|
2003
|
|
|
Eliza katolikoak garai horietan leku guztietan, eta baita hemen ere, zabalduko duen kosmobisio probidentzialista eta moral zorrotza ezin ageriago geratzen da Europan bere garaikide eta antitesi duen fenomeno nagusiarekin âIlustrazioarekinâ parekatzen baldin badugu. " Euskal Kontrailustrazioa" deitu diot, hain zuzen,
|
mundu
ikuskera berri horri aurre egiteko euskal Elizak eta berari atxikitako tradiziozaleek indar  tzen duten mugimenduari. Neurri txiki batean baino ez dut kontrajartzen Euskal Ilustrazioa deitu zaion horri, hau da, Real Sociedad Bascongadako lagunarteari; izan ere," zalduntxoak" argiak eta berritzaileak baziren ere gai tekniko eta zientifikoei dagokionez, ez zuten apenas usaindu ere egin Europako Argien benetako mami etikoa:
|
|
2004
|
|
|
Bestalde, kontuan eduki behar da bere garaian zientzia aldaketa handia jasaten ari zela, mundu berri batera,
|
mundu
ikuskera berri batera, zeraman iraultza bat ematen ari zela eta oinarri falta nabarmena zegoela filosofia zaharrak ez zuelako balio zientzia berriaren aurrerakuntzen arrazoia emateko eta bere ondorioak ateratzeko. Honela, bada, zalantza egia bilatzeko tresna eraginkorra bihurtzeko eta zuzen bereizi ahal izateko zientziaren esparruan sar zitekeenaren eta ezin sar zitekeenaren artean, Descartesek metodo zientifikoaren mugak ezarriko dizkio zalantzari.
|
|
2006
|
|
|
Honen erlazio pertsonal anbiguoa sistemarekin E. Morán ek agertua du, ez da gure gaia. Pentsamendura mugatuz, hura
|
mundu
ikuskera berriaren profeta bezala Giménez Caballero k goiz asko aurkeztu ahal izan du. Hau da," Zeitgeist" berri edo" Espainia berria" ren, eta hala Volksgeistaren ideia falangistaren –guri gai hori bakarrik interesatzen baitzaigu– espresio bezala.
|
|
2007
|
|
|
Ez legoke horri buruz zer esanik, filosofoon autoritatearen itzalpean egiten duena, autoritateon filosofiaren manipulazio politikoa ez balitz zuzen zuzen. Mundu ikuskeraren filosofia,
|
mundu
ikuskera berria (iraultzailea) espresatzeko «dialekto arunteen» berezko ezgaitasun bihurtzen da, itzulpenekin ere erremediatu ezinezkoa: idioma horiek, baserri eta landatarrak, landugabeak?
|
|
|
Iraultzarekin, haatik, frantsesa
|
mundu
ikuskera berri baten eguzkia da, «la plus belle langue de l. Europe, celle qui la première a consacré franchement les droits de l, homme et du citoyen, celle qui est chargée de transmettre au monde les plus sublimes pensées de la liberté et les plus grandes spéculations de la politique»902.
|
|
|
|
mundu
ikuskera berriaren organo bihurtzera, hau da, logikoki lehenbizi bera iraultzera, Grégoire k deitzen du. «Pour révolutionner notre langue»912, hitz eta esamolde berriz aberastu da (hala behar izanez gero patoisetatik hartuz).
|
|
|
Frantses berri bat, hots, gramatika eta hiztegi berria917,
|
mundu
ikuskera berria da, pentsaera berria, Errepublika osoan ezarri beharra dagoena. Hizkuntzaren perfekzionamendu horretantxe dihardu hain zuzen Urbain Domergue «gramatikalari patriota»k «Hizkuntza Frantsesaren maitaleen Elkartea»gaz ahalegintzen:
|
|
|
Nola pentsatu denaren izana? Ordena berriaren auzian oinarrizkoa da
|
mundu
ikuskera berri baten premia, humanismo berri batena, banakoaren, niaren, lekuaren definizio berria285 Subjektu eta subjektibotasun modernoaren arazo guztia dago tartean.
|
|
2008
|
|
|
" Euskal dantzek ez dute soilik helburu estetiko bat, eta ez dira hurrenkera jakin batean egiten diren urrats andana bat soilik, koreografia hutsa alegia. Gaurdaino iraun duten dantzek, antzinakoen
|
mundu
ikuskeraren berri ematen dute. Euskal dantzak, beraz, gure arbasoen mundu ikuskeraren isla dira, urteen joan etorrian etengabe moldatuz eta egokituz joan direnak.
|
|
2010
|
|
|
Urte gutxitan, mazedoniar erregeak Mediterraneotik Indora eta Egiptotik Siriara zabaltzen den inperio zabal bat osatzen du, eta 323 urtean Mazedoniako erregea hiltzen denean, Greziak mundu ezagun osoan zehar harreman ekonomiko, politiko eta kulturalak areagotu ditu, eta mende askoz nagusia izan den polis sistema betirako desagertu dela esan daiteke. Polis sistemaren desagerpenarekin batera, bi fenomeno berri sortzen dira, alegia hiri-gune handien osatzea eta kosmopolitismoaren sentimendua, hurrengo mendeetan
|
mundu
ikuskera berria baldintzatuko duten fenomeno garrantzitsuak. Garai helenistikoaren amaiera 30 urtean kokatzen da, Augusto enperadoreak Kleopatraren ejertzitoak menperatu ondoren Egiptoko erreginak bere buruaz beste egiten duenean.
|
|
2011
|
|
|
Alegia, maia hizkuntzen egoera diglosikoa dago horrelako pedagogia baten premian. Horregatik, bada, hizkuntza eta kultura bakoitzaren baitan metaturik dagoen
|
mundu
ikuskeraren berri eman behar omen litzaioke eskola umeari hizkuntza bakoitzari dagokion kosmobisioa zertan den jakin dezan.
|
|
|
Horrela, bada, laburbilduz, esan dezakeguna zera da: Existentzialismoak, Euskal Literatura Modernoan
|
mundu
ikuskera berria planteatzeaz gain, antropologia berria ere planteatu zuela, eta horrek mundu zaharraren eta berriaren arteko etendura suposatu zuela.
|
|
2012
|
|
|
Bai sinesmenekiko, baikulturarekiko, bai euskararekiko, bai politikarekiko, bai bizitzaren aurrean edukidaitezkeen jarrerekiko ere. Hau da,
|
mundu
ikuskera berri bat jaio zen. Eta ikuskeraberri hori ez zen utopikoa eta optimismo historiko baten bueltako joera baikor, esperantzadun eta ameslaria izango.
|
|
2013
|
|
|
Errenazimentua loretan egon arren, testu oro ez da Errenazimentuaren adierazpen:
|
mundu
ikuskera berriaren eredu diren testuen ondoan Erdi Aroko ikuspegitik taxututakoak diraute.
|
|
2014
|
|
|
Vendômeko institutu probintziano batean irakasle izateko aukera bazterturik145, Renanen itua Parisen karrera egitea da, Frantziako Kolegioan Quatremèreren ondorengo eta oinordeko izatea amesten duela. Idazteko enkarnuak bultzata, ikerlan aipatuez gainera bere
|
mundu
ikuskera berriari formulazio sistematikoa ematen lehiatu da urteotan, 1849ko apirilerako amaitua zuen L. Avenir de la science 540 orriko liburukotea (1890ean baino ez da argitaratuko). Idaztia mendearen buruan hitzaurre berri batekin argitaratu denean (ordurako Renan figura nazional bat da Errepublikan), L. Avenir de la science, Jesusen bizitzarekin batera laizismoaren biblia gisara hartua, egundoko arrakasta izan da Frantzian146 Izan, hogeita bost urteko gazte baten obra da, seminarista ohiaren erlijio berriaren aldarrikapena?, ma religion, c, est toujours le progrès de la raison, c, est à dire de la science?, deklaratzen du hitzaurreak? 147, entusiasmoz idatzia, erudizio espantagarrikoa eta bere irizmenean eta iritzietan segurantzia espantagarriagokoa.
|
|
|
Kenneth Burke semiologoaren arabera, metaforaren funtzioa izendatzea da, eta baieztapen horretan bermatuta esaten du Mikel Azurmendi antropologoak (1993: 38 or.) izendatze sistema eratzerakoan giza taldea bere buruaren definizioa egiten ari dela, pertsona zehatzak izendatuz gizakia zer den adierazten, nortasun indibidual zein kolektiboak eraikitzen, eta bere
|
mundu
ikuskeraren berri ematen. Eta hori guztia metaforaren bidez egiten duela, Burkeri jarraituz izenen oinarrian metafora baitago, izendatzen duten hori zer den adierazten duen irudia.
|
|
2015
|
|
|
Mundu ikuskera kitxua eta aimara horiek gure proiektu modernoa kritikatzeaz gain, alternatiba zehatza plazaratu dute, eta filosofia ekonomiko iraultzaile bat mahai gainean jarri. Zibilizazio antropozentrikoa gainditzeko beharra azpimarratzen dute eta horrekin batera biozentrismoan oinarritutako
|
mundu
ikuskera berri bat defenditzen dute. Filosofia horrek natura bizitzaren erdigunean kokatzen du eta gizakiaren mugarik gabeko desioei mugak jartzen dizkie, oreka ekologikoaren beharra nabarmenduz.
|
|
2016
|
|
|
Atsotitzak iraganeko gizarteen izaeraren edota
|
mundu
ikuskeren berri ematen diguten hitz egiteko modu tipifikatuak dira. Beraz, egokiak dira iraganeko gizarte burubideak edo giza errealitatea ikertzeko.
|
|
2017
|
|
|
Izan ere, postmodernismoak errealitatearen zerizana bera ulertzeko ere modu berri bat proposatu du, ontologia berri bat, alegia, mundu honetako izate zein entitateak esentziez beharrean barne diferentziez osaturik dakuskiena. Hori guztiari buruz ari gara, beraz, postmodernismoaren
|
mundu
ikuskera berria harira ekartzean.
|
|
|
Bigarren zedarri orokor bat jarriz, zerekin" kontrajarri" behar da postmodernismoa, zeini erantzuten dio, modernitateari edo modernismoari? Terminoen morfologiari erreparatuta, badirudi zuzenena" modernismo vs. postmodernismo" dikotomia ezartzea litzatekeela, baina postmodernismoa berekin ekarri
|
mundu
ikuskera berriaren arabera definitu dugun heinean, egokiena" mundu ikuskera modernoa" adierazteko baliatu ohi den terminoarekin kontrajartzea da, modernitatearekin, alegia. Eztabaida postmodernoen inguruko bibliografian," modernitate" terminoa estandar metonimiko modukoa da garai horretako mundu ikuskerari erreferentzia egiteko, mundu ikuskera modernoa izendatzeko, alegia.
|
|
2018
|
|
|
Gaztetan, musikak batik bat. Popak eta batez ere punkak jarrera aldaketa izugarria ekarri zuten, eta aldaketa horren ondorioak neurtzea eta zehaztea ezinezkoa den arren, antzua da
|
mundu
ikuskera berri horren eragina kulturaren esparrura murriztea: musikara, literaturara, artera?
|
|
|
politika, azken buruan, kulturan datza. Horretarako hiztegi politiko berria eta
|
mundu
ikuskera berria beharrezkoak dira. Hasiera batean ezin hobea dirudi ideia horrek Facebook eta Twitterren garaiotan, non webgune batean iruzkin bat edota txio sumindu bat jartzea ekintza politiko nagusi bihurtu den, ordenagailuaren pantailaren aurrean etxetik politika aise egin daitekeelakoan, edo gero eta gutxiago saltzen diren egunkarietako zutabeetan argitaratutako eskariek eta mendekuzko iritziek Interneten bidez munduari bira emango diotelakoan.
|
|
2019
|
|
|
Haur andaluz bati seaska kanta n dio. Lore bat da nerehitza, dardarrez dakarkizut,/ zure lo hortatik esnatzean ikurrin gisan jaso dezazun.? Kasu honetan, euskaldunek espainiarrei emandako oparia ordezkatzen du,
|
mundu
ikuskera berri bat; baina bizitzakgizakiari emandako oparia ere izan daiteke lore hori. Bide beretsutik, Ez dut amets haundirik kantan. Bizitza maite dut, baina ez dut alferrik gastatzen/ eguneroko lorea egarriz baitut dastatzen.?, dio.Naturak gizakiaren beharrak asetzen ditu Leteren iruditerian eta, tentuz eta esker onez jaso behar daemandakoa.
|
|
2021
|
|
|
Testu batak nahiz besteak berresten dute alderdi hori. Eta Larrinagak irakurle mota berriei buruz esandakoei ere egin zaie tarte bat puntu horretan; bi testuetan ikus daiteke Bigarren Pizkundeak ekarritako
|
mundu
ikuskera berrien betaurrekoak jantzitako irakurleria berri zabal hori bertso saioetara ere sartua zela 1980ko hamarraldi hasieran.
|
|
|
Kontseiluak, Nafarroako Ikastolen Elkarteak eta Sortzen ek keinua egin nahi diete etorkinei, euskarazko eredura erakartzeko asmoz. «Azkenean, euskara da gehitzeko, batzeko, jakintza gehiago izateko,
|
mundu
ikuskera berri bat emateko. Alegia, modu positiboan egiten dugu planteamendua», azpimarratu zuen Paul Bilbaok, Kontseiluko idazkari nagusiak, atzo, kanpainaren aurkezpenean.
|
|
|
Oso euskalduna eta kristaua den ohitura, bide batez, dualismo baztertzaileetan pentsatzekoa. Dena den, gaurko eztabaidetan izan nazioa, langile klasea, feminismoa, sozialdemokrazia, iraultzaez dago jokoan Marxen materialismo historikoaren ulerkera zuzena zein den, edo queer teoria postmodernokeria ala marxismo dogmatikoaren mamua ote den (hori ere); eztabaida horien usteak eusten dituzten identitateen konfigurazioen arteko talka dago jokoan,
|
mundu
ikuskera berri eta zaharren arteko talka bat. Modernitatea versus postmodernitatea desitxuratua, sinplifikatuz.
|
|
|
Azkenik, batzuek zein bertzeek euskaldunen
|
mundu
ikuskeraren berri ematen digute: itxura, nolakotasuna, balioak, lana, janaria, jantziak, lurrarekiko lotura...
|
|
2023
|
|
|
Baina gauza eder bat du, eta da sortzen duzula enpatia zu bezala korrontearen kontra doazenekin. Begiratzen dugu zer ari diren egiten kulturgileak, eta ikusten da badaudela balio batzuk eta helburu batzuk, gure txikitasunetik abiatuta
|
mundu
ikuskera berri bat eraikitzeko, euskaratik. Halere, gure arrakasta ez da bakarrik neurtzen jende kopuruan.
|
|
|
Thomas Frank historialariak azaldua du nola irauli zuten 60ko hamarkadako publizistek ordura arteko enpresa paradigma gris eta zurruna, kontrakulturaren eztanda bera baino lehen ari omen baitziren berrikuntza gosez zeuden sortzaile haiek banakotasun askatzaile berri bat aldarrikatzen [28]. Hamarkadaren amaierarako, ezein salgai teknokraziaren aurkako tresna gisa aurkezteko gai izan omen ziren, naziekin harremana izandako Volkswagen markaren furgoneta bat askatasunaren eta
|
mundu
ikuskera berri baten ikur bilakatzeraino. Publizitate garaikidearen moldea ezaguna zaigunez, horrek ez gaitu bereziki harritzen, baina antzeko joerak identifikatzen lagun diezaguke.
|