|
2002
|
|
|
Elikagai transgenikoek eta hauen ekoizpenak ingurumenean
|
sor
ditzaketen kalteari goazkiola hauek omen dira errealitatean zein entsegu zientifikoetan funts sendoena daukatenak GEO kontrolik gabe hedatzea egozten zaie: landarezko konbentzionalek ez bezalako geneak izaki, horien aurrean abantailak izan eta lehia desorekatuan aritzeko aukera omen dute:
|
|
|
3 Kutsatzaileak berak ordaindu behar izatea prebentzio gastuak nahizkutsadura ezabatzeko gastuak. Bestela esanda, produkzio zein kontsumo agente bakoitzak berak
|
sor
ditzakeen kalte ekologiko guztiak kontuanhartu behar ditu, kalte horiek dirutan zenbatetsi, prezioan sartu eta geroordainarazi edo ordaindu. Baina nola neurtzen edo zenbatesten dira dirutanibai bat kutsatzea, bioaniztasuna murriztea edota zarata sortzea?
|
|
|
Kuita hauek normalak eta logikoak dira. Arroparekin oso harreman estua dugu; izan ere, gure azala zuzenean ukitzen du, eta bistan da haren kalitateaz eta
|
sor
ditzakeen kalteez dugun kezka justifikatuta dagoela. Zalantzak gainditzeko errezeta bakarra informazioa da.
|
|
2003
|
|
|
200 urte inguru daramatzagu ingurunera sustantzia toxiko ezberdin asko eta kantitate handitan botatzen, eta gero eta abiadura handiagoan gainera. Oso ezagutza gutxi dugu, sustantzia kutsakor horien aniztasunak eta kantitateak
|
sor
dezakeen kalteari buruz. Sustantzia kutsakorren erregulazio legalak, soilik erreparatzen die kaltegarri direla frogatu den sustantziei.
|
|
|
Abokatua Kaliforniako Estatuko Kode Zibilaren klausula batean oinarritzen zen. Klausula horrek herri produktuen fabrikatzaileei egozten die
|
sor
zitzaketen kalteen erantzukizuna, baldin eta batez besteko kontsumitzaileak ez badaki zein arrisku dituen elikagaiak osasunerako. Hala ere, mundu osoko komunikabideek kasuaren berri eman ondoren, Joseph-ek uste du nahikoa dela koipe kaltegarri horien inguruan sortu den publizitatearekin.
|
|
2004
|
|
|
Deklinatoria aurretiaz alegatzearen ondorioz prozedura nagusia eten bada ere, horrek ez du eragotziko auzia erabaki behar duen auzitegiak, alderdi legitimoak hala eskaturik, froga ziurtatzeko edozein jardun nahiz kautela neurri agintzea, halakorik hartu ezean auzi jartzailearentzat galera konponezinak sortzen badira. Ez da halakorik egingo, demandatuak behar besteko kauzioa eman duenean, oinarririk gabeko deklinatoriaren izapidetzak
|
sor
ditzakeen kalte galerei aurre egiteko.
|
|
2007
|
|
|
Erregulazio horrek milioi bat nekazaritza ustiategi, 30.000 salgai arriskutsuen operadore eta 5.000 instalazio ukituko ditu. Kutsatzeko arrisku potentzial handiena duten jarduera ekonomikoen kasuan, hondakinen kudeaketa, substantzia arriskutsuen garraioa, pestizidak, fitosanitarioak, genetikoki eraldatutako organismoak, erraustegiak edo zabortegiak, besteak beste, finantza bermerako funtsak eratu dituzte nahitaez,
|
sor
dezaketen kaltearen intentsitatearen eta hedaduraren arabera. Poliza horiek 300.000 eurotik bi milioi eurora bitartekoak dira.
|
|
|
Milaka enpresak egin dituzte berme aseguruak edo funtsak beren jarduerak ingurumenean
|
sor
ditzakeen kalteei aurre egiteko. Hala dago jasota Ingurumen Erantzukizunari buruzko Legean, zeina atzo onartu baitzuen Kongresuak.
|
|
2008
|
|
|
Zentral eolikoek, berriz, haizearen energia elektrizitate bihurtzen dute aerosorgailuen bidez. Zentral horien ingurumen eragina, batez ere, dorre eolikoak ekoizteko mineralen erauzketari eta funtzionamenduan okupatzen duten lurzoru zabalari dagokie. Inguruko hegaztietan
|
sor
ditzaketen kalteak ere kontuan izatekoak dira.
|
|
|
Ondorioak txantxa xumeak izan daitezke, edo kalte handiak datuetan edo sarean, esaterako. Hala ere, eta usteak uste, birus informatiko bat ahaltsua da duen ugaltzeko gaitasunagatik, eta ez sisteman
|
sor
ditzakeen kalteen larritasunagatik.
|
|
|
Guggenheim museoak Urdaibaiko biosferan
|
sor
ditzakeen kalteez hitz egitean, giza garapena eta naturaren babesa batu nahi direla esan zuen. «Museoak ez du zertan ingurunea suntsitu», diputatuaren aburuz.
|
|
|
Espainiako Gobernuarekiko bilera eskatu du Arabako Aldundiak, eta lanek ingurumenean
|
sor
ditzaketen kalteak aztertzea proposatu du, baina ez du inolako erantzunik jaso. Hori horrela, egoera aldatzen saiatuko dela jakinarazi du Aldundiko Ingurumen Sailak.
|
|
|
Ekologistak Martxan elkartea ere egitasmoaren aurka agertu da aste honetan, eta presondegi berriak
|
sor
ditzakeen kalteak azaldu ditu. Zaballa inguruan dauden landareak eta animaliak izango dira kaltetuenak espetxe berria eraikiz gero, egun hartzen duten ingurua errotik aldatuko delako.
|
|
|
Ekologisten ustez kezkatzeko moduko arazoa da, ordea. Plastikozko poltsen izaera kutsatzailea azpimarratzen du Julio Barea Greenpeaceko bozeramaileak, eta itsasoan
|
sor
ditzakeen kalteak gogorarazi ditu. «Itsas hondoan milaka tona plastiko dago; azken hamarkadetan pilatutakoa eta gaur egun ere heltzen dena ibaien bitartez, besteak beste».
|
|
|
Gaur egun nagusitzen diren arau eta balioen artean sexu orientazio homosexual eta bisexualak nahiz nortasun transexualak behar bezala onartuta ez egoteak gazteengan
|
sor
litzakeen kalteak aztertu zituzten atzo Bilboko Euskalduna jauregian, EAEko Arartekoak antolatutako V. Hausnarketarako eta Herritarrek Parte Hartzeko Foroan.
|
|
2009
|
|
|
Aparkaleku jabeak erantzungo du legea ez betetzeak
|
sor
ditzakeen kalte galeren aurrean.
|
|
|
Bere garaian, Aldundiak erabakia lanen atzerapenak
|
sor
zezakeen kalte larriarengatik hartu zuela azaldu du.
|
|
|
Egitasmoak ingurugiroari
|
sor
diezazkiokeen kalte posibleen txostenak aurkezteko eskatu dio Antonio Basagoiti Euskadiko PPko presidenteak Eusko Jaurlaritzari, egitasmoa baztertu baino lehen.
|
|
|
Etekin ekonomiko handiak ekarriko omen dizkie Dakarrak bi herrialdeei. Beste aldean daude, berriz, ibilgailu erraldoien joan etorriak ekosistema ahul eta berezienetan
|
sor
ditzaketen kalteengatik gehiago kezkatzen diren herritarrak.
|
|
|
Eta hori guztia egia da. Dena dela, harrigarria ere bada kate handiak orain arte plastikozko poltsek
|
sor
dezaketen kalteaz konturatu ez izana. Kanpainaren mezuak badu bigarren zati bat, kontsumitzaileari zuzen zuzenean dagokiona.
|
|
|
Esaterako duela hilabete eta erdi Indonesia gaineko zeruetan 10 metro baino ez zuen asteroidea lehertu egin zen atmosferan sartzean kilometroko. Horrelako asteroideak guregana hurbiltzen ari direla ezagutzeko eta ahal den neurrian
|
sor
dezaketen kaltea ekiditeko, NASA bi aste barrurako ari da WISE zunda prestatzen. Izan ere, Indonesiakoa bezalakoa bi urtetan behin gerta omen daitezke, eta azkenetako bat ekialdeko Mediterraneoaren gainean izan zen orain dela oso urte gutxi.
|
|
2010
|
|
|
Etxea guk utzi bezala egongo ote da? Egunerokotasunak
|
sor
ditzakeen kalte txiki batzuez gain hautsitako basoren bat, pertsiana tokiz askatua eta zartaginak ontzi garbigailuan sartu eta gero gastatuak, gainerakoa berdin berdin utzi ziguten.
|
|
2011
|
|
|
Ordainari muga jartzen zaiolarik, garraiatu diren objektu edo ondasunei buruz ari da, baina ez etxe aldaketak erabiltzailearen beste ondasun batzuetan
|
sor
ditzakeen kalteei buruz.
|
|
|
2 Merkurioak gure osasunean
|
sor
dezakeen kaltea aurreikusiz, Osasun Publikoko ordezkariek hegalaburraren kontsumoan nazioartean sortutako alerta argitu nahi izan dute.
|
|
2012
|
|
|
Aukera horren alde irmoen mintzatu denetako bat Israel izan da. Haaretz egunkariak argitaratu duenez, gerra arriskua piztuz gero, Dimona eta Nahal Sorek zentral nuklearretako erreaktoreak geldituko ditu Tel Avivek, misilen erasoek
|
sor
ditzaketen kalteak murrizteko. Frantziak, berriz, AEBekin bat egiteko eskatu dio EB Europako Batasunari; beraz, Irango Banku Zentralari zigorrak paratzeko eta petrolio esportazioei bahimendua ezartzea nahi du.
|
|
|
Gaur egun landa eremuan ez ezik hirietan ere hain erabilia den glifosato herbizidak Europako anfibio espezieengan
|
sor
ditzakeen kalteak ikertu ditu lehen aldiz Aranzadi Zientzia Elkarteko Herpetologia Sailak. Emaitzek ondorio garbiak utzi dituzte:
|
|
|
ii) nahigabe biztanleria zibilaren artean gerta daitezkeen zauritu eta hildakoen kopurua, bai eta izaera zibileko ondasunei
|
sor
diezazkieketen kalteak ahal den neurrian saihestea, edo gutxienez, murrizteko, egingarriak diren arreta guztiak hartzea eraso bide eta metodoak aukeratzerakoan;
|
|
|
Fracking Ez Araba plataforma 2011ko abenduan eratu zenetik bertako kide da Mikel Otero (Alkiza, 1972). ' Fracking' aren bidez gasa lortzeko proiektuek jendearengan eta ingurumenean
|
sor
ditzakeen kalteez ohartarazi behar dela uste duelako sartu zen plataforman. Bihar hitzaldia emango du gaiaren gainean, kultur etxean (18:30).
|
|
2014
|
|
|
Horrenbestez, baliteke isolamendu termikoa edo lurrunaren kontrako hesia behar izatea. Estaldura horrek, bestalde, babes mekanikoa emango die hodiei, eraikuntzako beste mate rialak ukitzen egoteak
|
sor
ditzakeen kalteekiko babesaz gain.
|
|
2015
|
|
|
«Umeak behar ez den zerbait egiten duenean, zigortu beharrean, egoera hori konpontzeko bideak aurkitu behar dira, haurrari egindakoaren eraginak ikusaraziz, betiere». Iruretagoienaren arabera, umeak
|
sor
ditzakeen kalteak ulertzea eta gogoeta egitera bultzatzea da inportanteena. «Zigortzen ez da hori lortzen».Zigorren ordez, ondorioakJoera aldaketa bat gertatzen ari da, oro har.
|
|
|
SARRERAArmiarma gorria laborantza ugaritan agertzen da. Ugalketa gaitasun handia duenez, denbora laburrean
|
sor
ditzake kalteak. Plastiko azpiko laborantza askotan, Tetranychus urticaearmiarma gorria da izurriterik garrantzitsuena.
|
|
2016
|
|
|
Jakina, salmenton helburua uzta aurreko hiletako urrialdiek eta prezio handiek
|
sor
zitzaketen kalteak ekiditea zen. Horregatik, bihitegiaren arduradunek kontu handia izan behar zuten azaroan maileguak utzi ondoren bihitegian gari erreserba nahikoa mantentzeko.
|
|
|
Bertan eskualdeko eta Gipuzkoa osoko bi mila lagun inguru bildu ziren. Han bertan iragarri zuten Andoainen larunbat honetarako deitu duten manifestazioa.Eskualdeko eta Gipuzkoako elkarte gehiagok ere bat egin dute larunbat honetako manifestazioarekin.Deialdia egiteko deitu zuten prentsaurrekoan, errausketak osasunean
|
sor
dezakeen kaltean sakondu zuten. Berriki GEIS medikuen plataformak eman dituen datuak aipagai izan zituzten, eta euren ondorioen arabera erraustegiaren gunetik gertu dauden gizakiengan ondorio latzak sortzen dira, hala nola, malformazioak edota minbizi kasuen areagotzea.
|
|
2017
|
|
|
Ez dago sendagai erabat segururik, eta horregatik, botika berri bat merkatura atera nahi duen konpainiak frogatu egin behar du dakarren onura handiagoa dela
|
sor
lezakeen kaltea baino; azken hamarkadetan, ordea," lasaitu" egin dira hori ziurtatzeko erabiltzen diren irizpideak. Une honetan mahai gainean dago sendagaien onartze prozedura laburtzeko europar erregulatzaileen proposamen bat, eta horrek ekar dezakeen arriskuaz kezka agertu dute osasungintzaren alorreko ahots askok.
|
|
|
Azken aldiko ikerketen (Ackermann et al. 2007; Ackermann et al. 2014; Wendler, 2012; Williams, 2000) arabera, arrisku ezberdinen arteko interakzio eta dinamikek
|
sortu
ditzakete kalte arriskutsuenak. Tentsio eta arriskuen arteko interakzioak berezkoak dira, hauen konbinazioek osotasunean sortzen duten eragina independenteki sortzen dutena baino kaltegarriagoa izanik.
|
|
|
zenbat kalte egiten diote eguneroko bizitzari Espezie inbaditzaileek sortzen duten gastuaren kuantifikazioa konplexua da, eta, beraz, zaila da horiei aurre egiteko neurriak hartzea. Hori dela eta, Friburgoko Unibertsitateko (Suitza) Sven Bacher buru duen 24 erakundeetako ekologo talde batek SEICAT sortu du, landare eta animalia inbaditzaileak
|
sor
ditzaketen kaltearen arabera sailkatzen dituen arrisku analisirako sistema, eta horrela, inpaktuak azkarrago arintzeko. Amartya Senen Ekonomia Nobel Sariaren metodo batean oinarrituta, ongizatearen egoeraren adierazleen bidez, espezie inbaditzaileen eragina eguneroko bizitzako alderdi garrantzitsuetan eta pertsonen bizi kalitatean neurtzen da.
|
|
2018
|
|
|
. Ondoren, arrisku bakoitzaren garrantzia neurtu, arriskuaren eraginpean iragandako denbora eta
|
sortu
ditzakeen kalteak kontuan hartuta. Horrela, lehentasunez zein arriskuri ekin behar zaien jakin daiteke.
|
|
2019
|
|
|
Elkarrekin, lankidetzan, jarrera paternalista batetik aldendu beharra dago, profesionalen eta pazienteen artean hartutako erabakien araberako eredura. Beharrezkoa da, baitaere, gehiegizko diagnostikoen egoerek
|
sor
ditzaketen kalteak gutxitzen laguntzen duten komunikazio klinikoko estrategiak aplikatzea.
|
|
|
Epeak ez betetzeak
|
sor
ditzaken kalteen arabera, bi motatako denbora errealeko sistema nabarmentzen dira: zorrotzak eta malguak (Liu, 2000). Denbora errealeko sistema zorrotzetan epeak ez betetzekotan, sistemak guztizhuts egiten du eta kalte larriak jaso daitezke, esaterako, hegazkinetako kontrolagailu baten softwareak beharrezkoprozesamendua garaiz egiten ez badu, pertsonen bizitzak arrisku larrian jartzen dira.
|
|
|
Euskal ortografiaren gardentasun fonikoak erraztu egiten du, noski, letrak erabili ahal izatea arauak adierazteko orduan. Aldi berean adi egon behar da letra hots identifikazio gehiegizkoak
|
sor
litzakeen kalteekin, eta, gainera, garbi izan arauak ez direla soilik testuak irakurtzeko.
|
|
2020
|
|
|
Ikerketa gutxi egin dira medikamentuen hondakinek gizakiongan
|
sor
ditzaketen kalteen inguruan. Kutsatze bideak, batez ere, ur, barazki, tuberkulu, haragi, arrain eta esnekien kontsumoarekin erlazionatuta daude.
|
|
|
Aurrean daukagun erronketako bat da ulertzea zer eragin dituzten ingurunean agertzen diren mikroplastiko eta nanoplastikoek; ez bakarrik partikula esferikoek, baita zuntzek eta bestelako formak dituztenek ere. Ezinbestekoa da aztertzea inguruneko benetako plastiko horiek zer gaitasun duten konposatu kimiko arriskutsuak adsorbatzeko zein askatzeko, ingurunean
|
sor
dezaketen kaltea ulertu ahal izateko. Bestalde, mikroplastikoak ingurunean eta organismoetan monitorizatzeko teknologian aurrerapausoak eman diren arren, bada beste erronka garrantzitsu bat:
|
|
2021
|
|
|
Nola ulertu, beste hainbat herrialdetan funtzionatu duela ikusita, hemen ez ixtea lantegiak eta eskolak behar beste denbora behingoz egoera honekin amaitzeko? Bankari eta enpresari handien menpeko diren Mendebaldeko politikariek herritarron aisialdian egin dizkigute murrizketak, ohiko betebeharrak zintzo betetzera behartzen gaituzten bitartean; agerian utziz, beste behin ere, ekoizpenaren katea ez haustea dela ezinbestekoa, osasun hondamendi honek
|
sor
ditzakeen kalteen gainetik.
|
|
|
Datu asko daude, baina oraindik ere gauza asko daude argitzeko. Duela 30 urte inguru hasi zen areagotzen gai honen inguruko kezka; izan ere, kontuan hartzekoa da landare inbaditzaileek
|
sor
ditzaketen kalteen inguruko kezka. Hain zuzen, IUCN Naturaren Kontserbaziorako Nazioarteko Erakundeak biodibertsitateari kalte egiten dioten mehatxu larrienen zerrendan bigarren tokian jarri ditu landare espezie inbaditzaileak, inbasio biologikoaren alorrean.
|
|
|
Aitzitik, Francisco Morak kontrako ikuspegia duten ikerlari askoren ahotsak ere nabarmentzen ditu, trena hartzeak bestelako arrisku errealak ere ekar baititzake. Alde batetik, geroz eta gehiago dira teknologia berrien erabilerak ume txikien burmuinean
|
sor
ditzakeen kalteez ohartarazten gaituztenak. Adibiderako, arreta foku oso labur batean jartzean, zappingagatik etengabe aldatzen den foku batean, ikasketarako behar den arreta kaltetuko luke, ikasketa prozesua eta memoria bezala —baina, horiek beharrezkoak ez direnez... —; beste alde batetik, datuen arabera, badirudi pentsamendu sakon eta sortzailean kalteak sortzen dituela, hiperaktibitatea eta bestelako sindromeak eragiten dituela, jokaera emozional eta pertsonaletan kalteak eragiteaz gain.
|
|
|
Inbertsio arbitrajearen erabilera nabarmenki areagotu da azken hamarkadetan gatazkak ebazteko tresna egokia delako ustean. Testuinguru horretan, ez bakarrik mundu akademikoan baita praktikoan ere, gatazkak konpontzeko prozesu horrek hirugarrenen giza eskubideengan
|
sor
ditzakeen kalteak eta eraginak mahai gainean jartzen hasi dira. Hortik abiatuta, lan honek inbertsio arbitrajean giza eskubideen bermea aztertzea du xede.
|
|
2022
|
|
|
Sistema horren bidez ingurumenean errautsek
|
sor
ditzaketen kalteak ere eragozten direla azaldu du alkateak. " Errautsak ezin dira bota edozein lekutara", ekarri du gogora.
|
|
|
Gero badira beste sintoma txar batzuk: nekazaritzak
|
sor
ditzakeen kalteak, haize errotak neurririk gabe paratzea...».
|
|
|
Auzia ez da zein alderdi haserretzen den gehiago. Benetako auzia da zaratak, kutsadurak eta errepide egitasmoak egunerokoan
|
sor
dezakeen kalteari irtenbidea ematea.
|
|
|
Hala, bi plataformek lehentasun modura ezarri dute Karakateko proiektuaren inguruko informazioa zabaldu eta honek
|
sor
ditzakeen kalteen berri ematea. Ildo horiek landuz, maiatzean antolatuko dituzte lehen ekintza publikoak.
|
|
2023
|
|
|
ziabogan, itsaso txarra dagoen estropadetan, kalearen defentsa behar denetan... Edozein okerrek
|
sor
dezakeen kaltearen eraginez presio handia izaten dute, erabakigarriak izan daitezkeen jardueren jabe dira.
|