|
2021
|
|
|
Bertsolariaren kasuan ere badu garrantzia osagai errebelde honek, izen abizenekin ezagutzen den
|
lehen
bertsolariaren, Fernando Amezketarraren, mitoak, eta gerora etorriko den bertsolariaren irudikapen klasikoak herritar xehearen autoritatearekiko jarrera bihurria gorpuztuko baitute. Eta historikoki euskal kultur eragileak ere gertuago leudeke Gramsciren intelektual organikoetatik edota Smithen intelligentsia baztertutik posizio hegemonikoetatik baino.
|
|
|
3.4.4 Iparragirre,
|
lehen
bertsolari mediatikoa()
|
|
|
Aipatu den gisan, Pierre Topet" Etxahun" da prentsan izen abizenekin ageri den
|
lehen
bertsolaria. Bere epaiketen inguruko testuez eta Jean Baptiste Xahok eskaintzen dion artikuluaren ondotik desagertu egingo da, ordea, prentsarentzat, 1920ko hamarraldian Pierre Lhandek berreskuratu eta figura mediatiko bihurtu arte83 Iparragirre da, bada, benetako pisu mediatikoa duen lehen bertsolaria.
|
|
|
Aipatu den gisan, Pierre Topet" Etxahun" da prentsan izen abizenekin ageri den lehen bertsolaria. Bere epaiketen inguruko testuez eta Jean Baptiste Xahok eskaintzen dion artikuluaren ondotik desagertu egingo da, ordea, prentsarentzat, 1920ko hamarraldian Pierre Lhandek berreskuratu eta figura mediatiko bihurtu arte83 Iparragirre da, bada, benetako pisu mediatikoa duen
|
lehen
bertsolaria.
|
|
|
Marie Abbadiek Parisko La Femme aldizkarian 1896ko urtarrilaren 15ean argitaratutako" La femme dans le Pays Basque" da aipatutako testua, eta Lekorneko Aña Etxegarai() da ahotsa ematen zaion
|
lehen
bertsolari hori. Askoz ere zabalagoa den testu batean txertatutako kronika luzea janzteko erabilitako baliabide bat baino ez da, ordea, eskaintzen den elkarrizketa laburra.
|
|
|
Deigarria suertatzen da oso prentsan izen abizenekin topatu daitekeen
|
lehen
bertsolaria, Pierre Topet Etxahun, epaiketa kronika batean topatu izana, eta zikloaren amaieran topa daitekeen testu luze bakanetako bat berriro ere bertsolari baten epaiketaren kronika izatea. Kasu horretan, gainera, bertsogintzari berari egozten zaio delitua (kalumnia eta irainak eskatzen zituen akusazioak, irainak ebatzi zituen epaiak).
|
|
|
Horrela, bertsopaperetatik pasa gabe zuzenean prentsan argitaratzeari ekingo dion
|
lehen
bertsolaria izango da Otaño:
|
|
|
Gerora hainbat bertsolari belaunaldi eman dituen klan garrantzitsuaren lehen katebegia da Kepa Enbeita() muxikarra. Abertzaletasun jeltzalean militatu zuen
|
lehen
bertsolari ezaguna izan zen, eta lotura horrek erabat markatu zuen beraren bertso ibilbidea197 Mitinetako saioetan espezializatu, eta bestelako saioak alde batera utzi zituen eta 1935eko nahiz 1936ko Bertsolari Guduetan ez zen parte hartzera iritsi. 1935eko finalaren egun berean, ordea, berriro ere eredu gisa aldarrikatu zuen Lauaxetak:
|
|
|
776), ibili zuen bide osoa berregin daiteke. Honela, Principe de Vianaren 1975eko urtarrileko zenbakian kontatzen duenez, Mattin izan zen bere peskizei esker topatu ahal izan zuen
|
lehen
bertsolaria:
|
|
|
Omenaldi kopuruari dagokionez, Uztapide ez zitzaion atzean gelditu. 1956an Donostian; 1963an, lehen Txapelketa Nagusia irabazi ostean, Mitxelenarekin batera Oiartzunen; 1965ean, bigarren txapelarekin, Endoian; eta 1968an, hirugarren txapelarekin
|
lehen
Bertsolari Egunean, Donostian. 1972an 410 ondoezak emanda erretiratu behar izan zuen, eta horrek beste omenaldi olatu bat ekarri zuen:
|
|
|
Hamazazpi urteko geldialdiaren ondoren Euskaltzaindiak antolatutako Euskal Herriko
|
lehen
bertsolari txapelketak zaletu asko ustekabean harrapatu zuen txapelduna izan zuen. Bigarrena ere, bertsolari berak irabaziko zuen, ordea:
|
|
|
Gerora ere askotan egingo da azpimarra bertsolari analfabetoaren irudian, XIX. mende hartako funtsezko hainbat bertsolari —Iparragirre, Bilintx eta Otaño, esaterako— alfabetatuak izan arren. Eta ezagutzen diren
|
lehen
bertsolari handien artean baserrikoak ez ziren ofizioetan aritutakoak gehiengoa izan arren —aipaturikoez gain, Etxahun, Xenpelar eta Txirrita, esaterako—, baserriarekin lotuko da behin eta berriro bertsolaria.
|
|
|
301 Euskara fedea baserria hirukoak XX. mende amaieran oraindik ere indarra zuela ilustratzeko abertzaletasun horren eroale gisa gehien nabarmendu zen bertsolariak, Basarrik, 1989an emandako elkarrizketa bat darabil Díaz Nocik: " Gaur egun ere, askorentzat
|
lehen
bertsolari modernua izan denak zera dio: ‘Hemen hiru giro izan dira bereziak, eta horrexek salbatu du euskera.
|
|
|
Bestalde,
|
lehen
bertsolari zutabegilea kontsolidatuko da ziklo honen oinarrian, Basarri hain zuzen ere, eta pixkanaka gehiagok ekingo diote bertsoak jartzeaz haratago kazetaritza testuak sinatzeari: Xabier Amuriza, Abel Enbeita, Deunoro Sardui, Txomin Garmendia...
|
|
|
3.4.4 Iparragirre,
|
lehen
bertsolari mediatikoa() 116
|
|
|
Sektore horretatik eskola zaharreko bertsolarien bertsokera aldarrikatu izan da, aipatuz garai batekoa freskoagoa zela, txispa gehiago zuela, xumeagoa zela, alferrikako artifiziorik gabea eta abar. Bertsolari jantziagoaren aurrean sagardotegikoa hobestearen kontua zaharra da oso,
|
lehen
bertsolari jantzia, Basarri, agertu zenetik ziklikoki planteatu izan dena, eta nostalgia puntu batek gaurdaino eusten dio: zaleen artean% 40,4 aurka edo oso aurka ageri da" Lehengo bertsolariek grazia gehiago zeukaten" baieztapenaren aurrean, baina% 25,9k zalantzak dauzka, eta% 29 konforme edo oso konforme ageri da; eremu zabalagoan, euskal hiztunen artean,% 22,2 aurka edo oso aurka ageri dira,% 27 zalantzan eta% 40 alde edo oso alde (Aierdi, Aldaz et al., 2007a:
|
|
|
Izen abizenekin prentsan agertzen den
|
lehen
bertsolaria Pierre Topet Etxahun da. 1828koa da testua, eta deigarria, epaiketa baten kronikan auzipetu gisa gertatu zen bertsolari baten lehen agerpen hori.
|