|
2000
|
|
|
Bere pertsonaiak barregarri uzten ditu sarritan eta gertaeraren haria korapilatzen du bestetan. Heriotzari ere barre egiten dio," Eta kitto" tituludun
|
lehen
ipuinean kasu. Amaierako" Eta begiak itxi zituen" ipuin erotikoan aldiz ustekabea eman nahi izan dio irakurleari idazle gazteak
|
|
|
Ipuin horretarako eta" Eta kitto"
|
lehen
ipuinerako ere pertsonaia ridikuloak aukeratu dituzu.
|
|
|
Ni 95ean hasi nintzen idazten. Nire
|
lehen
ipuinak kasualitatez iritsi ziren bere eskuetara, nik ezer jakin gabe. Egun batean emazteak euskaltegira deitu zidan Xabier Mendigurenek nirekin hitz egin nahi zuela esanez.
|
|
|
Aitor Arana euskarazko
|
lehen
ipuin liburu erotikoaren (Ipuin Lizunak, 1994) egilea dugu. Haur eta gazte literatura idatzi du batez ere; oraingoan, aldiz, nerabe bati buruzko helduentzako liburu batekin datorkigu
|
|
|
Bada, hori guztia hankaz gora jarri nahi duen ipuin bilduma kaleratu berri du Elkarlanean argitaletxeak: " Eta zer?" zortzi urtetik gorako haurrei besteen desberdintasunak onartzen irakatsi nahi dien sail honetako
|
lehen
ipuina Seve Callejak idatzi eta Joxan ormazabalek euskaratua da," Potoloa naiz, eta zer?", eta Jokin Mitxelenak eginiko marrazkiaz apaindurik agertzen zaigu. Noski, mutiko pottolo bat da idazlaneko protagonista.
|
|
|
Ipuin hauek batez ere gai jakin batzuen inguruan hezurmamiturik daude: bere
|
lehen
ipuin bildumaren ildotik jarraituz, etsipena, heriotza, ezinegona, inguruarekiko gatazka,... Fikziozko kontakizunak dira, aurreko bildumaren antzera, gehienetan amaierak ustekabeak izanik.
|
|
|
Putre txuriarekin batera gizakien arteko senitarte edo lagunarteko harremanek ipuinen arteko uztardura azpimarratzen dute. Honela,
|
lehen
ipuineko Manex Imiruri hizlaria da lotura hauen ardatza: hots, datozen ipuinetako pertsonaiek badute Manexekin nolabaiteko harremana:
|
|
|
Bizitza pusketak (1996) bere
|
lehen
ipuin bilduman zortzi narrazio labur aurkeztu zizkigun Muguruzak. Honen izenburuak erakusten duen bezala, ipuin hauetan guztietan bizitzaren pusketak erakusten zaizkigu.
|
|
|
Narratzaileak berak irakurlearekin hitz egiten du askotan, narratzearen ekintzari buruz mintzatzen delarik. Izan ere, bilduma honen
|
lehen
ipuinean narratzailea irakurle jakin bati zuzentzen zaio, narratario jakin bati: katedradun bati.
|
|
|
Amodioari buruzko hamaika ipuin eskaintzen zaizkigu Montoiaren
|
lehen
ipuin bilduma honetan:
|
|
|
Ondorengo lerroetan Linazasororen
|
lehen
ipuin bilduma izango dugu komentagai. 90eko hamarkadan idazle honen hiru ipuin bilduma eskuratu ahal izan ditugu.
|
|
|
Idazle laudiarraren
|
lehen
ipuin bilduman bere itsasoarekiko atxikimendua agerian geratzen da. Izan ere, Haize kontra ipuinbilduma osatzen duten bederatzi ipuinak autonomoak diren arren, bada hauek uztartzen dituen pertsonaia bat:
|
|
|
Bere
|
lehen
ipuin bilduma kaleratzean liburu arina zela aitortu izanagatik kritika dezente entzun behar izan zituen alegiarrak. Beraz, bere bigarren liburuaren argitarapena zela-eta, adierazpen honen bidez defendatu zuen eginiko aukera:
|
|
|
Jon Gaztelumendik argitaratzen duen
|
lehen
ipuin bilduma dugu honako hau. Hamaika ipuin hauek harikaltzen dituena islaturiko geografia bera da:
|
|
|
Zeren eta, Axularren itzaletik haratago,
|
lehen
ipuinaren kontu bati buruz mintzatu nahi bainizuke orain. Izan ere, nola koleratzen eta haserrarazten nauen jakiteak ezen deabrua zela Axular bezalako gizonen irakasle eta jakintasunaren zabaltzaile, jakintasuna deabruzko zerbait balitz bezala, nahiz eta gero Axu la rrek deabruaren kontrako borrokan erabiliko zuen bere jakintasun ustezko hura...!
|
|
2002
|
|
|
Dimitri kapitaina eta bere lagun piraten abenturak liburuan eta bideoan lor daitezke orain, Ttarttalo argitaletxea eta Irusoinen bidez. Duela hilabete batzuk Goya saria eskuratu zuen" Karramarro Uhartea" filmaren asmatzaile berberek idatzi eta marraztu dituzte, hots, Inazio Mugika Iraolak, Joxean Muñoz Otaegik eta Jose Angel Lopetegik. " Balearekin kantuan" aipatu bilduma horretako
|
lehen
ipuina da. Hemen hasten dira Dimitri kapitaina, Ton Ton, Folder, loroa, Akeita, Sam katua... eta Walker gaiztoaren gorabeherak, itsas txakur batek izotz arteko uretara eramaten dituenean, euskaldunen altxor baten bila.
|
|
2005
|
|
|
Itxura batean kritika hori gehien bat argitaletxe sistemari gaurko sistema literarioaren zutabe nagusietako bat, egilearen eta irakurlearen arteko bitartekaritza egiten duena egin arren, Jon Arretxek berak erantzun zion Iban Zalduari Ostiralak liburuko
|
lehen
ipuinean, erantzun ere idazle batek erantzungo lukeen bezala, eta eman ere, gure literaturaren bestelako ajeen berri eman zuen.
|
|
|
Batzuetan narratzaileak berak egiten du narrazioaren nondik norakoa irakurlearekin. Esaterako, bildumaren hasierako
|
lehen
ipuinean narratzailea irakurle jakin bati zuzentzen zaio, narratario jakin bati: katedradun bati.
|
|
|
Narrazioak bilduma, aipatu izan dugun bezala," Estazioko begiradak" ipuinak zabaltzen du. Lehen liburuko
|
lehen
ipuina da, beraz. Ipuin hau, hasieran egoteak salatzen duen bezala, garrantzitsua da ez bakarrik liburu horren hasiera delako, baizik eta 1990 urtera arteko lan guztien hasiera delako.
|
|
|
Almari nire
|
lehen
ipuina erakutsi nionean, bihurriegi iritzi zion eta bera dantzara sekula ez eraman izana leporatu zidan. Bazuen gai batetik bestera jauzi egiteko gaitasun hura, orrialdea ziztuan pasatzekoa.
|
|
|
Urteberri egunean, esan nion. Dantzatzen ez nekiela otu zitzaidan orduan, nire
|
lehen
ipuina etxeko sukaldeko beheko suari ematen nion bitartean.
|
|
2008
|
|
|
Corpusean garbi agertzen da saio bat bera ere ez dela zuzenean ipuin batekin hasten; sarrera batek beharrezkoa dirudi. Ipuin kontalaria eta entzulegoa kontestu enuntziatibo berean aurkitzen diren momentutik
|
lehen
ipuinaren hasierara (bazen behin?) heldu arte, badira berbazko nahiz ez berbazkoak diren produkzioak ipuinari berari ez dagozkionak. Honi deitzen diogu ahozko ipuin saioaren sarrera aurkezpena.
|
|
|
Baliabide hau honela gauzatua aurkitu dugu:
|
lehen
ipuinaren sarrera egiten da gaiaren, pertsonaiaren edo elementu garrantzitsu baten aurkezpenaren bitartez, ipuinaren jatorria azalduz, gaiari lotutako istoriotxo bat ekarriz, bertsioen berri eman daiteke, eta abar. Ipuinen aurrerapen antzeko baliabide honen adibide bat dakargu: ç
|
|
|
«Gaztetto nintzan (ogei urte or or bainituen) Seminarioko ikastarondoko opor egunetan, astiune batzuetan beintzat, erriaren agotik ipuin ta irakurgai bat edo beste ikasten ari izan nintzanean. Orduan ikasitako irakurgai bat, laubost urte geroago, lantto bat egiteko erabili nuen»5 1888 urtean katedra lehiaketara aurkeztu zuen Grankanton arrantsaleak izan zen gaztetan ikasi zuen
|
lehen
ipuin hura. Ipuin horren ondoren, Lekeition ikasitako beste istorio bat, legenda gisa literarioki berlandu eta argitaratu egin zuen:
|
|
2009
|
|
|
Konturatu baino lehen, autoan dauka eta iparralderantz doaz. Konturatu baino
|
lehen
ipuinetan ezinak diren eginen lilurak jan dio borondatea Martini, eta bere burua aingerutzat duen gizonari saldu dio beharbada existitzen den edo beharbada existitzen ez den arima.
|
|
|
Habitat, sei kontakizun, etxea dutenak nolabaiteko ardatz eta lokarritzat, hainbat istorio kontatzen dituztenak, giza harremanez, lan munduaz, bakardadeaz, bikoteaz, damuaz, beldurraz... Hona
|
lehen
ipuinaren hasiera.
|
|
2010
|
|
|
Aspaldi samar izan nuen Zatitu arte idazteko ideia, bizkaieraren soinuei loturiko ipuin apur bat erotikoa edo. Eta behin hori idatzita josi nuen Waterloo, orduan ere haurtzarora joanda,
|
lehen
ipuinarekin orduan bai halako osotasuna edo sortzeko.
|
|
|
Ikasturte hartako udazkenean nire
|
lehen
ipuin liburua argitaratu zen, Panpinen erreinua. Koldo Izagirrek asko lagundu zidan argitalpen hartan.
|
|
|
Ahotsak liburuko
|
lehen
ipuina kale borrokari buruzkoa zen, euskaraz argitaratutako lehenengoa ziur aski (ez dakit erdarazkorik argitaratu baino lehenagokoa ere ez ote zen izan), eta borroka mota horri egindako kritika inplizitua zeraman aurrenekoa zalantzarik gabe. Mikel Sotok Txalaparta argitaletxean Haginetako mina izenburuarekin 2008an kaleratuko zen euskal gatazkari buruzko ipuin antologia batean argitaratzeko baimena eskatu zidan, baina ez nion eman.
|
|
|
Bera ere erdi euskal herritarra zela esaten zigun, ez dakit zer arrazoirengatik, Santanderrekoa izanik familiaren parte bat Euskal Herrikoa duelako agian. Mario Onaindia ere eseri zitzaidan aldamenean autobusean eta esan zidan nire
|
lehen
ipuin liburua orokorrean gustatu zitzaion arren, ipuin luzeena oso manikeoa zela, pertsonaia onek euskaraz hitz egiten zutelako, eta gaiztoek gaztelaniaz. Guztiz harrituta gelditu nintzen iruzkinarekin.
|
|
|
Aurkitu berria zuen ordu hartan Estatu Batuetako nobela beltza, eta Ross MacDonald, Raymond Chandler edo Dashiel Hammeten liburuak irakurtzen pasatzen zuen denbora libre guztia. Gainera, bere
|
lehen
ipuin liburua argitaratzera zihoan" Ramon Garmendia" ezizenez. Bileretan ere erlojuari begiraka hasten zen lehenengo hogei minutuak bete orduko, eta handik aurrera hamaika modutara adierazten zuen bere aspertua.
|
|
2011
|
|
|
Martin Ugalde izan omen zen ipuina literatur genero moderno gisa landu zuen lehen euskal idazlea. 1961era goaz, orduantxe argitaratu baitzuen Ugaldek, Venezuelan, bere euskarazko
|
lehen
ipuin bilduma: Iltzalleak (1985eko euskara batuko edizioaz geroztik, Hiltzaileak).
|
|
|
Iltzalleak (1985eko euskara batuko edizioaz geroztik, Hiltzaileak). 36ko gerran eta ondorengo erresistentzian giroturiko ipuinak dira euskarazko
|
lehen
ipuin bilduma modernoa izendatu dena osatzen dutenak. Ordura arte ipuina kontakizun erraz, folkloriko eta irrigarria izaten zen, eta Ugalderenek iskin egin zioten kostunbrismoaren eragin zuzenari.
|
|
|
Erantzuna zaila iruditzen zait; izan ere, beste zalantza bat datorkidalako: posible da patu literariotik ihes egin nahian beste patuaren atzaparretan erortzea,
|
lehen
ipuinean gertatzen den bezala?
|
|
2012
|
|
|
Haiek hasi ziren bilketa hori egiten, eta gerora sortu zen folklore hitza. Grimm anaiak izan ziren lehenetariko batzuk, eta 1812an kaleratu zuten
|
lehen
ipuin bilduma, orain 200 urte. Gerora, apurka apurka joan zen hedatzen bilketarako joera hori Europan.
|
|
|
Hain estrainioa ez dena, bidenabar: exilioan idatzi zuen bere euskarazko literaturaren zati inportante bat, batez ere antzerkia eta ipuina; besteak beste, euskarazko
|
lehen
ipuin bilduma moderno gisa hartu izan den Iltzalleak. Baina 1990ean, aspaldi Euskal Herrian, argitaratu zuen Ugaldek exilioarekin zuzen lotuta dagoen eleberri bat, exilioaren ifrentzu den itzulera gaitzat hartzen duena.
|
|
|
Lehen hitza EZ da(. NO?) eta hizki larriz idatzita dago: dudarik gabe,
|
lehen
ipuina ez zaio gustatu. Hasiera etsigarria da, inondik ere, baina jarraitzea beste erremediorik ez dut.
|
|
|
Eta ez ziren txarrak. Are, jendeari gustatu egiten zitzaizkion;
|
lehen
ipuin liburuak hala moduzko arrakasta izan zuen. Denborarekin, ordea, bere buruari geroz eta galdera gehiago egiten hasi zen:
|
|
2013
|
|
|
Halantxe, iruzkin bat egin eban Uneka? gaba
|
lehen
ipuin liburua kaleratu nebanean, 1986an. Modernoa irizten eustan nire estiloari,, nitasuna?
|
|
2014
|
|
|
Oso zakarki tratatzen dituzten eta etxean haientzat lanean dauden emazteak edota liluratuta grina sexualez miresten dituzten emakume eder eta gazteak dira. " Errun berri duten kakara iskanbilatsua" da emakumeen ahotsa
|
lehen
ipuinean, bigarrenean herri baten sinbolo bezala irudikatu eta mendekuzko hitz lizunak esan eta gero bortxatzeko eskubidea zuela sentitu zuen protagonistak, emazte berriak ihes egitean bere senarra gorrotoz bete eta jipoitzeko eskubidea emango dio laugarren ipuinean agertzen den bezala. Baina aurrerago, azken lau ipuinetan aldatzen joaten da emakumeen irudikapena.
|
|
|
bi narraziok eta saiakera labur batek. Liburuko
|
lehen
ipuinak, Andoniren heriotza LSDaren argitan, duela 800.000 urteko gizaki baten heriotza du abiapuntu, eta heriotzari buruzko hausnarketa bat gordetzen du. Bigarren ipuinak, Pierrek dioena entzun dut, erlezain baten aitortza jasotzen du, erleen munduko poesia bereganatuz.
|
|
|
Errimaren eta metrikaren arauek poetari sonetoa egiten laguntzen dioten modu berean, kasu honetan izenburuak ipuinak modu egokian eraldatzen lagundu dio. Uste du
|
lehen
ipuinak, Andoniren heriotza LSDaren argitan, orain artean landu gabeko kontatzeko molde batean barneratzeko aukera eman diola, eta horrek lan horretaz pozik eta are «euforiko» ere sentiarazten du. Bigarren ipuinean, Pierrek dioena entzuten dut, abiapuntu du Montpellierren (Frantzia) denda bateko erakusleihoan panpina zahar multzo handi bat ikusi eta haiek denak elkarrekin hizketan irudikatzean sentitu zuen zirrara; liburuko testurik «goibelena» da, egilearen ustez.
|
|
|
Animazio lan bat egin zuen 2013ko urteko udan, eta gogotsu dago horrelakoei berriro heltzeko. Hala ere, bere lanetan kuttuntzat dauka Mitxitxi marriau, bere
|
lehen
ipuin ilustratua. " Erditze zoragarria" izan zela dio.
|
|
2015
|
|
|
Sarrionandiarena Luigi Anselmi: figlio di un cane ipuina zen, idazleari ezagutzen zaion
|
lehen
ipuina. Izan ere, haren Narrazio guztiak() liburuan, Elkarrek 2011n kaleratu zuenean, horixe da ageri den lehen narrazioa.
|
|
|
–Grazia?, mozkorraren, gizakiaren? erorikoaz hasten da, eta adiskideen trikimailuak kontatzen dizkigu, mozkorrak, grazia katolikoaren bidez, arima salba dezan, espirituak berriro bete dezan
|
lehen
ipuineko Aita Flynnen kaliza hautsi eta hutsa.
|
|
|
Asteasuko elizaren alde gordean gargola bat dago, Asteasuko umeek" Ximon" deitzen zutena. Obabakoak eko
|
lehen
ipuinean aipatzen da, Camilo Lizardik idazten duen gutunean:
|
|
|
Baina hori baino lehen Kontu zaarrak izan zen, eta Obabakoak eko
|
lehen
ipuinean(" Camilo Lizardi erretore jaunaren etxean aurkitutako gutunaren azalpena") aipatzen den pasarte hura, zuzenean Joxe Arratibelen liburutik jasotakoa. Ipuineko Camilo Lizardi erretoreak gogoan hartzen du Obabako gizon batek dioena, herrian desagertutako umea eta basoan gordetzen den basurde zuria izaki bera direla, eta zalantza azaltzen dio adiskide bati:
|
|
|
Poek hala idatzi baitzuen
|
lehen
ipuinean, argitaratu gabeko ezezagunean," Noe-ren belea" idatziriko baino lehenagoko izengabean
|
|
2016
|
|
|
Literaturan ere, ipuin egile naroa izan genuen, eta Egan en atera zuen lanik gehien: " Mikel eta erdaldunak", baita San Martinek eta Basaurik apailatu Hegatsez 1971.eko hitz lauzko bilduman zaharrean ere;" Nylonezko euritakoa" eta" Zerura joan eta etxera etorri" biak, lehenbizikoa Donostiako Euskal Jaietako
|
lehen
ipuin sarian irabazle suertatu zela;" Hizkuntzalari handi bat" eta" Jostailuak, semeak eta gurasoak" biak 1965.ean, eta lehenbizikoa baita liburu beltzean ere; eta" Akatsbako gizonaren heriotza". Itzulketa ugari ere egin zituen Madrilgo bizkaitarrak:
|
|
2017
|
|
|
Ezaugarria inoizko eskandalu zaratatsuenetakoa izan zen Guayaquilgo zirkulu akademiko formaletan eta, oro har, ahalmen politikoa eta ekonomikoa bere gogora erabiltzen zuen jendartean. Aipatu hizkuntz janzkera herritarrean kaleraturik, garaiko kritiko bakar batek salbu, gainerakoek oso harrera txarra egin zioten arestian aipatu Los que se van
|
lehen
ipuin liburuari. Urteek, halere, bere tokian jarri dute gure idazlearen eta talde osoaren ekarpena eta gaur egun Ekuadorko nobelagintzaren une eta ekarpen aipagarrienetakotzat hartzen dira idazlanok eta egileok.
|
|
|
Eta
|
lehen
ipuina irakurtzen hasi da txanoduna.
|
|
|
1963 urtean publikatu zuen bere
|
lehen
ipuin liburua: Itchulingo anderea (Goiztiri), eta 1965ean Xoria kantari poesia liburua karrikaratu zuen.
|
|
2018
|
|
|
Aranbarrik ere, bere
|
lehen
ipuin bilduma: Munduko tokirik ederrena (Susa, 2018).
|
|
|
Errepublika babesten zutenez espetxea, jazarpena eta erbestea ezagutu zituzten Gerra Zibilean zehar. 1950ean senarra hil ostean hasi zen idazten terapia gisa, horregatik ageri dute bere
|
lehen
ipuinek horrenbesteko indarkeria, horregatik dira horietan protagonista pertsona konplexuak eta zitalak. Madrilen eta Donostian idatzi zuen, eta 1959an Ligeramente negro izenburuko liburua eman zuen argitara.
|
|
|
Abesti batzuk egin zituen, baina berak egindako musikarekin ipuinak errezitatzea atsegin zuen gehien. Eta ipuin hori
|
lehen
ipuin borobila izan zen. " Oraindik gogoratzen naiz nola hasten zen", eta barre egiten du.
|
|
2019
|
|
|
Apirilean argitaratu du
|
lehen
ipuin sorta, Kabitu ezina izenburua jarri dio, zortzi istorioetan ageri den ezinegonari bezala. Giza harremanei buruz aritzeko gogotik sortu zaizkio.
|
|
|
Bere onarpena. Unibertsitateko kafetegiko mahaiaren gainean nire
|
lehen
ipuin hura utzi nionetik, bere baiezkoa bilatzen nuen, bere, segi barrura, aukeratuen lekura?. Eta bat batean, Ismael Jauregiren iritziaren presiotik libratuta zegoen modura, nik ere sentitu nuen halako askatasun bat, arindura moduko bat.
|
|
|
Jauregi beti zebilen txantxetan emakumeekin, haiek koipetzeko modua zuen, haien defentsak baliogabetzeko. Gogoratu nuen baita ere
|
lehen
ipuina entregatu nion eguneko eszena. Nire jarrera barregarri hura.
|
|
|
Nautika ikasi eta merkantzia ontzietan lanean ibili zen zenbait urtez. Itsas giroaren ezagupen zabal eta zehatz horri etekina atera zion Haize kontra (1996) bere
|
lehen
ipuin liburuan. Geroztik, beste gai eta teknika batzuk landu ditu ondorengo kontakizun bildumetan:
|
|
|
Saltokietan ordaintzerakoan, txartelaren gakoa sartu bitartean saltzaileak erakusten duen begirada galdu berberarekin geratu zen irakaslea; gaitz erdi, hala ere, zeren biharamun berean mintzamen saioak bertan behera utzi, eta ipuin tradizionalak kontatzea proposatu baitzigun;" amandre ipuinak", esan zien berak. Egin nahi zuenaren erakusgarri, Manexek berak ekin zion
|
lehen
ipuinaren kontaketari, eta nik nire bibliografia partikularrean erantsi nuen bere kaligrafia finarekin arbelean idatzitako izenburua: " Mutil gaixo baten eta neskatxa baten istorioa", Maddi Ariztiaren Amattoren uzta istorio bildumatik.
|
|
|
Rodriguezen Bihotz handiegia (2017) ipuin bilduma laudatuari izena ematen dion
|
lehen
ipuina ere ekarri nahi dut hona. Aspaldi bananduriko bikote baten istorioa kontatzen digu idazleak.
|
|
|
HUNGARIAko
|
lehen
ipuina
|
|
|
DANIMARKAko
|
lehen
ipuina
|
|
|
VARSOVIAko
|
lehen
ipuina
|
|
2020
|
|
|
Martin Ugalde izan omen zen ipuina literatur genero moderno gisa landu zuen lehen euskal idazlea. 1961era goaz, orduantxe argitaratu baitzuen Ugaldek, Venezuelan, bere euskarazko
|
lehen
ipuin bilduma: Iltzalleak (1985eko euskara batuko edizioaz geroztik, Hiltzaileak).
|
|
|
Iltzalleak (1985eko euskara batuko edizioaz geroztik, Hiltzaileak). 36ko gerran eta ondorengo erresistentzian giroturiko kontuak dira euskarazko
|
lehen
ipuin bilduma modernoa izendatu dena osatzen dutenak. Ordura arte ipuina kontakizun erraz, folkloriko eta irrigarria izaten zen, eta Ugalderenek iskin egin zioten kostunbrismoaren eragin zuzenari.
|
|
|
Hain estrainioa ez dena, bidenabar: exilioan idatzi zuen bere euskarazko literaturaren zati inportante bat, batez ere antzerkia eta ipuina; besteak beste, euskarazko
|
lehen
ipuin bilduma moderno gisa hartu izan den Iltzalleak. Baina 1990ean, aspaldi Euskal Herrian, argitaratu zuen Ugaldek exilioarekin zuzen lotuta dagoen eleberri bat, exilioaren ifrentzu den itzulera gaitzat hartzen duena.
|
|
|
Eta ikusten dugu eskuetan dugun Ilusioaren ordaina hau ere, 99koa, 83ko haren edizio zuzendu eta eguneratua dela. Baina Bai... baina ez harekin gertatzen zenaren kontrara lehen argitalpenak kritika zorrotzak jaso zituen, edizio berridatziak irakurketa berri eskuzabalagoak,
|
lehen
ipuin bildumaren bigarren edizio honek ez dakit orijinala hobetzen duen, baina ez du emaitza bete beterik uzten. Edo, beste modu batean esanda, Iñaki Kamino estimatuak agerkari honetantxe 84an jaulki zituen laudorioek ez dutela ia 30 urteko galga gainditu.
|
|
|
Azken buruan, tanta bat da Hatza mapa gainean Lizarralderen obra osoan. Nobela laburtzat hartzen bada ere, ipuin, eta ez oso luzea, baita finean Lizarralderen
|
lehen
ipuin argitaratua, inork ezeztatu ezean. Zergatik ekarri hartara ipuinxko bat tarte honetara?
|
|
|
Frankismo betean katalanez idatzi zuen
|
lehen
ipuinarekin negar egiteraino hunkitu zela gogoratu zuen 2017an Isabel Clara Simo idazleak (Alcoi, Herrialde Katalanak, 1943 Bartzelona, 2020), Kataluniako Letren Ohorezko Saria eman zioten egunean. “Lehenengoz idatzi nuen pentsatzen nuen hizkuntzan”.
|
|
|
Literatura lan peto petoa eta punta puntakoa dugu Bachmannen ipuin sorta hau, eta Santamariaren itzulpen lanak ere ez du meriturik falta, batez ere
|
lehen
ipuineko anabasa txiki handia eta hizkuntza nahastea bezatzeko lan gaitzean. Berez gaitza den jarduna are gaitzagoa baita hizkuntza hemen bezain funtsezko elementu duten literatura lanetan.
|
|
2021
|
|
|
88 urterekin N|uu mintzo duen azken hiztuna da eta baliabiderik gabe, ahal bezala dabil transmisio lanetan, hiltzen den egunean munduko hizkuntza zaharrenetarikoa harekin ez eramateko gisan. Esauren laguntzarekin, orain arte ahoz aho transmitituriko hizkuntza idatzian jarri dute linguista batzuek eta! Qhoi n|a Tjhoi umeentzako
|
lehen
ipuin liburua ere argitaratu berri du Esauk.
|
|
|
Horri begira eginda daukat bilduma honetako
|
lehen
ipuina, eta hortik atera da liburuari ezarri diodan izenburua, ez baitago gizon emakumeontzat kanturik ederragorik ama lurrak egunero haizearen, euriaren eta horrelako azalpen miresgarrien bidez oparitzen diguna baino. Bildumako ipuin guztiek badituzte oinarrizko ezaugarri berberak, denak Euskal Herrian gertatuak dira, eta irria, historia eta misterioa ditugu gehien errepikatzen diren hiru osagaiak.
|
|
|
Vincent Van Gogh artistaren margolanekin batera Vincent Van Gogh margolariaren belarria ere erakustea erabaki duen museo bat deskribatzen du
|
lehen
ipuinak, esaterako. Idazleak zehaztu duenez, belarria da hedabide zein bisitari gehienen arreta erakartzen duena, eta horregatik deitu du narrazioa Belarria.
|
|
|
Sei urte nituen fikziozko nire
|
lehen
ipuina idatzi nuenean. 28 urterekin argitaratu nuen Bat, bi, Manchester, fikziozko nire lehen eleberria.
|
|
2022
|
|
|
Lantegiaren egunak errutina bati atxiki zitzaizkion, gosaria zortzietan, bazkaria ordu batean eta afaria seietan luxuzko jantokian. Seigarren egunean, bero sapa ikaragarria egiten zuela, Edwardek aztertu beharreko
|
lehen
ipuinaren kopiak banatu zizkien: zimbabwetarrak idatzitakoa.
|
|
|
Dena den, aurretik nahiz atzetik hasi irakurtzen, alegia edo
|
lehen
ipuinetatik edo idazleak ondutako azkenetatik, berdin berdin antzemango du irakurle finak Anton Txekhov dela une oro, bere idazketa ezaugarritzen duten alderdiak konstanteak baitira bere unibertso literario guztian. Horietako bat dugu gizarteko arazoez hitz egiteko duen ohitura eta gaitasuna.
|
|
|
Euskarazko
|
lehen
ipuina dea rap moldera ekarria?
|
|
|
Bi anaia zaharrenek ordurako Moskun ikasten zuten, eta haiek izan ziren Anton gaztea ipuinak aldizkarietan aurkeztera animatu zutenak, Txekhovek ez baitzuen inoiz bere talentuan fede handirik izan, ezta geroago jada idazle ospetsua zenean ere. Hainbat ezezko jaso ondoren, 1880ko martxoaren 9an argitaratu zuen bere
|
lehen
ipuin laburra, hain zuzen gure bildumako lehenengoa ere badena: Gutuna bizilagun jakintsuari.
|
|
2023
|
|
|
Jonena bitxia da, pixkanaka joan baita bihurtzen nire alter ego a. Agertu zen
|
lehen
ipuinetan, ez zen haren izena aipatzen, lehen pertsonan idatzitakoak baitziren. Eta Basilisco n ere gauza bera.
|
|
|
Ikusgarriak berak, gainera, jarrera hori bultzatzen zuen:
|
lehen
ipuinean, Iki mihi klik kantua ezagutarazi zuten, eta ondoko ipuinetan berriz eman, haurrekin batera. Bigarren ipuinean Xorieri mintzo zen kantatzen hasi, eta gela osoa haiekin abiatu zen.
|
|
|
«Maiz pentsatu izan dut besteei batere diskreziorik gabe adituz hasi nintzela idazten, edo, behintzat, entzuten nuenari esker ikasi nuela elkarrizketak idazten», azaldu zuen solasaldi batean. 9 urte baino ez zituela ekin zion bide horri, eta 13 urterekin argitaratu zituen bere
|
lehen
ipuinak, prentsan; helduentzako lehen narrazioa 16 urte zituela eman zuen. Witwatersrand Unibertsitatean urtebete egin zuen, baina ez zituen ikasketak amaitu, eta 25 urterekin, Johannesburgon behin betiko kokatu zuen bere bizilekua.
|
|
|
Emakume gutxi ikusten dira euskararen aldeko edozein ekitalditan. Kasualitatez irakurria zion
|
lehen
ipuina Grazianari; beste lau irakurri zizkion gero, ez ostera ausaz. Gustuko zuen Grazianaren idazkera, Bizkaiko berbak, bere ikuspuntua istorioa kontatzeko.
|
|
|
Esti Martinezen
|
lehen
ipuin bilduma honek leku hurbilak eta giro intimoak erakusten dizkigu, irakurleak erraz identifikatzeko modukoak baina aldi berean esanezinaren misterioa dutenak, inork irekitzen ez duen ate baten ostean gordetzen den horren antzera. Istorio eder eta sotilak, panpina etxe baten moduan erreal bezain ametsezkoak, soberako hitzik gabeko idazkera fin, soil eta arin batez idatziak.
|