|
2008
|
|
|
Sare horiek, lehenago esan den bezala, senitartekoek edota lagunek osatzen dituzte, eta zailtasunak daudenean babesten dute eta leku ezezagun batean informazioa eta laguntza ematen dituzte. Latinoamerikako eta Magrebeko emakumeek beren familiako
|
pertsona
asko dituzte ondoan, hala ere, emigratzean duten garrantzia desberdina da bientzat. Latinoamerikako emakumeei dagokienez, gehinenetan emakumeek prozesua hasten dute, horregatik ezagun horiek ezinbestekoak dira bizi berria hasteko.
|
|
2011
|
|
|
Gizartean ikusten ditugun hainbat arazoren jatorria nortasun antisozialaren nahastean aurkitzen da. Nahaste hori duten
|
pertsona
asko ez dira gizarteko arauetara egokitzen eta sufrikario ugari eragin ondoren, espetxean amaitzen dute. Baina, nahaste bera duten beste zenbait pertsona gizarteko erakunde politiko eta ekonomikoetan oso ongi txertatzen dira, eta erakunde horietatik kalte eta min handia egitera hel daitezke, gizarteko egitura horiek eskaintzen dieten proiekzioari esker.
|
|
2013
|
|
|
4.3 Zer egin
|
pertsona
asko sufritzen ari denean?
|
|
|
Azterlan honetan esan dut, lehen ere,
|
pertsona
asko kezkatuago daudela heriotza txar batekin, behar bezalakoak diren kalitate estandarrik gabe hiltzearekin, heriotzarekin berarekin baino. Heriotzaren kalitatea hobetzeko xedez, izan norberarena edo gainerakoena, mesedegarria izan daiteke gogoetetan eta eztabaida sozialetan sakontzea hiltzeko prozesuari edo eutanasiari berari lotutako gai jakin batzuen inguruan.
|
|
|
Alderdi horren ekimenez lortu zen Nafarroako Parlamentuak, 2011ko martxoan, heriotza duinaren aldeko legea onartzea; EAEn, Aralar-en ekimenak ez zuen aurrera egin 2012ko urriaren 21eko hauteskundeak zirela-eta aurreko Legebiltzarra desegin zelako. Heriotzaren kalitatea hobetzeko euskal alderdi politikoen interesik eza salagarria da zinez, haiek ez mugitzeagatik
|
pertsona
asko behar ez bezala, sufrituz, hiltzen direlako. Hori dela-eta, komeni da agintariei gogoraraztea eutanasia benetan galarazten duena ez dela erlijioa, legeak baizik, legezko eskumena baita.
|
|
|
Heriotzaren ataka hori duintzeko ezintasun horrexegatik, Sherwin Nuland ek (1998: 21)
|
pertsona
asko eta askoren heriotzaren esperientzia klinikoa biltzen du, batik bat minbiziak jota hildakoena, eta zera diosku: «Heriotza modernoa erietxe modernoan gertatzen da, ezkutatzeko moduan, organismoaren hondatzea saihestuz, eta, azkenean, lurperatze modernorako, paketaturik?».
|
|
|
...i, eta jokabide horren zilegitasuna eta eskubidea aipatu nahi ditut, bizitza ulertzeko modu hausnartzaile bat dakarrelako berekin, etika eta eskubide berrien ildotik, gizarteari eragiten dion heldutasun prozesu baten ildotik, orokorrean hitz eginda, baina baita beren bizitza eskubide osoz (ez usufruktu huts gisa, beste ikuspegi batzuek defendatzen duten moduan) beren erabakia dela pentsatzen duten
|
pertsona
asko kontuan izanda ere. Horregatik, komeni da gogoratzea beste gizarte batzuetan (Holandan, Belgikan eta Suitzan esate baterako) legezkoak direla jada eutanasia eskubidea baliatzeko modu batzuk, alegia, lagunduta hiltzeko modu batzuk.
|
|
|
Horren guztiaren arabera, uste izatekoa da piztutako eztabaida hori sakontzea komeni dela,
|
pertsona
askok auzitan jartzen baitute bizia zientzia medikoak ahalbidetzen duen mugaraino luzatzeko eskubide eta onuragarritasuna.
|
|
|
Norbanakoaren esparruan sartuta, konturatu gara erlijiozaleak edo oso erlijiozaleak diren
|
pertsona
asko hasiak direla beren sinesmenarekin bat ez datozen eta aurkakoak diren jokamoldeak beren sinesmenarekin uztartzen, eta horrek ez diela disonantziarik sortzen. Ikusmolde hori dute elkarrizketatu ditudan pertsona askok; besteren artean, bizitzen jarraitzeko gutxieneko baldintzak zeintzuk liratekeen azaldu zidaten emakumeek.
|
|
|
Norbanakoaren esparruan sartuta, konturatu gara erlijiozaleak edo oso erlijiozaleak diren pertsona asko hasiak direla beren sinesmenarekin bat ez datozen eta aurkakoak diren jokamoldeak beren sinesmenarekin uztartzen, eta horrek ez diela disonantziarik sortzen. Ikusmolde hori dute elkarrizketatu ditudan
|
pertsona
askok; besteren artean, bizitzen jarraitzeko gutxieneko baldintzak zeintzuk liratekeen azaldu zidaten emakumeek.
|
|
|
Dena dela, antzematen da aldaketarako joerarik gaixoaldia eta mendekotasun aldia onartzeari eta bizitzeari dagokienez, eta, ondorioz,
|
pertsona
askok eredu tradizionalekoak ez diren praktikei jarraitzen die. Hiltzeko prozesuaren eredu biografikoaren aldeko pertsonek honela jokatzen dute:
|
|
|
Gaixoaldi eta mendekotasun aldi bat igaro ostean, Elisabeth Kübler Ross-ek jada 1960ko hamarkadan zioenez, norbera bere heriotza onartzen hasten da. Herioren aurkako errebolta atzean uzten den aldi horretan, barne hausnarketan hasten dira
|
pertsona
asko, eta, heriotzaren gertutasunari begira, jarraitu beharreko jokabide eta pentsamolde jakin bat eraiki nahi izaten dute.
|
|
|
Non bizi zaren eta zerk eraginda hiltzen zaren da kontua». Horrez gain, erantsiko nuke nik, norekin topo egiten duzun ere garrantzitsua dela, zeren eta, sektore erlijioso jakin batzuek, zainketa aringarria beren espezialitateetako bat bihurturik, ez dituzte errespetatzen, sarri askotan,
|
pertsona
askok adierazitako hiltzeko nahia eta eskubidea.
|
|
|
Landa lanean ere nabari daiteke heriotzaren kalitate gabezia hori,
|
pertsona
askok esaten baitute beren gertuko senitartekoak behar baino aste bat, bi edo aste asko geroago hil direla, zentzurik gabeko sufrikariopean. Baita, batzuetan, urte askoren ostean ere.
|
|
2019
|
|
|
Ezin da testuinguruan eragin, edo oso zaila izango litzateke, norbanako bezala eginez, norbanako bezala aldarrikapenak kaleratuz edo borrokak hasiz. Hala ere, gauza bera kolektiboki eginez gero, eta batena barik
|
pertsona
askoren ahotsak ordezkatuz gero, modu plural batean, errazagoa izango da testuinguruan eta erabakiguneetan influentzia edukitzeko aukera izatea, hau da, lehenago aipatu diren sistemen eraginez galdutako botere politikoa berreskuratzea. Angela Davisek Bilbon eskainitako agerraldian argi esan zuen kolektiboki lan egiteak dakarrena:
|
|
2020
|
|
|
Puntu honetan, azpimarratu nahi da beren egunerokotasunean euskara erabiltzen duten arren, adineko
|
pertsona
asko hizkuntza horretan letragabeak direla, gaztelaniaz ikasi behar izan baitzuten. Gainera, pertsona horiek tokian tokiko euskaraz mintzatzen dira.
|
|
2022
|
|
|
Sen onaren elementutik abiatuta, elkar ulertze sozial partekatua eraiki zuten, eta hizkuntzaren bidez aditzera eman zuten beraientzat berrikuntza zer zen. Aipagarria da erantzuten zuten
|
pertsona
askok epistemologiaren planora igortzen zutela ideia hori: aldaketa (14), forma berria, ideia berria, metodo berria (14), desberdintasuna (13), hobekuntza (11), antolaketa (9), balioak (7) eta ezagutza (5).
|
|
|
Horregatik, Europak immigrazio indartsuari aurre egin behar dio. Hau da, beste kultura eta tradizio batzuetako
|
pertsona
asko miseria horretatik ihes egiten saiatzen dira, beren begien aurrean ongizate gizarte gisa agertzen diren herrialdeetara emigratuz, hala nola Espainiara; zeina tradizionalki emigratzailea izandako herrialdea den arren, azken hamarkadetan estatu hartzaile bihurtu baita, Europako erdialdeko eta iparraldeko beste estatu batzuetan gertatutakoaren arrastoei jarraituz.
|
|
|
Migrazio baldintza pribilegiatuek hautemandako estres gutxiago, osasun mentaleko arazo gutxiago eta ongizate handia sortzeko joera dute. Ikusi da baita ere, egokitzapen positiboa duten
|
pertsona
askok harrera behin betiko ezartzeko asmoa adierazi dutela. Bukatzeko, genero desberdintasunak aztertu direnean, emakumeek eta gizonek arlo sozial eta ekonomikoan duten egoera eta egokitzapen psikologikoa antzekoa dela aurkitu da.
|