|
2000
|
|
|
Bat gatoz ondoko honetan, alegia, inork ez du eskubide natural eta berezko baten bidez, hil osteko halako aginpiderik;
|
modu
batean esateko, testamentu baten bidez, heriotzaren ondoan bere burua biziarazteko. Ados gaude, berebat, legeek oinordeko izateko aukera edo modua ezar dezaketen horretan.
|
|
|
Neurathen aburuz, Descartesen metodologiak esparru teoriko eta praktikoaren arteko bereizketa onartezina hartu zuen abiapuntu gisa. Ikerketa teorikoa eta jarduera praktikoa desberdintzen zituen, Neurathentzat zilegi ez zen
|
modu
batean. Descartesen ustez, esparru praktikoak eta moralak sekula ez du gure ahaleginen helburua den ezagutza zehatzik eskuratzen, esparru horren baitan kontingentzia eta ziurtasun eza murgiltzen baitira beti.
|
|
|
Zio laguntzailea zozketa antzeko zerbait da. Norbait ez bada gai arazo baten aurrean
|
modu
batean edota bestean jarduteko, eta aukera anitz baditu, zozketaz egin dezake ala, beste modu ez hain adierazkorrean, zain gera daiteke ezabapen metodoaren emaitzak izan arte. Baina denboraren premia badu, nahiago du ziur asko lehenengo aukera.
|
|
|
Filosofia ezagutzaren benetako adar moduan onartuz gero, metafisikatik bereizteko
|
modu
batean definitu behar dela onartzen dutenen artean, dotorea da metafisikoez poeta baztertuen mota bat bailiran mintzatzea. Bere adierazpenek hitzez hitzeko inolako esanahirik ez dutenez, ez daude inongo egiatasun edo faltsutasun irizpideren baten menpe, baina, haatik, balio dezakete emozioa esnatzeko edo adierazteko(...).
|
|
|
Schlickek, bestalde, soilik natur legeetatik eratorritako banakako enuntziatuak azter genitzakeela esan zuen 1931n88 Indukzioaren arazoa errealitateari buruzko proposizio orokorren justifikazio logikoa zein zen galdetzean zetzan, kontuan izanik justifikazioa ezinezkoa zela Zirkulukoen ustez. Bada, enpirista logikoen arabera, legeak ez ziren ez egiazkoak ezta faltsuak ere, ez baitziren betiko baliozkoak89 Ez lirateke enuntziatu unibertsalki kuantifikatu gisa ulertu behar —’A ororentzat... ’ batekin hasten direnak—, enuntziatu singularrak formulatzeko eta
|
modu
batean edo bestean jarduteko erregela edota arau gisa baizik. Feiglen hitzetan, indukzioaren printzipioa" prozedura bat da, maxima arauemaile bat, erregela operazionala" 90 Enuntziatu partikularrak —hauek dira berezko asertzioak— enuntziatu unibertsaletatik eratortzen dira, eta hauek bere zatiak bete eta gero soilik bilakatzen dira esanahidun eta baliozko.
|
|
|
Azkenik, ziurra eta egiazkoa dena ere nahi du adierazi ‘positibok’, preseski zalantzatiaren aurka, dudatsuaren kontra. Filosofia positiboak —positibista, beste
|
modu
batera esanda— gizabanakoaren harmonia logikoa osotzen duela pentsatzen zuen Comtek; ziurra, ongi oinarritua eta zalantzen arerioa zenaren esparruan, ezagutzan batik bat, mugitzeko ikusmoldea.
|
|
|
Baina ez zuen zehaztu zenbat ziren. ...hasmen hau tresneria argi bat ez erabiltzeagatik gertatu zitzaion Machi, tresneria logikoa adibidez, Carnapek XX. mendean egingo zuen bezala11 Dena den, egoera korapilotsu horren atzean, kategoriak batez ere koloreak, soinuak, beroa, presioa, espazio eta denbora subjektiboak, sentimendu afektiboak, nahiespenak eta, beharbada, memoriaren irudiak zirela ikuska daiteke12 Identifika ditzakegu, hortaz,
|
modu
batean edo bestean, Machen elementuak, ondoren kategorizazio bat eratzeko, azkenik esperientzia eta zientziaren objektuak lor ditzagun. Garapen hau guztiz garrantzitsua zen Machentzat, berarentzat zientzia esperimentalak ez zirelako oinarrizko elementuez arduratu behar, beraien arteko erlazio eta funtzioez baizik.
|
|
|
Hitz baten esanahia finkatzeko
|
modu
bat definizioaren bitartekoa da, hots, esanahi ezaguna duten beste hitz batzuk erabiliz. Baina beste hitz hauek prozedura berbera jaso lukete, azkenean hitz definigaitzekin topo egin arte, hau da, bakarrik ostentsioaren bidez finka daitezkeen kontzeptu primitiboekin.
|
|
|
Izan ere, azken buruan, filosofia ‘hizkuntzaren kritika’ da (Tractatus, 4.0031), pentsamenduaren eluzidazioa soilik. Bere helburua proposizioak argitzea da, beste
|
modu
batean ilunak eta nahasiak liratekeen pentsamenduak argitzea:
|
|
|
Bereizketa honen funtsa hurrengoak dirudi argi eta garbi: balio judizio erlatibo bakoitza gertakari enuntziatu hutsa da, eta, beraz, balio judizio baten itxura osoa galtzeko
|
modu
batean adieraz daiteke. Beraz," Grandchesterrerako bide zuzena hau da" esan beharrean," Ahalik eta denbora gutxien Grandchesterrera ailegatu nahi izanez gero, jarraitu beharreko bide zuzena hau da" esan zatekeen modu berean;" Gizon hau korrikalari ona da" esaldiak soilik esan nahi du minutu jakin batzuetan milia jakin batzuk korritzen dituela, eta abar.
|
|
|
Datuak biltzearen —beraien sinopsiaren—
|
modu
bat besterik ez da azalpen historikoa, garapen hipotesi gisako azalpena. Hau bezain posible da datuak haien arteko erlazioetan ikustea eta ikuskera orokor batean biltzea, denbora garapenari buruzko hipotesi baten itxura eman gabe.
|
|
|
Hemen proposatutako Wittgenstein ez da argitaratzaile eta argitaletxeak esaten duten bezain berria. Bilduma honen artikulu batzuk oso zaharrak eta ezagunak dira
|
modu
batean edo bestean. Dena den, egile batzuk garrantzi handikoak dira, Stanley Cavell, Cora Diamond, Peter M.S. Hacker eta Hilary W.
|
|
|
Beste
|
modu
batez erabilia den orotan, hau da, berezko adigai hitz gisa, zentzurik gabeko sasi perpausak sortzen dira.
|
|
|
" Esperientzia batek, gertakari batek, naturaz gaindiko balioa duela iruditzearen paradoxa da". Badago
|
modu
bat paradoxa honi aurre egiteko joeran sar nadin. Utz iezadazue munduaren existentziaren aurrean hunkipenaren esperientzia berriro bururatzen, eta utz iezadazue hura deskribatzen modu desberdin samar batean.
|
|
|
Datuak biltzearen —beraien sinopsiaren—
|
modu
bat besterik ez da azalpen historikoa, garapen hipotesi gisako azalpena. Hau bezain posible da datuak haien arteko erlazioetan ikustea eta ikuskera orokor batean biltzea, denbora garapenari buruzko hipotesi baten itxura eman gabe.
|
|
|
Ohar batzuk kanpoan utzirik, edizio elebiduna prestatu zuen eta 1979an liburu gisa argitaratu zuen. Beranduago edizio desberdinak atera ziren,
|
modu
bati edo besteari jarraituz. Hemen ahalik eta edizio osoena egiten saiatu da.
|
|
|
Aritzeko
|
modu
baten ingurunea.
|
|
2001
|
|
|
Esate baterako, Jeronimo indiarrak bere herriaren kontaera fundatzailea den arrano eta pinuaren arteko borrokarekin ematen dio hasiera bere autobiografiari. Baina gizarte bat justifikatzeko beste
|
modu
bat dago: kontrolagarriagoak diren diskurtso motekin.
|
|
|
errealitatearen egiazko edukiarekin bat egitea, hau da, munduaren gaineko hipotesi bat ez izatea; eta berak eginiko baieztapenak azaldu eta justifikatu ahal izatea. Iritzia, ordea, ezagutza
|
modu
bat da, egiazko ala faltsua, baina bere baieztapenak justifikatzeko orduan ahalgea.
|
|
|
Baldintza hau ezinbestekoa da, ideiak egiaztatzearekin batera, solaskidearen bizitza bera egiaztatzen baita, eta ezeztatuz gero, solaskideak eztabaidagai den auzian bere bizitza modua aldatu baitu: izan ere, filosofia ez da diskurtso
|
modu
bat soilik, bizitzeko era bat ere bada.
|
|
|
Orduz geroztik, filosofia jarduera aszetiko bat izango da. Gainera, filosofia ez da ariketa intelektual hutsa, bizitza
|
modu
bat ere baita: filosofoa ez da mundua eta gizartea hobekien ezagutzen dituena, ezagutza hori bere portaeran erakusten duena baizik.
|
|
|
Sok. Jainkoak teknika bakoitzari ekiteko
|
modu
bat ematen dio ezagutzeko gai izan dadin; izan ere, lema gidatzearen artearen bidez ezagutzen ditugun gauzak, ez ditugu medikuntzaren artearen bidez ere ezagutzen, nonbait. lon. noski.
|
|
|
Batak bestea ukatuz gain, beste zerbait gaineratzen du. Hala ere, beste oposaketa
|
modu
bat ere badago: gorputz orok usain ederra du edo ez du usain ederrik, argudia dezakegu.
|
|
|
Baina inoiz ez zait azaldu gizakia osatuta, gizakiaren buruko, besoetako eta hanketako hezurrak bereizi eta behar bezala elkarri lotuta. Beste
|
modu
batera esateko, gizakia den puzzlearen zati guztiak bai, zoragarri; baina puzzlea osatuta ez. Hau da, maitasuna, askatasuna, ezagumena, kontzientzia, adimena, zentzumenak, eboluzioa eta abarrei buruz mila gauza zoragarri jaso izan ditut, baina ez bakoitza bere lekuan beste gizakiaren zerekin zuzen bilduta, batez ere giza ‘burua’ osatuz.
|
|
2002
|
|
|
Adibide baterako, Benthamen IX. atala, ‘Osasuna eta Garbitasuna’, osasunaren gainean kontuan izan behar diren hamaika punturen zerrenda batekin hasten da; frantsesezko testuan zerrenda hau sei puntura murriztu da. Dumontek testua laburtzeko darabilen beste
|
modu
bat idazlanaren egitura sinpletzean datza. Benthamek sarritan" galdera erantzun" egitura erabiltzen du bere argumentuak azaltzeko, eta horixe egiten du II. hitz atzean, V. atalean, lanari buruzko bost galderaren zerrenda batekin hasten duena.
|
|
|
Aurretik aipatu den bezala, eraikin forma bat ez ezik, Benthamek gobernurako
|
modu
bat ere plazaratzen du Panoptikoan. Izan ere, bere asmoa eraikin eta gobernu era hau kartzela ez diren antolakuntza sozialaren beste alorretara zabaltzea da.
|
|
2003
|
|
|
Era horretan hilkor den oro gordetzen da, ez beti guztiz berbera izatearen bidez jainkozkoa bezala, alde egin eta zahartzen deb nak bera zen bezalako beste berri bat uztearen bidez baizik. Baliabide horren bidez, Sokrates, hilkorrak hilezkortasunean parte du, bai gorputzean eta bai gainerako guztietan; hilezkorrak ordea beste
|
modu
batera. Ez harritu bada izaki orok bere umea izaeraz aintzakotzat hartzen badu, hilezkortasunagatik baitauzka izaki orok adore eta maitasun horiek.
|
|
|
Hortik ere, printzeen borondatea pertsona partikular eta egitate berezietara mugatzen denean, hala nola, abolizioa, dohaina, salbuespena eta antzekoetan, grazia, emakida edo pribilegio izatea da horren izena, eta, inola ere ez, legearena bera. Eta maiz sarri gertatu arren, kasu bereziek sortzen dituztela lege berriak, horiek ez dituzte xedatzen oso osorik beroriek sortu dituzten kasuak, horiek ere beste
|
modu
batez aurreko legeek arautzen zituztela. Aldiz, etorkizuneko kasuak dituzte araugai, euren ezarketa ekarri duten antzeko kasuak, hain zuzen ere.
|
|
|
Jaiotzaren antolaketa horrek betebeharrak dakartza, beraz, gurasoentzat eta seme alabentzat. Beste
|
modu
batera esateko, jaiotza da gurasoek eta seme alabek dituzten eginbeharren oinarri. Eginbeharrok zenbaterainokoak diren ulertzea erraza da, gurasoek eta seme alabek elkarrekin dituzten loturak aintzakotzat hartuz gero.
|
|
|
10 Betebehar oro ez da zilegi izango gizarte ordenaren aurkakoa bada. Beste
|
modu
batera esanda, gizarte ordenaren aurkako betebeharrak proportzioz zigortu behar dira. Adibidez, zarrastelkeriak gizarte ordenaren aurkakoak izanez gero, kriminalak ere badira.
|
|
|
2 Gizakiak, beraz, Jainkoaren ordez, beste ondasun batzuk aukeratu ditu, Jainkoa izan behar denean ondasun bakar eta haren zoriontasun eragile. Gauzak horrela, gizakiak ondasun horiek bihurtu ditu bere on goren, eta eurotan jarri ditu bere maitasuna eta itxaropena, edo, beste
|
modu
batera esanda, bere jainkotzat hartu ditu. Gizakiak, ondorenez, euren egiazko ondasunetik aldendu dira, horrek lotu behar baitzituen elkarrekin.
|
|
|
Horixe baieztatzen da gizartea nola gobernatzen den gogoan izanik. Nork bere burua baino ez maitatzea zoritxarreko gertaera da zin zinez; beste
|
modu
batera esateko, elkarrenganako maitasunaren aurkako pozoia da, elkarrenganako maitasun hori gizartearen oinarri izan behar den arren. Alabaina, zoritxarreko gertaera horrek berarekin ekarri du konponbidea, eta, konponbideari esker, gizarteak indarrean dirau.
|
|
|
Nolabaiteko erresistentzia mentala duen pertsona bat da (ez da erortzen bidean gurutzatzen zaion lehen kale kantari ideologikoaren saretan), eta, beraz, erakargarriena iruditzen zaion jarduera kontzienteki hautatzeko gauza da, horrek bera xurgatu baino lehenago. Hautaketa horretarako prestatuta egotearren, ideologia nagusiak fenomeno historiko gisa ikasiko ditu, zientzia fenomeno historiko gisa ikasiko du eta ez arazo batera hurbiltzeko zentzuzko
|
modu
bat eta bakar gisa. Maitagarrien beste ipuin batzuekin batera ikasiko du, gizarte ‘primitiboen’ mitoak bezala, eta era horretan erabaki libre batera iristeko beharrezkoa den informazioa edukiko du.
|
|
|
Partaide guztien botoak erabakiko ditu funtsezko ikuspuntuak, esate baterako erabilitako irakaskuntza metodoak edo oinarrizko usteen egia, eboluzioaren teoria kasu. Ez dago beldurra izateko premiarik gizartea antolatzeko halako
|
modu
batek emaitza zitalak ekarriko lituzkeelakoan. Zientziak berak erabiltzen du bozketa, eztabaida eta boto ematearen metodoa, nahiz eta horren mekanismoa guztiz ez atzeman.
|
|
|
Feyerabend ez da geratzen zientziaren eta zientzi jarduera sozialaren eskema teoriko eta kritikoaren aurkezpenean; areago, teoria eta praxia lotzen ere ahalegintzen da, ondoren zientzi erakundeari berak egindako kritiken gizarte ondorioak aztertzeko. Feyerabenden aburuz, zientziaren eta bere razionaltasunaren ideia beste askoren artean eredu bat gehiago da, ‘errealitatea’ deitutako oihan horren mapak josteko beste
|
modu
bat, hain zuzen. Baina patroi ezberdin eta ugari daude mapak prestatzeko, eredu zientifiko modernoaren harrokeriak arbuiatu dituenak.
|
|
|
Ezinbestez, eginkizun hori,, ikuspegi zorrozki murriztu batek ezaugarritzen du. Baina ikuspegi horrek hartzen duen eremuaren barnean, paradigma naturarekin egokitzeko etengabeko saiakera horrek beste
|
modu
batera lortu ezinezkoak izango liratekeen xehetasun esoterikoen ezagutza eta ulerkuntza dakar. Koperniko eta prezesioaren arazotik Einstein eta efektu fotoelektrikoraino, zientzi garapena, hain zuzen, xehetasun esoteriko horien menpe egon da behin eta berriro.
|
|
2004
|
|
|
Askatasun horri esker nire kabuz erabaki ahal izango dut, bai zerbait egiteko orduan eta baita zerbait sinesteko ala ez sinesteko orduan ere. Askatasunaren indarrez amaigaberainoko aukera izango dugu erabakitzeko ea nahi dugun gauza bat edo bestea baieztatu, bata ala bestea sinetsi,
|
modu
batera ala bestera jokatu eta, gura izanez gero, baita neu existitzen naizela ukatu ere, nabarmena izan arren niretzat arrazoitzen duen zerbait naizela.
|
|
|
Dena dela, bere garaian ezagutzatzat jotzen denak, zalantzan jarri behar denak, ez du gorputz homogeneo bat osatuko; haatik, bi jakintza iturri nagusi bereizi izango ditu orduko ezagueraren zutabeak. Mutur batean aurkituko genuke pentsamendu eskolastikoan oinarritzen den jakintza modua, Grezia klasikoko zenbait filosoforen lanak eta fisikari buruzko zenbait ikuspegi bereak egiten zituena aldatu ezinezko
|
modu
batean; eta, bestetik, horren aurrean indartsu jaiotzen ari den zientzia fisiko matematiko berria egongo zen. Bi ikuspegion arteko kontrakotasuna tentsioz beteta zegoen eta hain muturrekoa bihurtuko zen, ezen elkarren arteko eztabaida bera ere ia ezinezkoa egingo zen.
|
|
|
litzatekeena baino gutxiago seguruena askotan, nahiz eta ia denek aldarrikatuko duten espiritu horren ordezkari nagusiak direla. Besteak beste, Husserlek eta Russellek egingo dute eurena Sokratesen eta Descartesen jarrera horixe errozko
|
modu
batean. Gomez Pinek Husserlen Cartesiar meditazioak komentatzean honela gogoraraziko digu:
|
|
|
Ez da ahaztu behar, hasteko, Jainkoari buruz orain arte kontuan hartu duen hipotesi bakarrean bera iruzurtitzat jotzen zuela eta ikuspegi hau ez datorrela larregi bat berak buruan duen Jainkoaren ideiarekin. Are gehiago, Descartesek beharrezkoa du
|
modu
batean edo bestean Jainko iruzurtiaren hipotesi hori baliogabetzea, gero Jainkoaz hausnarketa egin ahal izateko. Gainera, Jainkoaren ideia ez da orain burura datorkion ideiarik bakunena, Jainkoaren ideiatik abiatuko balitz Nia Jainkoaren atal eta luzapena bihurtu luke-eta.
|
|
|
Giza ezagutza prozesuaren subjektua zein den definitu nahi du ageriko eta zalantza gabeko
|
modu
batean, eta, oraingoz behintzat, Jainkoak du jokatu inolako paperik hor. Jainkoa eta zalantzan diharduena ez gara bat izango; eta helburua giza ezagutza oinarritzea denez, gizakia jarri behar du ezagutza prozesuaren abiapuntuan eta hortik ekinda heldu behar du ezagutzara, baita Jainkoarenera ere azkenean.
|
|
|
Xavier Zubiri dugu galdera horiei erantzuteko bide berri emankor bat proposatu zuena, J. L. Arangurenek, I. Ellacuriak eta bestek gero
|
modu
batean edo bestean jarraitu dutena. Datozen orrialdeetan Zubiriren pentsamendua laburbiltzen ahaleginduko gara.23
|
|
|
Orobat errealitate soziala, kulturala, zientifikoa, artistikoa... Halaber, jakina, errealitate etikoa, beronek giza eta gizarte jarduera oro blaitzen eta zeharkatzen baitu
|
modu
batean edo bestean. Paul Valadier filosofoak egokiro esan duenez," balioen munduak errealari buruzko hurbilketa orori aurre hartzen dio eta hurbilketa oro egituratzen du" (L’anarchie des valeurs, 34).
|
|
2005
|
|
|
Gerra publikoaren eta pribatuaren arteko desberdintasuna ezagutu ondoren, erabateko inperioaren boterea aztertuko dugu. Beste
|
modu
batera esanda, subiranotasuna azalduko dugu. Horrela jakin ahal izango dugu zein herrik duen subiranotasuna, zein erregek duen subiranotasunik sendoena, zeinek duen zati bateko subiranotasuna bakarrik, nortzuek duten besterentzeko eskubidea eta nortzuek ez.
|
|
|
Nire asmoa, ostera, bestelakoa izan da, hain zuzen ere, zenbaitzuek une eta toki desberdinetan egiatzat jotzen dutena arrazoimen unibertsalean oinarritzen dela adieraztea. Ezin da hori beste
|
modu
batera gertatu gure arazoetan. Egin eginean ere, oro izan behar da naturaren printzipioen ondorioz, edo, behintzat, guztien arteko adostasunaren ondorioz.
|
|
|
Tentu handiz bereizi ditugu, halaber, zuzenbide hertsia, benetan zuzenbidea dena (adibidez, itzultzeko betebeharra eratortzen duena) eta ustez zuzenbidea dena. Beste
|
modu
batera jokatzea arrazoimen zuzenaren aurkakoa izango litzateke. Lehen esan dugu zerbait zuzenbideen arteko desberdintasun horri buruz.
|
|
|
Hau dela eta, beraz, aberatsa da pertsona batek hizkuntza bat eta berean aurkitu dezakeena, baina askoz ere aberatsagoa izango da pertsona horrek berak hizkuntza ezberdinetan ikusi eta ikasi ahal izango duena. Norberarenak ez diren bestelako hizkuntzak ikastea, beraz, esanahiz beteriko jarduera bat da, ze hauek" eskuratuz"," berpiztuz" eta" birsortuz" gizakiak bere mundu ikuskera oraindik ere gehiago hornitu ahal izango du134 Ez dugu ahaztu behar, gorago beste
|
modu
batean adierazi bezala," hizkuntza ezberdinak ez direla era berdinean osatutako kontzeptuen esanahikideak" 135, baizik eta" hizkuntza bakoitzak zerbait berria aurkitzen duela beti" 136 Hizkuntza ezberdinen ikaskuntzan, beraz, helburua ez da bakarrik informazio teknikoen edo datu hutsen transmisiorako tresna batez jabetzea, baizik eta gainera pentsatzeko eta sentitzeko era ezbe...
|
|
|
" Hizkuntzari esker bakarrik da gizakia gizaki, baina honek hura asmatu ahal izateko gizaki izan behar zuen jada. [...] Hizkuntza gizakiaren beraren baitatik irteten da" 76 Bi ohar hauen eskutik iristen da Humboldt, oraindik J. G. Herder baino argiago, Gizakiaren eta Hizkuntzaren arteko barruko lotura ikustera eta, hemendik, hizkuntz jatorriaren gaia ez" genetikoki" baizik eta beste
|
modu
batean planteatzera. Honi buruz zera dio C. Menzek:
|
|
2006
|
|
|
• Gerra egiteko
|
modu
bat, heroiak aurrez aurrez aurkaritzen dituena —eskuz esku, lantzaz, ezpataz—.
|
|
|
Kasu horretan esango genuke: ‘grina (edo maitasun) eta ekintza horiek ez dira arrazoizkoak’ Humeren ustez, hori hitz egiteko
|
modu
bat da. Benetan gertatu dena hauxe da:
|
|
|
Ikusi bezala, razionalismo moralaren aurkako argudio horiek
|
modu
batean edo bestean aurreko atalean aurkeztu ditugun argudio eta premisetatik datoz. Premisa horien artean (R1) dago (ik.
|
|
|
Horrenbestez, X ri ihes egiten diot. Mesfidantza hori gogo egoera bat da, nik sumatzen dudan zerbait da, baina kausalki oso konplexua da,
|
modu
batean edo bestean, jatorrizko inpresio hartatik eratorritakoa izan arren. Geroago, mesfidantza antzekoa suma dezaket X objektua gogoratzen dudanean edo, areago, X ren antzekoak diren objektuak irudikatzen ditudanean.
|
|
|
Baina, nola interpretatu behar dugu lotura hori? Interpretazioaren arabera,
|
modu
batera edo bestera ulertuko dugu Humeren sentimentalismoa.
|
|
|
Humear erantzun horrek ekintzaren arrazoia ematen digu, hau da, ekintza justifikatzen du. Beste
|
modu
batean esanda, hori da ekintza horren justifikazio razionala.
|
|
|
Hitzaurre hau amaitze aldera,
|
modu
batean edo bestean lan honen inguruan ibili diren zenbait lagun ekarri nahi ditut gogora. Eskerrak denei.
|
|
2007
|
|
|
• Heraklitok kosmosaren Urte handia kalkulatu zuen: 360 urte (urteko egunak) bider 30 (bi belaunaldien arteko distantzia), 10.800 urte bete direnean amaitzen da suaren eta kosmosaren iraganbidea49 Denbora ulertzeko
|
modu
bat zen.
|
|
|
Baina, dirudienez, proto txanpon haien oinarria ez zen ekonomikoa izan, sinbolikoa baizik; alegia, lehen txanponak polisaren boterea erakusteko
|
modu
bat izan ziren53 Polis bakoitzak bere izena eta ospea erakutsiko zituen ikur bat osatu zuen: Atenasek hontza hartu zuen, Efesok oreina, Eginak dortoka54..
|
|
|
Pasarte batzuetan, ordea, beste
|
modu
batera esplikatzen du Ferezidesek munduaren sorkuntza: Kronosek bere hazia uzten du mu%oi izeneko errezeptakulu batzuetan, eta handik sortzen dira, jainko andereen belaunaldiak ez ezik, sua, haizea, lurruna eta ura223, hain zuzen geroago lau elementu klasikoak izango direnak224.
|
|
|
Baina, lehenago, kosmogonoek, fisikariek, pitagorikoek eta beste pentsalari arkaikoek espekulazio filosofikoaren barrura ekarri zituzten berrikuntza eta lorpenak onartu beharrean gaude: hori ere filosofia historiarekin uztartzeko
|
modu
bat da.
|
|
|
gizakiek elkarri entzuten eta elkarrekin hitz egiten ikastea. Ze, sinple esanda, gizakiek elkarrekin hitz egiten duten lekutan, egiaz, ez dute bonba atomikorik botatzen edo beste
|
modu
batez saiatzen dira elkar menperatzen. Azken urtetan itxaropen izpirik egon bada, J. F. Kennedyk eta N. S. Khrustxevek lotura telefoniko zuzena jartzea adostu zutenekoa da, ze horrek adierazten zuen prest zeudela —ezer kanpora atera aurretik— elkarrekin hitz egiteko.
|
|
|
Esparru politikoan zein ekonomikoan, hemen, negoziazioa aipatu behar dugu ezer baino lehen. Negoziazioa jarduteko
|
modu
bat da, zeinaren arabera bi alderdik —hitz eginez eta erantzunez— eztabaidagarria den zerbaitetaz adostasuna lortzen duten. Helburu batera jotze horrek bereizten du, hain zuzen, negoziazioa adibidez eztabaidatik.
|
|
|
" Hezkuntzaren zereginen artean", honela gure autorea, bada bat" erabakigarria" eta" arras garrantzitsua" dena, hala nola," gizakia hitz egitera eramatea" edo" elkarrizketara gidatzea" 181 Hezitzaileak, baldin eta egiaz gizakiaren garapen integrala bultzatu nahi badu —hona hemen bere erantzukizun etikoa— ezinbestean lagundu behar dio gizabanakoari bere" elkarrizketarako jarrera eta gaitasuna" 182 areagotzen. Esan dezakegu ere, beste
|
modu
batez, elkarrizketan parte hartzen dutenek ikasi egin eta prest egon behar dutela euren posizioa erlatibizatzeko eta bestearen ikuspuntua onartzeko, ze hitz egite hutsak ez dakarkio automatikoki arrakasta zehatzik elkarrizketari. Bollnowek zera idazten du:
|
|
|
Hezkuntzaren kontzeptua, berori
|
modu
batean zein bestean ulertu, ezin daiteke osatu hizkuntzaren kontzeptu baten laguntzarik gabe. [...] Gertatzen edo ikertzen den hezkuntza fenomeno konkretuetan, guztietan, hizkuntza aldagai bezala hartu litzateke nolabait.117
|
|
|
Horregatik, eta euskal hezkuntzaren perspektibatik, oso esanguratsua da ikustea nola teoria pedagogikoak hizkuntzaren berezko funtzio humanizatzaile batez hitz egiten duen: hizkuntza bera, alabaina, ez da hizkuntza historikoetan baino existitzen —gizakia erreala, egiaz, gizataldeetan bizi diren gizabanakoengan bakarrik den bezala— eta, ondorioz,
|
modu
batean edo bestean hitz egin behar dugu hemen ere euskararen berezko funtzio hezitzaileaz. Hizkuntz pedagogiaren baitako kontsiderazio orokorrak, bestela esanda, hizkuntza konkretuetan bakarrik izan daitezke gauzatuak, eta, horrenbestez, aipatutako hizkuntzaren bidezko hezkuntza, gure kasuan, euskararen bidezko hezkuntza da.
|
|
|
Horren haritik zera dio Ferrerok: " Gizakia proiektu bat da eta ez programa bat" 17 Pertsona bakoitzak, neurri batean bederen, berez du aukera bere giza ibilbidea moldatzeko, alegia, pertsona hori berez da aske bere burua zentzu eta
|
modu
batean garatzeko. Honela dio Kriekemans ek:
|
|
2008
|
|
|
Proposizioaren forma hutsak subjektua banatzen du, subjektuaren beraren eta bera ez den beste edozein predikaturen artean banatzen du: beste
|
modu
batera esanda, subjektuak identitatearen printzipioari men egiten dio. Proposizioaren forma subjektua ez den edozein elementuren ezezko jardun bat da, hau da, edozein objekturen, edozein edukiren ezezko jarduna; azkenean, geratzen den bakarra A= A besterik ez da.
|
|
|
2) Silogismoak eduki espekulatiboa adierazteko gaitasuna izango du. Eta 3) objektibitatea berriz eta beste
|
modu
batean (1804 Metafisikan ez bezala) pentsatu. 1804 Metafisikan objektibitatearen gaiak hauek dira oraindik:
|
|
|
Generazio berriak (Iraultzarekin ilusionatutakoak) askatasuna eta filosofia uztartu behar zituen, eta Lessingen ildoa jarraituz ortodoxiaren aurka agertu zen eta filosofia zaharra berri batekin ordezkatu nahi zuen. Spinoza beste
|
modu
batean irakurri behar izan zuten. Eta aldi berean erlijioari buruz Kanten iritzia jakin nahi zuten.
|
|
2009
|
|
|
" Nietzsche, la genealogie et l’histoire" idazlanean, praktika diskurtsibo eta praktika ez diskurtsiboen arteko loturak aztertzeko ez ezik, historia interpretatzeko
|
modu
bat eskaintzeko ere metodo gisara darabil Foucaultek genealogia.
|
|
|
Eta Sartreren existentzialismoaren arrakastaren formula, berriz, bere obra sasoi hartako sentsibilitatearentzat, harrigarri bazen ere, egokia izatean zetzan. Askatasunaren arazoari heltzeko moduetako bat; subjektu indibiduala adiera guztien sustrai eta funtsa bihurtzeko
|
modu
bat; erabateko bakardadean bere mundua aintzat hartu behar duen existentearen erromantizismo modu bat.
|
|
|
Eta Sartreren existentzialismoaren arrakastaren formula, berriz, bere obra sasoi hartako sentsibilitatearentzat, harrigarri bazen ere, egokia izatean zetzan. Askatasunaren arazoari heltzeko moduetako bat; subjektu indibiduala adiera guztien sustrai eta funtsa bihurtzeko modu bat; erabateko bakardadean bere mundua aintzat hartu behar duen existentearen erromantizismo
|
modu
bat.
|
|
|
Psikoanalisiaren arabera, bizitza kontzientea inkontzientearen dinamikaren baldintzapean dabil; eta inkontziente hori, Lacanen arabera, linguistikoki adiera sare batean estrukturatua zegoenez, ez zen mintzairaz bestelakorik izango. Horrenbestez, ni autokontziente baten jarrera tragiko eta nahigabetsuaren ordez —beraren existentziaren baitan— estrukturen azterketari heldu behar zitzaion, baiezko
|
modu
batean heldu ere. Bere aurpegia hondartzan ezabaturik ikusteko aukera izan aurretik —Foucaulten Les mots et les chosesen amaieran—, Levi Straussen estrukturalismoan disolbaturik zegoen gizakia; humanismoari mozorroa kendua zitzaion eta ideologia burgesa bezala agertzen zen:
|
|
|
Denboraren ikusmolde lineal eta kronologikoak," parean jarri eta gainditu" kirol metaforekin obsesionaturiko ikusmoldeak soilik begiztatu ahal izan du" komunismo trauskil" hori" ondorengo" edo" post kapitalismo" gisa, eta horrela eredu horren suntsiketak garaipena eskaintzen dio kapitalismoari lasterketa horretan. Gizarteak beste
|
modu
batez pentsatzen ikasi beharra dago, eta ez lehiakortasun harremanetan bakoitza bere bidetik bestearen ondoan korrika, elkarrekiko harremanetan baizik, nagusigo eta mendekotasun hierarkiak berrantolatzen eta birbanatzen diren espazio denbora baten baitan.
|
|
|
Nietzscheren pentsamenduak influentzia zuzena bi eremutan (batez ere) izan duela esan dezakegu,
|
modu
batera edo bestera: nazismoan eta XX. mendeko pentsalari frantsesengan.
|
|
|
Gizakiarengandik haraindi, balioak sortzera, artea eta musika sortu eta interpretatzera, ez baitago jada beste bide posiblerik. Beraz, filosofia egiteko
|
modu
bat bukatu da, filosofia tradizionala hil egin da (Jainkoa hil da); baina, orain, Schopenhauerrek ez bezala, zeina pesimismoan murgilduta gelditu baitzen, Nietzschek gizakiaren patu tragiko hori onartu eta gainera poztasunez eta" dantza eginez" onartzera inbitatzen gaitu gu. Jainkoa hil da, balio absolutuak hil dira, metafisika hil da:
|
|
|
Platonek eta Kantek egiten dutena (eta Descartesek
|
modu
batean ere) kontzeptuen eta ideien esparru bat finkatzea da. Kantek Arrazoimen hutsaren kritikan hori baino ez du egiten:
|
|
|
gizakia bera (hasieratik bertatik ikusi dugu nola Platonengandik hasita gizakia den bere buruaren egile, bere fabulen egile, bere kontzeptuen kateamenduaren sortzaile, osotasunaren ordenaren artista). Eta beraz, kontzeptu eta ideien jatorria munduan bertan, naturan bertan (beste
|
modu
batean errateko, gizakiaren animaltasunean bertan) kokatzen da. Gizakiaren nahiak sortzen baditu kontzeptuak eta ideiak, horien jatorria mundutarra da, irrazionala nahi bada.
|
|
|
Noski, ezin beste
|
modu
batera izan. Filosofian, nola etikan, nola estetikan, perspektibismo antropomorfikoaz, edo sormen artistikoaz jabetzera egiten digu Nietzschek dei ozen.
|
|
|
Horixe da Nietzscheren perspektibismoa edo hermeneutika. Begiak
|
modu
batera begiratzen du, minaren, denboraren eta bilakaeraren menpe. Perspektibaren menpe, beraz.
|
|
|
giza kreazioak modu zehatz batean interpretatzen dituen filosofia ulertzeko era bat da, kreazio bakoitza, hizkuntza zehatz batekin, testuinguru sozial eta historiko baten menpe, eta abar, hau da, giza kreazio bakoitza (dela idatzi edo konstrukzio erlijioso, filosofiko, mitiko, literario, etiko, politiko...) perspektiba arras desberdin baten menpe sortzen eta egituratzen dela ulertzen duena. Ezin baititugu giza kreazioak beste
|
modu
batera ulertu. Horrela, Nietzschek Kanti egiten dion kritikara bueltatuz, alegia, subjektu hutsa existitzen ez dela leporatzen dionekoa, errealitatea hobe ezagutu nahi badugu, beraz, subjektu huts horren ordez, subjektu desberdinak jarri ditugu.
|
|
2010
|
|
|
Horren arrazoia jarraikoa da: guztion ontasuna banakako ontasunaren mende jartzea, edo, beste
|
modu
batera esanda, osotasuna zatiari egokitzea, hori zati den heinean, zuzentasun ororen aurkakoa da. Hori dela medio, legea erkidegoarentzat ematen bada, lege horren oinarrizko eta ezinbesteko xedea izan behar da erkidegoaren beraren ontasuna.
|
|
|
Manu horiei dagokienez, kontuan hartu behar da, gainera, ez direla legearen kategoriaren barruan sartzen, pertsona zehatz bati zuzentzen zaizkiolako, baizik eta gizarte baldintza zehatz bateko (hala nola, adingabe, soldadu etab.) edo leinu zehatz bateko (noble edo familia zehatz bateko ondorengo) pertsonei zuzentzen zaizkielako. Eta, ildo horretatik ere, guztion ontasunera bideratuta daude, euren izaera orokorra delako, edo, beste
|
modu
batera esanda, onura hori pertsona askori dagokielako, aurreko kapituluaren bukaeran azalduta gelditu den bezala.
|
|
|
Manuzko boterea orokorra da, eta bi motatakoa izan daiteke: etxeko boterea eta botere politikoa, edo, beste
|
modu
batera esanda, aginduzko boterea eta jurisdikzio boterea; zatiketa eta izendazio horiek aplikatu genituen, botoen deuseztatze eta lekapenaz aritu ginenean. Bereizketa berbera egiten dute, jabariaren kategoriaren barruan jurisdikzio boterea eta jabetza boterea desberdintzen dituzten autoreek.
|
|
|
Nolanahi den ere, zeruko legea beste
|
modu
batera uler daiteke. Aristotelesek esandakoa kontuan hartuta, beheko mundu hau zeruko esferei lotuta dago, eta handik gobernatuta dago, naturalaren eragin eta aldaketen bitartez; eragin eta aldaketa horiek guztiak Jainkoaren esku daude, eta, betiere, gorputzak ukitzen dituzte, ez, ordea, arimak.
|
|
|
Aurretiaz aipatu adibideari berriro ekinez, inoren landatik igarotzea ez da eskubidea; alderantziz, giza legeak igarotze hori debekatzen du. Hala eta guztiz ere, bertatik igarotzeko zentzuzko arrazoia baldin badago eta ez bazaio inori kalterik egiten, igarotzea fas bihurtzen da, edo, beste
|
modu
batera esanda, zilegi bilakatzen da. Hori berori azaldu zuten Bernardo Parmakoak eta Henrike Gantekoak.
|
|
|
Beste hizkuntza bat ikastearen zailtasuna honetan datza: atzerriko komunitateak ez ditu bakarrik bestelako zeinu linguistikoak, baizik eta baita pentsatzeko eta ikusteko bestelako
|
modu
bat ere131.
|
|
|
Bada, ikuspegi etnografikoak aipatutako komunikazio prozesuak —interakzio didaktikoak maila pragmatikoan, linguistikoan eta sozialean ezaugarritzen dituzten prozesuak— beste
|
modu
batez biltzeko eta atzemateko aukera irekitzen du201.
|
|
|
Nation hitz alemaniarrak, berorren eredu den nation frantsesak bezala, geroz eta garbiago bereganatzen du estatu nazioaren ideia, bereziki iraultza frantsesaren ondoren, eta horrekin garbiago ezaugarritzen du ere botere esparru berean bizi direnen akzio komunitatea. Eta hori,
|
modu
batean bederen, erantzun bat zen, alegia, estatuek geroz eta gehiago euren menpekoei espiritualki eskatutakoari emandako erantzun bat, hain zuzen, herri pentsaeratik bizitzaren hainbat alde —estatu pentsaeraren lehentasuna jasan ezin zuten aldeak— ezabatu ziren une batean emandako erantzuna. Hor ere ondorio larriko kontraesanak azaldu ziren, batez ere, hizkuntza komunitateak eta estatuak oso gutxitan bat etortzetik ondorioztatutako kontraesanak.
|
|
|
Ze edonork onartu behar du hau: hizkuntza komunitateen araberako gizadiaren banaketaren erabatekotasuna eta bortxaezintasuna behar batean oinarritzen da, hain zuzen, giza bizitzaren oinarri espiritualak kasualitatetik zein arbitrariotasunetik urrun dagoen
|
modu
batean ziurtatzeko beharrean. Funtsezko baldintzapen horretan esku hartze bidegabe eta arbitrario orok porrot egingo duela ulertaraztea da, finean, hizkuntzalaritzak egin dezakeen ekarpenik handiena, ekarpen horrek giza bizikidetzaren egiazko helburuei lagunduko dien jarduera oinarrituko baitu.
|
|
|
Beraz, zera esan behar dugu: hizkuntza komunitate bat, sakon sakonean, ezin daiteke kanpotik datorren baldintza bakar batetik ondorioztatu; naturak eta giza borondateak ezin dute bere sorrera, bere garapena edota bere deuseztea ageriko
|
modu
batean zehaztu. Kontua da, askoz ere gehiago gainera, hizkuntza komunitate batek" soilik" ama hizkuntzaren bidez ahal duela bere batasuna mantendu.
|
|
|
Mundu irudi linguistiko bat, egiaz, mundua gauzatzeko
|
modu
bat da, alegia, hizkuntza baten antolaketa semantiko eta sintaktiko batean gauzatzeko modu bat310.
|
|
2011
|
|
|
Osotasuna esatean agertzen den moduan geureganatzen dugu, hala uste dugu, baina horretarako alde batera utzi behar dugu ezen gizakiak hor dagoen hori baino ez duela biltzen, nahiz eta haraxeago ere izan zerbait, pentsaturik gabeko zerbait, beste
|
modu
batez eta beste une batean ezagutza berri gisa ager dakigukeena, edo giza ikuspegiak inoiz inola irits ez dezakeena. Horixe adierazten digu paradigma holografikoak:
|
|
|
Ez zientzia erredukzionistaren urritasunak, ez kaos entropikoak, ez zuten jotzen adierazi ezin denaren norabidetik, baizik eta, paradoxikoki, oinarrizko ordena unibertsalaren ulertze gero eta zehatzagoaren bidetik. Pentsatu zen ezen errealak izateko
|
modu
bat duela berekin, aldez aurreko izateari men egite bat: oinarriarekikoa betetzea, egiturara egokitzea; izatera daraman bidea alegia.
|
|
|
• Bitxikeria bat: giza historia loturik dago gorputza edo organismoa tratatzeko
|
modu
batekin (sumertarrak, babiloniarrak, eta haien ondorengoak, Itun Zaharreko juduak); gorputza ukatzen da (eta horri gero filosofiak jarraipena emango dio, arrazoimena gorputzaren gainetik jartzen duelarik), eta hori susmagarria da (erail egin al zuten W. Reich?), zerbait ezkutatzen dela baitirudi.
|
|
|
Aski ote da esatea izaki pentsalariak garela pentsatzen dugunez gero, eta hori gizakiaren ezaugarri gorentzat jo eta axiomatzat hartzea? Zalantzarik gabe, pentsatzeak ezagutza dakar, baina, ezagutza munduaren kodetze deskodetzearen emaitza logikoa den bezala, ez ote liteke beste
|
modu
batera gertatu hori, beste baliabide batzuk erabiliz. Badirudi gizakiak lehen eginkizun hori egiten ahal duela, baina bigarrena ez dagokiola berari.
|
|
|
Daseina, esentzialki, esentziarik eza da; beraz, existentzia hutsa. Zerbait izatean edo inon egotean baino gehiago, Daseina posibilitate guztien sorta
|
modu
bat izatean datza, eta halako gisa dago Han.
|
|
|
Honela bada,
|
modu
batean edo bestean, gerra osteko euskal eleberrigintzan pertsonaiak arazoa ez du modu arazotsuan bizi izan. la eleberri guztiak pertsonaia jasankorrez elikatu direlako eta, hala izan ez denean, arazoari modu arazotsuan aurre egiten dion pertsonaia mamitzeari uko egin diolako kontalariak. Bestela esanda, pertsonaia ez problematikoa —eroapenez jasaten dituztenak bizi beharra suertatu zaizkien zailtasunak— ala kasuren batean problematikoa (Joanak joan eko Piarres) aurkez dezakete Leturiaren egunkari ezkutua baino lehen idatzitako eleberriek.
|
|
|
Bestela esanda: hizkuntza poetikoak azaleratuko luke beste
|
modu
batez esanezina dena, esangarria ez dena. Edo behintzat, hizkuntza poetikoak plus kognitibo bat gaineratuko lioke beste modu batez esandakoari.
|
|
|
hizkuntza poetikoak azaleratuko luke beste modu batez esanezina dena, esangarria ez dena. Edo behintzat, hizkuntza poetikoak plus kognitibo bat gaineratuko lioke beste
|
modu
batez esandakoari.
|
|
|
3 Eta amaitzeko: izenburuak zuzenean baieztatzen ez badu ere, izenburutik ondoriozta liteke zenbait egiaren azalpena, hau da, zenbait egiaren epifania, hizkuntza poetikoari dagokiola, edo hizkuntza poetikoak beste
|
modu
batez esanezina dena, esangarria ez dena azaleratzen duela. Edo behintzat, hizkuntza poetikoak plus kognitibo bat gaineratzen diola beste modu batez esandakoari.
|