|
2003
|
|
|
XIX. mendean barna, batzuek eta besteek jasan zituzten bizpahiru gerla gaizto, kalte handiak egin zizkietenak orori:
|
lehen
Karlistaldia(), bigarren Karlistaldia() eta Ameriketan Espainiako inperioaren azken gerla(). Gerla horiek guztiek larriagotu eta gaizkitu baizik ez zituzten euskaldunen eta espainolen arteko gaizki hartzeak.
|
|
2004
|
|
|
Hain zuzen, urtebete geroago, 1826an, onartu zen Batzar Etxea eraikitzeko proiektua. Tamalez, Antonio Etxebarria arkitektoaren hasierako asmoak ezin izan ziren guztiz burutu,
|
lehen
karlistaldiak lanak etenarazi baitzituen 1833an. Hala, artxibategiaren guztiz bestaldean egin gura zuen armak gordetzeko tegia ezin izan zen eraiki, baina bai behintzat artxibategia bera eta Batzar Aretoa.
|
|
2007
|
|
|
Aragoiko Koroan bezala, gerra batzuek eman zioten aukera Madrilgo gobernuari foru araubidea" Monarkiaren batasun konstituzionalean" urtzeko:
|
lehen
karlistaldiak() Nafarroan, eta bigarrenak() beste hiru probintzietan. Gaur egungo historiografian bada adostasun bat karlistaldien foruzaletasuna gutxiesteko.
|
|
2008
|
|
|
edo jainkozko obligazioa, auskalo. Nazarioren aitak, izan ere, ez zuen
|
lehen
karlistaldian parte hartu, artean umea zelako; are gehiago: gerra hasi ahala, egun berean?
|
|
|
turuta bat ere oparitu ez zion, bada, joan aurretik! Anaia gerrara joan zenean, beraz? 1833tik 1840ra luzatu zen
|
lehen
karlistaldia?, hiru urte zituen Nazarioren aitak, zeinak ez baitzuen Atanasio gehiago ikusi, ez bizirik ez hilik, gerraren azken hasperenean. Bergarako ituna sinatu baino urte erdi lehenago, bala batek haren burua lehertu eta ez baitzuten hilotza etxera ekarri?
|
|
|
Lehenik eta behin, euskaldunen irudi berria dugu. Liburua 1840.eko hamarkadan agertu arren, egilea aitzineko hamarkadako azken urteetan ibili zen Euskal Herrian (eta penintsulan) zehar, hau da,
|
lehen
karlistaldiko urteetan. Zumalakarregik gidaturiko armada karlistaren erresistentziari esker, euskaldunak ausartak eta borrokarako prestuak izatearen ospea zabaldu zen Europan zehar.
|
|
|
Gerrara joatea baitzen Nazarioren aitaren irrikazko ametsa... edo jainkozko obligazioa, auskalo. Nazarioren aitak, izan ere, ez zuen
|
lehen
karlistaldian parte hartu, artean umea zelako; are gehiago: gerra hasi ahala –egun berean– jaio zen hura, 1833ko azaroaren 14an, nafar boluntario matxinatuek Lizarran Tomas Zumalakarregi buruzagi izendatu zutèn egunean doi.
|
|
2016
|
|
|
Berrehun urte baino gehiagoko eraikinik sekula ikusi ez duen Alsinarentzat usain berezia du denak, denboraren makinan sartu eta Erdi Arora eraman balute bezala, brastakoan ate bat zabaldu eta fraide bi edo zaldun armatu bat aterako zaiola imajinatzen du, halakoxea baita giroa, eta halakoa halaber emakumearen irudimena. ...ale gris eta jauregi dotoreen zerrenda egiten, horretarako daude gida turistikoak; ez ditugu gogoratuko Bergarak historian zehar izan dituen une gorenak ere, hala nola Peñafloridako kondeak Errege Mintegia jarri zuenekoa, Angiolillo anarkista garrotez hil zutenekoa Canovas presidente espainiarra Santa Agedako bainuetxean tiroz garbitzeagatik, edo Espartero eta Maroto jeneralek elkar besarkatu eta
|
lehen
Karlistaldia amaitu zuteneko hura, adimen politikoaren garaipena batzuentzat, saldukeria gaitza besteentzat... Hor daude historia liburuak horiek denak ikertu nahi dituenarentzat.
|
|
2020
|
|
|
Bi urtean lau argitalpen izan zituen, liburuaren arrakastaren erakusgarri. Daskonagerreren obrak Ganix Antxordoki mugalari ospetsuaren abenturak kontatzen ditu, bereziki
|
lehen
Karlistaldiaren testuinguruan Don Carlosen emazte Maria Teresa portugesari mugaz bestaldera pasatzen lagundu zionekoa. 1838an, Beirako Maria Teresa erreginagai portugesa Salzburgen bidaia luzeari lotu zitzaion Don Carlos senarrarekin elkartzeko.
|
|
2022
|
|
|
Baina badirudi historiaren geruza horren azpian geruza zaharragoak daudela, orain argitara ateratzen ari direnak. Lau hobi komun topatu dituzte, eta frogek erakusten dute haietako bi behintzat
|
lehen
karlistaldiaren garaikoak direla, 1833tik 1839ra arteko epekoak; oso litekeena da besteak ere garai bertsukoak izatea.
|
|
|
Hobietako batean aurkitutako objektuek lagundu dute lantegi horretan. Adibidez, botoi batzuk agertu dira,
|
lehen
karlistaldiaren garaian armada liberalak erabiltzen zuen ikurrarekin: horregatik uste dute gorpu horiek soldadu liberalenak izan daitezkeela.
|
|
|
Txanpon mota hori lehenagotik ere erabiltzen zen arren, aurkitutakoek 1833ko data daukate grabaturik. «Horrek kokatzen gaitu
|
lehen
karlistaldiaren garaian, 1833tik 1836ra, gutxi gorabehera», azaldu du Ormazak. «Guk lanean jarraituko dugu, aztertu ditugun agirien bidez badakigulako hemen liberalak zein karlistak lurperatu zituztela, baina oraingoz hauxe da daukaguna».
|
|
2023
|
|
|
Kontuan hartuz orduko euskal jendartea tradizionala eta elizkoia zela, haren pentsamoldea biziki aitzindaria zen; arrunt erromantikoa, ezkertiarra eta laikoa zen. Idazle zuberotarrak
|
lehen
karlistaldiari buruzko bi testu idatzi zituen. Euskaldunen jatorriaren eta historiaren inguruko zenbait kontakizunen asmatzaile izan zen, hala nola Aitorren kondairarena.
|