|
2000
|
|
|
Tamalez, gu Hillary eta Clintonen arteko auzia epaitzen ari ginen bitartean, Olga eta Xavierri lehenagoko gertakari batzuk berritu zaizkie, bikotean krisi handia eragiteraino... Adela ere gaur ezin izan da etorri eta
|
nik
uste dut onena epaiketa bertan behera uztea izango dela eta, jakina, haien aurrean halako konturik ez aipatzea.
|
|
2002
|
|
|
Gainerakotan, Xalbadorrek egiten zituen bertsoetako solaskide batek esan zuen gisa, frantses edo espainol eginak gara joan den aspaldi honetan. Beraz,
|
nik
uste dut hizkuntza dela, behar luke izan behintzat, abertzaletasunaren ezaugarri oinarrizkoa eta ideologia hau bermatzen duen argumentu funtsezkoa. Abertzalearen ikuspuntutik diot hau, nahiz abertzale anitz, batez ere abertzale ofizial anitz, ez datozen bat honekin, praktikan ikusten da hori, ez baitute inoiz ere ahalegin txikienik egin ez haiek ez haien seme alabek hizkuntza hau ikasteko.
|
|
|
Baina nik ez dut uste hori inondik inora ere hala den, ahultze horren arrazoiak sakonagoak baitira. Hori da
|
nik
uste dudana. Egia da, batetik, batasunaren eredu zurruna egin dugula gure eguneroko praktikan:
|
|
2003
|
|
|
Bada
|
nik
uste dut poema erroetaraino kristaua dela. Lehen lehenik gizakiarentzat hil edo biziko diren hiru galdera planteatzen ditu:
|
|
2008
|
|
|
" Tragediak aurkezten digu, adieraz ezinezko mina, gizateriaren zoritxarra eta miseria, zoriaren nagusitasun erdeinagarria, eta justu eta inozenteen erori konpon ezinezkoa. Ikusten duzuen bezala oso alaia gure Schopenhauer hau, eta hala ere
|
nik
uste dut, Nietzscheri jarraituz, tragedian badagoela alaitasuna, edo alaitasuna bainoago alegrantzia, bozkarioa, konpon ezinezko horrek berak eragina eta zoritxar horren onartzeak berak sortua. Alegrantzia, alegrantzia, euskal jende tristeak!
|
|
|
" Beno beharbada halaxe izanen da baina hala nola Saderen bat itzulita dagoen bezala,
|
nik
uste dut euskarak behar zuela Masochen itzulpenen bat eta liburu hau da bere onenetakoa. Dena dela, zuk diozu txarra dela, baina nik ez dut uste, izan ere...".
|
|
|
inguruko langileak eta bertara biltzen hasi ziren. Tabernak beste aire bat hartu zuen, Tomas oso pozik zegoen,
|
nik
uste dut gizajoa konturatzen zela zergatik etortzen ziren bezeroak, hasieran ez nien uzten ezta arrimatzen ere, baina bezeroek ez esatekoak esaten zizkidaten, eta kolpetxoak ematen zizkidaten ipurdian eta, eta, ahal izan balute, egingo zidaten gauza gehiago ere, egia da nik txeraz hartzen nituela bezeroak, beti gustatu izan zait jendearen kariñoa, eta taberna bateko negozioak ere horrela egiten ... Hasieran biok egiten genuen lan, Tomasek eta nik esan nahi dut, gasolindegiko eta tabernako lanak banatzen genituen; atsoak, berriz, jatorduak prestatzen laguntzen zigun, eta diru dezente ikusten hasi ginen, baina Tomas zabartzen hasi zen, batean uso pasa zelako eta bestean tabernarako ardoa erosi behar zuelako, aise bilatzen zuen aitzakiaren bat tabernako lanari muzin egin eta jai hartzeko, nik lana egin eta berak irabaziak jorratu, horra haren legea, eta gaua iristen zenean, berak zer nahi hura egin behar, apeta egiten zitzaionean ez zegoen ezetz esaterik, eta larrutan hasten ginen, berak agindu bezala portatzen nintzen ni, eta pentsatu nuen eskubide osoa nuela partila izateko tabernako martxan, eta gau batean senarra goxo goxo hartu eta ohera eraman nuen, zerbait gertatuko balitzaizu, zer?, eta berak, zer gertatu behar zait ba?, baina nik ez nuen etsi, eta handik gutxira bion izenean jarri zituen paper guztiak, goxoa jarri zen Amalia, baina hark ere firmatu egin zituen paperok, zaputz zaputz baina firmatu, ez zion sekula ezetzik esaten semeari, atsoa gai zen baita semearen lerdeak miazkatzeko ere...
|
|
|
Gero etsi egin nuen, eta sinetsi noizbait hilko nintzela. Orain, ordea, duda etorri zait atzera berriz, eta
|
nik
uste dut hori dela, batetik, ez dakidalako zein naizen, eta bestetik, ez dudalako uste posible denik sekula osoki ezer izan ez denak izateari uztea osoki eta sekulakotz.
|
|
2009
|
|
|
Geurean murgilduta, berez etorri da bigarren jantziari eta paperon karpetari buruzko azalpenak emateko aukera. " Berez" esan dut; bueno,
|
nik
uste dut aitak igarri egiten didala noiz gertatzen zaidan zeozer edo noiz dudan zeozer esan beharra, eta bidea errazten ahalegintzen da. Estutasunik gabe, ba, azaldu diot bigarren jantzia eta paperon karpeta zer eta norentzat diren.
|
|
2010
|
|
|
Eta
|
nik
uste dut argi dagoela: Batasunari sinesgarritasuna ematen diote bide politikoen aldeko apustuak, su eten garaiek, negoziazioak.
|
|
|
Alde horretatik, ikuspegi horretatik,
|
nik
uste dut euskal abertzaletasunak egin behar duen ekarpenetako bat horixe dela, hain zuzen ere, une hauetan dugun eztabaida ekonomikoan aurrera egitea beste eztabaida batean sartzeko, nortasunaren, nonbaiteko sentitzearen eztabaidan sartzeko, horixe izango baita datozen urteetan, datorren mendean, izango dugun eztaibaida. Eta benetan oso eraginkor bihurtuko du solidario izatearen jarrera baldin eta erkidego jakin bateko kide sentitzen badira, beren nortasunaren ikuspegitik ere ordezkatuta sentitzen badira.
|
|
2011
|
|
|
Quare seduceris, fili mi, ab aliena et foveris in sinu alterius?, Bibliako Esaera Zaharretatik ateratakoa. Sinu hitza" gerri" moduan itzultzen dute batzuek, baina
|
nik
uste dut" bularra" egokiagoa dela testuinguru honetan. Esaldia honela geratuko litzateke:
|
|
|
Imajinatzen zarete (hobeto esan: " Oroitzen zarete?", izan ere, nork ez dauka bere haurtzaroaren oroitzapen txarra?...), imajinatzen duzue zenbaterainoko oinaze itsua paira dezakeen haurtxo errugabe batek hain gazterik ezagueraren zama jasan behar duelarik?, zeren
|
nik
uste baitut zenbait haur, zahar, adimentsu eta triste jaiotzen direla... Zuek ahaztua izango duzue hori, baina ni, ni oso ondo oroitzen naiz, neure ofizioa da, esan zuen, emakumeak liluratzen zituen irribarre harekin.
|
|
|
Azkenik, hirugarren,
|
nik
uste dut hiriak irakurketa sinbolikoa duela. Agian lagunduko luke, Euskal Herria deitu ordez, Euskal Hiria deitzen hasteak; izen aldaketak utopia berri baten nahia islatuko luke.
|
|
|
Bai, baina inmanentista, existentzia fisikotik haratago ez lihoakeena. Halere,
|
nik
uste dut poesiaren eta edermenaren sustrai beretatik sortzen dela erlijioarekiko kezka eta interesa; miresten ez dakienak, harridura handiari amore eman ez dionak, horrek behar bada ez du sentitzen bera baino handiago izan daitekeen ezeri buruzko errespeturik.
|
|
|
Jainkoa, funtsean, misterio bat da. Misterio horretara hurbiltzeko, urrundua zaudenean alegia,
|
nik
uste dut lehendabizi bizi hunkidura eta emozioa daudela (nire kasuan katarsia bat izan zen), eta gero hasten direla prozedura intelektualak. Ni agnostikoa nintzenean, urte batzuez gustura ibili nintzen harro eta libre, erlijioaren gauza horiek mesprezatuz.
|
|
|
Baina, batez ere,
|
nik
uste dut Jainkoa sufrimenduan dagoela; sufritzen duten guztiekin, zaurituekin, munduaren emaitza onak ezik hondarrik makurrenak jaso dituztenekin. Jesus, Kristo, gurutzeratu zutenean, gizatasunaren aldetik hondakin hutsa zen:
|
|
|
Eta
|
nik
uste dut desanparoaren une hartan izan zela Jesus Aitaren semeago, guk denok paira genezakeen guztia (bakardadea, oinazea, sufrimendua) beregan hartu zituelako. Glorifikatua izan zen, baina mundu honetako okerrenak igaro ondoren.
|
|
|
hau bide onetik doa. Iruñean hori gertatu zen, hasi nintzen hizketan gero irakurtzen eta isiltasun izugarri bat zegoen eta bueno, horrela jarraitu zuen errezital guztiak, eta jendea ere
|
nik
uste dut atera zela pozik bezala, esanaz niri, esan zidaten batzuek: " jo, ze esperientzia bitxia izan den, poesia errezitaldi batera etorri eta hain elkarrekin denok, hain senidekor eta hain gustura sentitzea".
|
|
|
Ez dakit ni baketu naizen ala bizitzak baketu nauen. Bizitzak baketu nau, eta gero,
|
nik
uste dut, ea ausartzen naizen esaten, sufrimenduaren eskola oso eskola latza da, gogorra da eta nehork ez du nahi. Nik ere, ahal banu, hori saihestuko nuke.
|
|
|
Ze, azken finean, sufrimenduak irakasten digu denok garela hauskorrak, denok garela txikiak, denok garela behartsuak eta behar dugula laguntza, behar ditugula indarra, kemena, guregan ez daudenak askotan, eta hurkoarengandik etortzen zaizkigunak. Orduan,
|
nik
uste dut horrek egin nauela pixka bat apalagoa. Saiatzen naiz munduari begiratzen dohain handi bat bezala, eta jendeari begiratzen ba ahalik eta maitasun handienaz.
|
|
|
Euskal Herria gaur berebaitaratuegi ikusten dut. Eta hori
|
nik
uste dut neurri batean nazionalismoaren errua izan dela, beti zilborrari begira bizitze hori. Baina, bestetik, alienatua ere badago, espainoldua eta frantsestua, eta gainera amerikartua.
|
|
|
Bernardo Atxagak esan du hemen sekula ez dela errekontziliaziorik egongo, jendeak ez duelako errekontziliatzeko gogorik inorekin, ez bakarrik politikoki desberdin direnekin, edo etsai politikoekin, baizik ez duela errekontziliatzeko gogorik eta asmorik ezta bere bazterreko etxean bizi direnekin ere, eta auzoko herrian, eta mundu guztiak destainaz eta desafioz ibiltzen duela mundu guztia eta abar eta abar. Hori da,
|
nik
uste dut, besteak beste, desziurren gauzak lanbrotzea.
|
|
|
Ni agnostikoa nintzen, beraz, Lourdes ere bai,
|
nik
uste dut Lourdes ni baino gutxiago, eta hala ere, nik urteak neramatzan hurbiltzen nolabait berriz ere sinesmenari, Jainkoaren presentzia horri, toki, gune berezi batzuetan. Baina hogei urte pasa ondoren, ni 1989an oso gaizki egon nintzenean, hilzorian, federa itzuli ginen.
|
|
|
" Gorputza ahula dago, baina izpiritua beti prest". Baina gorputza ahultzen denean eta indarrak makaltzen zaizkizunean, eta batez ere hor sartzen zarenean ezinaren zulo horretan, ba izpiritua ere badirudi ilundu egiten dela, eta batez ere tematu egiten zaizu obsesio batzuetara, kezka batzuetara, eta oreka hori gorde ahal izateko
|
nik
uste dut, izpirituak bizirik iraun dezan, gorputzak ere neurri batean ondo egon behar duela. Badira egoerak, eta jende askok bizitu ditu, nahiz eta gorputzez oso ahul eta oso makur eta gaixotasunaren erdian, bada jendea izpiritu izugarri bat manifestatu eta mantendu izan duena.
|
|
|
Bada oso jende jantzia buruz, bada jendea kontzeptualki oso ondo armatua bizi dena mundu honetan, argudioekin bizitzen dena, eta bada jendea, meritu handikoa, beste esparru batzuetan kokatua bizi dena. Baina
|
nik
uste dut sentiberatasuna oso garrantzitsua dela eta hunkikortasuna, ez bazaituzte gauzek hunkitzen, ez bazara sentibera, edertasunaren aurrean ez bazara exaltatzen, sufrimenduaren aurrean ez bazara mintzen, ez bazara, ez dakit, erreboltatzen, gaizki doaz gauzak. Teoria asko egon daitezke, eta falta zaizu hori, gizatasuna, eta nik uste dut sentsibilitatearen fenomeno horiek edo alderdi horiek gizatasunari oso lotuta doazkiola.
|
|
|
Baina nik uste dut sentiberatasuna oso garrantzitsua dela eta hunkikortasuna, ez bazaituzte gauzek hunkitzen, ez bazara sentibera, edertasunaren aurrean ez bazara exaltatzen, sufrimenduaren aurrean ez bazara mintzen, ez bazara, ez dakit, erreboltatzen, gaizki doaz gauzak. Teoria asko egon daitezke, eta falta zaizu hori, gizatasuna, eta
|
nik
uste dut sentsibilitatearen fenomeno horiek edo alderdi horiek gizatasunari oso lotuta doazkiola.
|
|
|
Ezkontza bat, eta batzuetan ematen du ofizializatutako hori baino ez dela ezkontza, eta ez da, alegia, bi pertsonek elkarrekin bizitzeko hartzen duten konpromiso hori, nahi eta nahi ez, konpromiso horrek urtetan zehar aurrera jarraitzen baldin badu, konpromiso horrek gune eta momentu desberdinak izaten ditu, eta krisialdi handiak izaten ditu. Nire bizitzan izan dira, eta
|
nik
uste dut beste guztien bizitzan ere bai. Matrimonioa, ezkontza, ez da izaten ez gauza... lineala.
|
|
|
" ba hara, elkarri bizitzen laguntzeko, eta elkarri hiltzen laguntzeko". Eta
|
nik
uste dut azkenean hori dela.
|
|
|
Neronen akatsak, neronen krudelkeriak, neronen ahuleziak... Ahuleziak ez hainbeste; ahuleziak eramaten ditut... baina harrokeriak, eta ankerkeriak eta, horiek ez ditut eramaten, eta
|
nik
uste dut bizitzak, neurri handi batean, portzentaje handi batean, frakasoa daukala berarekin eta frakasora daramala. Eta hori asumitzen dut, baina era berean ahaztu egin nahiko nuke.
|
|
|
Jakina, bai, atal askotan eta gune askotan izan nintzen hura bera naiz. Gero, aldatzen joan naiz eta
|
nik
uste dut aldaketak dakarrela halako katarsia bat. Munduan, bueno, zuk bizitzan bizitzen dituzun gertakizunak kausitzen diren arazoek eta abar, kausitzen zaizun guzti hura aldagarri gerta daiteke, zuk erreflexionatzen baldin baduzu eta zu kapaz baldin bazara ba bueno, zure buruarekiko exijentzia gutxieneko batean bizitzeko.
|
|
|
Ez baldin bazara kapaz, orduan ez zara behin ere aldatuko. Baina
|
nik
uste dut aldakorrak bagarela, eta aldatzen garela, moralki aldatzen garela eta gero gure gehiegikeria horiek, banidadearen gehiegikeriak, intelektuarenak, ez dakit, garaipen, garaile izan nahiaren gehiegikeria horiek asko garbitzen direla, horiek, nire kasuan behintzat, bukatu direla, depuratu direla. Baten batek esango dit hori txarra dela, baikortasunean bizi behar dela, beti lortzen, beti konkistatzen, beti borrokatzen, alegia...
|
|
|
Bizitza,
|
nik
uste dut gehiago dela Dostoievski Descartes baino.
|
|
|
Maitasuna da zahartzen ari den 70 urteko emakume bati maite duzula eta berarekin bizi nahi duzula esatea". Jendeak barre egin zuen hori entzundakoan, baina
|
nik
uste dut pentsaera sakona zela.
|
|
|
Izpirituari askotan halako lanbro bat, gandu bat bezala datorkio, gainera datorkion iluntasun hori, etsipenera eramaten zaituena, tristura handi batera eta beldurrera eta abar. Eta
|
nik
uste dut, ni beldurtia izan naiz beti nire bizitzan, eta beldurraren ilunabarrak asko ezagutu ditut. Arazo askorengatik.
|
|
|
Gazteria,
|
nik
uste dut, ez ordukoa eta ez oraingoa ez da behin ere homogeneoa izan. Gu kantatzen hasi ginenean, esaten da gazteria etortzen zela trumilka, baina hori ere ez da egia.
|
|
|
Horregatik esaten genion elkarri, bi pertsonek mundu honetako lotura eta maitasuna azkeneraino gorde badituzte, bidezkoa zitekeela heriotza ere elkarrekin izatea. Badakit argudio asko altxatuko direla aldarrikapen honen aurka, baina
|
nik
uste dut, eta guk hala uste genuen, elkarrekiko solidaritatea, bizitzarekiko duintasuna eta heriotzarekiko adostasuna bat zetozela, ez bakarrik gizatasunarekin, bai eta Jainkoarekiko atxikimendurik handienarekin ere. Ni ziur nago Jainkoak ezin dezakeela nahi beragan sinesten duten maitale leialak elkarrengandik modu txarrean malapartatuak izatea.
|
|
|
Nazionalismoa da autoexaltazioa bat baina faltsua. Abertzaletasuna
|
nik
uste dut dela eraiki nahia, egin nahia, hobeagotu nahia, sentimendu bat, eta atxikimendu bat, pixka bat, leiala, sentimentala, bazterrekoarekin norabait bila joan nahia, helburu hobeago batzuetara... Eta nazionalismoa da, berriz, exaltazio bat, exaltazio politikero bat:
|
|
|
Kritikatuko ditut beste batzuek gurekiko egin dituztenak, egin ez dituztenak, kritikatuko dut Espainiaren historia, Estatuaren egitura, eta bilatu nahiko dut beste antolaketa bat, beste kokagune bat eta nahi duzun guztia, baina ez daukat Espainiaren kontra joan beharrik. Eta nazionalismoak
|
nik
uste dut alderdi txar hori daukala, nazionalismoak patrioterismo txar bat darama ondoan, eta patriotismoak badu halako autojustifikazio faltsu batzuen lur ustel hori azpian, eta hori nik uste dut oso arriskutsua dela.
|
|
|
Kritikatuko ditut beste batzuek gurekiko egin dituztenak, egin ez dituztenak, kritikatuko dut Espainiaren historia, Estatuaren egitura, eta bilatu nahiko dut beste antolaketa bat, beste kokagune bat eta nahi duzun guztia, baina ez daukat Espainiaren kontra joan beharrik. Eta nazionalismoak nik uste dut alderdi txar hori daukala, nazionalismoak patrioterismo txar bat darama ondoan, eta patriotismoak badu halako autojustifikazio faltsu batzuen lur ustel hori azpian, eta hori
|
nik
uste dut oso arriskutsua dela.
|
|
|
Bueno, horiek denak hor daude erreferente bezala, eta atera behar ditugu hortik behar diren ondorioak eta memoria historikoa oso garrantzitsua da, batez ere akats berdinak eta erru berdinak berriz ere ez errepikatzeko. Baina, proiektu politiko bat mailakatzeko momentuan eta garatzeko momentuan, etorkizunari begiratu behar zaio, eta etorkizunari ikuspegi zabal batekin eta ikuspegi soziologiko batekin,
|
nik
uste dut. Eta hori gaur egun ez da gertatzen ari.
|
|
|
Hori garbi daukat. Eta niretzako, Euskal Herrian, Franco hil ondoren berriz ere suspertu zen joera militarista eta biolento horrek independentziarako eta abar,
|
nik
uste dut gauzak asko okertu dituela, asko konplikatu dituela eta sartu gaituela, euskaldun asko sartu gaituela, bai barnerantz eta bai kanporantz, egoera oso dramatiko batean, ezin dugulako hori azpimarratu, bide hori ezin dugulako onartu, ezin dugulako azpimarratu, nik behintzat ezin dut, eta nik bezala jende askok. Eta hitz egitea kosta egiten zaigu.
|
|
|
Askotan errepikatu izan da ez duela norberak poesia uzten, baizik eta poesiak uzten duela bat, eta
|
nik
uste dut hori, zoritxarrez, egia handia dela, eta batzuetan, iluntasunean ez dakit, baina ezintasunean sartzen zara eta hitzek utzi egiten zaituzte. Ez datozkizu hitzak, eta hitzak oso garrantzitsuak dira, hitzek sor dezaketen exaltazio gune, momentu hori poesia idazten hasterakoan, oso beharrezkoa da.
|
|
|
Eta orduan, ba
|
nik
uste dut hiru erreten horietatik ibili naizela eta nire parametroak horiek izan direla. Orduan, ez dut nire buruarekiko mespretxuz esaten" ni ez naiz poeta..."; ez, banaiz, baina bueno, badira ni baina poeta saiatuagoak, ni baino poeta depuratuagoak, eta ni baino poeta puruagoak dudarik gabe Euskal Herrian.
|
|
|
Ni bertsolariak entzunez sentitu nintzen interesatua, hunkitua, eta bertsolariengandik jasotako taxuak ditut nik poesia egiterakoan, eta hori alde batetik ona da, eta bestetik pixka bat... Niri iruditzen zait poesian itzalean gelditzen diren gauza horiek, oso ondo ulertzen ez dituzunak,
|
nik
uste dut poesian plus bat direla, beharrezkoak ere badirela, gauzak hor lanbro artean gelditzea, sujerentzia bezala, irudikeria bitxi bezala. Baina ni konturatzen naiz, nik joera dudala, behar baldin bada joera handiegia dudala gauzak zehatz eta zehatzegi esatekoa zenbaitetan, batez ere, azken denbora hauetan ez hainbeste, baina hasierakoetan bai.
|
|
|
Eta poesia benetakoa denean eta jartzen dugunean hitzetan, jendeari ematen diogu, ematen diegu besteei, egin nahi izaten dugu gure izatetik beraien izateaganako zubi bat bezala, eta poesiarekin ematen diogu hurkoari, behar baldin bada, berak bazuen baina adierazten jakin ez zuen ezagutza bat. Eta
|
nik
uste dut poesia hori dela.
|
|
|
Poesiari dagokionez,
|
nik
uste dut azken hiru liburuetan nitaratu naizela batez ere, horietan sakondu dudala nire izatean eta nire pentsamenduan, nire barne egitura moral eta psikologikoan; horien aurreko liburuetan pixka bat galduago ibili nintzen. Nik uste dut poeta gisa Zentzu antzaldatuen poemategian hasi nintzela ni izaten, literaturan batzuetan egiten ditugun piruetak eta itxurakeriak alde batera utzita.
|
|
|
Nik ez zekiat ezer!"; eta" ez hadi apuratu, nik horretaz bazekiat, hik egin ezak artista lana, hik kultura, kultura lana, niri asesoratu eta...". Eta hala izan zen, eskema hori garbi geratu zen, eta
|
nik
uste dut gainera ondo aplikatu zela. Baina ez da pentsatu behar Imanol Murua nire entzule soila zenik, nik esaten niona egiten zuenik, ez, Imanol Muruak berez, bere kasa, bere kabuz, guk denek baino askoz ere iniziatiba gehiago izan zituen eta oso garrantzitsuak izan zirenak eta oso urte gutxitan sustatu eta gero garatzera eraman zituenak.
|
|
|
Edo zer izango dira, milioi pila bat kostako diren barrakoi batzuk gero kultura mota liturgiko, errepresentatibo halako itxurazko bat, fatxadazko bat egiteko?". Eta
|
nik
uste dut, Guggenheimek izan dituen bertute eta alderdi onak gutxietsi gabe, Bilbori fama handia eman dio, turismo asko erakarri du, azpiegiturak hobeagotzen lagundu du eta lagunduko du, eta abar, baina zer du, zer darama Guggenheimek barruan artistikoki edo kulturalki, ni bezalako pertsona bat berotu, poztu, eragin dezakeena. Ba, zoritxarrez esan behar dut ez duela ezer ere.
|
|
|
Hor dago galdera. Eta
|
nik
uste dut kultura formalizatu hori arte esparruan eta gertatzen den hori eta gero, jendearen eguneroko bizitzaren kultura, kultura humanistikoa, gauza sakonei buruzko ardura, pentsamenduari buruzko ardura... etenda doazela, bi bide desberdinenetatik doazela. Baina, badakit inbertsio eta eraikuntza handi hori, horiek ere egin behar izaten direla, baina ni nahiko kritikoa naiz.
|
|
|
ni nintzen esataria, gauzak esaten zituena, aurkezpenak egiten zituena, hitzak aportatzen zituena, eta Antton Valverdek musika. Eta eskema horrek oso ondo funtzionatu zuen eta
|
nik
uste dut emankorra izan zela.
|
|
|
Kantari, urduri bezala sentitu izan da eta ez zaio gehiegi gustatu izan jende aurrean manifestatu behar izatea. Baina bera, kantagile, musikari,
|
nik
uste dut, euskal kanta berriak izan dituen musikarietatik hoberena edo hoberenetakoa izan dela.
|
|
|
Berak aitortzen zuen. Horregatik,
|
nik
uste dut Xalbador gizon interesgarria zela oso zeren, barne atormentatu bat izanik, eta, beharbada, jendeak uste duena baino zailagoa, gero, batez ere bere kantatzeko maneran eta bere poetikan, oso gizon aberatsa eta interesgarria izan zelako.
|
|
|
Oso erretorikoa da, nahi baldin bada, baina erretorika horrek ere badu bere alderdi positiboa. Eta kanta hori, egia esan, zenbait jenderi asko gustatu zitzaion, eta beste jende bati batere ez, azken hauek esaten baitzidaten bizitzarekiko oso ikuspegi iluna ematen nuela, batere itxaropenik gabea, transzendentziarik zipitzik ere ez zegoela hor..., hori dena iluntasuna zela, existentzialismo hutsa..., eta
|
nik
uste dut arrazoi zutela, gainera. Hor gizonaren bizitza zama izugarri bat bezala agertzen da, Sisiforen harria bezalakoa, eta, gainera, Jainkoaren interbentziorik gabe, baizik eta destino beltzaren interbentzio bat bezala.
|
|
|
zegoen jende askok pentsatzen zuen beti politikak behar zuela praxis bat, eta guztiz beharrezkoa zela politika zuzen bat pertsonaren errealizazioa posible izan zedin, baina gero hasi nintzen pentsatzen politika marko bat besterik ez zela, eta, azkenean, jokatzen ari garen jokoa edo dema, pertsona konkretuarena dela. Orain dela hamar hamabi urte horrela pentsatzea oso gaizki ikusten zen, baina gaur egun, gertatu diren krisi guztiekin,
|
nik
uste dut denok gaudela pixka bat onda horretan...
|
|
|
Ni naiz... hori dena. Bai,
|
nik
uste dut nintzena naizela orain ere, ez naiz asko aldatu, eta abesti hitz horrek, abestiaren hitz horiek diotenarekin ni ados nago gaur egun ere, eta hori izango litzateke nire izatearen definizio edo identifikazio existentzial bat, eta uste dut bertan nagoela, hor esaten ditudan gauza guztiekin nagoela.
|
|
|
Nik uste dut, gaur egun jendeak gehiago dakiela, kultura gehiago dago, erreferentzia gehiago ditu,
|
nik
uste dut jendea gehiago kokatzen dela bere esparru propioetan gure denboretan baino, bere esparru propioetan bakoitza: bere gustuak, bere sentsibilitateari legozkiokeen emaitzak, bai irakurketa munduan, bai musika munduan, bai arte munduan...
|
|
|
Gure denboretan gu izatea konplikatua zen, nor bakoitza bera izatea konplikatua zen, zeren beti geunden ideia orokorren, helburu orokorren, ekite orokorren eta konpromiso orokorren menpeko bezala. Orain
|
nik
uste dut hori ez dela horrela, eta jendea, jende gaztea bereziki, askozaz ere libreagoa, solteagoa dela bere aukeretan, bere jazarpenetan, bere iritzietan eta gauza guztietan. Hori onuragarria iruditzen zait, eta niri esaten didatenean," Benito Lertxundiren kantaldietan, hi, kristoren gazte jende pila zegok", ba ez naiz harritzen.
|
|
|
Ba oso ondo. Alde horretatik
|
nik
uste dut gaurko gizartea irekiagoa dela, libreagoa dela eta gazte jendeak erreferentzia gehiago dituela, eta aukerak direla anitzagoak eta aberatsagoak. Aukerak eta aukerabideak ere bai.
|
|
|
Hori uste dut desagertu dela. Esan nahi dut, hori, orokortasunarekiko anbizio hori eta kontzepzio ideologiko, filosofiko erreflexio batzuetara ekartzea norberaren egotea munduan, hori
|
nik
uste dut pasatu dela, eta hemen gure inguruan zer esanik ez. Alde horretatik iruditzen zait garai batean anbizio intelektual pixka bat bagenuela.
|
|
|
Hori da, gaur egun, printzipio bat niretzat. Agresioaren aurka borrokatu egin behar da, eta, niri, intolerantziaren eta agresioaren forma guztiak iruditzen zaizkit oso oso deitoragarriak, eta uste dut horien kontra egin behar dela, lehendabizi, predikatu, prebenitu, edukatu, eta, azken azkenik, ezin baldin bada predikazioaren, edukazioaren, formazioaren eta prebentzioaren bitartez ezer egin,
|
nik
uste dut biolentziaren aurkako jarrera batek justifikatzen duela autodefentsa bat. Nik ezin dezaket onar biolentzia agresibo bat, inorengan, nahiz eta uste baldin badu ere munduko justifikazio teorikorik handienak dituela.
|
|
|
Eta hori kontradikzio batean sartzea da. konturatzen naiz, eta kezkatzen nauen zerbait da. Jendeak askotan galdetzen du" gerra zibilean al gaude?", eta
|
nik
uste dut, zoritxarrez, gerra zibil larbatu batean gaudela, eta jendeak, gerra larbatu batean sartzen bada, erresponsablea izan behar duela ondorioekin, eta ondorioen erruduna ez da erantzuten duena, baizik hori probokatu duena. Noski, hori probokatu duenak esango du badituela arrazoi historikoak, kulturalak eta politikoak posizio erradikalak eta biolentoak hartzeko, eta nik esango dizut hori bere ikuspegia izango dela, baina ez nirea, niretzako ez direla justifikatzen.
|
|
|
Gaur egungo egoera politikoan, esate baterako, gure makurtasun kultural eta linguistikoaren errua kanpokoei botatzen segitzea,
|
nik
uste dut faltsukeria psikologiko eta praktikoa dela, hori gezurra da. Gaur egun, egoera zail batean gaudela egia da, baina egoera hori aspalditik datorren egoera bat da.
|
|
|
Adiskide zalea, ibili zalea eta era berean, pixka bat ameskoia ere bai. Herri euskaldun batekoa (nik ez dut batere meriturik izan euskalduna izaten) eta beti sentitu naiz oso normalki euskalduna eta
|
nik
uste dut horrek ere bere garrantzia baduela. Eta gero, hor bizitu nituen esperientzia gehienak, haurtzaroko denak eta gero gaztarokoak ere bai adin bat arte, eta hor hasi nintzen sentitzen tipo nahiko bakartia eta hor hasi nintzen nire buruari galderak egiten.
|
|
|
Eta gero, jendeak aurkitu nahi izaten du kanpoko harreman horietan, Eguberriarekiko zentzua. Eta
|
nik
uste dut, Eguberriarekiko zentzua barnetik bizitu behar dela.
|
|
|
Eta gero Oiartzunera ekarri zuten, erosi egin zuten nonbait. Gainera, orain dela urte batzuk errestauratua dago eta
|
nik
uste dut, oso kalitate handiko hotsak ematen dituela.
|
|
2012
|
|
|
Hamazazpirekin, ordea, ezkondu egin zen; gizona, oso jatorra, bera baino askoz ere zaharragoa zen. Amaordearengandik libratzeko
|
nik
uste dut edonorekin ezkonduko zela.
|
|
|
Etorkizuna aurreikustea ezinezkoa bada ere,
|
nik
uste dut zenbait sentimendu bortitz, hilabete, are urte batzuk lehenago iragartzen direla bihotzaren dardara estrainio baten bitartez. Esate baterako, tren geltokietan, iluntzean, beti sentitu izan nuen tristura goibel hura ez nuen ulertu, ez nuen ezagutu urte asko geroago arte, gerratean, frontera eramango ninduen trenaren zain egon izan nintzen geltoki apartatu haietan.
|
|
2019
|
|
|
Itxura batera, barkua eraman nahi duela ematen du. Baina
|
nik
uste dut gehiegi pisatzen duela eta hondarretan hondoratuegia dagoela. Oraindik gogoan dut hortz artean trabatuta geratu zitzaidan jengibre zatia eta nola estutzen zidan masailezurra.
|
|
2020
|
|
|
–Errusiarrek à la mode jarri omen dute beren ohitura hori Parisen, esan zuen Urbinak, kristal hotsak oihartzun?. Zenbat kalte egiten diguten moda arrotzek, esan zuen gero marmarrean, erreparatu gabe,
|
nik
uste dut, berak egin berri zuena ari zela kritikatzen.
|
|
|
" Nire kokotzaren azpiko bizarraren azpian egon du Oiartzungo herriak". Beraz, orain,
|
nik
uste dut, hasiko naiz, gero beste batzuk etorriko dira, batzuk bizarrarekin eta besteak gabe, baina denok, [Jose Ramon] Belokik esan duen bezala, jakin behar dugu gau honetan, tokatzen den kokotzaren bizarraren azpia errespetatzen eta gauzak bere neurrian egiten. Zuek badakizue nahiko zail izango zaigula gaur hemen kantatzen.
|
|
|
Oso erretorikoa da, nahi baldin bada, baina erretorika horrek ere badu bere alderdi positiboa. Eta kanta hori, egia esan, zenbait jenderi asko gustatu zitzaion, eta beste jende bati batere ez, azken hauek esaten baitzidaten bizitzarekiko oso ikuspegi iluna ematen nuela, batere itxaropenik gabea, transzendentziatik zipitzik ere ez zegoela hor..., hori dena iluntasuna zela, existentzialismo hutsa..., eta
|
nik
uste dut arrazoi zutela, gainera. Hor gizonaren bizitza zama izugarri bat bezala agertzen da, Sisiforen harria bezalakoa, eta, gainera, Jainkoaren interbentziorik gabe, baizik eta destino beltzaren interbentzio bat bezala.
|
|
2021
|
|
|
–Esti,
|
nik
uste dut gizon hori, edo hilda eta Javier Ortiz de Zarateren kortesiaz lurperatuta dagoela, edo berrogei urte daramatzala ihesean, bestelako identitate baten jabe. Orain hirurogeita hamabost edo laurogei urte inguru izango lituzke, oso agure indartsua izan luke, bestela luke eguna joan eta eguna etorri bikoteak hiltzen ibili.
|
|
|
â³ Metaforikoki edo poetikoki, nik uste ezin jar daitekeela eragozpenik, eztakit, eta balio duela zerbait iradokitzeko, edo premiazkoak diren ekintzetara jendeari bultza egiteko. â Ba
|
nik
uste dut berezi beharra dagoela poesia eta jakin  tza, ze bestela jai dago, aizue. ⣠Ba nik jarriko dizuet zera bat... beti harritzen nauen zerbait.
|
|
|
Ez al duzue uste? â Ba
|
nik
uste dut zentzu batek lagundu egin dezakeela. Adibidez:
|
|
|
ⳠBai, baina muturraldea estalita ibili behar hau ez al da bera bakarrik alarma sortzeko modukoa? ⣠Alarma edo ez alarma,
|
nik
uste dut behin honuzkero ahoa libratzeko moduan garela, ezta? â Neu hortan!
|
|
|
ⳠEta antzezpen obeditzaile hau bazterrean uztera... obedimentuaren antzezpena edo gainantzez  pena, maskara jazteak erakusten duen obedimentu hori... herriaren aurrean, jendearen aurrean, eta bereziki poliziaren aurrean. Berez,
|
nik
uste dut hortarakoxe daudela maskara hauek, ze bestela zuek esango didazue hau dena zertarako den... kanpo librean behintzat, eta bestela ere... ⣠Obeditzearen atsegina ere badago... ba omen dago.
|
|
2022
|
|
|
Otalur hauetan ez dago biderik eta su-ebakia urrun geratzen da. Zaharrek esaten dute ezen, dena zeharka  tzen baduzu, itsasora iristen zarela, baina
|
nik
uste dut ezetz. Baina nik ipar, hego, ekialde eta mendebalde kontuan ez dut ulertzen.
|
|
|
Eta nik: " Ama, hau dantza egiteko gogoa!", zeren niri, jauna, dantza egitea gustatzen zait, amari bezala, Norak ere, ahal balu, egingo luke, seguru nago, zeren
|
nik
uste dut hori heredatu egiten dela, horrelako zerbait egiteko gogoa heredatu egiten da. Iritsi ginenean, Catalina ikusi nuen, beraren amaren soineko belaunetatik beherainoko bat soinean eta baso bat eskuan, dantzan.
|
|
|
Inork esan al dezake hori? Ba barkatu, baina
|
nik
uste dut esan dezakedala: 1974ko irailean bukatu behar zuen, Madrilgo Rolando kafetegiko atentatuan dozena inguru langile" errugabe" hil ondoren (edo hobeki:
|