|
2021
|
|
|
Itzulpenak literatur historiako garai jakinetako literatur joeren adierazletzat ere jotzen dira, bai eta molde tradizionalei aurre egiteko literatur tresnatzat ere; eta, literatur eragin orokorrak ez eze, itzulpen jakinek autoreengan utzitako arrastoak nabarmentzeko saiakerak egiten ere hasten dira akademikoak. Orduan hasi dira euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenak euskal literatur historiografietan
|
modu
sistematikoan txertatzen eta kanpoko sistemek egindako harrerari buruzko oharrak egiten.
|
|
|
Olaziregik zuzendutako historiografiatik erauzitako itzulpenen aipamenei buruzkoak laburbilduta, ondorio gisa esan genezake kanpora begira egindako lan kolektibo hau berritzailea dela, baita itzulpengintzaren tratamenduari dagokionez ere: aurreko historiografietan ez bezala, euskarara itzulitako literaturari eskainitako kapitulu bereizi bat du, eta
|
modu
sistematiko samarrean ematen da euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzulitako lanen berri. Nagusiki, itzulpena euskal literaturaren sistemaren barruko barne sistematzat jotzeko saioa egiten da, eta historiografiako kapitulugileei euren ataletan itzulpenak ere kontuan hartzeko oharra egin zitzaien.
|
|
|
Gainerako autoreengandik bereizten da Olaziregi itzulpenaren tratamenduan, euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenak aipatzean:
|
modu
sistematikoan ematen du horien berri (gainerako autoreek ez bezala); gainera, beren beregi aipatzen du euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenen kopurua, eta oraindik ere kopuru hori txikia dela salatzen du, kanporako itzulpenak sustatu behar direla aldarrikatuz: arestian esan bezala, Olaziregiren ustez, kopurua handitzeak ez dakar euskal autoreen ikusgaitasuna soilik, euskal idazleen profesionalizaziorako bidea ere bada.
|
|
|
Bereziki nabarmendu gura dugu, XX. mendeko euskal eleberrigintzaz ari dela, Urkizuren historiografian eleberrigintzaz ari dela Olaziregik egiten duen itzulpenaren tratamendua; izan ere, hainbat aldaketa txertatzen ditu aztertu ditugun gainerako historiografietako egileen joeren aldean: bere kapituluan
|
modu
sistematikoan aipatzen ditu euskal idazleek egindako itzulpenak zein izan diren, idazleen jardunari buruzko datuak osatze aldera. Gainera, euskal idazleak aberasteko tresnatzat jotzen du itzulpena, eta euskarara itzulitako obrek zenbait euskal autorerengan izandako eragina nabarmentzen du.
|
|
|
Beste historiagile batzuek eta Urkizuk berak bezala, Olaziregik ere hainbat generoren testu fundazionaltzat jotzen ditu hainbat itzulpen, eta literatur aldiekin lotzen ditu.43 Euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenen berri ere ematen du
|
modu
sistematikoan, eta iruzkin positiboa egiten die beti, autorearen lana eta legitimazioa goresteko. Horrez gain, euskal sistemaz kanpoko kritikak euren sistemetara iritsitako euskal obra itzuliez nabarmendutakoa ere badakar Olaziregik bere saiora.
|
|
|
Hasiak dira, beraz, literatur itzulpenari buruzko gogoetak literatur esparruan ere; ez, ordea,
|
modu
sistematikoan (paraleloan, baina, itzultzaileak ari dira beren esparruan diskurtso teorikoa lantzen). Besteak beste, gogoeta egiten dute itzulpenak literatur historiaren partetzat jo behar ote diren, eta zailtasunak ageri dituzte historiografoek itzulpenen eta sormen lanen arteko mugak ezartzeko.
|
|
|
237): Euskadi Saria, Jokin Zaitegi Itzulpen Laburren Sariketa, Orixe Saria, Bizkaiko Aldundiaren saria, Eusko Jaurlaritzaren bekak eta Literatur ondare unibertsala euskaratzeko proiektua zerrendatu eta azaldu zituen (Garmendia, 1989). 22 Horiek guztiak
|
modu
sistematiko samarrean antolatutako sariketak izan ziren (batzuek gaur egunera arte iraun izana da horren adibide).
|
|
|
1970eko eta 1980ko hamarkadetako itzulpen eskariari erantzunez hasi zen euskal literatura itzuliaren produkzio eskaria handitzen, eta orduan hasi ziren, halaber, zenbait kontsakrazio agentzia (sariak, bekak eta dirulaguntzak, esaterako)
|
modu
sistematikoan sortzen, bai eta zenbait eragile euskarazko produktuen merkatuan itzulpena merkatu horretako gakotzat jotzen. López Gasenik 1970eko eta 1980ko hamarkadetan Lur eta Gero Mensajero argitaletxeak, Eusko Jaurlaritzaren Antzerti Zerbitzua eta Klasikoak itzuli zituzten eragileak aipatzen ditu, besteak beste, literatur itzulpenari bide eman zioten eragileen artean.5 Beste adibide bat aipatzearren, Elkar argitaletxea modu sistematikoan hasi zen itzulpenak plazaratzen 1983an.
|
|
|
1970eko eta 1980ko hamarkadetako itzulpen eskariari erantzunez hasi zen euskal literatura itzuliaren produkzio eskaria handitzen, eta orduan hasi ziren, halaber, zenbait kontsakrazio agentzia (sariak, bekak eta dirulaguntzak, esaterako) modu sistematikoan sortzen, bai eta zenbait eragile euskarazko produktuen merkatuan itzulpena merkatu horretako gakotzat jotzen. López Gasenik 1970eko eta 1980ko hamarkadetan Lur eta Gero Mensajero argitaletxeak, Eusko Jaurlaritzaren Antzerti Zerbitzua eta Klasikoak itzuli zituzten eragileak aipatzen ditu, besteak beste, literatur itzulpenari bide eman zioten eragileen artean.5 Beste adibide bat aipatzearren, Elkar argitaletxea
|
modu
sistematikoan hasi zen itzulpenak plazaratzen 1983an.
|
|
|
Euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenaz denaz bezainbatean, 1980ko hamarkadaz geroztik egindako literatur historiografietan hasten dira aipamenak agertzen. Historiografien banakako azterketetan ikusi dugunez, Urkizuren historiarekin hasten da, nolabait, joera hori (historiografia beren beregi kanpora begira idazten denean); baina, batez ere Olaziregik integratzen ditu euskaratik beste hizkuntzetara egindako itzulpenen aipuak
|
modu
sistematikoan, bai Urkizuren historiografian, bai berak zuzendutakoan; ez hori bakarrik, beste literatur eremu batzuetan kritikak euskal literaturaz egindako aipuak ere ekartzen ditu Olaziregik. Euskal literaturaren" sistema" itzulpen bidez zabaltzeko edo sistema eremu zabalagotzat jotzeko ahalegina dakusagu hor.90
|