|
2008
|
|
|
Ostera, beste hauxe da euskaldun guztiari eta bakoitzari buruan eta bihotzean
|
sartu
behar zaiona: Euskara Batua,, bere herriko hizkera+ arau jakin batzuk?
|
|
|
...ere, Hiztegi Batura zein hitz juridiko bildu den jakiteko, aurrenik, termino juridikoa zer den definitu behar dugu9 Definizioari eutsiz, hitz> > juridikoa> izango> da, > baldin> eta> antolamendu> juridikoak> raren> bat> Hortaz, hitz juridikoak esanahi edo karga juridikoa behar du izan, eta Zuzenbideko hiztegiaren barruan
|
sartu
behar da, eragile juridikoek hala erabiltzen dutelako. Edozein egitate, ekintza edo gertaera juridikotzat har daiteke, baldin eta zuzenbideak arautzen dituen ondorioak sortzen baditu.
|
|
|
Aspalditik nauze euskalkietako ahozkotasuna berreskuratu eta indartzearen aldekoa, baina ez galdetu niri nola egin behar den zehazki lan hori. Ez galdetu niri ira kaskuntzan zer nolako mailaketa egin behar den, zer adinetan, zer lekutan, non bai eta non ez den
|
sartu
behar bizkaiera, gipuzkera, nafarrera edo dena delakoa. Ez galdetu niri... nik ez baitakit.
|
|
|
Ez galdetu niri... nik ez baitakit. Ez galdetu niri komunikabideetan, herrian herriko aldizkarietan, irrati txikietan eta abarretan, zer, nola, noiz, non edota zenbat
|
sartu
behar den berta ko euskara, herrian herrikoa edo eskualdekoa; nik ez baitakit.
|
|
|
Euskaltzaindiak Hiztegi Batuaren bigaren urratsean beste 20.000 hitz finkatu nahi baditu, ez dago zalantzarik kopuru horretara iritsi ahal izateko alor espezializa tuetan sartu egin duela, nahiz eta Euskaltzaindiak behin baino gehiagotan esan duen terminologia teknikoan ez dela sartuko (Bide batez, esan dezagun termi nologiarako erreferentzia gune bat behar dugula, Euskal herri osokoa eta ez adminis trazio baten menpekoa, eta ez kolorebakarra, arauak emango ez baditu ere, nolabaite ko onarpena emango duena, eta gune edo elkarte horrek adostasuna bilatuz lan egin luke, eta ez arauak ezarriz). Alor espezializatuetan
|
sartu
behar bada, modu sistematikoan lan egin behar delakoan gaude. Noizbehinkako eta banan banako esku hartzeak saihestu egin behar dira.
|
|
|
Harriague presidentak galdeginik,
|
sartu
behar izan omen zuen Harrietek lehiaketa zail hortan, plazalaxoan trebeagoa zelarik bietarik batean. Lehena irabazi Durrutyren kontra bainan ahalgetuz bezala aitortzen zuen Harrietek lañoki, bigarren partida Harambilleten kontra gertatu zela eta hura galdu, 50
|
|
|
P. Zabaletak bakarrik?) pertsonaiak: BAT GIZONA, BI GIZONA, HIRU GIZONA, GIROA ARAZLEA, DEIEMAILEA, TXAKOLINMAIXUA, DENAK EDO HERRIA sortu eta testuan
|
sartu
behar izan zituzten, baita pertsonaia horiek burutu ekintzak ere: txurrutak, tinbal kolpeak, isil uneak, eszenak edo zatiak.
|
|
|
Azkuek interes nazionala zatiketa politikoen gainetaik noraino jartzen zuen ikusteko adierazgarria da orobat 1928ko hitzaldi batean esandakoa. Bertan, eskoletan euskara
|
sartu
beharra eskatzeko, Azkue Euskal Herriko alderdi guztiei zuzendu zitzaien, ezker eskuin bereizketen gainetik: «naiz gorri naiz txuri izan, orok beramate Erriak emandako agindu au:
|
|
|
Beraz Azkue, garaiko Elizaren baitan korronte aktiboenen baitan kokatzen zen. Baina esan beharra dago Azkueren kasuan ñabardura batzuk
|
sartu
behar direla, bere egoera akaso pixka bat desberdina baitzen goiko pasartean esaten denarekiko.
|
|
|
itsumen ideologikoa erakusten du, Akademia eratzeko prozedurak, Oñatitik Donostiara arte aski argiak izan baitziren, Eleizalde moduko jeltzaleen partaidetza zuzenaz eta sabindar gotorrei ere ordezkaritza eskainiz. Baina hori ez zen aski, zeren bere ustez akademiko ezsabindarrak sobera zeuden, eta haien lekuan sabindar kideak
|
sartu
behar ziren. Izatez, kopuru kontu bat ere ez zen arazoa.
|
|
2009
|
|
|
Lexikoaren Behatokian, Euskaltzaindiaren koordinaziopean jarri ditugu IXA taldea, Elhuyar eta UZEI. Gu ez gara merkatuan, eta nola halako espazio neutroa eta itzal handikoa eskaintzen dugu, indarrak biltzeko, kasu honetan hirurentzako onuragarria izango den proiektua gauzatzeko. Eskema honetan ere
|
sartu
behar dugu gure burua.
|
|
2010
|
|
|
Laburbilduz, sermoiaren homologazioa ahozkotik idatzira pasatzean gertatu zen, hizkuntza barbaroak latinaren eta latinitas> zibilizazioan
|
sartu
beharrak sustaturik, arrazoi erlijiosoak eta historikoak tartean. Hizkuntzaren auziak bazuen garrantzia hizkuntza herrikoen kasuan, bereziki ahozkotik idatzira pasatze horrek sortzen zituen dudak, hala deskribatzen du Oyharçabalek:
|
|
|
Beste konstatazio hau ere egin dugu. Sermoiaren helburuaren berri egoki eman gura bada, enuntziatuen gainean zehazten diren hizketa egintzak murritz gertatzen dira, eta perspektiba zabalago batean
|
sartu
behar dira. Medotologikoki, gure ustez, bidea lautzen du hizketa egintza nagusiaren eta hizketaegintza menpekoen arteko banaketa egitea.
|
|
|
Orobat, indefinituen multzo honetan
|
sartu
behar dira errefrauak eta esaera zaharrak ere. Ale gutxi da gure corpusean.
|
|
|
Punta puntako joera zen hura, eta bideogintzak, esaterako, ikusmin handia piztu zuen. Hortaz, nahitaez
|
sartu
beharra zegoen bideogintzaren bide horretan, eta ikastolak berehala sartu ziren. Beste behin, aitzindari.
|
|
|
Hiru dira, halaber, Tasio Erkiziak 1993ko prozesu hartaz ateratako irakaspenak. . Lehenik, ez dugula itsutu behar, eta ez garela
|
sartu
behar Espainiako eta Frantziako sistemek aurkezturiko kontraesanetan. Hau da, gure eztabaida izan behar dela nola pasatzen garen Espainiako eta Frantziako sistemetatik euskal unibertsoari erantzungo dion hezkuntza sistema propio batera?.
|
|
2012
|
|
|
Funtsean, ez da errespetatzen indibidualitateak bere kabuz aporta dezakeena, hori nahasmendu bat litzateke. Populista batentzat, aldez aurretik emandako kultura definizio baten barnean
|
sartu
behar da produkzio intelektual guztia. Esate baterako:
|
|
|
Nik, aukeran, berriegiak aurkitzen ditut,, garbiegiak? nolabait esateko, erabateko aitzakietan
|
sartu
behar baldin badut. (LIB II:
|
|
|
–Halako eta halako kasuetan erabiltzen dira parentesiak?. Zergatik
|
sartu
behar ditugu, orduan, joskera arazoen artean. Bada, euskaraz behintzat arazo sintaktikoak sortzen dituelako parentesien erabilera zabar samar batek, non nahi eta nolanahi kokatzeak alegia.
|
|
2013
|
|
|
Baina Frantziako armadarenganako kritika tonu eztian egiteaz gain, Eskualduna k huts horiek guztiak zuzenduak edo zuzentze bidean zeudela azpimarratu nahi izan zuen, oroz gainetik. Beraz, huts militar edo teknikoen aitortza ez zen kritikaren parte
|
sartu
behar, baizik eta hutsen gainetik, baikortasunari eusteko ahaleginaren jarraitzearen parte.
|
|
|
Amerikako Estatu Batuak eta Alemania aitzindu zitzaizkion, baina Frantziako legea zen denen artean liberalena, Jean Noël Jeanneney renarabera. Lege hura testuinguru orokorrago baten baitan
|
sartu
behar zen. Frantziako Errepublikak beste hainbat lege handi onartu zituen garai haietan, horien artean, elkartzeko askatasunari buruzko legea, justu hilabete bat lehenago onartua, eta baita ere lehen mailako eskola doan eskaintzea bermatu zuen Jules Ferry legea, hura ere 1881eko ekainekoa.
|
|
2016
|
|
|
Aita eri da... Zanatorio batetarat
|
sartu
behar omen du... Ez naiteke harekin joan.
|
|
|
Intertestualitatearen bidean
|
sartu
behar gara. Gaurkoaren ulertzeko atzokoaren ulermena beharrezkoa baita.
|
|
|
Baina paraleloa eta konparazioa egin zukeen eta Euskal Herriaren egoerari garai hartan kolonialismoaren kontrako diskurtsoek erraten zutena ulertu. Hain zuzen, bazekielako euskaldunak deituak zirela Aljeriako gerlan parte hartzeko, pentsa daiteke ez zukeela horrelako gaietan sartu nahi, ez zela debate horietan
|
sartu
beharrik. Hemengo nazioari buruzko, edo aldeko kontzientziaren piztea inportanteagoa zukeelako:
|
|
2019
|
|
|
1832 Jose Pablo Ulibarri Galindez(). Gutunliburua obran jasotako 1832ko gutun batean, akademia hitza aipatu gabe, euskara salbatu, gorde, zaindu, piztu eta eskolan
|
sartu
beharra aldarrikatu zuen okondoko politikari eta idazleak, amaieran testu hau ezarrita: –ogueta lau guizon/ bear dira izentau/ Guernicaco bazarrean/ euzkeraren ganean/ eguiteco aleguiñ au?.
|
|
2020
|
|
|
Hau da, gaztaroko bere denbora biografikoa folklorikoa izan zela. Baina historiara
|
sartu
behar izan zuen, euskal jendarte osoak historikoki egin behar izan zuen bezala. Honekin azaldu nahi dugu idazlearen bizian esanguratsua izan den pitzadurak Etxamendiren narratiban baduela leku, izan ere.
|
|
2021
|
|
|
Leitzarrak hasi dira: ‘gurea gorago’; hortaz,
|
sartu
behar dik aizkora barnago (Orixe); Gurasuari ikasia da/ ez degu ezer osturik/ ortaz euskeraz ikasitzen guk/ ez degu egin kasturik (Uztapide); Hasiera duk polita; hortaz, hasi gaitezen ahalik eta gehienetan (Txillardegi); Dantzan eta dantza ondoan beti galtza tartean ibiltzen omen duk eta[...]. Hortaz, ez zaio senargai aukerarik faltako, ekin zion maltzurki Allandek (Etxaide).
|
|
|
Bere adizkitasun osoa galtzen duelarik, ordea, diskurtso markatzaile bihurtzen zaigu beharbada, emendiozko gainerakoen esanahia eskuratuz: Beragatik asmo onekin egunean orritxo bat badere leitu behar duzu (Beobide); Nik este bakar bat dut tripan, eta bera zuzen zuzena, eta hala, ahotik sartuahala, beteahala dijoa bere bidez kanpora, eta apurtxo bat badere barruan geldituko bada, egarria hiltzeko, askotxo
|
sartu
behar izaten dut (Urruzuno).
|
|
|
40.1c Mendeko perpausen bidez ere adieraz daiteke perpaus nagusi bateko gertaera nola betetzen den: Hitz egiten duen bezala idazten du; Etorri den antzera joan da; Sudurretik odola zeriola inguratu zitzaigun; Guztiz harriturik gelditu da erizaina; Oinetakoak erantzita
|
sartu
behar da areto horretara; Gogor lan eginez lortzen dira emaitza onak. Azpimarratu ditugun guztiak perpausak dira, mendeko perpausak, eta guztiek ere perpaus nagusian adierazten dena nola gertatzen den azaltzen digute:
|
|
|
39.1.5.2a Har ditzagun literatura tradizioko adibide batzuen egokitzapen hauek: Mutil koskorra zelarik, asko zekien; Nahi ez nuelarik, horretan
|
sartu
behar nuelako ustetan abiatu nintzen; Gurutze horretan isilik zaudela, hitz egiten didazu.
|
|
|
Helburu horretarako, ere askotan erabili izan da menderagailua duen aditzari erantsirik: Mutil koskorra zelarik ere, asko zekien; Nahi ez nuelarik ere,
|
sartu
behar nuelako ustetan abiatu nintzen (Mitxelena); O Nere Salbadorea. Ta nola Gurutze horretan isilik zaudela ere, hitz egiten didazun (Kardaberaz).
|
|
|
testuinguru jakin batean multzokide guztiak afaltzera joan ziren. Bada," Peru", besteak bezala, multzo horri dagokiola baieztatzen dugu, multzo horren barnean
|
sartu
behar dugula alegia, beste biekin batera," Peru" ren tokia horixe dela adieraziz. Bigarrenean, ber gauza, ezezko batekin oraingoan:
|
|
|
Nolabait ere esateko, ezezko tasun batek definitzen du oraingoan multzoa. Bada," Patxi" beste biekin, batera
|
sartu
behar dugula ari gara esaten oraingoan.
|
|
|
han hemen, non edo non, nora edo hara, nondik edo handik, handik edo hemendik, gainbehera, goiti beheiti, gorabehera, tokian tokian, hor nonbait... Eta hor
|
sartu
behar genuke gero eta... ago egitura ere: gero eta urrunago.
|
|
|
Eta hemen
|
sartu
behar genituzke gero eta... ago egiturak ere:
|
|
|
Zerrenda horretan zenbat galdetzailea ere
|
sartu
behar dugu, adberbioen sailean. Batzuetan izenekin doa, eta orduan ez da adberbioa, baizik zenbatzaile mota bat:
|
|
|
Ote morfema funtzionalarekin erabil daiteke (modalitate epistemikoa): Hau ere etxean
|
sartu
behar ote zait? (Elizen arteko Biblia).
|
|
|
Berehalakotasuna adierazten du, halaber, tu eta batera forma bizkaierazkoak: Jan eta batera ez da
|
sartu
behar uretara (Arejita).
|
|
|
maila honetako perpaus arteko lotura eta, beraz, esanahi erlazioak, funtsean mota horietara biltzen baitira. Baina ez dira juntagailuen multzo berean
|
sartu
behar, ezaugarri desberdinak baitituzte.
|
|
|
Badirudi molde horretako zehar galderak forma jokatu bat erabiliz adieraziko bagenitu, modu morfema batez baliatuko genukeela: Ez dakit nondik
|
sartu
behar dudan; Ez dakit nondik sartzen ahal naizen. Hala ere, ez da horrelakorik gertatzen mendeko perpaus hauek izan, egon,* edun, eduki aditzen hedamenak direlarik:
|
|
|
12.3.10i Azken multzo batean
|
sartu
behar ditugu, jakina, aditz elkartuak eta aditz lokuzioak. Aditz elkartuetan izena ager daiteke:
|
|
|
Eta aditz esapideen sailean
|
sartu
behar lirateke beldur izan, gose izan, ahalke/ lotsa izan eta holakoak ere: Gure umea gose da/ goseak dago; Haserre da gure izeba; Lotsa naiz eskatzen didazuna egiteko.
|
|
|
Bikote horiek ez dute, bistan da, esanahi bera. Hemen
|
sartu
behar dira honako itzuli hauek ere, bigarren mailako predikatuak deituak: Liburu horiek aitonak erosiak dira; Mutil hori nobela ugari irakurria da.
|
|
2023
|
|
|
Orduan ohera
|
sartu
behar duzu gusturago egonen zara.
|
|
|
Urte gutxiren buruan, G ereduak eskolak galduko ditu, azken urteotan horietako bakoitzean ikasleak galdu ondoren, arian arian ezartzen diren A eta ereduen mesedetan. Gaztelaniazko sare publikoa erortzen ari den ghetizazio prozesua saihestu ahal izateko, A eta ereduak
|
sartu
behar dira ikastetxeetan. A ereduko itunpeko ikastetxeak, historikoki, auzo eta herrietan kokatutakoak izan dira, eta horiek dira matrikula gehien igotzen ari direnak.
|
|
|
Harrera plan sendoa behar dugu txikitatik ereduan eskolatzen diren ikasle eleaniztun horiendako, non beraien jatorrizko hizkuntzei balioespena eta begirunea eman behar baitizkiegu. Haien hizkuntzak eta kulturak kontuan hartu eta curriculumean
|
sartu
behar dira. Onurak handiak izango dira:
|