|
2000
|
|
|
eguneroko albisteak idatziz zerbitzen dituen medio berri bat (EITB ere albisteak egunero idatziz ematen hasi da bere webgunean, bide batez). Informazio kanal hori herri edizioekin (Hernani da
|
lehen
adibidea) eta kanal tematikoekin osatu nahi dute. Katalunian Vilaweb eta Galizian Vieiros zerbitzuen parekidea da Sareko Argia.
|
|
2004
|
|
|
Guztira, koadro lokalizatuak 50 irudi inguru izan ditzake, zentimetro batzuetako luzerakoak, zeinuak, trazuak eta gainerako ikurrak, historiaurreko artearen tonu gorrixketan. Aurkitutako pinturak, batzuk antropomorfikoak, historiaurreko artearen
|
lehen
adibidea dira, Lojan dokumentatua, eta Espainiako Ondare Historikoaren 1985eko Legeak interes kulturaleko ondasuntzat jotzen ditu. Arte mota horren beste adibide dokumentatu bat Moclin mendilerroko barrunbeetan dauden labar pinturak dira.
|
|
2005
|
|
|
Batek gurinarekin txigortu bat irensten badu, aditu horrek azaldu duenez, ordubeteren buruan gurinetik datozen lipidoen konposizioa duten kilomikroiak izango ditu; txigortu bat oliba olioarekin hartzen badu, oliba olioaren lipidoekin kilomikroiak izango ditu. Ikertzaileek uste dute
|
lehen
adibidean, gurinaren adibidean, gantz asez osatua, kilomikroien kontzentrazio handia egongo dela arterietan, eta oliba olioaren lipidoek baino eragin negatiboagoa izango dutela, odola baino askoz lehenago desagertu egingo baitira. Horixe ari da ikertzen Gantzaren Institutuko taldea, kilomikroien konposizioaren eragina argitzen saiatzen ari diren bakarretakoa.
|
|
2006
|
|
|
Behin gora helduta, XIX. mendeko hilerri zaharraren atea ikus daiteke, eta bertatik bertara, Etxebarria parkea, orain dela mende laurden altzairu galdategia zegoen lekuan. Bera da, beraz, industriatik aisialdirantz Bilbok egindako urratsen
|
lehen
adibideetakoa. Omenaldi moduan geratu da, hala ere, galdategiko tximinia bat.
|
|
2007
|
|
|
propioa menpegabeki baiesteko, aurrena erlijioan eta politikan, gero literaturan eta artean ere. Katolizismoari Hobbes ek, esaterako (Europako historiarik izpiritualena ere ez dabil Volksgeistik gabe), erromatar jentil hutsa dela leporatzen dio, kultu erromatar zaharrei izen berriak ematea besterik gabe,, eta
|
lehen
adibidez Venus edo Cupidoren imajina izana Ama Birjinaren edo haren Seme gure Salbatzailearen imajina bihurtzea, edo Jupiter bat Bernabe, edo Merkurio bat San Paulo, e.a.(?). Santuen kanonizazioa da jentilismoaren beste geldikin bat. Ez dago Idazteunaren interpretazio okerrean oinarriturik, eta ez da Erromako Elizaren asmakizun berri bat ere, erromatar Estatua bera bezain zaharra den ohitura bat baizik.
|
|
|
...eskulturan ia leitmotiv bakarra izan zen giza gorputza; giza gorputzaren ulerkuntza eta adierazpen doiago bat lortu nahi ziren220 Eredu zorrotzarekin —480 urteetakoa— jadanik eskultura guztiz helendarra sortzen da, hain zuzen kultura hark bere berea zuen gaiaren —giza aberearen— irudia hartzen denean interesgunetzat221 Kritiosen Efeboa da gizon helendar berri hura agertu zeneko
|
lehen
adibidea: contrapostoaren bidez, mugikortasuna eta gorputzaren gaitasun funtzionalak erakusten dira222.
|
|
2008
|
|
|
da OEHn, itxuraz, horrelako
|
lehen
adibidea (OEH, VI: 812).
|
|
|
Urte horretakoak dira Figura para regreso de la muerte, Coreano eta Unidad triple y liviana. Hiru eskultura horiek Oteizaren hizkuntza plastiko pertsonalaren
|
lehen
adibideak dira, eta horregatik esan daiteke 1950 urtea izan zela bere ibilbideko urterik garrantzitsuena. Lehen aldiz, gainerako artistekin zituen zorrak alde batera uzten ditu eta bere ibilbidea garbi definitzen hasten da.
|
|
2009
|
|
|
Hainbat kasutan almanakak egutegi soilak izan baziren ere, haien helburu nagusia informazioa helaraztea zen. Kontuak kontu, euskarazko almanaken
|
lehen
adibideak ez ziren egutegi hutsak baino askoz gehiago. Joanes Leizarragarena zen Kalendrera, euskaraz idatzi eta 1571n argitaraturiko lehen almanaka.
|
|
|
KaixoMundua programa berezia da, programatzaile ororen bataio informatikoa. Ez beraz utzi
|
lehen
adibide hau egin gabe!
|
|
2011
|
|
|
Esan daiteke bere izaeran ere eraldaketa eman dela (burdina ontzioletatik titanio high pintxoetara), eraldatze eta nazioartekotze prozesu honetan Guggenheimek totem edo katarsi funtzioa bete duelarik. Sinbolo berria du hiriak eta hiri ilun eta usain txarrekoen arteko zerrendetan
|
lehen
adibideetakoa izatetik1 Nobel sariak jasotzera pasa da2.
|
|
2012
|
|
|
Klf15 ez zuten saguei eta ohiz kanpoko Klf15 baino gehiago izatera eraman zituen aldaketa genetikoko saguei buruzko ikerketek frogatu zuten arritmia hilgarriak izateko arriskua handitu egin zela. “Mekanismo molekular baten
|
lehen
adibidea da hori, bihotz arritmien suszeptibilitateari dagokionez aldaketa zirkadianorako. Txikia edo Klf15 handiegia izanik, arratoiak arriskutsuak ziren arritmiak garatzeko”, azaldu zuen Wehrensek.
|
|
2013
|
|
|
e) Askotan hitz baten edo besteren interes handiko lekukotasunak aurkitu dira, bai zahartasunaren aldetik, bai euskalkiaren aldetik, e.a. Hau da, adibidez, jakintza hitzaren kasua. Aurreko argitaraldietan Haranederrena zen ematen zen
|
lehen
adibidea (XVIII. mendearen erdialdekoa); oraingoan Silvain Pouvreauren lekukotasuna agertzen da, ehun urtez lehenagokoa. Nagitasun sarreran, XX mendeko ipar euskalkietako agerpenik ez dagoela adierazten zen.
|
|
2015
|
|
|
Lekukoekin lan egiteak erakusten du ahoskeran franko eratako bihurrikeriak gerta daitezkeela; esate batera, Zuberoa Amikuzeetan nagusi den hogeialdaera zaharragoaren ondoan (cf. ...rdi gehienean legez, baina Amikuze eta Arberoako mugari hurbil den Ostankoa herrian, halako batean, hiztunak o hogeiahoskatu zuena hogoiidentifikatzen nuen nik grabazioa entzutean, baina ez nengoen ziur; grabazio bereko beste adibide batean hiztunak hogeieman zuen garbi eta jabetu ahal izan nintzen Amikuzeko gainerateko herrietan bezala, Ostankoan ere hogeialdaera gordetzailea ibiltzen dela, baina
|
lehen
adibidean ez nuen batere garden entzuten eta hogoiizan zitekeela iruditzen zitzaidan, hori entzun uste zuen ene belarriak. Amikuzeko mugako herria da Ostankoa, Landibarreri begira bizi dena, nahiz badakigun Landibarren hogeiematen dutela, baina, esate batera, Irisarrin eta Armendaritzen (h) ogoi?.
|
|
2016
|
|
|
1948ko urtarrilean esaterako, kokaleku baten aurkako erasoagatik, sionistek palestinarren herrixka bat suntsitu zuten. Gertakari hori, martxotik aurrera abiatuko zen palestinarren aurkako garbiketa etnikoaren
|
lehen
adibidea bihurtu zen. Bitartean bi aldeak gerrarako prestatzen hasi ziren.
|
|
|
16 Benzion Netanyahu() historialariaren ustetan, Inkisizioak marranoen aurka abiatzen zituen, odol garbitasuneko? prozesuak,
|
lehen
adibidea izan ziren antijudaismotik antisemitismora pasatu zena. Netanyahuren aburuz, judu konbertsoek kristau izan nahi zuten, eta beraz, arraza?
|
|
|
Bigarren alorrean aurki genitzakeen adibideak askoz ugariagoak dira; izan ere, azken urteetako mass customization4 joeraren eztandak arkitektura ere ukitu izan du. Hala ere, mahai gainera ekarriko dugun
|
lehen
adibidea Sato PlusHome esperientzia paradigmatiko zein aitzindaria izango da. Proiektu hori Helsinkiko Arabiaranta auzoan eraiki ziren promozio publikoko bi etxebizitza kolektibo blokez dago osatua.
|
|
2017
|
|
|
nazio katolikoek eta protestanteek, beste edozein arlotan elkarren artean gerran ibili arren, bat egin zuten, eta sorginei jazartzeko argumentuak partekatu zituzten. Hortaz, ez zait gehiegizkoa iruditzen esatea sorgin ehiza izan zela Europako nazio estatuen politiken lehen batasun eremua; Erreformak ekarritako zismaren ostean, Europa batuaren
|
lehen
adibidea. Muga guztiak gurutzatuz, Frantzia eta Italiatik Alemaniara, Suitzara, Ingalaterrara, Eskoziara eta Suediara zabaldu zen sorgin ehiza.
|
|
|
Lehen zutabean dagoen poema osorik irakurrita, erritmo gorabeheratsu (TA TAN TA TAN) konstantebat hauteman daiteke. Bigarren zutabeko
|
lehen
adibidea ahoz irakurriko bagenu, TA RA TAN modukosoinu bat hautemango genuke (Butler, 1989). Bigarren adibidea, aldiz, gaztelerazko hendekasilabo batda, beraz, hamaika soinu unitateko lerroa dugu hura, azken aurreko silaba azentudunarekin.
|
|
2018
|
|
|
Eta Hiru Tenpluen Ibilbidea eskualde ezberdinen artean sortutako proiektuen
|
lehen
adibideetako bat da. Duela hogei urte jarri zuten abian eskualdeetako garapen agentziek, Gipuzkoako zentro erlijioso eta kultural garrantzitsuenak ezagutarazteko asmoz:
|
|
|
Apartheid aren inguruko Hegoafrikako literatura, hain zuzen, erregimenaren nondik norakoak eta legatua ulertzeko ezinbestekoa da. Haren
|
lehen
adibideetako bat da Alan Patonen Cry, the Beloved Country (1948, Negar egin, aberri maitea). Erru kolektiboa eta aurreiritzi arrazistak gainditzen lagun dezakeen adiskidetzea ditu hizpide Mendebaldeko eskoletan apartheid a irakasteko gehien erabiltzen den nobelak.
|
|
|
Huang Yong Pingek sortua, kaiola formako instalazio bat da, barruan hainbat intsektu eta narrasti dituena. Erakusketako hainbat lanetan izaten den Mendebaldearen eta Ekialdearen arteko jokoaren
|
lehen
adibidea agertzen da bertan, Yong Pingek kosmologia txinatarra eta Ilustrazio garaiko mendebaldeko ideiak nahasten baititu (Foucaulten kontrol egituren bidezko modernitatearen kritika). Polemika iturri izan den lehen artelan hori abiapuntu harturik, Alexandra Munroe komisarioak. Philip Tanari eta Hou Hanru komisario gonbidatuen laguntzaz?, 60 bat artista eta talde artistikoren lanak bildu ditu, kronologikoki antolatutako sei ataletan banatuak:
|
|
|
Hegoalde Zaharreko esklabo gizartea, ordea, urrun dago esklabotzan oinarritutako produkzio ekonomikoa duten eta zuten beste gizarte batzuetatik (esklaboak, jakina, orobat existitu dira bestelako lan molde batzuetan oinarritutako ekoizpen ekonomikoa izan duten gizarte askotan, Britainia Handia barne; hain justu, 5 atalean emango ditut zenbait azalpen Britainia Handiari buruz). Esklabo gizartea, Ipar Amerikan, bere burua zibiltzat zeukan ordena sozial zabalago baten parte zen, eta ordena hura gizarte zibil baten
|
lehen
adibidea izan zen beharbada, kontratuan oinarritutako gizarte bat. 1856tik 1860ra bitarte, Hegoalde Zaharreko sei estatuk zenbait lege onartu zituzten beltzei modua eman zietenak beren borondatez esklabo bihurtzeko.
|
|
|
Eta Hiru Tenpluen Ibilbidea eskualde ezberdinen artean sortutako proiektuen
|
lehen
adibideetako bat da. Duela hogei urte jarri zuten abian eskualdeetako garapen agentziek, Gipuzkoako zentro erlijioso eta kultural garrantzitsuenak ezagutarazteko asmoz:
|
|
2019
|
|
|
Izan ere, hiriak euskal eleberrigintzarekin izan duen harremanaaztertu nahi bada, Saizarbitoriaren obra abiapuntutzat har daiteke, baina ezinbestekoa daordundik hiriak euskal nobeletan hartu duen presentzia esponentziala eta molde askotarikoaaintzat hartzea. Hori dela eta, lan honen helburua izanen da, xumeki, XX. mendeko 60kohamarkadararteko harremanen errepaso historiko bat egitea, zenbait zimendu teoriko ipinieta euskal literaturaren testuingurura egokitzea eta Saizarbitoriaren obra
|
lehen
adibide gisaaztertzea, gerora sakondu beharreko ikerketak oinarri bat izan dezan.
|
|
2020
|
|
|
41" Sandwitxeak"," french bobi"," valse a"," txa txa txa" edota" bougy" hitzen artean irizpide ortografikoen batasunik eza agertzen da. Erdarazko" ch" ren partez" tx" lehenesten da
|
lehen
adibidean eta hala hala bigarrenean" french" idatziz, huts egiten da. Bestetan, erdararen –frantsesaren –eta euskararen sistema fonologikoak gurutzatzen dira hitz beraren idazkeran:
|
|
|
Beethoven artista pentsalariaren
|
lehen
adibideetako bat da eta agian ospetsuena. Beethovenen bidez, artea ekintza indar gisa ulertzeko modu bat zabaldu zen Europan.
|
|
|
Orain, ikuspegi barneratzailean sakontzeko asmoz, atala ezkutuan dauden beste batzuei ere zabaltzea erabaki du aldizkariak. Oier Lakuntza Irigoien da
|
lehen
adibidea.
|
|
|
bikoitza da, bi aldetara hedatzen da bere esanahia. Alde batetik, gerra egiteko modu naziaren sinboloa da, hain zuzen ere modu horren
|
lehen
adibidea izan zelako. George Steer kazetari hegoafrikarrak eman zuen haren deskribapena, 1937ko apirilaren 28an bertan The Times en eta The New York Times en argitaratu zen kronikan:
|
|
|
Elkarrekin Zein da bururatzen zaizun artezko
|
lehen
adibidea?
|
|
2021
|
|
|
Zerua goibel zegoen, zeren ekia lainoek ardura kukutzen baitzuten (M. Elizanburu); Handik gero[...] Frantzia barneko hiri baterat ekarri zuten, zeren hiri hartan eginak baitzituen lehenago bere balentriarik handienak (Hiriart Urruti); Baina gehiago gostako da, zeren irakinaldi bakoitzean ur garbia behar baitu (Duvoisin). Ulertu, zerua goibel zegoela lainoek ekia ‘kukutzen zutelako’ nahiz ‘kukutzen zuten eta’ uler daiteke, beharbada,
|
lehen
adibidean; hirira ekarri zutela balentriak ‘han eginak zituelako’ nahiz ‘han eginak zituen eta’, bigarrenean; eta gehiago kostatuko dela ur garbia ‘behar duelako’ nahiz ‘behar du eta’, hirugarrenean. Arrazoi bera modu bitan azaltzea izango litzateke hau ere, besteetan bezala.
|
|
|
Gaixorik nengoela (‘esan’) eta, oheratzeko agindu zidan medikuak; Juanak bere ama ikusi behar zuela (‘esan/ pentsatu’) eta, Basaburuko bidea hartu zuen. Ez ageriko aditzaren subjektuari egozten zaio maiz mendeko perpausak eskaintzen duen azalpena (medikuak ‘esan’ du gaixorik nagoela,
|
lehen
adibidean, oheratzeko aginduaren azalpen gisa; eta Juanak ‘esan/ pentsatu’ du ama ikusi behar zuela, Basaburuko bidea hartzeko erabakiaren azalpen moduan; uste edo aitzakia horietan oinarrituta egin dute egin dutena, alegia). Beste bat ere izan daiteke, ordea, ‘esatearen’ subjektua:
|
|
|
ordea, zeren den naturala, hargatik da ezagutzeko gaitzagoa (Haraneder). Mintzaira ‘berea’ izatea ez da,
|
lehen
adibidean, hura ederki erabiltzera bultzatzen duen motibo subjektiboa, hala erabil ahal izatea bideratzen duen arrazoi objektiboa edo, gutxienez, oinarri logikoa duena baizik; bizioa ‘naturala’ izatea ere ez da, bigarrenean, hura ez ezagutzeko motibo subjektiboa.
|
|
|
12 Hurrenez hurren esapidearen
|
lehen
adibideak ‘bata bestearen ondotik’ (gazt. " sucesivamente") adierari dagozkio soilik.
|
|
|
Ala egokiago da Frantziako mugaren inguruan tabako denda asko dago? Gaurko hedabideetan badira
|
lehen
adibidearen egiturakoak: Palestinarrek Egiptoko muga ondoan Israelgo Armadak duen behaketa dorre bati tiro egin zioten (Berria); Mexiko eta Tucsonen (Arizona) arteko muga inguruan (Berria).
|
|
|
Parentetiko gisa ere erabil daiteke, baina erabilera nahiko berria da,
|
lehen
adibideak XIX. mendekoak baitira (erdialdekoetan ez dago adibiderik, ez bada erregistro ikasietan): Erdi Aroan, omen, Nafarroa osoa etortzen zen debozioz (Aintziart); Ni naiz Donapaulekoa, omen, eta aski dut ez joatea ez badut nahi (Luku).
|
|
|
Egitura hau emendiozko juntadura adierazteko erabiltzen da inoiz, bide batez aipatzen diren adjektibo edo adberbioen mailaren handia iradokitzen delarik: Horra iparraldeko abere eta gizonen bizimodua zehatz bezain ederki emana (Ibinagabeitia); Ugari bezain zorrotz zen hizketan, aberats bezain zehatz eta doi (Mitxelena); abere eta gizonen bizimodua ‘oso aberats eta zehatz’ emana dela esaten da
|
lehen
adibidean, eta norbait ‘hizketan oso aberatsa eta zehatza dela’ bigarrenean (§ 32.4.3a, § 32.6.4, 9d).
|
|
|
P. Iturriaga). Konparaziozko egitura izanik pentsa daiteke horrelako esaldien azpian ere perpaus bi direla; [Hura X handia zen] eta [hura X handia zen], esate baterako,
|
lehen
adibideko esaldiaren azpian, non mendekoan isilik den X handia sintagma. Dena dela, ez dirudi hor zinez alderaketa denik, enfasia adierazteko modu bat baizik (zen bezain handia={ oso handia ∼ hain handia} izanik).
|
|
|
Peru Miren bezain berandu iritsi da; Frantsesa bezain laster ikasiko du ingelesa. ‘Berandutasun maila’ konparatzen da
|
lehen
adibidean, eta ‘lastertasun maila’, bigarrenean. Gertakari bat denboran kokatzeko ere erabil daiteke, ordea, egitura hori, gertakari horren noizkoa beste baten noizkoaren parean ezarriz:
|
|
|
Ikusi zaitudan bezain laster ezagutu zaitut; Partida hasi bezain laster sartu dute gola. Gertakarien aldiberekotasun estua adierazten da perpauson bidez; noiz ikusi, orduan ezagutu, alegia,
|
lehen
adibidean, eta partida noiz hasi, gola orduan sartu, bigarrenean. Formaz konparaziozkoak izan arren, gertakaria denboran kokatzea dute zeregin perpaus hauek.
|
|
|
Konparazioaren ardatza lehen terminoa bera denean, ordea, ezaugarri biren zenbatekoak erkatzen dira: Gogo adina kemen izan balu (Agirre); Pertsona bezainbat apeta daude (Berria); [haren gogoaren zenbatekoa> haren kemenaren zenbatekoa] da
|
lehen
adibideko konparazioaren egitura (§ 32.1.2c, § 32.1.3c, § 32.2.1d).
|
|
|
Hala, bezainbat morfema inoiz: Behin bazen apaiz bat ona bezainbat bitxia (Barbier); Logikazale bezainbat musikazalea baitzen (Mirande); ‘ona bezain bitxia’ ulertzen da
|
lehen
adibideko sintagma. Berdin adina:
|
|
|
Inori ez esateko agindu zion. Baina hark debekatzenago, eta haiek zabaltzenago zuten berri hori (Iraizoz) — ago morfema adizki nagusiari atxikia— Esamolde eliptikoak dira horiek, azpian [zenbat eta... hainbat eta] forma dutenak; zenbat zaharrago, hainbat zoroago da
|
lehen
adibidean ulertzen dena.
|
|
|
Gogogabe bezala zatoz (Zaitegi); Hantxe geratu zen gogortuta lez (Erkiaga). Predikatuak dioenaren ‘antzeko zerbait’ adierazi nahi dela seinalatzen dute horrelako perpausek, ez hura zehatz mehatz; ‘gogogabe’ zehazki ez, alegia,
|
lehen
adibidean, horren antzeko egoeran baizik, hau da, ‘horrela balitz bezala’ Neurria edo zenbatekoa adierazten duten sintagmekin doazenean izaten dute maiz hurbiltze balioa forma hauek; neurria gutxi gorabehera emana dela adierazten dute, inguru edo gutxi gorabehera esapideek bezala: Haren alde atera dira laurehun gizon bezala (Duvoisin); Oren baten buruan bezala, etsitu zuen Joanesek (Barbier); Zenbat urte bezala?
|
|
|
(Orixe); Urtarrilean, zenbat lez ikasle geratu ginela uste duzue? (Kirikiño); ‘laurehun gizon{ inguru ∼ gutxi gorabehera} ’, alegia,
|
lehen
adibidean.
|
|
|
Multzoko beste elementu guztiekin konparatuta eratzen da, bada, superlatiboa. ‘Hiru Erregeen Mahaia Euskal Herriko beste mendi guztiak baino altuagoa da’, horra zer dioen
|
lehen
adibideko esaldiak; eta ‘beste futbolari guztiek baino gol gehiago sartu ditu Messik’, bigarrenekoak.
|
|
|
Lagunak autoa saldu du etxebizitza erosteko; Mailegua eman diote lagunari etxebizitza eros dezan. ‘Etxebizitza erostea’ da,
|
lehen
adibidean, autoa saltzean lagunak izan duen helburua, eta hori bera, bigarrenean, mailegua eman diotenen xedea.
|
|
|
Hiri batzuetan beste inon baino mirari gehiago egin izan zituen Jesusek (Iraizoz); Sekulan baino kemen gehiago aurkitzen dugu geurongan (Orixe); Inoiz baino gehiagoren eske (Mitxelena). ‘Beste hiri guztietan baino mirari gehiago’ esan nahi du
|
lehen
adibideko esaldiak.
|
|
|
Superlatibo absolutua adierazteko modu bat da hori: ‘oso txiroak’ zirela esan nahi du
|
lehen
adibideko esaldiak, eta ‘oso amorratuak’ azken adibidekoak. Konparazioa denez, adjektibo edo adberbio konparatiboa behar dute esaldi hauek:
|
|
|
Parafrasi horien bidez izenordaina daukaten perpaus erlatibo jokatugabeak nola interpretatzen ditugun irudika dezakegu. Har dezagun
|
lehen
adibidea (ez daukagu non lo egin); hor ez da eduki aditzak eskatzen duen izen sintagma objekturik, agerian bederen. Hain zuzen, non lo egin perpausak betetzen du leku hori.
|
|
|
Eta, orobat, desberdintasuna adierazten duten perpausetan ez da berez elementu bien arteko aldea zenbatekoa den esaten. Goiko
|
lehen
adibidean, esate baterako, ez da esaten zenbatez handiago den Pekin Paris baino. Alde horren berri diferentzia adierazleen bidez erants daiteke:
|
|
|
Altuna); Lapurren artean inon baino agintaribehar gehiago izaten da (Kirikiño); Sekula baino ere zoroago zebilkion bihotza (Barrensoro). ‘Beste denak baino ederrago’ esan nahi da
|
lehen
adibidean, ‘beste denbora guztian baino zoroago’, azkenekoan.
|
|
|
Pritchard andreak hogeita hamar milia ere egin zitzakeen, inoren hilotza ikusteko amoreagatik (Otegi); Ez lokartzeko amoreagatik, saiatuak ginen isiltasunari tarterik ez uztera (Epaltza). Egitura horretan amore izenak gobernaturiko izenlaguna dagoela esan daiteke, ‘ikusteko amore’, alegia,
|
lehen
adibidean, ‘ikusteko gogo’, ‘ikusteko nahi’ eta horrelakoen pare; areago pentsa daiteke, ordea, amoreagatik hori genitiboa eskatzen duen postposizio bilakatu dela (zure amoreagatik, irabazteko amoreagatik), subjuntiboa ere goberna dezakeena. Iparraldean amoreagatik (eta) aurretik dela erabiltzen da forma hau:
|
|
|
Ez dute esan Mikel etortzekoa denik; Ez dute esan Mikel etortzekoa dela. Mikel etortzekoa da proposizioa ezetzaren esparruan dago
|
lehen
adibidean eta hartatik kanpo, ostera, bigarrenean. Bigarren perpausean ezetza esan predikatuari baizik ez dagokio.
|
|
|
Ni apaiza naizenez gero, aholkularitzat hartu nau (Garate); Gerezi sasoian gaudenez gero, ona litzateke gereziren bat ikustea (Atxaga). Aholkulari hartu izanaren zergatikoa azaltzen du mendekoak
|
lehen
adibidean, eta gereziren bat ikustea ona izatearena bigarrenean. Baina esatearen beraren azalpena ere eman dezake aditzera:
|
|
|
Eta alokutiboarekin lotura duten guztietan bezala, elkarrizketetan erabiltzen dira gehiena horrelakoak, eta ‘subjektua’ ezin da 3 pertsonakoa izan. Balioari dagokionez,
|
lehen
adibidean identifikazioa bideratzen da [herri hori – Hondarribia], egitura ekuatiboa sortuz; bigarrenean [Aitor – legazpiarra] eta hirugarrenean [liburu hori – nik idatzia] ezaugarriak ematen dira aditzera, interpretazio predikatiboarekin.
|
|
|
Bigarren adibidean, ordea, interpretaziorik ohikoenean ez da ulertzen ‘gelditu nintzenean nekatuta nengoen’; nekatu predikatu nagusia da hemen, eta gelditu aditzak ez du adierazten ‘higitzeari edo jarduteari utzi’, baizik eta bereziki aspektua adierazten duen aditz arina da, ‘egoera batean gertatu edo suertatu’ edo antzeko zerbait adieraziko lukeena. Nekatuta bigarren mailako predikatua da
|
lehen
adibidean, eta predikatu nagusia bigarren adibidean.
|
|
|
Urte erdia joana dugu; Berri hori nik asmatua duzu; Oheak eginda/ eginak dauzkagu; Asperturik dauzkazu lagunak; Emaztea triste dut/ daukat; Lan handiak dituzu horiek. Formaz badirudi bigarren mailako predikazioa dagoela esaldi horietan, hau da, objektuari begirako osagarri predikatiboak direla azpimarratutako sintagmak —guk subjektua,
|
lehen
adibidean, urte erdia objektua, eta joana azken honi begirako osagarri predikatiboa—, baina, funtsean, horietako aditz nagusiek ere eduki semantiko jakin bat adierazi baino areago subjektu predikatuen arteko lotura bideratzea dute helburu; hots, balio kopulatiboa dute. Lehenbizikoa, esate baterako, Urte erdia joana da esaldiaren parekoa da; eta Oheak eginda/ eginak daude esan nahi du hirugarren adibideko esaldiak.
|
|
|
Etxea salduko zuela esan zidan; Etxea salduko duela esan zidan. Bitara uler daiteke
|
lehen
adibidea: etxea saltzea hiztunarentzat iragana den kontu gisa (dagoeneko etxea saldu du), edo etorkizuneko kontu gisa (salduko zuela esan zuen eta horrela egingo du).
|
|
|
Bietan utzi dugu elementuren bat ezkutuan: ni
|
lehen
adibidean, eta zerbait, hartuko dudan ‘hori’, bigarrenean. Biak dira mintzagai, oinez eta nik baitira, hurrenez hurren, galdegaiak; baina ez ditugu nahitaez adierazi behar, aditzean jasoak daudelako.
|
|
|
Besteak beste, irizpidetzat hartzen da ezkerrean ageri den osagaia ondoren datorren perpausean izenordain baten bidez errepikatzen den ala ez (her parents, I don’t like them at all/ her parents I don’t like_ at all). Left dislocation (‘ezkerreko dislokazioa’) esaten zaio
|
lehen
adibideko prozedurari; osagaia aurreratzea, bigarrenari. Erlatibozko egituren bidez oinarrizko perpausa bi zatitan banatzea da beste estrategia bat:
|
|
|
" Ondo baaiko tripa hambre insaciable". OEHn
|
lehen
adibidean, ezen hortik aurrekoak zentzu orokorrean erabiliak baitira.
|
|
|
Tradizio greko latindarrean, idazlearen burua edo bustoa, batzuetan, medailoi batean marraztua agertzen zen egiletza marka bezala. Ezagutzen den
|
lehen
adibidea Varronen Imagines dira, obra galdua baina Pliniok deskribatua, zazpiehun greziar eta erromatar ospetsuren bizitzak azaltzen zituena. K.a. 39 urte inguruan argitaratu omen zen liburu handinahi hau, eta famatu bakoitzaren erretratu bat ageri zuen epigrama batekin eta deskribapen batekin.
|
|
|
Varelaren iritziz, agerikoa da historian zehar zapaltzaile guztiei sortu izan diela beldur handia umoreak. Erresistentziaren
|
lehen
adibidetzat erregimen gehienetan sortutako aldizkari satirikoak dauzka eta gaur egun, ostera, sare sozialei erreparatzea gomendatzen du [15]. Botereak umorearen kontrolean inbertitzen duen esfortzuaren handia ikusirik, ez da burugabekeria umoreak duen gaitasun eraldatzailea tamainakoa izan daitekeela pentsatzea; “umoreak duen garrantzia ikusarazten baita, hain zuzen ere, umorea desagertzen den horietan” (Anduaga, 2017:
|
|
2022
|
|
|
Gizonezko batek emakumezko bat isilarazten duen
|
lehen
adibide dokumentatua litzateke pasarte hori, Homeroren Odisea n agertu zena, orain ia hiru mila urte. Gizonezkoek emakumezkoak isilarazteak ez du etenik izan gaur egunera arte.
|
|
|
Helduen kasuan, mugatik hegoaldekoekiko aldea anitz handitzen da; batez ere, dardarkariei dagokienez. [t] ><t>/_ [i, j] bilakabidearen kasuan, mugatik iparraldeko helduen artean hasten dira frantsesetikako aldaeren
|
lehen
adibideak agertzen, baina gazteen kasuan handitzen da gehien haien kopurua.
|
|
2023
|
|
|
Eta, jakina, egiten diren kantuetan ere sartu da; Rebirth Brass Band taldearen Let' s go get' em edo TBC Brass Banden Fiya Wata dira horren adibide. Estilo garaikidearen
|
lehen
adibidetzat dugun Tuba Fats riff ak berak, The Meters taldearen Two Way Poc A Way du sorburu.
|
|
|
Azken pauso bat emango dugu atzera, San Frantziskora, hain zuzen, 1967ko Fantasy Fair and Magic Mountain Music Festivalaz hitz egiteko. Segur aski horixe da mintzagai dugun jaialdi motaren
|
lehen
adibidea, nahiz eta ospe handiena beste batzuek bereganatu duten gerora. The Doors, The Byrds eta Captain Beefheart aritu ziren, baina musikaz harago doan beste zerbaitetan arreta jartzeko asmoz joango gara bertara.
|
|
|
" Ez dut inor utzi gosez sufritzen"; kristau guziek badakite arriska tzen dutela Jesu Kristo bera entzutea egunen batean berei horrela gogorarazten: ...asako litzatekeena hari deus eman gabe; izan ere, gizakiaren alderako betiereko obligazioak eskatzen du gizakia ez uztea gosez sufritzen sokorritzeko ahalbidea dugunean; obligazio hau nabarmenena izanki, eredutzat hartu beharra daukagu gizakiren alderako edozein betiereko eginbideren zerrenda osatzeko; zerrenda hau ahalik eta zorrotzen osatzeko analogiaren bitartez ondorioztatu behar dugu gosearen
|
lehen
adibide horretatik abiatuz.
|