
|
|
Lanegunen murrizketen motari eta abiadurei buruz, aipatzekoa da ezen, lanegunen murrizketak enplegua
|
sor
dezan, murrizketa hori nahiko handia izateaz gain, enpresa gehienetan era batera eman beharreko murrizketa dela. Murrizketa txikieklan erritmoa estutzea besterik ez dakarte, eta, ondorioz, ekoizkortasunaren hazkundeek enpleguaren sorrera neutralizatzen dute.
|
|
|
«Kontaketak sortzen duen giromagiko horretan, ipuina edo poema elkarren artean jango genukeen gozoki bilakatzen da, komunikazio estetikoa, alegia. Askoren artean entzundako istorioakkomunikazio berri bat
|
sor
dezake, eguneroko zirkuitu itogarriari dimentsio berriakirekiz, elkarren arteko harremanei eta komunikazioari ahalbide berriak aurkituz;... Bestalde, ahozkotasuna lantzen da eskolan, ahoz hitz eginez, irakaslearen etaikaslearen arteko komunikazioa ahoz egiten baita. Baina normalean komunikaziohori nahikoa azalean geratzen da, zenbait ikasi beharreko (eduki), zenbait portaera (kondukta) eta ezer gutxi gehiago inplikatzen dira.
|
|
|
–Tximeleta efektua? oso ezaguna dakaosaren inguruko teorietan, hau da, gertaera txiki edo minimo batek sistemaosoan aldaketa kate izugarria
|
sor
dezake. Hizkuntzan ere pentsa genezake sistemaondo arautu horretan aldaketa txiki batzuek, hiztun (edo ikasle) jakin bateksisteman sartutako aldaerek sistema osoa aldaraz dezaketela.
|
|
|
Hipotesi horiek egiaztatzeko ala baztertzeko, hizkuntza erabili behar dute. Ikasleek hori guztia egitekomotibazioa behar dute, eta nahi eta nahi ez hizkuntzaren formari erreparatu behardiote egiten dituzten hipotesi desegokien ondorioz
|
sor
ditzaketen erroreei aurreegiteko.
|
|
|
Irakaslea begirale gisa arituko da, eta irakasleen lana taldeetan gertatzen denabehatzea izango da; une hau ez da oso aproposa gerta daitezkeen erroreak zuzentzeko, komunikazioa oztopatzen ez duten bitartean behintzat. Atazaren unean arretaez dago hizkuntzan jarrita; beraz, ez da oso eraginkorra izango eta ikasle lotsatiengan kontrako eragina
|
sor
dezake.
|
|
|
– Solaskidea fisikoki ez ezagutzeak eta gainera beste ikaskideekin batera ezaritzeak ezinegona edo deserosotasuna
|
sor
dezake hainbatengan.
|
|
|
Alegia, gaur egungo gizarteetan ematen den indibidualizazioa baldintza jakin batzuen ondorioa izanik, baldintza desberdin eta berriak eman daitezke (hobeto esanda, baldintza berriak ematen ari dira, hala nola, langabezia masiboa eta enpresen automatizazioa). Eta horrek guztiak klase prozesu berri bat
|
sor
dezake, merkatuaren barruan eta kanpoan daudenena esaterako, eta ez hainbeste gizarte egituran gorago eta beherago daudenena.
|
|
|
Klaseari merkatuko norbanako hutsak hartu dio txanda. Modu honetan, arazoaren izaera soziala baztertuz, langabezia masiboak
|
sor
zezakeen leherketa politikoa indibidualizazioak estaltzen du, eta norbanakoak errua bere buruari leporatzen dio porrot pertsonala balitz bezala (ikus: Forrester, 2001).
|
|
|
Gil Calvo-k dio arriskuak gero eta ezagunagoak direla eta horien gaineko kontrol gaitasuna ere hazkorra dela. Baieztapen horrek
|
sor
ditzakeen kritiketan zuzenean sartu gabe, kontuan hartu behar da, ordea, erreaktore nuklear baten ziurtasuna ikertzerakoan zientzialariak balizko istripu bat pasatzean eman daitezkeen arrisku zehatzak zenbatzera mugatzen direla; alegia, arriskuaren iritsiera teknikaren erabilgarritasunera mugatzen dutela. Analisi teknikoek probabilitateak dituzte aztergai eta hizpide.
|
|
|
Ekarpena, bide batez, bikoitza izan dakiguke, aurreko mendeei berariazkoak zitzaizkien kontzeptuak gizarte garaikidera, egokitzeak? eskemak eta ordenak behin behinekoak eta anbibalenteak direla ikusten lagun baitezake (ohitura handiegia baitago ordenak betiereko eta absolutuak direla pentsatzeko, historiaren naturalizazioa bezalako eskakizun baztertzaileak eta zatikatzaileak
|
sor
ditzakeena); modu honetan, proiektu politiko, berriak, asmatu dira.
|
|
|
Politika egiturazko desabantaila honetan egoteak dituen ondorioak agerikoak dira. Ez soilik egitura sozialaren eta politikoaren artean edo biztanleriarengan politikoek
|
sor
dezaketen apatiagatik edo jasanezintasunagatik. Baita demokraziaren arau sistemak zalantzan jar ditzaketelako.
|
|
|
Egin berri diren baieztapenak ukatzeak edo bestelako portaerarik erakusteak, muturreko ondorio bikoitz baten arriskua dakar (Melucci, 2001): gaur egun norbanakoari eskaintzen zaizkion aukera kopuruak pertsona batek aukeratzeko duen gaitasuna baino handiagoa direnez, ez gaitasun horrek eta aukerak galtzen diren sentsazioak sindrome patologikoak
|
sor
ditzake (depresio endogenoa). Beste muturreko egoera bat, aukera guztiei aurre egiteko portaeratik eratortzen da, nartzisismoa kasu.
|
|
|
Norbanakoa Ahalguztiduna ez den bigarren froga eta, beraz, mugak jarri beharra, bestalde, eguneroko giza harremanetan dago. Denboraren pluralizazioak eta zatikatzeak aukerak
|
sor
ditzake, baina ezer aurrezarria ez egoteagatik, baita ondorio ezkorrak ere. Aukera, arlo eta esparru aniztasunak gizakiak desberdindu egin dituzte.
|
|
|
Batetik,, desberdintasunak ez azpimarratu hondamendia
|
sor
dezaketen punturaino?. Eta, bestetik,, desberdintasunak errespetatu bere ukapenak hondamendia sortzen ez duen punturaino?.
|
|
|
Adibidearen aurreko gogoetara itzuliz, alegia,, ez azpimarratu desberdintasunak hondamendia
|
sor
dezaketen punturaino, eta, desberdintasunak errespetatu bere ukapenak hondamendia sortzen ez duen punturaino?, gaur arteko ikuspegiarekiko aldaketa nahitaezkoa da.
|
|
|
Baina ez hori bakarrik, kultura transnazionalen kasu askotarikoa ere kontuan hartu litzateke; esan gura baita, gutxienez, hedabide erraldoien jardun kultural transfronterizoa eta lurraldean arrotzak diren minoriek ekarritako kultura jarduna ere hor daudela. Beraz, zilegia litzaiguke hitz egitea estatua eraiki ez duen lurralde bateko biztanleria historikoaren kultura zapalduaz, lurralde horren gainean eraiki den estatuak ezarritako kultura ildoaz, aipatutako kultura bi horien arteko hibridazioaz sor daitekeen berriaz, hedabideek kanpotik ekar dezaketenaz, horrek aurreko hirurekiko meztizajean
|
sor
dezakeenaz, talde migratzaileek lekarketenaz. Giza eta gizarte komunikazio sistema konplexua ari gara marrazten.
|
|
|
Errepidean izandako auto istripua, dakizunez, polizia txostenerako arrazoi izan daiteke, edo albistea eraikitzeko aitzakia, edo nobela baterako bide eman dezake.... Makroegitura semantiko batek, esangura global batek, testu eredu desberdinak
|
sor
ditzake, beraz.
|
|
|
Eta definizio horren estereotipazioan, hedabideek bazterkeriaren erreproduktore moduan ager daitezke. Horrela, hedabideek lubaki psikologiko gaindiezinak
|
sor
ditzakete talde gutxituen eta gizarteko gainerako biztanleriaren artean. Baldin eta hedabideek gizartearen beraren garapen orokorrean minorien ekarpenak kontuan hartzen ez badituzte, baldin eta beti arazo sozialekin asoziatzen badira, baldin eta arazoen barneko arrazoia analizatzen ez bada?, hedabideek ilusio publiko monokoloredun bat eraikitzen dute gure begien aurrean.
|
|
|
Gerra bitartean, albistea beste arma bat da, tiroek adina hildako
|
sor
ditzakeena. Hala ere, ez gaitezen maximalista eta fatalista izan:
|
|
|
Edozelan ere, itxura batzuek benetako gauza ekartzen dute gogora, itxuraren bidez begien aurrean erreala agertzen zaigunean. Komunikazioaren testuinguruan, itxura horiek (egiazkotasunaren zantzua duten horiek) ez dira gure ardura, zeren min sozialik ez baitute sortzen, ez baitute gizarte iruzurrik egiten; bestelakoek, itxura gaiztoek, iruzurgile deitutako horiek, ostera, min eman lezakete, ilusio latzak
|
sor
ditzakete eta.
|
|
|
Kasu askotan, titularrak iragartzen duena eta gero albisteak garatzen duena ez datoz bat, ez dira gauza bera. Sentsazionalismoaren izenean, batzuetan, titularrak irakurlea albistera erakartzea baino ez du bilatzen, eta horretarako albistearen edukiaren atal bat azpimarratzen du (tamalez, ez beti albistearen gunea dena, zerbait kolateral, ondokoa, bigarren mailakoa baizik; baina gizartean harridura edo izua
|
sor
dezakeena!). Albistearen edukia desitxuratu egiten da titular hori dela medio, titular horren erakargarritasun huts eta sentsazionalista dela medio.
|
|
|
Helburuko ulertarazlea epe luzeko eragin mediatikoa da. Ikuspuntu horretatik, hedabideen eragin interpretatiboa ez da albiste konkretuaren errezepzioa gertatu bezain pronto interpretearengan eraiki daitekeen ulertarazlearen esparrukoa, baizik eta errezepzio akumulatuak
|
sor
dezakeenaren esparrukoa.
|
|
|
Gizarte postindustrialean, ezagutza eta informazioa dira gizartean aldaketak
|
sor
ditzaketen elementu eragileak. Bihar etziko gizartean ezagutzak eta informazioak beteko dute, gizarte industrialean lanak eta kapitalak bete zuten lekua.
|
|
|
Iragarkigintzan parte hartzen duten elementuek
|
sor
ditzaketen irakurketa desberdinen arteko batzuk ikusi gura ditugu; eta, horrela, iragarki autoreen eta kanpaina diseinatzaileen helburu nagusietara hurbildu. Horrekin batera, bestalde, iragarkigileen mezu kodifikatu horiek ikusle hartzaileak zelan ulertzen dituen ezagutu gura dugu.
|
|
|
itzalaren itxaropena
|
sor
dezan lotsa beldurtian.
|
|
|
Eta, hala ere, kasua behin bakarrik aplikatuta, izen arruntek 7757 forma osa ditzakete. Biak aplikatuta, aldiz, 27558 hitz
|
sor
ditzakegu sarrera bakarretik. Eta bi aplikaziotan jarri dugu muga.
|
|
|
Sorkuntzan mugak ezartzea arriskutsua izan daiteke, forma onargarriak ez onartzea gerta baitaiteke, baina, inongo murriztapenik ezartzen ez bada, gainsorkuntzak arazo larriak
|
sor
ditzake, inoiz ez baita bukatzen. Erregela taktikoak balia daitezke hori kontrolatzeko, elkarketarekin egiten den bezala, genitiboak bi aldiz aplikatu eta hortik aurrera sorkuntza debekatuz.
|
|
2003
|
|
|
Gizakiok 100.000 substantzia kimiko sintetiko baino gehiagosartu ditugu ekosistemetan. Neurri handi batean, ez dakigu osasunean
|
sor
ditzaketen eragozpenak zein diren. Haietako asko urte askotarako egongo dira gurekin.Mehatxu nuklearrak iraun egiten du eta zabaltzen doa.
|
|
|
Hortaz, uniformizazio eta zentralizazio garaiotan, susta ditzagun agintelokalak, hiritarrengandik gertuen diren egitura parte hartzaileak, ekoizpen eredugarbiago eta jasangarriagoak, susta halaber tokian tokiko hizkuntza eta kulturak, lurralde oreka hobetsiko duten neurriak edota kalitatezko elikadura bermatukoduten politika zehatzak;
|
sor
ditzagun multinazionalei kontrapisua egingo dietenkooperatiba txikiak, geure sosak kudeatzea ahalbidetuko diguten egiturak (bankuberdeen esperientzia, konparazio batean, oso interesgarria da), kontsumo elkarteak...
|
|
|
Edozein modutan ere Euskal Unibertsitatea ez du egiten hitz bi horiek gogora dakarkiotena, besterik gabe, hitza dariola hasten denak. Ez dut esan nahi horrela giro politikorik ezin
|
sor
dezakeenik haren alde, baina Unibertsitatea zerbait gehiago da ene ustez eta berez ez dute politikoek egiten joko politikoan ari diren alderditik77.
|
|
|
Euskaldunen mundua militante mundua bihurtzeko arriskua dago, eta ni horren izu garri beldur naiz. Areago, pentsatzen dut euskarari buruzko planteiamendu erradikal batzuk euskararenganako errefuxaketa
|
sor
dezake; gutxienez, euskara ideia politikoetatik aparte gorde beharra dagoela esango nuke. Diodan hori Nafarroan frogatu egin da eta horrek sor lezake zenbait jende euskararen munduan integratu gabe geratzea113.
|
|
|
Areago, pentsatzen dut euskarari buruzko planteiamendu erradikal batzuk euskararenganako errefuxaketa sor dezake; gutxienez, euskara ideia politikoetatik aparte gorde beharra dagoela esango nuke. Diodan hori Nafarroan frogatu egin da eta horrek
|
sor
lezake zenbait jende euskararen munduan integratu gabe geratzea113.
|
|
2004
|
|
|
Mundu ez material horretakoak lirateke, besteakbeste, hizkuntzak, pentsakizunak, hautemateak, emozioak, balioak, sinesmenak, irudimenak asmatutakoak, instituzioak, mitoak eta jarrerak. Intuitiboki esanda, burmuinaden organo berezi horrek sortzen duena, edo
|
sor
dezakeena, da gogoaren erreinukoa.
|
|
|
Horrela pentsatzen duena oker dago, eta hutsegite hori argitzeko bi arrazoi eman ditzakegu. Alde batetik, badirudi Filosofia Politikoak ikerketarako beharrezkoak dituen ideiakerrealitatetik kanpo
|
sor
ditzakeela. Antza denez, ez du bere inguruan gertatzen dena ezagutu behar.
|
|
|
Ikuspegi horretatik, indarproduktiboetan gerta daitekeen edozein hobekuntza, automatikoki, kapitalismoaindartzera dator. Pentsaera hori ez da gai enpresa eta gizarte egituretan aurrerakuntza teknologikoak
|
sor
ditzakeen kontraesanak era egokian aztertzeko (Guerrero2000). Ekonomia sozialaren ikuspegitik aztertuz gero, ordea, zenbait aukera zabaltzen dira demokratizazio parte hartzailearen bidean.
|
|
2005
|
|
|
Denaden, 1996 urteko maiatzean, Juntaren funtzionamendu alegala zen ohikoena.Horrela gertatu zen Alardea soilik gizonezkoek osatzen zutela erabaki zen bileran, non ordezkari politiko bakarra alkatea izan zen. Eztabaida
|
sor
zezaketen ordezkaripolitikoak ez zituzten gonbidatu. Erabakia, beraz, aho batez hartu zen.
|
|
|
egin dute, eta kostu elektorala neurgailu bakartzathartuz Alarde tradizionalaren alde egin dute, nolabaiteko helmugarik gabekoihesaldia ahalbidetuz. Gatazka honetan azaldu den inkomunikazioaren adibidegarbia izan da udalak eta bertan dauden politikari gehienek erakutsi duten jarrera.Maila lokalean, elite politikoek gatazka bideratzeko
|
sor
ditzaketen ondorioak osotxikiak izan dira. Zentzu horretan, aktore politikoak, udal mailako elite politikoakalegia, ez dira auzi honetan benetan inplikatu, gatazka usteltzen utzi dute, nolabaiteko elite politikoen lurruntze prozesu bat gertatuz.
|
|
|
«Erakunde guztiek kide kopuru antolatua dute, zenbait helburu lortzekoasmo agerikoarekin. Klub bat edo enpresa bat osa dezakete; sindikatu edoalderdi politiko bat antolatu; ospitale bat
|
sor
dezakete, eta bertako kideenarteko harremanak bideratzeko eta bakoitzaren betebeharrak finkatzekoprozedurak ezar ditzakete. Behin erakunde baten oinarriak tinko jarrita, erakunde horrek bere nortasuna hartu ohi du, sortu zuten kideengandikindependente bihurtzeraino» (Blau eta Scott, 1976: 13).
|
|
|
Normalean, haustura eremuaren alde gazteak alde zaharrak baino garaiera handiagoa izaten du. Iparralderago kokatutako Mendocino faila transformatzailean 35 Mu ko adin ezberdintasuna neurtu da bata bestearen alboan kokatuta dauden bloke ezberdinetako bi punturen artean, eta denbora epe horrek 2 km-ko malkarra
|
sor
dezake.
|
|
|
Hala ere, ez dirudi kurbatura aldaketa horiek eragindako esfortzuak plakak apurtzeko gai direnik. Rift egitura bat
|
sor
dezakeen azken prozesua indentazio izenekoa da, eta kolisio orogenoen lurraldeaurrean baino ez da gertatzen
|
|
|
Indarrak plaka zamalkatzailearen mantuan eratutako eskala txikiko konbekzioaren ondorio dira. Fosako sukzio indarrak hondoratutako ezpalaren mugimenduak gaineko mantuan
|
sor
dezakeen izkina fluxuaren ondorioa izan daitezke (5.15 irudia).
|
|
|
Lurrikara baten magnitudeak ez du harreman zuzenik haren eragin suntsitzailearekin. Herri edo hiri hurbilenetik 2.000 km-ra kokatutako 8 magnitudeko lurrikara batek ez du segur aski hildakorik edo kalte ekonomiko handirik sortuko, baina aldiz, hiri handi batetik gertu sortutako 6 magnitudeko beste batek kalte izugarriak
|
sor
ditzake. Lurrikaren magnitudea ezaugarri fisiko moduan neurtu beharrean, horren ondorioz sortutako kalteak neurtzen dituen eskala ere erabiltzen da sarritan, aldatutako Mercalli ren intentsitate eskala.
|
|
|
Lurrean beroa
|
sor
dezakeen beste iturri bat nukleo likidoaren kristalizazioan aurkitzen da. Prozesu horretan zehar askatutako beroak kanpo nukleoaren konbekzioa gidatzen du eta nukleotik mantura kondukzioz garraiatutako bero kopurua baldintzatzen du.
|
|
|
Prozesu horretan zehar askatutako beroak kanpo nukleoaren konbekzioa gidatzen du eta nukleotik mantura kondukzioz garraiatutako bero kopurua baldintzatzen du. Askoz ere eskala txikiagoan, deformazioan zehar gertatzen den lan mekanikoaren disipazioak ere beroa
|
sor
dezake. Nahiz eta deformazioen bidez sortutako beroak, oro har, bero fluxu orokorrean duen eragina arbuiagarria izan, toki konkretuetan nabarmena da.
|
|
|
1 Ekinodermatuen enbrioiak. Lau zelulako mailan banandutako zelulek, pluteo normalak (baina txikiak)
|
sor
ditzakete zeinek bere aldetik. Enbrioi txikioi erregulatibo esaten zitzaien.
|
|
|
Horrez gainera, nemertino eta izain batzuek igerian egiteko baliatzen dute zapaldura (B). Muskulatura longitudinal batek igeriketarako uhindura
|
sor
dezake, baldin eta gorputzeko alde bietako muskulu azauak txandaka uzkurtzen badira, eta bai baldin eta badago egitura axial gogor bat gorputzaren laburpena ekidingo duena. Baldintza horietan, uzkurketak muskulu azau dortsal eta bentralen artean txandakatzen badira, orduan uhindura bertikalak sortzen dira (B); txandakaketa azau lateralen artekoa denean, uhindura horizontalak sortzen dira, zefalokordatuetan legez (C).
|
|
|
Oro har, lehenago testikuluak heltzen dira, hau da, proterandria gertatzen da; proteroginia urriagoa da. Hermafroditismo bidez gametoen galera ekiditen da ere, zeren espezie hermafroditiko baten aleen arteko edozein topaketak ernalketa arrakastatsua
|
sor
baitezake. Izatez, animalia hermafroditikoak espezie sesilen eta parasitikoen artean nahikoa arruntak dira, eta bai populazio aleen kopurua baxua denean ere.
|
|
2006
|
|
|
Gizarte Segurantzako arauak ikusirik, badirudi egoera horiekama langileari lan kontratua eteteko eskubidea ematen diotela, baina iraupenaerditu osteko nahitaezko sei asteetara mugatzen da. Umea galtzeak lan kontratuaeteteko eskubidea
|
sor
dezan beharrezkoa da umekia amaren sabelean gutxienez180 egunez egon izana (AHPE 7.2 artikuluko bigarren eta hirugarren pasarteak). Lan kontratuaren etenaldi honek ere, babestutako egoera den neurrian, amatasunaren ondoriozko sorospena jasotzeari bide ematen dio, langileak onuradun izatekogainerako betekizunak betetzen baldin baditu.
|
|
|
Hariari jarraituz, mito franko agertu dira haur homoparentalen inguruan: besteak beste, familia homoparentalek haur delinkuenteak
|
sor
ditzaketela, haurrakere homosexualak izango direla, seme, maritxuak, eta alaba, mari mutilak?
|
|
|
Adibide batekin argitu daitezke kontzeptu horiek: haur baten ezaugarrigenetiko batek, tenperamentuak esaterako, pasiboa, haserrekorra edo hiperaktiboa?, erantzun oso ezberdinak
|
sor
ditzake bere gurasoengan hauen nortasunezaugarrien arabera. Egia da, ordea, ezaugarri horrek haurride bakoitzarentzatinguru interaktibo ezberdin bat eraikitzen laguntzen duela.
|
|
|
Bestetik, hautagaien balizko patologia posibleak ere esploratu ahal izatekoizango da beharrezkoa ebaluazioa. Zenbait ikertzaileren esperientzia klinikoak erakutsi du adopzioko guraso izateko hautagai direnengan arazo eta gatazka esanguratsuak, inkontzienteak badira ere, aurki daitezkeela, eta arazo horiek haurrarekikoharremana sortzean eta finkatzean zailtasunak
|
sor
ditzaketela (Galli eta Volpe, 1991).
|
|
|
Egiaz, ia ia bermatuta dago elkarrekin topo egitea intentsitate emozionalhandiko mementoa izango dela, non poztasuna, herstura, negargura, beldurra etatristura nahastuko diren. Horrek nahasmen emozional handia
|
sor
dezake gurasoengan zein seme alabengan, beren adin eta nortasunaren beste hainbat faktorerenarabera. Gainera, askotan topo egiteko uneak dakartzan emozioei, beraiek sortzendituzten beste emozio batzuk gehitu behar dizkiegu, adibidez:
|
|
|
Hala ere, faktore hauek haur adoptatuaren garapenean izan dezaketen eraginaez da berdina izaten. Horrela, Cohen Weitzman en (2003) esanetan, haur hauenganosasun mentaleko arazoak eta garapenaren atzerapenak
|
sor
ditzakeen faktoreetakobat da adoptatua izan aurretik haurrak instituzionalizatua iragan duen denboratartea. Beste lan batzuek (Fensbo, 2004; Fernandez eta Fuentes, 2001) honakoarrisku faktore nagusiak finkatzen dituzte:
|
|
|
Zerbait egiteko aginduak ematen zaizkionean, haurrarekiko kontaktu bisuala mantendu. Mezu motz eta errazak. Distrakzioa
|
sor
dezaketen inguruko estimuluakmurrizten edo deuseztatzen saiatu. Haurra berriro betebeharretara zuzendu etaamaitzeko erantzukizuna har dezan animatu. Haurra egokiro goraipatu lana distrakziorik gabeamaitzen duenean.
|
|
|
destinua, kazetariak adibidez akabatuz. Baldinbada... etsaien lerroan sartuko gaituzte eta... beldurrik izugarriena da, ez baitaerrana, doi doia kontzientea, pentsatzeak berak izua
|
sor
dezakeena, asmaezinadelako.
|
|
|
Gizakiaren pasioen konplexutasuna aintzat ez jotze horrek hiru akats larri larrietara eroan zuen Marx-en pentsamendua. Lehenik eta behin, gizakiak daukan faktore moralaz ahantzi egin zen; ekonomia aldaketak eginikoan gizakiaren ontasuna automatikoki berretsiko zuelakoan zegoelako, hain zuzen ere; Marx-ek ez zuen ikusi beren barne bizitzan aldaketarik nozitu ez zuten pertsonek ezin
|
sor
zezaketela gizarte hoberik. Ez zion arretarik eman, esplizituki bederen, bestelako orientazio moral baten premiari:
|
|
|
Arauaren interpretazioa kontuan hartuz, ezin da ahaztu bai gobernuak bai autonomia erkidegoek edari alkoholdunen publizitatea estuago erregula ditzaketela, eta graduazioa 20 gradutik behera jaitsi (PLO 8.5.4 art). Dena den, hainbat produkturen publizitatea hedabide eta euskarri desberdinetan gertatzen denean, kontrako egoerak
|
sor
litzake aukera horrek (Vicent, 2002: 621) 94.
|
|
|
Engainuzko publizitatearen legezko definizioa, dena den, ia ia bat dator zuzentarauarenarekin (2.2 art.); izan ere, engainuak sorrarazten duen uste okerra besterik ez dute aintzat hartzen bi arau horiek, eta
|
sor
dezakeena ere ez zilegitzat joko dute (Lema, 1995b: 871; De la Cuesta105, 2002:
|
|
|
Hedabidearen obligazioak oso zehatzak eta jakinak diren kasuetarako (erabiltzeko moduan den espazio eta denbora eskaintzea) pentsatua dago 21.1 artikuluak arautzen duen egoera; horrenbestez, ez zaie ondo egokitzen babesletzak
|
sor
dezakeen egoera guztiei. Egiteko eta ez egiteko obligazioak kontuan hartu behar dira babestuari egotz dakiokeen ez betetze erregimena aipatzen denean.
|
|
|
Publizitatean gerta daitekeen omisioa edo isiltzea ere Lehiaketa Desleialaren Legean aurreikusita dago (7 art.) 120 Bi arau horiek (PLO 4.2 eta LDL 7 artikuluak) kontuan harturik, iragarlea ez dago behartuta dakien guztia esatera; aitzitik, isiltze horrek faltsukeria sortu duenean edo
|
sor
dezakeenean bakarrik egongo da behartuta datu guztiak ematera. Horregatik, egiazkotasun printzipioaren arabera, mezua bere testuinguruan interpretatu behar da.
|
|
|
Ezkutuko publizitateak engainua sortzen du mezua hedatzeko formaren aldetik, beraz, agentziak edo iragarleak hedabidea aukeratzen dutenean, publizitate mota horren hedabidea ere baldintzatuta gerta daiteke. Dena den, araudiaren debekuak zeharkako babesa emango dio hedabideari; izan ere, publizitate horrek
|
sor
dezakeen uste okerra dela eta, hedabideak ezetza eman diezaioke iragarkiaren titularrari (De la Cuesta, 2002: 166).
|
|
|
Kasu horretan, produktuak ekoizpenaren sail berekoak direnean, posible da iragarleak emaniko informazioaren aplikazioa zabaltzea. Bestelakoetan, ez litzateke posible, iragarlearen irudia kaltetuta suertatuko bailitzateke; izan ere, engainuzko publizitatea
|
sor
lezake, eta eskainitako zerbitzu edo produktuei ez dagozkien ezaugarriak erakusten dituzten iragarkiak egin litezke (demagun, esaterako, auto bat iragartzen dela ez dagokion beherapen batekin). Erantzukizuna, azken kasu horretan, agentziari egotz dakioke zalantzarik bada, berari baitagokio iragarlearen benetako asmoez informatu beharra.
|
|
|
Ildo beretik, aipatu behar da industria jabegoak subjektu, ondasun edo jarduerak identifikatzen dituela, haien titularrari edo jabeari zeinu bereizlearen gaineko erabilera eskubide esklusiboa emanez (2001eko abenduaren 7ko Marken Legea). Marken Legearen arabera (31.1 art.), zeinu bereizlearen gaineko eskubidea duenak ez die gainerakoei utziko nahasketa
|
sor
dezakeen beste zeinu bereizle bat erabiltzen. Hala, industria jabegoari eraso egiten dion jokaera desleialtzat hartuko da iragarlearen zeinu bereizleak beste lehiakidearenekin nahasten dituen publizitatea.
|
|
|
Publizitate gogaikarria152 zuzeneko publizitate mota bat da. Publizitateak, oro har, enbarazu apur bat
|
sor
badezake ere, tolerantzia muga gainditzen du publizitate horrek, eta onartezina den publizitate jokaera gogaikarria jasaten du hartzaileak: batzuetan, oso bidezkoak ez diren baliabideek hartzailearen borondatea aldarazten dute.
|
|
|
160). luan), berriz, publizitate konparatiboa zilegia izateko bete beharreko baldintzak finkatzen ditu. Zuzentaraua egokitzeko egindako lanak, beraz, koherentziarik eza ekartzeaz gain, aurreko arauak ematen zuen kontzeptu malgua ere murriztu du; indarrean dagoen testuak erabiltzen dituen baldintzak arazoak
|
sor
ditzake etorki
|
|
|
Filma edo programa baten argumentuaren antolaeran produktu edo zerbitzu bat sartzea da horren ezaugarri nagusia. Teknika horrek, aitzitik, ezkutuko publizitatea
|
sor
dezake eta baita subliminala ere, eta, kasu horretan, ez da zilegi izango.
|
|
|
Batetik, badira zailtasunak zehazteko zein zuzenbidek erregulatuko duen mugaz haraindiko publizitatearen hedapena; eta, bestetik, arazoak sor daitezke zedarritzeko zein epailek duen ahalmena hori konpontzeko. Beraz, gaur egun, Interneten, edo satelite telebistaren bidezko publizitate jarduera batek jabego industrialaren aurkako lege haustea edo izaera desleialeko ekintza ez zilegia
|
sor
lezake, eta hedapenaren ondorio txarrak konpontzeko zailtasunak ere sor litezke, erregulazio juridikoa eta erantzukizuna zehaztea asko zaildu direlako (Espinosa, 2001: 42).
|
|
|
Hori da ohikoena, baina ezin da baztertu iragarleak beste pertsona batzuen laguntza behar ez izatea publizitate komunikazioa erdiesteko. Izan ere, iragarleak berak
|
sor
ditzake mezuak eta bere euskarriak erabili. Baina teknifikazioak, komunikazio prozesuan arruntena hori baita?
|
|
2007
|
|
|
Horrek, pertsonari laguntzen dio bere buruagarrantzitsu sentitzen, alderaketa ingurunearekin egiten baita. Nazio handi batekopartaide izateak handizkoa izatearen fikzioa
|
sor
dezake, baina antropologiaren balio errealetatik aztertzen denean zertan datzan gizabanakoaren eta taldearen artekolotura, kontura gaitezke gero eta txikiagoa dela lotura, zenbat eta taldea handiagoaizan, betiere taldearen erabakietan parte hartzeari begira.
|
|
|
Postmodernitatean, aldiz, espazio publiko asko omen dago: identitatebakoitzak berea
|
sor
dezake eta besteen ondoan bizi (hauxe da, kulturaaniztasuna?). Gay komunitateak bere ezpazioa du, bertako ezaugarri unibertsala homosexualitatea da; baina espazio hori ez da gizarte osoarekinberdintzen,, azpigizarte bat?
|
|
|
Gainerako euskal hiztunen, hortaz, iaeuskaldun gehien gehienen? identitate hizkuntza ez da euskara, erdara baizik, erdaratako batean sozializatzen baitute barne eta kanpo bizitzaren mundu soziala.Gainerako euskaldun guztiak ez dira gai euskaraz beren mundu mikroa eraikitzeko, euskaraz
|
sor
dezaketen bizitza erdarazkoaren baitan eratutakoa eta mugatutakoadelako. Haren esaneko, eta haren mendeko, autonomiarik gabeko hizkuntza delakoeuskara halako euskal hiztunen jardun komunikatiboan.
|
|
|
Genetikoki eraldatutako organismoen liberazio anbiental masiboak
|
sor
ditzakeen desoreka ekologikoen kasurako onartzen da ezen, eraldatutako, ingurumensistema konplexuen portaera soilik uler daitekeela labore transgeniko horiekmundu errealean efektiboki aplikatuz.
|
|
|
Protokoloa eratu zen haziak, elaboratu gabeko nekazaritza produktuak eta ingurumenarekinharremanetan sartzen diren gainerako gaiak bakarrik erregulatzeko, ardura nagusia hauen ingurumenerako barreiadurak espezie autoktonoen konstituzio genetikoan
|
sor
zitzakeen alterazioen aukeranbaitzetzan. Elaboratutako produktuak gailetak, tomate saltsa... erregulazio honetatik at geratu ziren.
|
|
|
Ildo bertsutik, P. Ricour ekin batean (1987), honako hiru fase hauek osatukolukete entzulea edo irakurlea aintzat hartzen duen kontakizuna: 1) bizi izandakoesperientziak eraginda, kontaketaren aurreirudiko fasea; 2) kontaketak entzulearengan
|
sor
dezakeen jakin minak eraginda, bizi izandako esperientzia konfiguratzeko fasea; 3) esperientzia berriro pentsatzea irakurketaren bitartez. Alegia, entzuleak edo irakurleak bitarteko gisa erabiltzen du testua.
|
|
|
Zeren, nobelaren hariari segituta, erraz ikusten baita ezen, baldin eta eguraldia aldatzen ez bada, inortxo ere ez dela hurbilduko hautestontzietara eta prozesua zalantzagarria bihur daitekeela. Atertzearen gertakariak poza
|
sor
lezake, hauteskundeak modu itxaropentsuan ikus ditzaketenen artean.
|
|
|
Ikuspuntu horretatik, komunikatzaileak berak atzemandako esperientzia oso da interesekoa. Oso erabakigarria da komunikatzaileak bere inguruan
|
sor
lezakeen konfiantza giroa (horren adibidetzat har litezke korrespontsalak, euren sinadurarekin bermatzen baitute hedabideak aireratzen duena). Era berean, iturriaren gizarte estatusak edo prestigioak sinesgarritasuna lantzen laguntzen du.
|
|
|
Bestalde, jakin behar da zein diren norberaren proposamenak
|
sor
ditzakeen kontraesanak entzuleria jakin bakoitzean. Horiek aipatu egin behar dira hitzaldiaren amaieran.
|
|
|
· Gaizki ulertuak
|
sor
ditzake, anbiguotasunak gidatzen badu definizioa. Gaizki ulertuak eta nahasketak saihestu gura baldin badira, definizioa egiterakoan aldez aurretik ohartu behar dira entzuleak, esanez:
|
|
|
Sor litezkeen arazoak aldez aurretik aurreikusten saiatzen da jarrera logikoa. Jarrera horrek eskatzen du aldez aurretik ikusten saiatzea aldarrikatzen den proposamenak zer nolako eztabaida
|
sor
lezakeen. Horrela jokatzen duenak izango du eskura egin zaion salaketari buelta emateko argudioren bat, agian.
|
|
|
aztertu egin behar da tesi nagusia, testuinguru jakinetan azaldu, tesiaren ondorioak mugatu denboran eta espazioan, eta, azkenean, ondo justifikatu aldaketaren beharra. Edo, bestela, aldaketarik ezak
|
sor
ditzakeen arriskuen zerrenda zehatz eta beldurgarria eskaini.
|
|
2008
|
|
|
147 «Matxinadaren mehatxua erabili zuen 1789an Eibarko udalak. Paneo ogi kutxa?
|
sor
zezan. 1808 urtera arte Eibarko herrian, gestore berezia aurkituko dugu oinarrizko produktuen prezioak igo ez zitezen ardurarekin, batez ere, garia eta artoa» (Uriarte, 1998:
|