|
2004
|
|
|
Politika guzia, legezko agindu guziak, burokrazia guzia nazio guzian barrena hedatu: horra hor
|
mundu
oso bat, nazioaren biziaren habeaz eta aginte ospeaz jantzirik bestalde. Zein hizkuntza erabiltzen eta erabil arazten da mundu hortan?
|
|
|
Hizkuntza gauza bitxia zela pentsatu nuen. Hara, esaldi bakar batean, hitz eskutada batean, saminezko
|
mundu
oso bat. Oinazezko unibertso bat.
|
|
2007
|
|
|
Winckelmann-en Greziaren aurkikuntza testuinguru honetan behar da balioetsi: gizatasun original bat ediren da, bere baitako izpiritutik
|
mundu
oso bat sortzen ari. Birjaiokundean (Erasmo) edo klasizismo frantsesean ez bezala, orain ez da estudiatzen mundu grekoa probetxamendu artekogabe eskolastiko baterako asmoz geure estilo ariketetan edo gure drametan (ereduak berdintzeko), ezpada beren arroztasun ezusteko, imitaezinean dira ereduzkoak:
|
|
2008
|
|
|
edo atso bakarti samar bat bere kafea bizkotxoekin hartzen, apain apain jantzia? Bakoitzaren baitan eta baita bere inguruan ere
|
mundu
oso bat dago eta horixe imajinatzea gustatzen zait, denbora emateko modu bat da?
|
|
2009
|
|
|
Armada Gorriko soldaduak Auschwitzera ekain horren 27an iritsi zirenean, hondatu gabeko negatiboak berreskuratu ahal izan ziren. Auschwitzen hil zirenen erretratuen %3, 3 baino ez zen, baina
|
mundu
oso bat dira argazki horiek.
|
|
2010
|
|
|
Gernika adieraztea. Hitz bat baino ez da, baina Gernika aipatzean
|
mundu
oso bat dator burura. Gernika aipatzea, Otxandio, Durango eta Bilboko bonbardaketak gomutatzea da.
|
|
2011
|
|
|
–Hizkuntza bakoitzaren atzean
|
mundu
oso bat dagoela ikusteak harritu nau: historia sozial, politiko eta ekonomiko bat dago.
|
|
2015
|
|
|
Behingoz, azkenekoz: bien artean
|
mundu
oso bat dago, geure bizitzak?. –Orduan, ez??.
|
|
|
Gogoeta hau idatziz jartzeak ere kezkak pizten diz kit ordea. Antzerkia ikustera goazenean obra baten antzezpena eskaintzen digute, hitzez eta irudiz, istorioz eta giza mugimenduz osaturiko ikuskizuna; jokalekuaren atzean, berriz, beste
|
mundu
oso bat dago, guk ikusten ez duguna baina emanaldiaren funtsezko osagarri dena: argi eta soinuen teknikariak, jantzien eta dokoratuen arduradunak...
|
|
|
Euskal izate osoa ez baina euskaltasun horren zati bat da ezinbesteko amildegira doana; labur esanda, baserriari eta bizimodu tradizionalari loturiko jendeak, lekuak, ohiturak, bizilegeak doaz atzerabiderik ez daukan ilunpera. Euskal mundu osoaren zati txiki bat da gaur egun hori, baina bere baitan
|
mundu
oso bat eratzen zuena, zibilizazio modu bat esateko, eta, horrez gainera, berealdiko indar sinbolikoa duena gu guztion imajinarioan. Ez naiz honetaz ere luzatuko, beste nonbait ere jorratua baitut gaia, eta, bestalde, ez ondare hori ez ondotiko galera ez baitira inondik ere euskaldunen bereizgarri partikularrak, ezpada mendebalde industrializatu guztiaren ezaugarriak, kasik gizadi osoarenak dagoeneko, zorioneko globalizazioari esker.
|
|
2016
|
|
|
eta, batik bat, Stefan Zweig austriarrarena. Biek, Kosztolányik eta Zweigek, antzeko zirkunstantziak bizi izan zituzten. Gerla Handia, Austro Hungariar Inperioaren desegitea,
|
mundu
oso baten desagerpena...?, biek ezagutu zuten arrakasta, biak izan ziren ahaztuak edo erdi ahaztuak hil ostean, eta bien obrak, erreskatatu, dituzte, azkenaldi honetan, mendebaldeko argitaletxeek; Kosztolányi baztertu samar gertatzearen zirkunstantziek, halere, zerikusi gutxi dute, ziurrenera, Brasilen erbesteratuta bere buruaz beste egin zuen Zweig juduarenekin:
|
|
2017
|
|
|
Eta, funtsean, ez nintzen idazten ari, kopiatzen baino. Nire begien aurrean
|
mundu
oso bat hedatu zen, errukiz, ukazioz eta airez moldatua: Budaren jauregiak, haremeko emakumeak, urrezko karroza, hiru enkontru fatidikoak, agurea, eria eta hilotza?, ihesa, bizitza aszetikoa, liberazioa, salbazioaren sermoia; lurra lore horiz estali zen, eskaleak eta erregeak jantzi horitan eman ziren; harriek, zuhaitzek eta haragiek pisua galdu zuten; arimak aire bilakatu ziren, airea espiritu, eta espiritua ezerezean suntsitu zen.
|
|
|
Borraren muturrean egin zuten bat bien begiek, burdin sareak, eta
|
mundu
oso batek, banatzen zituela.
|
|
2018
|
|
|
Mallarmé errumanierara itzultzen ari zela, bat batean, errebelatu zaio?, dio berak, ez duela merezi inork ezagutzen ez duen hizkuntza batean idaztea, landugabea eta barbaroa, eta aurrerantzean frantsesez bakarrik idaztea erabaki du. Idazle batentzat, idazteko hizkuntzaren hautua (hautua dagoenean), historia baten, jendarte baten, etab.,
|
mundu
oso baten hautua da. –Cambiar de idioma, para un escritor, es como escribir una carta de amor con un diccionario?, aitortu izan du.
|
|
|
Eta hala izaten jarraituko zuen ziurtasuna. Liburu gehiago, irakurle gehiago, bizitza oso bat ikusgarria zen horretatik harago zihoan
|
mundu
osoago bati emana. Ez naiz ari banitateaz, sariez edo losintxez.
|
|
|
Gernika adieraztea. Hitz bat baino ez da, baina Gernika aipatzean
|
mundu
oso bat dator burura. Gernika aipatzea, Otxandio, Durango eta Bilboko bonbardaketak gomutatzea da.
|
|
2019
|
|
|
Baina, urteak idor igarotzen ziren. Charrière senar emazteak elkarren ondoan zahartzen ari ziren,
|
mundu
oso batek bereizirik, eta bisitari batek baino gehiagok lasaitasunezko hasperena egiten zuten etxe hartatik ateratzean, irudipena baitzuten hilobi itxi batetik ihesi zihoazela[...] Erlojuak tiki taka segitzen zuen, eta Charrière jauna matematiketan lanean aritzen zen, beheko aldean; irabiurren soinu erritmikoa goratzen zen bihitegitik[...] Biziak aurrera segitzen zuen, nahiz eta irabiurrez kendu... horra hor zertara iritsi zen, bada, txikikeria higuin zuen Zélide hura?.
|
|
|
Emakumearen bidez eta emakumeak duen onenaren eta txarrenaren bitartez ikasten du gizonak zer den zoriona, zer sufrimendua, bizioa, bertutea, gutizia, ukoa, sakrifizioa, tirania, eta haren bitartez ikasten du bere burua ezagutzen; emakumea josteta eta abentura da, baina baita proba ere; emakumea garaipenaren triunfoa da, baita gaindituriko porrotarena ere, garratzagoa hori; emakumea galeraren zorabioa da, kondenaren lilura, heriotzaren lilura. Badago esanahiz osaturiko
|
mundu
oso bat, emakumea dela-eta bakarrik sortua; emakumea da gizonen ekintzen eta sentimenduen funtsa, haien askatasuna eskatzen duten balioen hezurmamitzea. Ulertzekoa da gizonak, nahiz eta kondenatua izan errefusik krudelenetara, uko egin nahi ez izatea bere amets guztiak batzen dituen ametsari.
|
|
|
Damuak ez gaitu zorigaitzekoagoak egiten, ordea. Hitz egin gabe
|
mundu
oso bat konpartitzen dugula badakit. Gure artean, inor ez; soilik askatasuna deitzen duten elkarminaren antzeko sentsazio hori.
|
|
2020
|
|
|
Gurasoek egurrezko sehaska bat kendu behar izan zuten gelatik; aitak arkuperako egindako bi eserleku txikietatik bat ere kendu eta sutara bota zuen; bientzat ziren arropak niretzat baino ez ziren gelditu eta, hala, absentzia nabarmen baten eta gehiegizko presentzia baten artean hazi nintzen Ochlockonee ibaiaren ertzean. Eta, orokorrean, bizitzak jartzen dituen probak errazak ez diren bezala, ez da erraza suertatzen bi punturen arteko oreka lortzen –eta absentzia eta gehiegizko presentzia haien artean
|
mundu
oso bat zegoen–, bizitza oreka baten gainean eraiki behar bada gutxienez.
|
|
2021
|
|
|
–Iruditzen zait ate berdearekin izan nuen bigarren esperientziak
|
mundu
oso baten aldea markatzen duela haurraren aisia infinituaren eta eskola mutikoaren bizimodu lanpetuaren artean. Edonola ere, bigarren aldi hartan ez zitzaidan burutik pasa, une batez ere, zuzen zuzen bertan sartzea.
|
|
|
Kanpoan, udako arrats bat,
|
mundu
oso bat
|
|
2023
|
|
|
Musikarekin eta pinturarekin
|
mundu
oso bat dute etxean: pintoreak, musikariak, egileak, jotzaileak, notak, koloreak, melodiak, pintzelkadak, kontrasteak, zuritik beltzera, do tik si-ra.
|
|
|
Leire Bilbao poetak Etxeko urak olerki liburuan dioen bezala," Jaiotzeko
|
mundu
oso bat hautsi behar da".
|