|
2010
|
|
|
Esaterako, musika garaikidea orain arras bestelakoa litzateke, lehen esklabotza izan ez balitz. Esklabotzari esker kultura beltza Amerika
|
osora
zabaldu zen, eta hara non erritmo afrikarrak blues, jazz, rock, reagge, son... bilakatu ziren. AEBetako beltzek esklabotzaren sofrikarioak edota diskriminazioaren mingotza leuntzeko abesten zuten, eta hortik erritmo zirraragarri zein alai horiek.
|
|
|
Berori munduan ibilia da, eta uste dut azkar ulertuko dugula elkar ekin zion kapitainak. Hasiera eman diogu mugimendu politiko handi bati, eta Alemanian eta Italian gertatu dena, Espainian gertatzen ari dena, mundu
|
osora
zabaldu nahi dugu. Beraz, gerra hau bukatuko da, baina gure iraultzak jarraitu egin du."
|
|
|
Haren ustez, azken izotzaldiaren garaian (duela 20.000 urte) Europako populazioa Pirineoetara bildu zen aterpe bila eta bertan garatuko zatekeen gaur egungo Euskararen oinarria. Izotzaldia bukaturik, jende hori Europa
|
osora
zabaldu zen (A), (garaiko) Euskara, era berean, toki guztietan barna hedatuz, harik eta indoeuropar hizkuntza familiaren zabalpenak (ikus 2) ordezkatu zuen arte, Akitania eta Pirineoetan salbu.
|
|
|
Teoria hau guztiz ezbaian eman dute euskalariek, baina harrigarria da John Foster bezalako genetista, Europako populazioaren genoma aztertu ondoren, bat heldu dela jendea Pirineoetatik Europa
|
osora
zabaldu zela esaterakoan (B).
|
|
|
Hiria merkatua zen batez ere, salerosketa arautuetarako lekua. Merkatua erresuma
|
osora
zabaldu zen heinean, burgesiaren nazioa sortu zen. Errepublika, demokrazia eta eskubide zibilak etorri ziren gero, baina merkatua zegoen hiritartasunaren oinarrian.
|
|
|
Berlingo harresia birrindu zenetik, ordea, Estatu Batuek beren gain hartu dute munduko agenda politikoaren zuzendaritza. American way (f life kultura eta bizimodua mundu
|
osora
zabaltzeaz gain, agenda horretan badira bi egitasmo nagusi. Ekonomia aldetik, globalizazioa.
|
|
|
Aldi berean," estatuaren ahalmena handitu" egin da, seguritate indarretan inbertituz. Estatu Batuetako nazio estatua sendotu eta bizimodu amerikanoa mundu
|
osora
zabaltzen den artean, estatu txiki gerenteak eraikitzen dira, enpresa pribatu handien sostenguarekin eta botere polizial eta militar handiarekin. Estatu Batuek hainbat estatu eraikuntza kudeatu eta zaindu dute Bigarren Gerla Handitik hona.
|
|
|
Diplomazia ingelesa begira zeukan. Mulei Abdelazizen kontrako protestak Maroko
|
osora
zabaldu ziren.
|
|
|
Hurrengoan, Melillarakoan, 1893an, ez ziren jadanik" bolondres", baizik eta kinto. Sarritan eraman zituzten harrezkero ere moroak hiltzera, Arrif
|
osora
zabaldu baitzen gerla hiru kanpainetan: 1909, 1911 eta 1921.
|
|
|
1923an alfabetatze kanpaina zabal bat bultzatu zen, maisuak Errusiako bazter guzietara eta lurralde urrunetara bidaliz. Heziketa eta teknologiari bidea irekitzeaz gainera, Sobieten Errepublika Sozialisten Batasun
|
osora
zabaldu zen errusiera. Kartelean:
|
|
|
Goethek berak ere hiru zentzutan behintzat erabili zuen: 1) Munduko herri bakoitzak bere literatura egiten du, balio handikoak dira denak denontzat, eta guzion arteko hartu emanak zabaldu behar dira; 2) Gaiz eta asmoz obra unibertsalistak idazten dira, berarenak barru, eta obra horiek mundu guzira zabaldu behar dira; 3) Beste batzuetan ez da literaturaz ari zentzu hertsian, baizik ekonomia, politika eta enparauak mundu
|
osora
zabaltzen ari direla berresten.
|
|
|
Begi bistakoa da Interneten, hizkuntza eta kultura amazigaren tokiak irekitzen direnean. Gutxiturik egongo dira, baina haien espazio kulturala, logosfera, 948 mundu
|
osora
zabaltzen da.
|
|
|
Islamismoak ere Umma islamikoa mundu
|
osora
zabaltzea zuen idealtzat, Liburu bakarraren menpean.
|
|
|
Esku horrek marioneta batzuk erakusten dituen arren batzuetan, eszenan. Merkatu ekonomia mundu
|
osora
zabaldu denean Guy Deborden hitzetan" soberania irrespontsable" bat da nagusi. Arduradunei ardura eskatzeko aukerarik ere ez dago totalitarismo berrian.
|
|
2012
|
|
|
Van Thiegel tenientearen bihotzean ezarritako herra Yangambi
|
osora
zabaltzen hasi zen.
|
|
|
Nahiz eta kazetariaren eginkizun nagusia Samangako Ama Birjinaren irudia hartzea izan, segurua zen beste argazki asko ere egingo zituela. Eta Leopoldo erregeari ez zitzaion gustatuko esklabo itxurako kongotarren irudia mundu
|
osora
zabaltzea.
|
|
|
Inork ez luke, ordea, pentsatu behar globalizazioak zabaltze demokratikoa ekarri duenik. Printzipioz, gauza onak mundu
|
osora
zabaltzea onuragarria litzateke. Horrek ez du, ordea, zer ikusirik egungo globalizazioarekin.
|
|
2013
|
|
|
Metamorfosia une berean gertatu zen: zikoinaren mugimendua gaztelura eta lautada
|
osora
zabaldu zen. Animatu egin zen dena.
|
|
2015
|
|
|
Bizi formak ez dira tokien ezaugarriak, eta ez daude forma nazional baten moldera eginak. Arian arian, globo
|
osora
zabaltzen diren elkarrekintza sareak eta eraginak ari dira zabaltzen. Horietan bizi gara, gure izaterik gero eta gehiago.
|
|
|
Sistema integratu eta zinez" sozial" (hots, elkarren arteko) horretako kideek parekideak eta parekagarriak behar dute izan. Gure kasurako, molde modernoan euskarak ofiziala behar du lurralde osoan, lurralde
|
osora
zabaltzen baita herritar/ hiritar parekagarri eta integratuen sistema, eta ez elkarte premodernoetan bezala eskualde mugatu batera. Logika horretan, ez beste inolakoan, du zentzurik eta funtsik orotarako eta ororentzako euskara aldarrikatzeak.
|
|
|
Handik gutxira iritsi zen haustura. Bien arteko harreman
|
osora
zabaldu zen ezkutuko ehizaren orbana. Hego Amerikako abenturarako dirua aurreztea besterik ez zegoen Jimen buruan; hala, bere jardunaren barruan sartu zuen haraneko edozein txoko.
|
|
|
457. Alde batetik, ETAk urtarriletik zeukan atxikia Jose Antonio Ortega Lara espetxe funtzionarioa eta Ruiz Urtxegi Adegiren idazkari nagusia helburu zuen atentatua egin berri zuen; bestetik gobernuak eta, haren ekimenez, epaileek, HBren zuzendaritza auzipean jarria zuten eta ETAren aurkako jazarpena Europa
|
osora
zabaltzeko urratsa eman zen Europako Batasunak estradizio itun berria onartu zuenean.
|
|
|
Friedrich A. von Hayek eta neoliberalismoak, berriz, enpresa pribatu kapitalisten lapur banden antzeko jardunbidean ikusten dute hazkunde ekonomikoaren oinarria. Globalizazioarekin, jakina, planeta
|
osora
zabaldu dira lapur banden etikak.54
|
|
|
Ez zen hor geldituko eta Usurbilen 490 000 metro koadroko zorua erosi zuen 12 milioi euroren truke. Aldabeak ordura arte erabilitako merkatuen muga geografikoak eta ekonomikoak hautsi nahi zituen eta Hego Euskal Herri
|
osora
zabaldu nahi zuen. Etxe gehiago eraikitzea zen helburua.
|
|
2017
|
|
|
Arraza Gorria bizi zen Austerrian, eta, Basalduaren aburuz, lortua zuen maila nabaria jakinduria zientifikoaren alorrean; areago, prestatuta zegoen jada mundu
|
osora
zabaltzeko bere zibilizazioaren argia. Alta, ezarian ezarian, eta ia igarri barik, Austerria hondoratu egin zen ozeanoaren sakonean, zentimetro bat urteko, beharbada.
|
|
|
Bitxia da Euskal Herriko eta mundu mailako gertakarien bat egite hau, baina Negu Gorriak ek kantatzen zuen bezala, horrelakoa da bizitza: Euskal Herrian bertsolaritza telebistaren bitartez inoiz baino publiko zabalagora iristen ari zen garai berean, rap kultura mundu
|
osora
zabaltzen ari zen musika eta zinemaren bidez. Hor gertatu zen Neguk berera ekartzen jakin zuen konexioa, bertsolaritzak eta rapak, biek baitute oinarri bera, hitza.
|
|
|
Ingelesari eta frantsesari bai, horiei arreta jarrita dabil Lourdes Iriondo kantuz goratzen dabilen gaztedi berrizalea: belarri bat adi Ingalaterratik eta AEBetatik datozen doinu berriei, eta bestea ere adi, Frantziatik Europa
|
osora
zabaltzen ari den ye ye mugimenduak zer ekarriko.
|
|
|
berrehun kutsatu eta inguru heriotz. Baina handik zortzi egunera Nafarroa
|
osora
zabaldua zen kutsua. Iruñean 250 baziren hilak azaroaren azkenerako, eta Nafarroako herri askotan dozenaka.
|
|
2018
|
|
|
Gutxika gutxika, gaur egun dena bihurtu zen plaza, bizikidetza lasai baterako gune, edo egun esaten zaion bezala, Iruñeko" egongela". Hiri
|
osora
zabaldu zen sentipen horren ondorioz, hiri zirenak auzo bilakatu ziren.
|
|
|
Etnien eta estatus juridikoen arteko liskarrak bukatu arren, XIV. mendeko Nabarreriako gertakarien ondoren gatazka giroa ez zen desagertu Evreuxtarren erregealdietan zehar. Gatazka giroa San Zernin, San Nikolas eta Nabarreriako nobleen artean nagusitu zen eraikinen eta etxeen altura eta kalitatea zela eta, nahiz eta azkenean erresuma
|
osora
zabaldu zen. Jokoan zegoena, azken finean, ohorea, balioa eta ospea ziren, eta horixe izan zen 1423 urteko gertakarien muineko arrazoia.
|
|
|
Protestak mundu
|
osora
zabaldu ziren. Espainiar enbaxada askori eraso zieten eta Mexikok Nazio Batuen Erakundetik botatzeko eskatu zuen.
|
|
|
Hortik, leinuen gatazkak Zuberoara ere zabaldu ziren.150 Alegia, gerra zibila izanik ere, gerra hark euskal lurralde osoa batu zuen, nolazpait erran badaiteke: Euskal Herri
|
osora
zabaldua zen leinuen arteko gatazka.
|
|
|
Pertsona asko dagoenez informatuta eta konektatuta, jende hori subjektu aktiboa bihur daiteke, parte hartze molde berriekin, politikaren birtualitateak betetzeko. Dena da politikoa eta, globalizazioarekin, politika mundu
|
osora
zabaldu da. Hiperpolitika hitzak berpolitizazio orokor hori adierazten du.
|
|
2019
|
|
|
Azal pinporta jartzen zitzaion berari tarte horretan, begi urre kolorekoak beragan tinko ikustean, eta hamar hamabost metrora jartzen zitzaionean gezia tiratzen zion bularraren erdira, ondo tira ere, pultsuarekin. Bete betean ematen zion, eta dardarka hasten zen, ordura arte eutsian edukitako ikara gorputz
|
osora
zabaldu balitzaio bezala. Justu une horretan, Valdesalceko Paca sentitzen zuen alboan.
|
|
|
Ez zuen azaltzen, baina, haustura hori nola lortuko litzatekeen; irudi metaforiko batzuk besterik ez zituen eman, iradokitzen zutenak produkzio indarrak, behin erabat garatu ondoren, gai izango zirela beren oskol bilgarria apurtzeko, eta, horrela, iraultza soziala piztuko zela. Era berean, ez zuen zehazten nola jakingo genuen noiz egongo ziren produkzio indarrak aski heldurik iraultzarako; besterik gabe, esaten zuen harreman kapitalistak mundu
|
osora
zabaltzean inflexio puntu bat iritsiko zela; hau da, inflexio puntu bat etorriko zen produkzio indarren eta proletarioei dagozkien gaitasunen homogeneizazioa eta unibertsalizazioa mundu osora zabaltzean.44
|
|
2020
|
|
|
Begira Bibiana Steinhaus en kasua. Bundesligako lehen mailako partidu bat arbitratu zuen, eta albistea mundu
|
osora
zabaldu zen. " Zer gizarte aurreratua, Alemaniakoa!", pentsatu genuen denok.
|
|
|
Zabaldu nuen leihoa, eta ohartu nintzen futbol zelaian ari zela jendea kantuan, Mendizorrotzan. Han sortutako doinua Gasteiz
|
osora
zabaltzen zuen haizeak. Gainera, argitasun izugarri bat zerion zonalde hari.
|
|
2022
|
|
|
gatz, baratxuri eta piperbeltzez onduriko txerri gihar birrindua, tarteka xehe xehe ebakiriko tipulaz alaitzen dena; kuai: txinatarra sortzez, Asia
|
osora
zabaldu zen; lama ez oso mehetan ebakitako haragia, oro har, saltsa biziekin kontsumitzekoa;
|
|
2023
|
|
|
Makinismoa, eskulan humanoaren ordez makinak erabiltzean oinarritzen den ekoizte sistema, XVIII. mendearen bigarren erdian hasi zen indartzen eta hedatzen. Eta Britainia Handiko Iraultza Industrialarekin, mundu
|
osora
zabaldu ziren aldaketa teknologiko, sozioekonomiko eta kulturalok. Industriak eta makineriak aldaketa izugarriak ekarri zituen jendearen bizimodura eta izaerara.
|