|
2009
|
|
|
Laugarren moduluan sermoien analisi enuntziatibo diskurtsiboari ekin zaio beti ere alderdi sozio diskurtsiboen bila. Modulu honetan
|
pertsona
izen ordainak eta berbaldi ekarria (discours rapporté, discurso referido) aztertu dira. Azken moduluan, bosgarrenean, sermoien eredu erretorikoaren analisia egin da.
|
|
|
Euskaltzaindiaren barne kargu batzuk bete ditu, hala nola, Euskaltzaindiko buruordea, 1995etik 2004ra bitartean; diruzain, Jagon sailburu eta idazkaria() eta Onomastika batzordeburua(); 2004ko abenduaren 17tik, Iker Sailburua zen; bestalde, Euskaltzaindiaren Arabako ordezkaria zen 2001etik. Artikulu ugari eta liburu batzuen egilea, gogokoen zituen gaien artean leku eta
|
pertsona
izenei buruzko ikerketak eta euskararen historia eta euskal testuak daude. Hainbat egunkaritan eta aldizkaritan argitaratu dira bere artikuluak.
|
|
2011
|
|
|
Euskaltzaindiko idazkariak, Xabier Kintanak, ongi etorria eman eta Akademiaren egoitza erakutsi zien, beren galderak erantzunez. Oso interesaturik egon ziren Mikel Gorrotxategik, Onomastika Batzordeko idazkariak,
|
pertsona
izenak eta deiturak ofizialki erabiltzeko emandako pausoak entzuten, bai eta bertoko toponimia jatorra berreskuratzeko egindako gestioekin ere. Pruden Gartzia liburuzainak gure bibliotekaren funtzionamendua ere argitu zien.
|
|
2012
|
|
|
Gaztelaniaz 12:00etan. Euskarazko
|
pertsona
izenen oroimena berreskuratzen. Mikel Gorrotxategi.
|
|
2013
|
|
|
Nina andreak interes berezia agertu du euskara gizarteko zeregin administratibo eta irakaskuntza mailakoez, eta galdera asko egin ditu, euskararen egoeraz eta hiztunen eskubideez.. Opari moduan, eskaini zaizkion liburuen artean, euskal
|
pertsona
izenak zein deiturak modu ofizialean administrazioan agertzeko, Euskaltzaindiak argitaraturiko bi liburu eskaini dizkio idazkariak, bere herrian antzeko zerbait egiteko orduan lagungarri gerta dakizkiekeelako. –Europako kolonialistek oraindik harro irakasten dute beren eskoletan beren kolonietako jendeei berek gure kontinentetik hara eramandako hizkuntza inperialak (espainola, ingelesa, portugesa,...) irakatsi zietela, baina aldi berean, ezkutatu egiten dute horrek zer nolako kalteak eragin zituen han, bertako hizkuntzak eta kulturak galtzen ere lagunduz.
|
|
|
Honek ekarri zuen, Euskal Herrian eta kanpoan ere, ezagun bihurtzea. Baina
|
pertsona
izenen erabilera normalizatzearekin batera, izena modatik kanpo jarri zen eta gaur egun gutxi dira horrela deitzen diren neskatilak.
|
|
|
alaba eliza, seme etxe, idi herri, asto itsaso zulo, katu negu, zelai, hodei, behi, gizon, oilar, sagar, ahuntz eta abar. Izen berezien morfologia ere kontenplatu da, bai
|
pertsona
izenena, bai toki izenena: Maritxu, Madalen, Bilbo, Baiona.
|
|
2015
|
|
|
1997an, 76 araua onartu zuen Euskaltzaindiak: Latin eta greziar
|
pertsona
izen klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia.
|
|
|
Horregatik, arauaren bigarren bertsioa onartu du, lehenengo bertsioa ordezteko: Latin eta greziar
|
pertsona
izen klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia. Arau osatua, eguneratua eta emendatua.
|
|
|
Orain, 209 izen gehiago erantsi dira. Greziar eta erromatar
|
pertsona
izenez gainera, beste zibilizazio eta inperio garaikide garrantzitsu batzuetako pertsona izen batzuk ere sartu dira, hala nola Kartago, Fenizia, Partia eta abarretakoak (Hanibal, Hasdrubal, Kosroes, Mitridates, Seleuko?) Beraz, 566 pertsona izenez osatutako izendegi greko erromatar bat du arauaren bigarren bertsioak.
|
|
|
Orain, 209 izen gehiago erantsi dira. Greziar eta erromatar pertsona izenez gainera, beste zibilizazio eta inperio garaikide garrantzitsu batzuetako
|
pertsona
izen batzuk ere sartu dira, hala nola Kartago, Fenizia, Partia eta abarretakoak (Hanibal, Hasdrubal, Kosroes, Mitridates, Seleuko?) Beraz, 566 pertsona izenez osatutako izendegi greko erromatar bat du arauaren bigarren bertsioak.
|
|
|
Orain, 209 izen gehiago erantsi dira. Greziar eta erromatar pertsona izenez gainera, beste zibilizazio eta inperio garaikide garrantzitsu batzuetako pertsona izen batzuk ere sartu dira, hala nola Kartago, Fenizia, Partia eta abarretakoak (Hanibal, Hasdrubal, Kosroes, Mitridates, Seleuko?) Beraz, 566
|
pertsona
izenez osatutako izendegi greko erromatar bat du arauaren bigarren bertsioak.
|
|
|
1997ko zerrendan, latinezko edo grekozko izenez gainera, gaztelaniazko eta frantsesezko ordainak ezarri ziren, baina ingelesezko ordainak ez ziren eman. Orain,
|
pertsona
izen horien guztien ingelesezko ordainak erantsi dira.
|
|
|
Hamazazpi urte igaro dira araua eman zenetik, eta, latin eta greziar
|
pertsona
izen klasikoen arauan bezala, gaur egun euskara batuan argitaratzen diren lanetan (eskola liburuak, entziklopediak, hiztegiak, literatura, komunikabideak?), guztiz hedatuta dago arauan emandako eredua.
|
|
|
1998ko zerrendan, gaztelaniazko eta frantsesezko ordainak bai baina ingelesezko ordainak ez ziren eman; orain, erantsi egin dira ingelesezko ordainak, kanpoko leku eta
|
pertsona
izenen gainerako arauetan egin ohi den bezala.
|
|
2017
|
|
|
Horretarako, kontuan hartzen da zer dagoen dinastiaren jatorrian:
|
pertsona
izen bat, leku izen bat edo izen arrunt bat. Horren arabera erabakitzen da, tradizioak edo azken urteetako erabilerak finkatutako izenik izan ezean, izen eratorria erabiltzea (adibidez, Akemenes pertsona izenetik akemenestarrak izeneko dinastia sortu zen) edo mailegatzea, jatorri izenetik abiatuta sortzen den dinastia izena gure kultura ingurunean erabiltzen den izenaren formatik urrun gelditzen bada (adibidez, Nasr pertsona izenetik narstarrak izeneko dinastia izena atera beharrean, nazariak izena mailegatzea hobesten da).
|
|
|
pertsona izen bat, leku izen bat edo izen arrunt bat. Horren arabera erabakitzen da, tradizioak edo azken urteetako erabilerak finkatutako izenik izan ezean, izen eratorria erabiltzea (adibidez, Akemenes
|
pertsona
izenetik akemenestarrak izeneko dinastia sortu zen) edo mailegatzea, jatorri izenetik abiatuta sortzen den dinastia izena gure kultura ingurunean erabiltzen den izenaren formatik urrun gelditzen bada (adibidez, Nasr pertsona izenetik narstarrak izeneko dinastia izena atera beharrean, nazariak izena mailegatzea hobesten da).
|
|
|
pertsona izen bat, leku izen bat edo izen arrunt bat. Horren arabera erabakitzen da, tradizioak edo azken urteetako erabilerak finkatutako izenik izan ezean, izen eratorria erabiltzea (adibidez, Akemenes pertsona izenetik akemenestarrak izeneko dinastia sortu zen) edo mailegatzea, jatorri izenetik abiatuta sortzen den dinastia izena gure kultura ingurunean erabiltzen den izenaren formatik urrun gelditzen bada (adibidez, Nasr
|
pertsona
izenetik narstarrak izeneko dinastia izena atera beharrean, nazariak izena mailegatzea hobesten da).
|
|
2018
|
|
|
Halakorik gertatzen ez bada, hau da, egokitzapena hizkuntzaren batean baino gertatzen ez bada, euskaraz ez da egokitzen. Hori da irizpide orokorra. Bigarren atalean, garai horretako
|
pertsona
izen ospetsuen zerrenda ematen da, eta, euskarazko formarekin batera, gaztelaniazko, frantsesezko eta ingelesezko formak ere ematen dira. Izen oso ezagunak dira gehienak, hala nola Kristobal Kolon, Leonardo da Vinci, Martin Lutero, Fernando Magallaes, Nikolas Koperniko, Michelangelo, Nikolas Makiavelo?
|
|
|
Izen oso ezagunak dira gehienak, hala nola Kristobal Kolon, Leonardo da Vinci, Martin Lutero, Fernando Magallaes, Nikolas Koperniko, Michelangelo, Nikolas Makiavelo? Guztira, 58
|
pertsona
izen ematen dira.Exonomastika batzordea
|
|
|
Errenazimentuko
|
pertsona
izenak araua (185.a) argitaratu da, Euskaltzaindiak 2017ko abenduaren 22an onartua.
|
|
2019
|
|
|
Euskaltzaindiaren betebeharra da euskal
|
pertsona
izenen zuzentasun linguistikoa bermatzea eta urte hauetan guztietan metatu duen esperientzia herritarren esku jartzea. Honela, izaera irekia eta dinamikoa izango du Izendegi berriak eta aldiro aldiro gaurkotuko da, Euskaltzaindiaren webgunean.
|
|
|
Erregistro Zibilari buruzko 20/ 2011 Legeak ezabatu behar zuen debeku hori, baina oraindik ez da indarrean jarri. Euskaltzaindiak 2018ko urtarrilean adierazi zion Espainiako Justizia Ministerioari badirela euskaraz genero maskulinoa edo femeninoa era esklusiboan atxikirik ez duten
|
pertsona
izenak, eta, ondorioz, indarrean dauden lege arauak erregistro zibiletan malguago aplika daitezen eskatu zion.
|
|
|
izen neutroak (genero markarik gabeko izenak) lehen aldiz sartu dira, eta 500 bat izen gehitu dira bertan. Lehenago zeuden
|
pertsona
izen txikigarri bakanei beste batzuk gehitu zaizkie. Izendegiaren berezko izaera irekia eta dinamikoa mantenduz, era guztietako izenak sartzen jarraituko du Euskaltzaindiak.
|
|
|
Erregistro Zibilari buruzko 20/ 2011 Legeak ezabatu behar zuen debeku hori, baina oraindik ez da indarrean jarri. Dena den, Euskaltzaindiak 2018ko urtarrilean adierazi zion Espainiako Justizia Ministerioari badirela euskaraz genero maskulinoa edo femeninoa era esklusiboan atxikirik ez duten
|
pertsona
izenak, eta, ondorioz, indarrean dauden lege arauak erregistro zibilean malguago aplika daitezen eskatu zion.
|
|
|
Halaber, badira euskaraz genero finko eta bakarrik gabeko izenak, neutroak direnak, alegia. Azken urteetan erabiltzen hasiak dira,
|
pertsona
izen gisa, jatorriz leku izenak (Amaiur, Joar) edo lexiko arrunteko hitzak direnak (Amets, Euri). Euskarak ez du genero gramatikalik eta, hortaz, izen horiek, pertsona izentzat hartuak, ez dira berez genero bakar bati atxikiak, eta baterako zein besterako balio dezakete.
|
|
|
Azken urteetan erabiltzen hasiak dira, pertsona izen gisa, jatorriz leku izenak (Amaiur, Joar) edo lexiko arrunteko hitzak direnak (Amets, Euri). Euskarak ez du genero gramatikalik eta, hortaz, izen horiek,
|
pertsona
izentzat hartuak, ez dira berez genero bakar bati atxikiak, eta baterako zein besterako balio dezakete. Izen neutroen saila lehen aldiz sartzen da Euskaltzaindiaren pertsona izendegian.
|
|
|
Kontsultatzeko sistema berria dago, kontsultagarri jarriko den erregistro kopurua lehen baino nabarmen handiagoa dela eta erregistro horietaz kontsulta daitekeen informazioa askoz ere aberatsagoa dela. Kontsultak abiatzeko eta fintzeko tresna ahaltsuagoak jarriko dira abian: datuetara jotzeko oinarrizko menuez gainera, bilaketa malguak egiteko aukerak (komodinak, izenen osagaiak...) eta erregistroak iragazteko sistema azkar eta anitzak inplementatu dira web berrituan. Kontsultagarri jarriko diren erregistro kopuruetan ikusten da EODAren hazte kuantitatibo nabarmenena, bai
|
pertsona
izenetan eta bai leku erregistroetan. Urte hasierako erregistro kopuruak eta aurrerantzean egongo direnak ikusita, argi ikusten da urrats handia eman duela Euskaltzaindiak informazio onomastikoaren irekitze prozesuan:
|
|
|
Euskaltzaindiaren mendeurrenaren karietara antolatutako zazpigarren nazioarteko jardunaldiak Gasteiz izan zuen topaleku eta ordura arteko jardunaldirik praktikoena izan dela esan liteke, beste hainbat hizkuntzatako esperientziak hurreratzeaz gainera, herritar guztiak ukitzen dituen arloa jorratu zuelako, toki eta
|
pertsona
izenetan hain zuzen, baliabideak gizarte osoari eskura jartzeko helburuz.
|
|
|
Azalpen orokorrak ere komenigarriak izaki, Onomastika Batzordeko buru Roberto González de Viñasprek eta Patxi Salaberri euskaltzainak hitzaldi bana eskaini zuten jardunaldiaren hastapenean, besteak beste, 36 urteko ibilbidea laburbildu, batzorde barruko enbor nagusiak bereizi (leku izenak batetik, eta
|
pertsona
izenak nahiz deiturak bestetik) eta egiteko nagusiak xehatzearren.
|
|
|
Kopurutan esanda, Euskal Corpus Onomastikoak berritze lanen aurretik 12.000 deitura, 5.000
|
pertsona
izen eta 255.000 leku fitxa zituela azaldu zuen Galék, eta erregistro horien lagungarri edo oinarri, beste ia bi milioi lekukotza idatzizko nahiz ahozko.
|
|
|
Izendegi ireki eta dinamikoaJakin minik handiena pertsona izendegiak sortu zuen, izenei legez ezarri beharreko genero markek eragin izan duten ezadostasun eta oztopoengatik, batez ere, eta hain zuzen ere, izendegiaren ezaugarri nagusiak eta iturriak aipatu ostean, bete betean heldu nahi izan zion gaiaren inguruan onartu duten aldaketari Paskual Rekalde euskaltzainak. Hitz arruntetatik eta toponimoetatik hartutako
|
pertsona
izenen sexu bereizketa tradizioari jarraiki egin dela argudiatu zuen; salbuespenak salbuespen,, kontsonantez eta i, o eta u bokalez amaitutakoak gizonezkoak eta a eta e bokalez amaitutakoak emakumezkoak, direla errateko.
|
|
2020
|
|
|
Duela urte batzuk, Europako hainbat erresumatako errege erreginen izenak arautu zituen Akademiak. Zehazki, 180 arauan (Goi Erdi Aroko
|
pertsona
izenak. Germaniar jatorriko pertsona izenak), 181 arauan (Erdi Aroko pertsona izenak) eta 186 arauan (Atzerriko pertsona izenak.
|
|
|
Zehazki, 180 arauan (Goi Erdi Aroko pertsona izenak. Germaniar jatorriko
|
pertsona
izenak), 181 arauan (Erdi Aroko pertsona izenak) eta 186 arauan (Atzerriko pertsona izenak. Grafia‑irizpideak.
|
|
|
Zehazki, 180 arauan (Goi Erdi Aroko pertsona izenak. Germaniar jatorriko pertsona izenak), 181 arauan (Erdi Aroko
|
pertsona
izenak) eta 186 arauan (Atzerriko pertsona izenak. Grafia‑irizpideak.
|
|
|
Zehazki, 180 arauan (Goi Erdi Aroko pertsona izenak. Germaniar jatorriko pertsona izenak), 181 arauan (Erdi Aroko pertsona izenak) eta 186 arauan (Atzerriko
|
pertsona
izenak. Grafia‑irizpideak.
|
|
2021
|
|
|
Gaurtik aurrera, Euskal Onomastika Datutegian (EODA) kontsulta daitezke, datuen eguneraketa egin berri delako. Izan ere, 2020ko irailean egin zen aurreko eguneraketa, eta, ordutik hona, hondartzen lerrokada ez ezik, bestelako datuak ere gehitu eta osatu dira deiturei,
|
pertsona
izenei eta leku izenei dagokienez.
|
|
|
Eskaintzen diren argibide horietako asko lagungarriak izan daitezke gizartearen egunerokoan. Izan ere, deiturak,
|
pertsona
izenak eta leku izenak euskaraz erabiltzean, zalantzak sortzen dira maiz. Eta EODAn eskaintzen den informazioa etengabeko ikerketaren ondorio da.
|
|
|
Informazio berria eta egindako hobekuntzak ere jendartearen eskura jarri nahi ditu Euskaltzaindiak modu eguneratuan. Garrantzi handikoa da datu berriak plazara ateratzea, azken helburua
|
pertsona
izen, deitura eta toponimo horien aldaera egokiak normalizatzea delako, eta horretan erabiltzaileak direlako eragile erabakigarriak, hala banakoak, nola erakundeak edo taldeak.
|
|
|
Gogoratu behar da Euskaltzaindiaren Onomastika batzordeak euskal izenen ikerketa duela helburu, bai antroponimoena(
|
pertsona
izenak, deiturak...) bai toponimoena (toponimia nagusia, txikia, exonimia, kale izendegiak, etxe izenak...). Izen horiek bildu, sailkatu, ikertu eta arautu ondotik, beharrezkotzat jotzen da Euskaltzaindiak izenen forma zuzenak plazaratzea, euskararen erabileran eta normalizazioan eragina izan dezaten.
|
|
2022
|
|
|
Ondoren, Paskual Rekaldek sarrera hitzaldia irakurriko du, eta hiru gai nagusi jorratuko ditu mintzaldian: euskara batua eta mintzamoldeak; Baztango hitzen ekarpena Euskaltzaindiaren Hiztegiari; eta Amaiurko toki izenak, etxe izenak,
|
pertsona
izenak... (ezagun zein ezezagun).
|
|
|
Italiako hiriburua Erroma da, eta hiri hori izendatzeko hiri betierekoa ezizen deskriptiboa ere erabili ohi da. Horrelakoei buruz Euskara Batuaren Eskuliburuak gogorarazten duenez, leku edo
|
pertsona
izenen ondoan, atributu gisa edo haien ordez, erabiltzen diren ezizen deskriptiboak ez dira letra larriz ematekoak.
|