|
2002
|
|
|
" Zera... Bakarrik zera jakin nahi nuen, ea kanoi hauek schneiderrak ote diren... alemanek
|
lehen
mundu gerran erabili zituzten bezalakoak...". Espioitzat hartu zuten hasieratik.
|
|
2009
|
|
|
Nazariok, 1911ko uda partean, frantses enpresari bat. Renault automobil markari lotua zegoèn lantegi bat zuena? ...ohi zuen, kontrastean, kasinora joatea, galtzaileen aurpegia ikusteko, ausaz?, baita hurrengo urteetan harekin harremanak estuagotu ere, eta nola enpresariak, monsieur Quessenet zeritzanak, fabriken eta enpresen etorkizunari buruzko ideia berritzaileak baitzituen, gainerakoan kontserbadore hutsa zen arren, eta nola ideia haiek, gainera, bere fruituak ematen ari baitziren ordurako, haren enpresak,
|
lehen
mundu gerraren eraginez eskasia eta prekarietate hutsean gelditu zenak, sekulako loraldia izan zuen bizpahiru urteren buruan; hala, gizonak Nazariori gonbita luzatu zionean, semeak Frantziara egin zezan?. Aizu, Nazagggio, igaro berri den gerran primeran portatu zara nirekin, eta zorretan bezala sentitzen naiz, baina hara: zergatik ez duzu zure seme Téophile Marie gurera bidaltzen denbora baterako?
|
|
|
ezen berriro etorriko zitzaiola bisitan? baina, batean arrazoi bategatik. Regina enea haurrez betetzen zen bitartean, markes jaunak eta markesa andereak Zaldiaingo jauregia saldu zuten azkenean, beren bizimodua Madrilen eta Andaluziaren artean antolatzen zutela?, bestean beste bategatik?
|
lehen
Mundu Gerra ez zen Lourdesera joateko abagunea, Frantzia gerran sartuta zegoenez?, markesa andereak ez zuen berandu arte hitza bete: 1921eko hartan bete zuen, hain zuzen ere.
|
|
|
Izugarriak izaten ziren Domingok Teofilo Mariarekin izaten zituèn istiluak; Nazario Orbek bere ohitura hura jarri zuèn garaian, igandeetako eta jaiegunetako goizeko zortzietan diana jotzekoa, hartarako gramofonoa ezin ozenago piztuta, erabaki hartan zeresan handia izan zuen
|
lehen
Mundu Gerrak, zeinak Nazariok bere baitan lotan zuèn militarra iratzarri baitzuen?, Teofilo Mariari militarismoaren harra sartu zitzaion, halako eran, non, Rikardo Lehoibihotz erregearen paperean jarri, anaiak ilaran ipini eta desfilatzeari ekiten baitzion noiznahi; hala ibiltzen ziren, bada, jauregiko lorategietan desfilatzen, Teofilo Maria buruzagi, eta beste anaiak soldadu, makila soingainean... Domingo gogaitu zen arte:
|
|
|
egongo ez zen, bada, baldin eta semearen hitzetan bere burua islatua ikusi bazuen. Berari ere behin baino gehiagotan bururatu zitzaion, izan ere, militarra izango zela, beste baldintza batzuetan jaio izan balitz?
|
lehen
Mundu Gerrako lau urteetan, egunkaria zabaldu ahala irakurtzen zuen bi bandoei buruzko informazioa?, atsegin baitzituen hitz handiak: Aberria eta Estatua, Erlijioa eta Eliza, Erregea eta Erregina, Hierarkia eta Ordena, baita Banderak eta Dominak ere, eta horretarako behar beharrezkoak baitziren gainegiturak eta azpiegiturak, eta, batez ere, Polizia eta Armada, guztiari eusteko; hitz haien gainetik, ordea, beste bat zuen Nazariok:
|
|
|
Nazario ez zegoen pozik ez lasai, eta horregatik hasi zen, beharbada, fabrikan ordu gehiago sartzen, berandu egiten zitzaion arte; halakoetan, herriko jauregia hartzen zuen ostatu, han jaioterrian, non anaia Ismael eta Bittori bizi baitziren, baita Ismaelek etxezain zuèn uste osoko lehengusua ere, bere familiarekin; egun haiek, baina, urruntasun espiritualak hurbiltasun fisikoa du gurutze?, ugarituz joan ziren, halako eran, non asteburuetan ere geratzen hasi baitzen, emazteari beti abisatzen zion telefonoz, nolanahi ere?, lanaren aitzakian? aitzakia hura, beste ikuspegi batetik, benetakoa bazuen ere,
|
lehen
Mundu Gerra bukatu ostean produkzioa eta salmentak apur bat jaitsi baitziren, enpresari hainbat arazo eraginez.
|
|
|
Helburua lortzeko, baina, aita zuen ezin saihestuzko giltza. ...t ikusten zuen bakoitzean begiak gora jasotzen zituela, baita inoiz harridurazko keinu bat egin ere, zuhaitza eta arranoaren hegaldia kontraesanik gabeko plano berean ikustetik zetorkiona; Nazariok bazuen, gainera, Hipikara biltzen zirèn gizonen artean lagun bat, hiriko erregimentuko teniente koronela, hegazkinetara zaletua, hegazkingintzaren berrikuntzen berri ematen ziona, ez baitago ahazterik,
|
lehen
mundu gerraren ondorioz, abiazioak aurrerapauso handiak egin zituela, bakealdian ere eragina izan zutenak, halako eran, non zerbitzu publiko batzuk airez ere egiten hasi baitziren munduan zehar, postarena, esate baterako; aitari esango zion, teniente koronelak ere bere harremanak izan baitzitzakeen, eta harreman haietatik, auskalo. Horregatik, aita hain jarrera onarekin ikusi zuenean, buruan zuèn galdera egitera ausartu zen:
|
|
|
baita Fausti ere, Madrilen adiskide min izan zuèn neskame adoretsua, Regina Madrildik itzuli eta handik hiruzpalau hilabetera hil zena, tetanoak jota, gaizki sendatutako zauri bat gaiztotu izanaren ondorioz; Nazariok, berriz, izeba Ursula galdu zuen urtebete lehenago, 1917ko urriko egun batean, egun deseroso batzuk igaro ondoren, Nazariok ekarritako azken kokazko ardo botila hustu (izebak Nazario zuen alor hartan hornitzaile zintzo) eta irribarrez bezala hil zen?, baita kuttun kuttuntzat zituen beste bi pertsona ere: bere anaia Honorato apaiza, tifus batek menderatu eta suntsitu zuena, Honoratok berak senar emazteak ezkondu eta handik lau urtera, 1909ko uda beteko egun sargori batean; eta Mateo Sukunza ingeniari lagun mina,
|
lehen
Mundu Gerra hasi ez beste hil zena eta Nazario umezurtz bezala utzi zuena: egia zen, bai, bidean galera haiek guztiak izan zituztela, baina egia zen, halaber, orbetarrak zoriontsuak sentitzen zirela?
|
|
|
egia zen, bai, bidean galera haiek guztiak izan zituztela, baina egia zen, halaber, orbetarrak zoriontsuak sentitzen zirela? ohi baino zoriontsuagoak ere bai, beharbada, halakoa baitzen kalean egun haietan arnasten zèn giroa,
|
lehen
Mundu Gerra amaitu izanaren kariaz, eta halakoa baitzen, halaber, orbetarrengan sortutako itxaropena, gripe espainola, gerrak ondorioetako bat izan zuena, beste mehatxu bat bazen ere, munduan gerrak berak baino biktima gehiago eragingo ez zituen, bada, denborarekin!?, iragarri ez zuen, bada, Reginak, egun haietako batean, albiste ezustekoa!
|
|
|
Egia zen, senar emazteek, hamahiru bat urte lehenago ezkondu zirenetik, bazituztela beren penak, Reginak izeba Eugeni eta amona Luisa galdu baitzituen denbora horretan... baita Fausti ere, Madrilen adiskide min izan zuèn neskame adoretsua, Regina Madrildik itzuli eta handik hiruzpalau hilabetera hil zena, tetanoak jota, gaizki sendatutako zauri bat gaiztotu izanaren ondorioz; Nazariok, berriz, izeba Ursula galdu zuen urtebete lehenago, 1917ko urriko egun batean –egun deseroso batzuk igaro ondoren, Nazariok ekarritako azken kokazko ardo botila hustu (izebak Nazario zuen alor hartan hornitzaile zintzo) eta irribarrez bezala hil zen–, baita kuttun kuttuntzat zituen beste bi pertsona ere: bere anaia Honorato apaiza, tifus batek menderatu eta suntsitu zuena, Honoratok berak senar emazteak ezkondu eta handik lau urtera, 1909ko uda beteko egun sargori batean; eta Mateo Sukunza ingeniari lagun mina,
|
lehen
Mundu Gerra hasi ez beste hil zena eta Nazario umezurtz bezala utzi zuena: egia zen, bai, bidean galera haiek guztiak izan zituztela, baina egia zen, halaber, orbetarrak zoriontsuak sentitzen zirela... ohi baino zoriontsuagoak ere bai, beharbada, halakoa baitzen kalean egun haietan arnasten zèn giroa, lehen Mundu Gerra amaitu izanaren kariaz, eta halakoa baitzen, halaber, orbetarrengan sortutako itxaropena –gripe espainola, gerrak ondorioetako bat izan zuena, beste mehatxu bat bazen ere, munduan gerrak berak baino biktima gehiago eragingo ez zituen, bada, denborarekin! –, iragarri ez zuen, bada, Reginak, egun haietako batean, albiste ezustekoa!
|
|
|
bere anaia Honorato apaiza, tifus batek menderatu eta suntsitu zuena, Honoratok berak senar emazteak ezkondu eta handik lau urtera, 1909ko uda beteko egun sargori batean; eta Mateo Sukunza ingeniari lagun mina, lehen Mundu Gerra hasi ez beste hil zena eta Nazario umezurtz bezala utzi zuena: egia zen, bai, bidean galera haiek guztiak izan zituztela, baina egia zen, halaber, orbetarrak zoriontsuak sentitzen zirela... ohi baino zoriontsuagoak ere bai, beharbada, halakoa baitzen kalean egun haietan arnasten zèn giroa,
|
lehen
Mundu Gerra amaitu izanaren kariaz, eta halakoa baitzen, halaber, orbetarrengan sortutako itxaropena –gripe espainola, gerrak ondorioetako bat izan zuena, beste mehatxu bat bazen ere, munduan gerrak berak baino biktima gehiago eragingo ez zituen, bada, denborarekin! –, iragarri ez zuen, bada, Reginak, egun haietako batean, albiste ezustekoa!
|
|
|
...i baitziren, baita Ismaelek etxezain zuèn uste osoko lehengusua ere, bere familiarekin; egun haiek, baina –urruntasun espiritualak hurbiltasun fisikoa du gurutze–, ugarituz joan ziren, halako eran, non asteburuetan ere geratzen hasi baitzen –emazteari beti abisatzen zion telefonoz, nolanahi ere–, lanaren aitzakian... aitzakia hura, beste ikuspegi batetik, benetakoa bazuen ere,
|
lehen
Mundu Gerra bukatu ostean produkzioa eta salmentak apur bat jaitsi baitziren, enpresari hainbat arazo eraginez.
|
|
|
Helburua lortzeko, baina, aita zuen ezin saihestuzko giltza. ...t ikusten zuen bakoitzean begiak gora jasotzen zituela, baita inoiz harridurazko keinu bat egin ere, zuhaitza eta arranoaren hegaldia kontraesanik gabeko plano berean ikustetik zetorkiona; Nazariok bazuen, gainera, Hipikara biltzen zirèn gizonen artean lagun bat, hiriko erregimentuko teniente koronela, hegazkinetara zaletua, hegazkingintzaren berrikuntzen berri ematen ziona, ez baitago ahazterik,
|
lehen
mundu gerraren ondorioz, abiazioak aurrerapauso handiak egin zituela, bakealdian ere eragina izan zutenak, halako eran, non zerbitzu publiko batzuk airez ere egiten hasi baitziren munduan zehar, postarena, esate baterako; aitari esango zion, teniente koronelak ere bere harremanak izan baitzitzakeen, eta harreman haietatik, auskalo... Horregatik, aita hain jarrera onarekin ikusi zuenean, buruan zuèn galdera egitera ausartu zen:
|
|
|
Frantziakoa ulertzeko, baina, zera esan behar: ...zuen, kontrastean, kasinora joatea, galtzaileen aurpegia ikusteko, ausaz–, baita hurrengo urteetan harekin harremanak estuagotu ere, eta nola enpresariak, monsieur Quessenet zeritzanak, fabriken eta enpresen etorkizunari buruzko ideia berritzaileak baitzituen, gainerakoan kontserbadore hutsa zen arren, eta nola ideia haiek, gainera, bere fruituak ematen ari baitziren ordurako, haren enpresak,
|
lehen
mundu gerraren eraginez eskasia eta prekarietate hutsean gelditu zenak, sekulako loraldia izan zuen bizpahiru urteren buruan; hala, gizonak Nazariori gonbita luzatu zionean, semeak Frantziara egin zezan –" Aizu, Nazagggio, igaro berri den gerran primeran portatu zara nirekin, eta zorretan bezala sentitzen naiz, baina hara: zergatik ez duzu zure seme Téophile Marie gurera bidaltzen denbora baterako?
|
|
|
Izugarriak izaten ziren Domingok Teofilo Mariarekin izaten zituèn istiluak; Nazario Orbek bere ohitura hura jarri zuèn garaian, igandeetako eta jaiegunetako goizeko zortzietan diana jotzekoa, hartarako gramofonoa ezin ozenago piztuta –erabaki hartan zeresan handia izan zuen
|
lehen
Mundu Gerrak, zeinak Nazariok bere baitan lotan zuèn militarra iratzarri baitzuen–, Teofilo Mariari militarismoaren harra sartu zitzaion, halako eran, non, Rikardo Lehoibihotz erregearen paperean jarri, anaiak ilaran ipini eta desfilatzeari ekiten baitzion noiznahi; hala ibiltzen ziren, bada, jauregiko lorategietan desfilatzen, Teofilo Maria buruzagi, eta beste anaiak soldadu, makila soinga... harena, baina, erraietako erreakzio bat zen, beharbada, gogaitze eta aspertze hutsa baino gehiago... lehen ere nabaritu izan baitzuen halako ezinegon bat, gehiegizko ordenaren aurkakoa, ikastetxean esate baterako, non diziplina erabatekoa baitzen, eta formazioak eguneroko ogia, sotanadunek noiznahi antolatzen baitzituzten ikasleak gelaz gela eta lerroz lerro patioan, bai goizeko lehen orduan, adibidez, geletara sartzeko, eta bai hainbat ekitaldi berezitan ere... ordenaren fundatzailearen omenez urtean behin ospatzen zena, seinalatuena.
|
|
2011
|
|
|
Estanisek Afrikako gerran ibilitako osaba bat zuen, Ollopenzukoa, gerrari buruzko mila istorio zekizkiena, Afrikako gerraz ez ezik
|
lehen
Mundu Gerraz ere; Estanisek anitzetan erraten zien lagunei militarra izan nahi zuela, eta hala, hartara ohitzeko edo, desfilatzen jartzen zituen mutilak maiz, makila fusiltzat harturik bizkar gainean, batean, ir mo!, jartzeko agintzen ziela; hurrengoan, aitzina!, bat eta bi, ezker eskuin, bat eta bi??; eta hurrengoan, gel di!?.
|
|
|
Urte batzuk lehenago gertatua zen, adibidez, 1914
|
lehen
Mundu Gerra; kasik segidan, Afrikako gerra etorri zen, Espainiako eta Frantziako armadek Afrika iparraldeko herrien kontra aitzina eraman zutena eta urgaindarrak hurbilagotik ukitu zituena; gerra harekin batera, Primo de Riveraren zazpi urteko diktadura iritsi zen; Primo de Riverari, Berenguer jenerala jarraitu zitzaion agintean; gero, Errepublikaren ordua izan zen, eta, Errepublikaren aldarriare...
|
|
|
Jose Luis Lizundiak arrazoi osoa dauka honako iritzi hau aldeztean: . Irak bera ez da nazio bat,
|
lehen
mundu gerraren ondorioz, orduko potentzia inperialistek, Erresuma Batuak eta Frantziak, inoiz existitu ez zen nazio estatuak asmatu eta eraiki baitzituzten Ekialde Hurbilean?. –Irak banatuko al da??, Berria,.
|
|
2015
|
|
|
Denborak guztia higatu du. Ramsay andrea hila da, baita haren alaba Prue ere, erditze garaiko gaitz batek joa, eta Andrew semea gerran,
|
lehen
mundu gerran, granada batek apurtua.
|
|
2016
|
|
|
Hura ikusi zuen lehen aldian ere Xabierrekin zegoen. Eskulturaren inguruan Tourraren historia kontatzen zen, imajinetan eta hitzetan, Octave Lapize, François Faber (Tourreko irabazleak eta
|
lehen
mundu gerran hildakoak biak), Maurice Garin, Henri Cornet, Eugène Christophe..., Joseba eta Xabier nerabeak zirenean Ibarretako liburutegiko entziklopedian txirrindularitzari buruzko informazio bila hasi ziren garaian ezagututako izenak. Aurrerarago Poulidor, Anquetil, Merckx eta abar agertzen ziren.
|