|
2000
|
|
|
Akuikultura 80ko hamarkadako
|
lehen
urteetan hasi zen garatzen bai Espainian eta baita Euskal Herrian ere, non pertsonako arrain kontsumoa Europako garrantzitsuenetakoa den (urte eta pertsonako 42 kilokoa hain zuzen). Nolanahi ere, benetako hasiera Rias Galegas eko 50eko hamarkadako muskuilu haztegietan kokatu behar dugu, eta beranduxeago barnealdeko arrain haztegietako ortzadar amuarrainen hazkuntzan.
|
|
|
Txapelketako
|
lehen
urtean bertan hartu zuten parte emakumezkoek. Pixkanaka kopurua haziz joan da, ia parekatu den arte, baina azken urteotan berriro behera egin duela dirudi.
|
|
|
21.000 m2 ko itzala ematen duen kukulua osatzeko... Zuhaitz honen haziak hegaztien zirinetan eta animalien kaketan nahasian gelditu eta beste zuhaitz eta palmondoen adar tarte eta zuloetan ernetzen dira eta haren gainean, epifito, bizitzen dira
|
lehen
urteetan. Gero lurreraino iritsiko diren sustraiak garatuko ditu eta, handik elikatzen hasten denean, jai du umetan ostatu eman zion zuhaitzak, urte gutxi barru itoko du.
|
|
|
Erdibidea bizkaiera batuan egon liteke, Bermeoko ikastolan eta beste batzutan egindako moldez. Alegia, egoera informalari herrikoan lasai egin, eta irakaskuntzan,
|
lehen
urteetan behintzat, bizkaieraz. Hortik aurrera askoz errazagoa ei da euskara baturako zubi lana, idatziz eta ahoz.
|
|
|
Pilotan hasi aurretik aizkoran ere jardun omen zenuen. Gogora ekarriko al dizkiguzu zure hastapenetako
|
lehen
urte haiek. Hogeita koska urte pasa dira jadanik.
|
|
|
Horrela nabarmentzen da SPRI Industri Sustapen eta Eraldaketarako Baltzuak 1998ko irailean Habanan ireki zuen bulegoak piztu duen interesa eta horren bidez abian jarri diren negozioak ikusirik. Bere jardueraren
|
lehen
urtean 43 lankidetza proiektu jaso zituen, eta horietako 16k Kuban zuten jatorria. Datu horren arabera, bulego hori SPRIren euskal sareko proiekturik gehien duen bulegoa da.
|
|
|
Pirinio Atlantikoetan, 1984an bi buruko (euskalduna biarnesa) estazio bat sortuzen Radio France Pays Basque Pau Bearnekin, bi kokaleku izan dituena (Baiona etaPaue), eta
|
lehen
urteaz geroztik, bertan Ipar Euskal Herriak eta Biarnok zeinek bereegitarau bereiziak izanez.
|
|
|
Atxikimendua portaera instintiboa da, bainan egoerak eta atxikimendu irudiarekiko bizi den historiak eragiten eta modulatzen dute denboran zehar. Portaera haubizitzaren
|
lehen
urtean zehar sortzen da haur gehienetan, bigarren urtean nahikotipikoa den era batean ikus dezakegu, bizitzaren hirugarren urtean oso markatutajarraitzen du, eta gero, poliki poliki, jaisten hasten da. Nerabezaroan eta heldutasunean aldaketa batzuk gertatzen dira atxikimendu portaeran, zuzentzen zaionobjektua ere barne dagoela; baina portaera, berez, bizirik mantentzen da subjektuaren bizi guztian zehar.
|
|
|
John Bell: psikologia irakasle hau izan zen beharbada metodo berriarenhedatzaile nagusia
|
lehen
urtetan, baina gerora garrantzi txikia izan du.
|
|
|
pasa ziren Espainiako politikan, eta hizkuntzarena ere ozpinduz joan zen. Haren ingurukoek eta jarraitzaile anitzek (hain zuzen,
|
lehen
urteetan indarrik erabakiorrena izan zutenek) hizkuntz politikaren arazo hau osobero hartu zuten, gerrakoan eta gero. Hori frogatzen duten testuak eta orduko jarrerapraktikoaren lekukoak bukaezineko errenkan luzatzen dira hemeroteketatik jasotakoantologietan.
|
|
|
Frankismoaren
|
lehen
urteetako arrastoa begiratzeko, badugu gaur tresnarik.Orduan gauzatutako hizkuntz politikaren historiarako langairik franko bildu zuenBenet ek (Benet 1973, 1979), eta ezaguna dugu gurean ere (Torrealdai 1982, 1998). Bada hor perla ederrik (Torrealdai 1998: 85, 93, 97, 104, 106).
|
|
|
Lauzurika izan zen Gasteizen. Franco-ren Gotzaina?, frankistek berek orduanesan zutenaren arabera, 1937ko urritik 1943ko abenduraino. Altxamendu Nazionalarenalde eta babesean ahalegindutako Hierarkia katolikoaren barnean, Lauzurikak lekubehinena du, frankismoaren
|
lehen
urteetan, haren prediku eta gutunetako testuekerakusten digutenez (Renteria 1982: 313; Sanchez Erauskin 1994 166, 169).
|
|
|
Horregatik, datuak, esku artean daukagun honetarako, beranduegi biltzen dituzte lehen hitz edo protohitzak grabatzen dituztenek ere. Garbi dago, noski, bizitzaren
|
lehen
urteko, birmoldaketa, hori, oharmenean gertatzen denez, ez dela erraz enpirikoki jasotzen; ezin dutela, bederen, hizkuntzalariek beren kasa egin (batik bat esperimentuetarako horrentrebakuntza eskasa dugun, hizkuntzalari teorikook?).
|
|
|
Gero, kontsonante eta bokalak ebakitzeko abilezia fisiologikoa lortu ahala, erritmo eta doinu konpas horietantxertatzen ditu. Gure bizitzaren
|
lehen
urteetan bizitako, abentura, hori, hizketaaldi bakoitzean berritzen dugu:
|
|
|
Dena den, erronka heltzear dago, III. milurtekoaren
|
lehen
urteak irrati digitalarenak izango baitira. Ziur aski, erronka horretan entzuleen interesekoak diren eskaintza programatikoen aniztea eta edukien hobetzea izango dira abiaburuak.
|
|
|
Lehenbiziko garaia XX. mendeko
|
lehen
urteetan hasi zen, irratia sortu zen unetik beretik?, 1936an bukatuz. Urte haietan, informazio irratiaren alorrean jazoera sonatua izan zen David Sarnoff ek, hogeita bat urteko irratilariak, 1912ko apirilean 62 orduz etenik gabe Titanic en hondoratzea erretransmititu zuenekoa.
|
|
|
NOLA iritsi naiz honat, Mattini buruz kasik deus erran gabe...? Zeren, gutienean, zerbait errana behar bainuen honezkero, gure harremanak zer nolakoak izan ziren
|
lehen
urte haietan, konparazione, edo, hobeki, gaur nagoen talaiatik nola ikusten ditudan harreman haiek, haiei buruzko ideia xume bat izan dezazun oraingoz, geroko bertze anitz kontu geroko uzten ditudala.
|
|
|
Eta, halarik ere, oroitzen dut ezen ene bizitzako
|
lehen
urte haietan gogotsu baino gogotsuago egoiten nintzela aitaren aiduru, hura bidaia haietarik noiz itzuliko, zeren eta beti ekarriko baitzigun Mattini eta bioi, present gisa, jostailu bana edo bertze edozein objektu, biak berdinak gehienetan, baina neurri edo material diferentekoak: zurezko zaldi bi, aitzin gibeletarat balantzaka ibiltzen zirenak, bata bertzea baino handiagoa; kanoi tipi bi, bata zurezkoa, bertzea brontzezkoa; berunezko bi soldadutxo, kolore biziz pintatuak, bata sarjentua, bertzea jenerala...
|
|
|
Eta ekin diezaiodan bertze zerbaiti, eta derradan, horrela, ezen mundu ezin hertsiago hartan studioak izan nituela sosegu eta atseden, eta alor hartan berehala nabarmendu nintzela. Eta derradan, bide batez, ezen, hainbertze fortuna gaixtoren artean, zortea neure alde eta fabore ere izan nuela azkenean, noiz eta
|
lehen
urtearen akabantzan aita Leokadio nobizio maisu kargutik kendu baitzuten eta igorri, haren orde, aita Tommé baxenafartarra, zeina baitzen latineko irakaslea ere. Eta, ikusi zuenean aita Tommék ezen ikasle ona nintzela eta latinean aitzina eta aitzina egiten nuela, eta ikusi zuenean, halaber, ezen, studioetarik harat, kontzientziaren harat honatekin hagitz sufritzen nuela, egun batean erran zidan:
|
|
|
Berriro diotsuet: Mattinek eta Joanesek aski izanen dute,
|
lehen
urteetan, don Frantziskorekin; gero, ikusirik harekin nola konpontzen diren, erabakiko dugu zer egin; eta aitzinago, berriz, kolejio edo unibertsitateren baterat igorriko ditugu, nola nik egin bainuen zure senar Martinekin eta neure bertze seme Joanikotekin.
|
|
|
Emazteki bikaina zen Felisa, jaun André, ene haz ama eta inudea izan zena... eta ene egiazko ama ere, erranen nuke,
|
lehen
urte haietan, makur handirik gabe. Zeren eta, legearen aitzinean ene ama Ezpeldoiko andere Graziana zen arren, munduratu ere hark munduratu ninduelako, aldiz, Felisa izan nuen nik, lehen urte haietan, ama bihotzeko eta odolaren erdiko, kontseilu emaile eta haurtzain.
|
|
|
Emazteki bikaina zen Felisa, jaun André, ene haz ama eta inudea izan zena... eta ene egiazko ama ere, erranen nuke, lehen urte haietan, makur handirik gabe. Zeren eta, legearen aitzinean ene ama Ezpeldoiko andere Graziana zen arren, munduratu ere hark munduratu ninduelako, aldiz, Felisa izan nuen nik,
|
lehen
urte haietan, ama bihotzeko eta odolaren erdiko, kontseilu emaile eta haurtzain. Eta haren bularreko izan nintzen, eta haren bularrek zaindu ninduten.
|
|
|
Eta, hala, uda hasi berriko egun batean —anaia itzuli berria zen, Madrilen
|
lehen
urtea eginez gero— piztia hura heldu zitzaigun jauregirat, zaldi bik tiraturikako orga berezi batean, zeinak kaiola baten karantza baitzuen. Tigre hura ehizarako hazia eta hezia izan zen umetarik han Afrikan, nondik ekarri baitzuten Pasaiaraino untziz, Pasaiatik Urbiaineraino gurdiz.
|
|
|
Eta zer zirrara eragin zidan berri ilun hark, eta nola malenkoniatu ninduen... eta zenbat nigar purpuila isuri nituen haren tonbarat joan nintzenean! Zeren eta, dakizun bezala, Felisa izan nuen nik, neure
|
lehen
urteetan, ama bihotzeko eta odolaren erdiko; eta haren bularreko izan nintzen, eta haren bularrek zaindu ninduten. Eta nola babestu ninduen umetan haren sabel zabal joriak, noiz eta izuak mehatxatzen baininduen handik edo hemendik... eta nola sentiarazi ninduten haren beso sendoek ahulezian sendo, eta nola, haren gorputz osoak, neure deusezean oso!
|
|
|
Bekaiztoan ni, egunkarian gutietsia eta zanpatua. Bekaiztoan Ttipi, bere negozio tiki eta berexia abiarazteko
|
lehen
urteetako nekeetan.
|
|
|
Besarkatu nuen, eta aurka egiten ez zuenez berriz ere musukatzera ausartu nintzen, mazeletan, begi artean eta lepo gurian musukatu ere. Kristinarekiko
|
lehen
urteetatik erraten ez nituen ele goxoak berritu nizkion belarrira. Besoetan estekaturik, estropezuka eraman nuen igogailuko ate pareraino.
|
|
|
Gogoratu ere ez zitzaidan Kristina hor aurkitzen ahal nuela. Eta hori harrigarria bazen, aurreko egunetik kostalde hurbilean —" negozioetan" hura ere? — jotzen nuela kontuan hartuta, are harrigarriagoa haren mintza doinua, eztia izaki aspaldiko partez, elkarrekiko
|
lehen
urteetan berandu etxeratzen nintzenean bere ahakarrak xamurtzeko ohi zuen kadentzia goxo berekoa. Ezin sinetsiak neure baitara bildua, mutu nirauen, sukaldeko ate pareraino ailegatzeko herabe, handik barnetik baitzetorren nire emaztearen boza.
|
|
|
Ez zen
|
lehen
urtea praktiketako norbaitekin halako giro berezia lortzen nuela. Uztailaren hasieran etortzen dira egunkarira, ikasturte hondarreko azterketetan botatako izerdia oraino larru-azalean itsatsia daramatela.
|
|
|
1) Kanpo jardueraren hasiera geldoa: aurreko elementu batzuk ahaztu gabe (2 kapitulua," Kanpo jardueraren aurrekinei buruzko erreferentzia laburrak"), kanpo jarduera XIX. mendeko bukaeran eta XX. mendeko
|
lehen
urteetan hasi zela esan daiteke. Garai horretan sortu eta hazten hasi zen euskal nazionalismoa, eta bere kanpo politikaren lehen urratsak eman zituen poliki poliki (3 kapitulua," Euskal nazionalismoaren lehenengo kanpo ekintzak, fase aranista()").
|
|
|
Ballesteros, Meliton Manzanas eta horiek lehenagotik ezagutzen nituen ikustez. 50etako
|
lehen
urteetan Legarda tabernan elkartzen ziren. Orduan Okendo kalean zegoen Gobernu Zibila, eta aldamenean Legarda taberna.
|
|
|
Egizu kontu artean oso umea nintzela. Iruditzen zait edozein umeren
|
lehen
urteak zoriontsuak izaten direla, edo zorioneko bezala gogoratzen direla. Ume izateak berak, beharbada, ematen dizu irudipen hori, oso lazeria gorrian eta zoritxar latzean igaro ez badituzu urte txiki horiek.
|
|
|
Ume izateak berak, beharbada, ematen dizu irudipen hori, oso lazeria gorrian eta zoritxar latzean igaro ez badituzu urte txiki horiek. Niretzat ere zoragarriak izan ziren
|
lehen
urte haiek, edo horrela iruditzen zait, behintzat. Gogoratzen dut, adibidez, gure aitak poltsakada bat kanika oparitu zidala, eta kanika haiek etxeko leihotik jaurti eta noraino heltzen ote ziren begira egoten nintzela.
|
|
|
Aldaketa, alegia. Esango nuke, gerraoste luzean mugarri izan zirela 60etako
|
lehen
urteak; hutsune bat betetzera etorri zen mugimendu hura: pizkundea.
|
|
2001
|
|
|
Joaquin Sorolla valentziarra eta Ignacio Zuloaga eibartarra. Obra garaikideak ziren, mendeko
|
lehen
urte horietan eginiko lanak izaki, baina une horretan Pariseko abangoardiaren lehen lerroetan zeuden espainiarrei
|
|
|
Datorren urte hasieran Gasteizko Artium arte garaikideko museoa zabalik izango da eta berriki Iruñean Nafarroako Arte Garaikideko Zentroa eraikitzeko hitzarmena sinatu da. Hau guztia Bilboko Guggenheim Museoaren
|
lehen
urte arrakastatsuen ondoren. Arte garaikidea gurean garai onak bizitzen ari dela dirudi.
|
|
|
Palmondoak negu neguan landatzen ikusten dira bateren batzuk han eta hemen; gehienak sustraiak izoztu eta ihartuta hor izaten dira gero urte guztian astakeriaren adibide. Orain, orain tokiz mugitu palmerak, lur harro haretsuan landatu eta
|
lehen
urtean eman ura suelto. Ehun urtetik gorako palmeratzarrak ere amultsuki tratatuz gero inongo zaputzaldirik gabe txintxo txintxo itsasten dira.
|
|
|
Frankismo osteko
|
lehen
urteetan, 1980 inguruan, 200 trebiñarrek erreferenduma eskatzeko idazkia egin zuten eta Argantzuneko eta Trebiñoko udalek, ahalegin berria egin zuten. Berriro ere alferrikakoa izango zena.
|
|
|
Hasierako mekanizatu lanen ondoren kontrol numerikoa etorri zen, eta gero zelula robotikoak, diseinuzko ingeniaritza eta abar. Aldaketa nagusia 90eko hamarkadako
|
lehen
urteetan iritsi zen; izan ere, garai horretan egin zuen funtsezko jauzia talde bezala, eta hiru adarretan egituratu zen: aeronautika, automozioa eta energia.
|
|
|
Euroa ibilian jarri aurretiko hilabete hauetan euroaren txanponak eta billeteak egiten aritu dira. Zirkulazioan jartzen den
|
lehen
urtean euroaren 7.800 milioi txanpon egingo direla jotzen da, 1.952 milioi euroko balioarekin
|
|
|
Haurraren gorputza oso da ahula eta bereziki istripuen aurrean,
|
lehen
urteetan batez ere.
|
|
|
jaiotzako pisua hiru aldiz biderkatuko da
|
lehen
urtean.
|
|
|
Behar bezala haziko eta era egokian garatuko bada, bizitzako
|
lehen
urtea, funtsezkoa
|
|
|
Haurraren bizitzan,
|
lehen
urtea da hazi eta garatzeko eperik azkarrena eta, aldi berean, gizakia heldugabeen eta erasokorren agertzen den garaia.
|
|
|
Azken berrikuspen katastrala 1997az geroztik egin baldin bada, balio katastralari koefiziente murriztaile bat aplikatzen zaio, %0, 9koa
|
lehen
urtean, %0, 8ko bigarrenean eta horrela hamargarren urtera arte; hamargarren urtean likidazio oinarria balio katastralaren berdina izango da.
|
|
|
Nola bideratu zen? Lehen urteetan, koiuntura politikoak lagundu zuen zabaltze prozesuan, X. mendeko
|
lehen
urteetan Al Andalus kolurrek, krisi politiko sakona nozitu baitzuten. Abd ar Rahman III.a tronura iritsizenean (912an), Kordobako Emirerria zatikatuta zegoen, barneko gatazkak etamatxinadak zirela medio (Sevillan eta Carmonan, 913 eta 917ra arte, hurrenezhurren).
|
|
|
Herritarren %10ek txakurrekiko beldurra du, emakumeek gehiago sufritzen dutelako eta bizitzako
|
lehen
urteetan (batez ere zazpi urte bete aurretik) jaten dutelako beldurra. Valentziako Unibertsitateko irakasle eta Kabineteko kide den José Gil Martínez psikologoaren arabera, beldur horren hasiera bi arrazoirengatik izan daiteke:
|
|
|
Elikagai erdisolidoak ere irensten hasten da. Handituz joatean, hartualdien kopurua gutxituz joango da, eta, beraz, edoskitzaroa hasten den egunean 6 aldiz,
|
lehen
urtearen bigarren erdian 4 hartune izatera pasatuko da pixkanaka. Horrek ez du arriskuan jarri behar egunean litro erditik gora eduki behar den esne guztia.
|
|
|
Ez bakarrik segurtasunik ezaren sentsazioagatik, baita elikaduraren sektorean ondorio ekonomikoengatik ere. Orain arte, Espainiako kasurik esanguratsuena “behi eroen” gaitza izan da,
|
lehen
urtea bete baitu. Juan José Badiolak, Zaragozako Entzefalopatia Espongiforme Kutsakorren Erreferentziazko Laborategi Nazionaleko zuzendariak, azken ministro deklarazioen aurrean zuen kezka azaldu zuen kongresuan.
|
|
|
Hiri Hondakinen Plan Nazionalak aurrekontuaren %40 aplikatu du
|
lehen
urtean
|
|
|
Pascual Fernández Estatuko Ur eta Kosta idazkariak atzo azaldu zion Senatuko Ingurumen Batzordeari Hiri Hondakinen Plan Nazionalak
|
lehen
urtean esleitutako aurrekontuaren %40, 2 aplikatu duela. PNRUren guztizko aurrekontua 3.318 milioi eurokoa da aldirako.
|
|
|
Humboldtentzat Baskenland zelakoa hemen zegoen dagoeneko 1800en aldamenean, ez Iparraldean, eta maizago ikusten ditugu ordutik hangoak hona begira hemengoak hara baino. Gure alderdiko Euskal herrien gehientasuna, sarritan esan denez, gauza aski nabarmena zen XVIII. mendearen
|
lehen
urteetan, eta pixkaren bat lehentxeago ere bai, segur aski. Lurraren hedadurak, jendetzaren ugariak, ekonomiak eta bestek honantz makurtzen zuten pisua, eta ez dut uste Utrecht ko erabakiak izan zirenik eragile soil urrutiko arran  tzaren erorikoarekin, bai baitirudi Luis XIV.ak lur joarazi ziola, ehunen bat urtez lehenago gure aldekoa Felipe II.ak desegin zuen antzera.
|
|
|
Eta horixe da, hain zuzen ere, egileak obra honetan zehatz mehatz, sakon eta ausart, jorratzen duen gaia: hedabideen euskal gatazkarekiko jokabide aldakorra, hasi Tran  tsizioaren
|
lehen
urteetan, eta 1998ko su etena arte. Azterketaren emaitzen balioa, beraz, ez da egileak aztergai duen aldira mugatzen.
|
|
|
Azkenik, kazeta informazioak euskal gatazkaren agerraldi eta plano guztietan parte hartu bazuen ere, Trantsizioko
|
lehen
urteetan, tentsio handiko uneak izan baziren ere (Ryan eta Arregiren hilketak, Otsailaren 23a...), informazio horren tonua eta tratamendua kazetaritza molde klasikoago bati zegozkion eta urrun zeuden, beraz, arestian aipatu dugun" salbuespen garaiko" kazetaritza molde hartatik (ondoko lerroetan ikusi ahal izango dugun bezala). EITBren informazio ereduak ekarri esanguratsu bat egiten zuen informazio molde patxadatsuago horren alorrera; hedabide berrien zailtasun guztiengatik ere, hedabide horien esparru sinbolikoa behin baino gehiagotan euskaldunen ikuspegi etnizista batek mugatzen bazuen ere, sorturiko informazio eredua ez zen horren manikeoa.
|
|
|
Mende berriaren
|
lehen
urtea badoa
|
|
|
Gerra bukatu ondoren botere hutsune asko izango dira, eta urte gutxiren bueltan botere aldaketa ugari izango da (demokrazia, oligarkia, berriro demokrazia...), garai ezegonkor eta gizarte egoera nahaspilatu batean sartuz. Aurreko mendeko egoeran ez bezala, boterea lortzeko borrokak eta konspirazioak ugariak izango dira gerra bukatu ondorengo
|
lehen
urteetan (azkenik Periklesen garaiko demokraziaren antzeko bat ezarriko da); eta giro horren adibidetzat har dezakegu Sokratesi egindako epaiketaren salaketak (K.a. 399):
|
|
2002
|
|
|
Eta pentsa dezagun bizirik dirauena hildakoa hil baino lehenago jaio zela. Horrek esan nahi du zuhaitz biziaren
|
lehen
urteetako eraztunen ezaugarriak edo datuak eta hildako arbolaren azken urteetako eraztunen tasunak berdinak direla. Hala balitz, sinkronia luzeago bat lortuko genuke, bizirauten duen zuhaitzaren jaiotza baino haratago, hildako arbola jaio artekoa, hain zuzen.
|
|
|
1998 urtean ere Armentia ikastolaren ardurapean antolatu zen Araba Euskaraz," Orain dugu garaia" lelopean. Armentia ikastolak
|
lehen
urteetako traba guztiak gainditu ostean, lehen hezkuntzarako eskaintza sendotzea lortu zuen.
|
|
|
Hezkuntza prozesu ezberdinetan irakasleek erabili dezaketen baliabide bat dugu antzerkia, oso eraginkorra izaten baita batez ere formazioko
|
lehen
urteetan. Baina bereziki interesgarria dena antzerkia hezkuntza berezian lantzea da, hau da, urritasunen bat duten umeekin lantzea.
|
|
|
Aparteko gasturik egin gabe ere, haurraren
|
lehen
urtea gurasoei 6.000 eurotik gora kostatzen omen zaie
|
|
|
Bizitzako
|
lehen
urteetan zehar eratuz joaten da oina eta hasieran batez ere, oso egitura malgua izaten du, behar adina sendotasun garatu gabe; horrenbestez, oinaren gainean edozein presio anormal egiteak ondorio negatiboak izan ditzake.
|
|
|
Horixe da norbere pertsonalitatea hobetzeko prozesua, funtsezkoena bizitzako
|
lehen
urteetan eraikitzen den arren, aldatu ere egin daiteke eta.
|
|
|
Berrogeiko hamarkadako
|
lehen
urteetan arazo handiak egon ziren gerra egoeraren ondorioz, nahiz eta Ipar Euskal Herriak, gerraren jokalekuetatik urrun, ez zuen ez suntsipenik ez esateko moduko distortsio materialik jasan behar izan.Arazo ekonomiko handienak lan eskuaren eskasiaren ondorioa ziren, produkzio jarduerarako ezinbestekoak diren gizonezkoetako asko eta gazteetako ugarimobilizaturik baitzeuden.
|
|
|
Euskal Herrian laster agertu zen krisia, eta, hirurogeita hamarreko hamarkadaren
|
lehen
urteetako ibilbide zalantzatiaren ondoren, etekin tasa etengabekojaitsieran hasi zen 1974tik aurrera; aldiaren bukaeran baizik ez zen hasi oneratzea, 1985ean, eta hurrengo urteetan ere luzatu zen aldeko egoera hori (2.9 irudia).
|
|
|
Laurogeita hamarreko
|
lehen
urteetako gainbehera labur baina sakonak areagotu egin zituen arazoak, eta 1995etik aurrera, berriz ere hazkunde ekonomikoarekin loturik, enplegu sorrera berreskuratu da, baina 2000 urtearen erdi aldetikaurrera, hazkunde ekonomikoa moteltzearekin batera, enplegu sorreraren dinamikotasuna moteldu egin da.
|
|
|
lurralde emigratzailea bihurtu da, oro har. Lehen unean, laurogeiko
|
lehen
urteak arte, Gipuzkoaizan zen lurralde kaltetuena, eta gero Bizkaiak hartu du bere tokia. Nafarroak, aldiz, joera positiboena izan du, gehienbat laurogeita hamarreko urteetan.
|
|
|
Hurrengo urteanerrektoretza taldea aldatu zen, eta plana ez zen berehala gauzatu. Hala eta guztiz, badirudi ezarpen planaren
|
lehen
urtea aurten beteko dela, plaza berriak (arduraldipartzialekoak) sortuz eta plaza partzial batzuk arduraldi osoko bihurtuz. Ezarpen planarekin jarraitzen bada, datorren ikasturterako 3 mailako derrigorrezkoakeuskaratuko lirateke, horrela ezarpen plana betez.
|
|
|
XX. mendearen
|
lehen
urteetan, Pathé eta Méliès etxeak ziren irudi esportatzailerik handienak eta indartsuenak.
|
|
|
Atal honen azterketa osatzeko, azken berba batzuk komunikazioaren bihar etziko jardunari buruz. Norantz doa komunikazioaren industria mende berriko
|
lehen
urteotan. Galderak ausartegia dirudi, ausartegia da?
|
|
|
Ezaguna da testuak behin eta berriro egiteko edo erreproduzitzeko joera Ekialde Urrunean agertu zela; historiak gogoratzen digunaren arabera, Txinan egin zen lehen kopiaketa saio serioa. Kronika zaharrek diotenez, Tsai Lun enperadorearen menpeko batek asmatu zuen papera Kristo osteko
|
lehen
urteetan, 105ean, hain zuzen ere. Geroago, Txinan, Konfuzioren testuak modu anizkunean kaleratzeko erabiltako lehen aurkikuntzak VII. mendean egin ziren.
|
|
|
Urmaeletan grabaturiko itsasontzi borrokaldiak, benetakoak balira bezala erakutsi ziren han eta hemen. Zinema,
|
lehen
urte haietan, gaur legez, batzuetan ametsa eta bestetan dokumentua izan zen.
|
|
|
Edison-ek erakutsitako lehen filmen artean, esate baterako, Fatima eta zilbor dantzaren modukoak zeuden. Ume komediak eta bufoi lanak izan ziren ikusienak
|
lehen
urte haietan. Lehen film haien artean erraz aurki zitezkeen boxeo borrokak, komedia merkeak eta dantzari probokagarriak.
|
|
|
Haurren asma Bronkioetako asma da haurtzaroko gaixotasun kroniko ohikoena;% 10ekoa da, eta kasuen% 50ean hiru urte baino lehen hasten da. Funtsezko arazoa diagnostikoa da; izan ere, bizitzako
|
lehen
urteetan, zenbait koadro daude, hala nola arnas infekzio birikoak, bronkioetako asmaren antzeko sintomak dituztenak (bronkioetako hipererreaktibotasuna). Kasu horietan, diagnostikoa egin behar da kontuan hartuz arrisku atopikoa duen edo ez, gure esku baitago haur horren gaixotasunaren etorkizuna.
|
|
|
Azken hilabeteetan diruaren prezioak gora egin duela ikusi dugun arren, hipoteka batengatik ordaintzen den interesak erosle asko animatzen ditu alokairuaren ordez etxebizitza propioa aukeratzera. Hala, Espainiako batez besteko familia batek diru sarreren %25 eta %33 artean erabiltzen du etxebizitza ordaintzeko; 90eko hamarkadako
|
lehen
urteetan, berriz, %58k. Merrill Lynchen azterlan horretan, prezioak igotzeko beste arrazoi bat 90eko hamarkadan hain zuzen ere gustura ez zeuden erosleak merkatuan sartzea da.
|
|
|
Claire Bastién Europako Aventis Pasteur-en komunikazio zuzendariak nabarmendu zuen pazienteek “tolerantzia oso ona” izan dutela, eta gaur egun behar diren 35 injekzioetatik lautara murriztu direla, gutxienez: 3 bizitzako
|
lehen
urtean eta bat errefortzukoa bigarrenean. Horren ondorioz, “denbora eta kostuak aurrezten dira osasun laguntzan eta antigeno berriak sartzen” dira txertaketa egutegietan, gehitu zuen, eta esan zuen txerto estaldura handiagoa bermatzen duela, babesten dituen gaixotasunak “ez baitaude herrialde guztietan”, gehitu zuen.
|
|
|
Osteoporosia agertzen da bi prozesuen arteko oreka hausten denean, bai hezur berriaren eraketa murrizten delako, bai birxurgapena handitzen delako. Hezur masa handitu egiten da bizitzako
|
lehen
urteetan, nerabezaroan eta helduaroko lehen urteetan. Bizitzaren hirugarren hamarkadan hezur masaren gailurra deritzona lortzen da, eta horrek zehaztuko du pertsona batek bere bizitzan osteoporosia garatzeko joera duen.
|
|
|
Osteoporosia agertzen da bi prozesuen arteko oreka hausten denean, bai hezur berriaren eraketa murrizten delako, bai birxurgapena handitzen delako. Hezur masa handitu egiten da bizitzako lehen urteetan, nerabezaroan eta helduaroko
|
lehen
urteetan. Bizitzaren hirugarren hamarkadan hezur masaren gailurra deritzona lortzen da, eta horrek zehaztuko du pertsona batek bere bizitzan osteoporosia garatzeko joera duen.
|
|
|
Bihotz artifizial batekin transplantatutako batek organo berriarekin bete du bere
|
lehen
urtea
|
|
|
Tom Christersonek, 71 urteko estatubatuarrak, bihotz artifizial batekin bete du bere bizitzako
|
lehen
urtea, zientziaren historian mugarri izan den batekin. Aurten, hirugarren biloba jaiotzen ikusi du eta ezkontzaren 55 urteurrena ospatzear dago.
|
|
|
Zookiralekuak Dortoka habia bakoitzetik ehun kume jaio daitezke. Kume horiek bizirik irauteko probabilitate oso txikia dute, eta, kasu gehienetan, habia bateko dortokek ez dute bizirik irauten
|
lehen
urtean, narrastiek, hegaztiek, ugaztunek eta arrainek jaten baitituzte. Ugalketa eta harrapari tasa handi hori kontuan hartuta, Ekonomia eta Natur Zientzien Garapenerako Fundazioak (FUDEZek) espeziearen zookriaderorik handiena sortu du, Venezuelako Nekazaritza eta Abeltzaintzako Ikerketen Funts Nazionalaren (FONAIAP) Amazonas Estazio Esperimentalean, Puerto Ayacuchon.
|
|
|
“Lehenengo astean, pazienteek arintze garrantzitsua dute, agerraldi gutxiago agertzen dira eta askoz hobeto egonkortzen du gaixotasuna”, dio Ángel Vera dermatologo pediatrikoak. Larruazalean ematen den botika berriak, Protopic izenekoak, ez du sendatzen
|
lehen
urteetan batez ere agertzen den hanturazko gaixotasun kroniko hori. Hala ere, “ekzemak gutxitzen ditu”, azaldu du Enrique Herrera dermatologiako beste espezialista batek, eta aukera txiki bat du:
|
|
|
Gomendio dietetikoak. Dieta orekaturako gomendioak egitea, nutrizio gabeziak gerta ez daitezen, batez ere bizitzako
|
lehen
urteetan, hazkunde azkarreko aldietan (nerabezaroan) eta egoera fisiologikoetan. Egoera horiek, dituzten ezaugarriengatik, arreta berezia behar dute kaltzioa eta beste mantenugai batzuk (haurdunaldian, edoskitzaroan eta menopausian) emateko.
|
|
|
Herritarren erantzunak ez du zalantzarik uzten. Moneta bakarrarekin bizitzeko
|
lehen
urtea aztertzen duen inkesta baten datuak dira, eta ez dago zalantzarik: inkestatutakoen %37k, hau da, hirutik batek, ez du inoiz eurotan bakarrik pentsatuko erosketak egitean.
|
|
|
Artikulu horien prezioa gehiegizkoa da, ia lehen baino bi aldiz garestiagoa baita», esan zuen María del Carmen Espadak. Euroak
|
lehen
urtean espainiarrei eragin dizkien arazo guztiak gorabehera, gehienek (%70) Europako dibisa moneta indartsutzat hartzen dute, eta uste du ez duela arazorik izango dolar boteretsua zu tratatzeko. Billeteen eta txanponen ezagutza maila eta horiek erabiltzeko konfiantza handia da, baina oraindik gutxi dira billeterik ezohikoenen balioa pezetatan itzultzeko gai direnak.
|
|
|
Nabarmenki. Eta, hala, agerikoak eta begi bistakoak egiten hasi zitzaizkigun, geure egoera orokorrari dagokionez, aurrerakako jauziak,
|
lehen
urtean igarrezinak eta hutsalak egin zitzazizkigunak, baita atzerakakoak ere –etsipenerainokoak–, hainbatetan eta hainbatetan. Eta, Aurrezki Kutxarako oposizioetan huts egin bazuen ere, handik hilabetera lortu zuen lanpostua, idazkari gisa, abokatu laboralista batzuen bulegoan.
|
|
|
Euskara oinarriizango duen hezkuntza sistema osaturik geratuko da, baina beste hizkuntza garatuak baztertzeke, batik bat ingelesa. Nire ustez, oinarrizko gaiak,
|
lehen
urteetan ematen direnak, euskaraz izan lirateke eta hautazkoak eta espezialitatekoak, poliki poliki, ingelesez eskaini dira.
|
|
2003
|
|
|
Lan askoren poderioz Araban izen handiak atera dira. Zazpi Herrialdeetako Txapelketan,
|
lehen
urteetan bosgarren edo seigarren egiten genuen, eta azken urteotan bigarren eta hirugarren egin dugu.
|
|
|
Eta hori estaltzeko udalei 3 euro eskatzen zaizkie biztanle bakoitzeko. Gainera, iragarkiak, zorion agurrak, eskelak... diru sarrera izango dira eta gizarte eragileek,
|
lehen
urtean gutxieneko 150 euroko aportazioa egingo dute. Gainerako instituzioetatik ere laguntza espero da.
|
|
|
Antza denez, joan den urteko martxoan gertatu zen balio merkatuen jaitsiera orokorrak bistaratu zuen prozesu deflazionista, hainbat herrialderen oraingo buruhaustea dena hain zuzen. Aditu horiek berek azaltzen dutenez, urrea, zilarra, beruna eta petrolioa, laurogeiko hamarkadako
|
lehen
urteetako mailatik jaitsi izana da horren guztiaren adierazle onena.
|
|
|
Berez 1955etik hiri horretan bizi bazen ere, zazpi urte geroagora arte ez du ezer argitaratuko, guk dakigula. Ezagutzen zukeen agian Egan garai horretan, zeren 1948tik argitaratzen baitzen,
|
lehen
urteetan aldizkari elebidun modura eta urte batzuek garrenera euskarazko literatura aldizkari gisa, apurka apurka euskal literatura berpiztuaren Euskal Herri barruko plaza nagusi bihurtuko zena. Artean bazen Euzko Gogoa ere, 50gnetik Jokin Zaitegik Guatemala-tik zuzentzen zuen aldizkaria, baina Oskillasok ez dirudi harreman zuzenik izan zuenik aldizkari horrekin.
|
|
|
XIX. mendeko
|
lehen
urte haietan bada, Euskal Herriko bi alderdiak hurbiletik ikuskaturik, Wilhelm Humboldt prusiar jakintsuak idatzi zizkigun ohar harrigarri hauek: Hegoaldean ikusten da, zein barna finkatua den aspaldian euskaldunek nazio bat osatzen dutelako kontzientzia.
|
|
|
Horra zergatik amets ederrik egin ahal izan genuen, II. Mundu Gerla ondoko
|
lehen
urte haietan, oraino gazte ginen lagunek.
|
|
|
UZEIko Joxe Juan Gonzalez Txabarrik zuzendu zuen. Urte horretako urrian ireki zituen ateak Martutene Itzultzaile Eskolak, Euskaltzaindiaren babesean, Juan San Martinek bultzatuta eta Xabier Mendigurenen proiektua jarraituz, 33 ikasle izan zituen
|
lehen
urtean. Argia 890,, euskal itzultzaileen prestakuntzarako lehen eskola?.
|
|
|
UEUren beraren dokumentuez gain, (Zeruko) Argia izan da nire makulua bidaia honetan, UEUren eta euskal kulturaren gorabeherek eta iritziek toki zabala izan dutelako bertan. Iruñeko saioek Egin egunkariaren orri ugari bete zituzten, eta antzeko zerbait esan daiteke Anaitasuna eta Herria aldizkariei buruz, baita Deia egunkariari buruz ere, Iruñeko
|
lehen
urteetan. Azken hogeita hamar urteetako Euskal Herria ikertzen ari garen irakasle euskaldunok gutxitan aitortu dugun zorra dugu komunikabide horiekin, urte askotan egin duten lan eskerga dela eta.
|
|
|
Ez zuen aipatu UEUrekin izandako bilera, baina era desberdinetan uler zitekeen mezua bota zuen: Euskal Unibertsitateak zuen premia nagusia elkarrengana biltzea zen, «elkarrekin ondo konponduko bagina, gauzak hobeto joango lirateke»69 Orbek, bere aldetik, unibertsitatean euskaraz egiten ziren gauza gehienak unibertsitatetik kanpo jaiotakoak zirela gogoratu ondoren, UEUren aldaketa azaldu zuen,
|
lehen
urteetan unibertsitate paraleloaren taxua edukitzetik, izaera osagarria izatera pasatu zela nabarmenduz. Baina:
|
|
|
alderdi politikoen jarduerarekiko autonomia falta eta erabaki-guneetatik kanpo geratzea. Francoren heriotzaren osteko
|
lehen
urteak pasatu ondoren, euska raren inguruko giroak norabide berriak hartu zituen.
|
|
|
Aurreko urteetako lana baztertu edo gu txietsi gabe, Orbe izan zela berritutako UEUren bultzatzaile nagusia esan behar dugu. Izan ere,
|
lehen
urteetako adiskide giroa alboratu gabe, lan egiteko modu fin koagoak eta UEUren estiloa dei dezakeguna berak ezarri zituen. Horrez gain, nabarmena da bere lanerako gaitasuna, 1977tik aurrerako agiritegiaren aberastasuna da horren lekuko, UEUren ekintza gehienen testigantza bertan gordeta gelditu baita.
|
|
|
Egin egunkariak, bere
|
lehen
urteetan, maiz erabili zuen Universidad Vasca terminoa EHUri buruz hitz egiteko. Egunkari horretan argitaratutako zenbait arti kulutan (gaztelaniaz) Euskal Unibertsitateak eduki beharreko zenbait ezaugarri zehazten ziren:
|
|
|
Itsasoko tenperaturek elikatzeko eta ugaltzeko ohituretan nola eragiten duten jakitea da helburua. “Oso gutxi dakigu arrainaren bizitzako
|
lehen
urteei buruz, eta horrek oso zaurgarria egiten du gehiegizko harrapaketekiko, oso jaki eskatua baita”, dio Kurt Schaefer ikertzaile talde horretako kideak. Atuna munduan gehien kontsumitzen den arraina da, kontserban batez ere.
|
|
|
250 milioi. Gidatuko duen pistan patinatzeko beldurrik gabe, Ángel Morenok irabaziak emango ditu
|
lehen
urtetik.' Urtean 25 milioi bisitari jasotzea espero du, eta erosketagune arrunt batean baino bi aldiz gehiago gastatzea: hiru ordu.
|
|
|
Izan ere, edozein finantza erakundetan hipoteka mailegu bati buruzko informazioa eskatzean, normalean, salmenta guztietan bezala, saltzailea puntu batzuk ezkutatzen saiatzen da (horiek alde batera utzita), eta eskaintzaren alderdirik positiboena erakusten saiatzen da. Adibidez, baliteke ez argi geratzea
|
lehen
urtean interes tasa gainerako urteetan baino txikiagoa izan ohi dela, eta, gainera, baliteke maileguaren bizitza osorako kalkulu bat egitea, interes tasa apalago horretan oinarrituta. Baliteke hurrengo urteetan interes tasa berrikusteagatik, etab. garestiagoa izango dela esatea saihestea.
|