|
2000
|
|
|
–Lasai, egon lasai. Badakit kolpe handia izan dela, baina
|
lehen
ere esan dizut hutsetik hasteko aukera ere badela. Zatoz lagunengana.
|
|
|
Horrelaxe izan zen, eta horrelaxe kontatu nion Rocíori. Ez zen izan bilatutako istorio bat, hori
|
lehen
ere esan dut. Barrutik atera zitzaidan.
|
|
2001
|
|
|
Nik ordea,
|
lehen
ere esan dut, Ingalaterrara joan nahi nuen. Eta egoera hartan gehiago.
|
|
2002
|
|
|
Ipuinean sarrarazi baino lehenago ere ipuin beldurgarri batean sartua baitzegoen Leire orduko, hiesaren munstroak barnetik harrapatua zuenez gero, berak artean ez bazekien ere. Ametsa eta irudimena genituen, ordea, alde, munstroari aurre egiteko,
|
lehen
ere esan dut. Bizitzak jarritako muga estuen barnean, mugetatik harat bizi zedin Leire.
|
|
2003
|
|
|
Eta bekatuak izkiriatzen hasi zen, bostehun lerro gutxienez izkiriatu zituen! Protestantea baitzen Friedrich Wolff jauna,
|
lehen
ere esan dizuet, eta ezin konta ahala bekatu egin baitzituen, ondorioz! Ai, zer nolako infernua pasatu zuen ardi beltz alemanak, Jainkoak barkatu ez balio!
|
|
|
Sekulako harrera egin omen zioten ikasleek. Jakina,
|
lehen
ere esan dut eskutitzek, gutunek ez bezala, zirrara eragiten dutela. Kontua da ikasleek behin eta berriz eskatu ziotela Anttoni, arren eta arren, eskutitz gehiago idatzi eta gelan irakur zitzala.
|
|
2004
|
|
|
–Pixka bat itxaroten baduzu, berehala naiz zurekin berriro. Izan ere,
|
lehen
ere esan dizut, telefonoaren beste aldean Joana daukat zain, eta honezkero aspertuta. Atzo ere faena berbera egin nion, eta oraingoan haserretuko zait.
|
|
|
–Ongia hedatzeko,
|
lehen
ere esan dizuet!
|
|
2005
|
|
|
–Baina, beharbada, gauzak hobeto pentsatu nahi dituzu, Kontxi,
|
lehen
ere esan dizut, eta, bon, hala bada, datorren astean deituko dizut?
|
|
2007
|
|
|
–Bai, hori
|
lehen
ere esan didazu. Baina, beharbada, horixe izan liteke niretzat gauzarik txarrena etorkizunean.
|
|
2009
|
|
|
Bost urte,
|
lehen
ere esan dut, Hego Bronxen eman nituen. Oso eskualde arriskutsua huraxe.
|
|
|
–Hori
|
lehen
ere esan diguzu, lukainka halakoa! Ez da harritzekoa mundu guztiak zu abandonatu izana eta inortxo ere zurekin ez akordatzea!
|
|
|
Tomas Caballerorenak bai, oso bestelakoa izan zen, baina Ulaiarrenak ez. Zalantzarik gabe esan dezaket ez zitzaidala gustatzen ikusten nuena, baina gure lana pasioz betetzen genuen, eta hilotzak ikustearen poderioz, azkenean anestesiak jota amaitu genuen, hori
|
lehen
ere esan dizut. Ez zegoen gizartearen erreakziorik, hori garbi dago.
|
|
2010
|
|
|
harik eta, Pio Barojaren hainbat testuren irakurketa lagun, errudun ustearen zurezko kontzeptuan buru belarri sartu eta hura ere zuhirindu nuen arte. Nire poza, bizkar gaineko zama hura guztiz arindu zitzaidala egiaztatu nuèn egunean?
|
lehen
ere esan dizut eta beste mila aldiz esango dizut!?, ez Jainkorik baina ezta deabrurik ere, ez zerurik baina ezta infernuko garrik ere!
|
|
|
betiere osagai. Baina
|
lehen
ere esan dizut ez dudala hitz handietan. Aberria, Justizia, Jainkoa, eta Antzekoak?
|
|
|
Baina mundu guztia niri begira. Eta
|
lehen
ere esan dizudan bezala, nik deusen errurik izan gabe.
|
|
|
Zer uste duzu, nahita hil nuela? Nik ere nahiago nuke bizirik balego,
|
lehen
ere esan dizut, baina neure burua defenditu behar nuen, eta horrelaxe gertatu zen. Eta ez zen lehenengo aldia bere indar guztiekin jotzen ninduela.
|
|
|
Artista erromantikoak, izan ere, absolutu baten funtzioan bizi diren heinean, mundu absolutu bat eraikitzen ahalegintzen dira beren artearen bidez; edo hitzezko tenplu bat erakitzen dute, bestela esanda —poeten kasuan dudarik ez—, hitz handiak —tenpluaren habe eta zutabe izateko deituak— betiere osagai. Baina
|
lehen
ere esan dizut ez dudala hitz handietan —Aberria, Justizia, Jainkoa... eta Antzekoak— sobera sinesten: purpurinaz jantziak izan arren, pipiak janda egon ohi direla, alegia, halako moldez, non, tenpluak, hondarrean —habe eta zutabeek zamari ezin eutsita—, goitik behera egiten baitu, arkitektoa azpian harrapatuz maiz.
|
|
2012
|
|
|
Ez al dizuet
|
lehen
ere esan zuek eromentzat hartzen duzuen hori ez dela izaten zentzumenen zorroztasun gehiegia baino. Une hartantxe, izan ere, hots apal, sor, laster bat iritsi zitzaidan belarrietara, erlojuek kotoian bilduta daudenean egiten dutena bezalakoa.
|
|
|
Apetaldia zen hura, egia esateko, eta neure buruari agiraka egin nion ideia tolesgabe hori izateagatik, berehala konturatu bainintzen bazirela zenbait gauza garagardoa egiteko premiazkoak zirenak eta nik lortu ezin nituenak. Hala nola, lehenik eta behin, garagardoa gordetzeko upelak,
|
lehen
ere esan dudan bezala, inoiz egin ezin izan nituenak; ahalegin horretan egunak, asteak, are gehiago, hilabeteak eman nituen arren, ezer ez lortzeko. Bigarren, ez nuen ezker aihenik garagardoa urrineztatzeko, ez legamiarik muztiatzeko, ez tupikirik edo kobrezko ontzirik irakinarazteko.
|
|
2015
|
|
|
Hasierak zailak izaten dira beti, hori
|
lehen
ere esana dago, eta bizitza ere ez da inoiz erraza izan. Beraz, ez nuen etsi; gau eta egun, gaua egunari, oina oinari, ezkien atzean ezkutatuta, bankuetan eserita, zain eta atezuan, zelata ernean pasatu nituen hainbat hilabete, hiru, bederatzi, nik al dakit; eta atzera etorri ziren hirira zapata lotuak, bota korapilatuak, lokarri bezatuak, zoriona eta harmonia, nire izenaren orbangabetasuna.
|
|
|
Aitona Joxemari hil zenean, 1985eko maiatzaren 9an, hogeita bat urte bete berriak nituen,
|
lehen
ere esan dudan moduan. Aitona adin horretantxe irudikatzen saiatzen naiz, eta gero neure buruarekin konparatzen.
|
|
|
Aski denbora izan nuen beraz hura ezagutzeko, bai umetan, bai ondoren. Eta hala ere, ez nuen ia ezagutu; amona Teresa baino are gutxiago, nahiz eta,
|
lehen
ere esan dudan bezala, gure etxetik bostehun metrora egon baserria, aitona amonen bizilekua, eta txikitan sarri askotan ibili han jolasean, koxkortu eta gero gutxiago agertzen banintzen ere.
|
|
|
Askotan irteten ziren laurak elkarrekin zerbait hartzera, eta klasera ere autobus berean, beti batera ezta, lagun lagunak ziren. Ba beno, gauza da maiatz inguru horretan gertatu zela,
|
lehen
ere esan dizut, eta noski, garai horretan azterketak prestatzen hastea komeni da. Hasi ziren guztiak ikasten, bakoitza bere gelan noski, bestela a ze jaleoa apunte desberdinak handik eta hemendik, imajinatu...
|
|
|
Alde egin behar nuen handik berehala. Aski nuen horretarako gezurtxoren bat asmatzea, ospitalean hasi beharra neukala aipatzea, esate baterako, baina
|
lehen
ere esan dut ez dakidala gezurrik esaten. Katramilatu egin nintzen, lotsagarri, beharrik ez zegoen lekuan.
|
|
|
Poesia idaztea erbesteko lana da bai,
|
lehen
ere esan dut.
|
|
|
14 Behin gai hori plazaratuta,
|
lehen
ere esana duguna errepikatzea baino ez zaigu geratzen. Hau da, hedabide elebidun diglosikoen hautuak baduela logikarik; izan ere, haientzat ahalik eta gehien saltzea baita lehen mailako kontua, euskararena bigarren mailako afera dela.
|
|
2016
|
|
|
Irudiak etorriko zaizkio burura, baina ez berak ikusitakoak, ezin?, ez argazkietan jasotakoak, ez amak kontatutakoaren gainean berak asmaturikoak; 1940ko maiatz amaiera hartan eta ekainean Parisen eta Frantzia osoan gertatu zirenak irudikatu nahi dituenean, nahi gabe ere, film bateko irudiak datozkio begira, zeluloide puskek hartzen diote oroitzapenen lekua; zein film ote den jakin nahiko du batek baino gehiagok, eta ez daukagu ezkutatzeko:
|
lehen
ere esana dugu harentzat garrantzizkoa dela eta inor ez da harrituko Casablanca aipatzen badugu, Michael Curtiz en film kasik mitikoa.
|
|
|
Gure emakumeak ere, sartu eskua bere poltsan eta pasaportea atera du bertatik, ez bere amak erabili zuen bezalako igarobidea, Euzko Jaurlaritzak Espainiako Errepublikaren baimenaz kaleraturiko hura, baizik eta Estatu Batuetako zigilua eta balio osoa dituen pasaporte ofiziala. Hegazkineko emakumea deitu diogu berriro, hala deitzen ohituta geundelako, baina
|
lehen
ere esan dugu ez zegoela arrazoirik haren izena denbora gehiagoz ezkutatzeko, eta une hartan bertan agertzen ez bagenuen, pasartearen erdian eta hotz hotzean egiteak sor zezakeen itxura arraroagatik zela. Orain, eten bat eginda eta atal berri bat hasita, une egokia dirudi estalitakoa behingoz agerian erakusteko; Espainiako aduanako funtzionarioaren aurrean agertu behar duen unea balia genezake gainera:
|
|
2017
|
|
|
Kutxan jarri zuen azken egur puska. «Eta orain segi gora Benjygana,
|
lehen
ere esan diat eta», esan zuen. «Eta ez diat beste inor eskaileretatik hoska ikusi nahi nik txilina jo arte.
|
|
|
–Ez dakit aurkeztuko naizen edo ez,
|
lehen
ere esan dut goizegi dela hori erabakitzeko. Oposizioan egiteko lan bat daukat eta hori ahalik eta ondoen egiten ahaleginduko naiz, oraingoz horrekin konforme.
|
|
2018
|
|
|
Duintasuna herrialde honetako gizon emakume guztiek bilatu eta aurkitu dezaketen zerbait da. Barkatuko didazu, jauna, baina,
|
lehen
ere esan dudanez, zeremonia gutxi hemen nork bere iritzia agertzeko orduan. Horratx, beraz, nire iritzia, ezertarako balio badu.
|
|
|
Bai, bai! Hori
|
lehen
ere esan duzu, baina gaua luzea da, tematu zen Alotz?. Ekonomatoaren alternatibak ez du baflearen arriskurik gutxitzen.
|
|
|
Artean drogarena fenomeno berria zen,
|
lehen
ere esan dut. Protokolorik, drogazaleak artatzeko zaintza berezirik eta horrelakorik ez zuen poliziak.
|
|
2019
|
|
|
Ofizioan hainbeste urte, eta hain zorrotz, pasa eta gero, Raimundo Silvak ez du liburu baten azken irakurketa osoa egingo. Oharrez josiriko laurehun eta hogeita hamazazpi orri dira,
|
lehen
ere esan den bezala, dena irakurtzeko gau osoa lorik egin gabe pasatu luke, edo ia, eta ez du martirioa jasan nahi, begitan hartu ditu egilea eta bere obra, bihar irakurle oharkabeek esango dute, eta eskoletako gazteriak errepikatuko euliak lau hanka dituela, Aristotelesek hala esan zuelako, eta mairuei Lisboa kendu zieteneko hurrengo ehungarren urtemugan, bi mila eta berrogeita zazpigarren urtea...
|
|
|
Hurrengo bi egunetan, Raimundo Silvak eta Maria Sarak asko hitz egin zuten telefonoz, zenbaitetan
|
lehen
ere esana zeukaten hainbat gauza errepikatuz, aurkitzen zituzten gauza berriez miretsirik beste zenbaitetan, eta beti gauzak modu diferentean hobekien adierazteko hitz egokienak bilatuz, azken hau balentria ezinezkoa da, ia ia, jakina denez. Bigarren eguneko arratsaldean Maria Sarak iragarri zuen, Bihar lanera joango naiz, handik ordubete lehenago atera eta zure etxetik pasatuko naiz.
|
|
|
Lehen aipatu dugun Fray Rogeirok Osbernori egin zion gutunean kontatzen dizkigun gertaerak ikertutzat eta ontzat ematen baditugu, beharrezkoa izango da Raimundo Silvari adieraztea ez duela bere burua engainatu behar kanpamentua aise, besterik gabe, paratzeari dagokionez, ez aipatu Porta de Ferroren aurrean, ez eta beste ezein ateren aurrean ere, mairuen arraza zital hau ez baita hain herabea, eta ez delako borrokarik gabe iltzez eta giltzez itxiko, galiziarrak beren asmo ilunetatik desbideratuko dituen Alaren mirakulu baten zain. Lisboak,
|
lehen
ere esan dugu, baditu etxeak bere harresietatik kanpo, eta ez gutxi, ezta bakarrik uda pasatzeko edo baratzea edukitzeko ere, alderantziz, esan liteke etxe horiek beste hiria inguratzen duten hiri bat osatzen dutela, eta gauza jakina baldin bada ezen, zenbait egun barru, setioa errealitate geometrikoa izango denean, etxe horietan paratuko dituztela eroso kuartel nagusiak, eta berorietan pertsonal... Honegatik ez dezagun Raimundo Silva, hala ere, zeren, berak behin eta berriz gogorarazi digunez, soldadutzatik libre gelditu zen zuzentzaile xume bat baizik ez baita, arte hauei buruz ezer ez dakiena, nahiz eta bere liburuen artean Clausewitzen obren edizio laburbildua dagoen, urte asko direla bigarren eskuko azokan erosia eta sekula ireki gabea.
|
|
|
Maria Sara doktoreak ere irribarre egin zuen, Ez, ez dago aldaketarik, den dena bere tokian dago, txukun, zehatz. Isildu egin zen une batez, txostenen bilduma gainetik begiratu zuen, zalantza une bat eduki zuen oraindik ere, eta gero, Iritzi hauek bultzatu ninduten, eta,
|
lehen
ere esan dudan bezala, ongi idatzita egoteak, eta erakusteak, behaketa kritikorako gaitasunaz aparte, nola esango nuke, nolabaiteko zeharkako pentsamendua, oso bere gisakoa, Zeharkako pentsamendua, Ezin dizut azaldu, sentitu baino gehiago ikusi egiten dut, honek guztiak bultzatu ninduen, berriz esango dut, egin nahi dizudan proposamena hezurmamitzera, Eta zein da proposamena, Lisboako setioaren h... Raimundo Silva zutitu egin zen, gabardina, artean kendu gabea, lisatu zuen, Nirekin beste gairik mintzatu behar ez baduzu, ni banoa, Eraman ezazu zure liburua, ale bakarra da.
|
|
2020
|
|
|
Komando Autonomoek elkarrizketa luze bat eman zioten ERE aldizkariari, 1979ko azaroaren 8/ 15eko alean argitaratu zena,
|
lehen
ere esan den bezala.
|
|
|
Iruñeko erdi erdian dago,
|
lehen
ere esan den bezala.
|
|
|
Garrantzizkoa da azpimarratzea mugimendu autonomoa esaten dugunean bere osotasunean hartzen dugula aintzat, hau da, ez gara bakarrik mugimendu autonomo armatuari buruz ari, erakunde armaturik inoiz sortu ez zuena ere aintzat hartzen ari gara. Bigarrenik,
|
lehen
ere esan dugun bezala, argi eduki behar da mugimendu autonomo osoa ez datorrela bat auzi honi buruz (badira BVEren egiletzan sinesten dutenak eta badira kritikoak). Izan ere, autonomiaren mugimenduaren barruan beti izan da joera edo ildo bat baino gehiago, zer esanik ez komandoetan, eta ildoen arteko harremanak ez dira beti idealak izan.
|
|
2021
|
|
|
Disekzio edo inpresio horietan,
|
lehen
ere esan dut, iritziak oso inportanteak izan ohi dira. Gure kulturaren ezaugarrietako bat ere hori baita.
|
|
|
Mendebaldeko kulturan sortu delako eta,
|
lehen
ere esan dugun moduan, Mendebaldeko kulturaren hierarkiak ontzat eman dituelako. Hierarkia horietan, esan dugu, emozioa jakintza primitiboa da eta buruarena zibilizatua.
|