|
2000
|
|
|
bere ekarpena egingo du euskarazko apostolutzaren arloan, euskal prosa aberatsa, ezpal eta hari ederrekoa erabiliz, bestalde. Gainera Bartolome, gero ikusiko dugunez, aipaturiko gehienak baino originalagoa da bere lanean, haien lanak, kasurik gehienetan, gaztelaniazko edo frantsesezko
|
lanen
itzulpenak edo moldaketak baitira; benetako predikari eta hizlariak, ordea, bere beretik ematen daki eta horrek askoz ere handiagoa eskatzen du?
|
|
2002
|
|
|
Azken hamarkadetan gauzakaldatuz joan dira, lehenik eta behin itxuran. Izan ere, Natur Zientzietan irakurritakolehen tesina eta tesiak ia beti ziren erdaraz egindako
|
lanen
itzulpenak. Askotan, zuzendaria erdalduna zelako gertatzen zen hori; baina beste askotan, ikertzaileakberak ere nahiko lan zuelako irakaskuntzan ezagutu ez zuen hizkuntzamenderatzen.
|
|
|
Eta gure hizkuntzaren akademia aipatu dudanez, irakurri ahal dituzu, edo gainetik ikusi bederen, Euskaltzaindiak atera dituen gramatikak, hiztegi mardulak eta toponimiako ikerketa sakonak? Kontsultatu dituzu noizbait apalategietan ditugun koloretako entziklopediak, edo bankuen diruz hornitutako bilduma eder horietan ageri diren Schopenhauer-en eta Vitruvioren
|
lanen
itzulpenak [6]. Ez dira horiek gazteendako liburuak, ez dira horretarako asmatu, baina jakin behar duzu mundu zahar honetan indarrez betetako gazteez gain badirela beste anitz gauza zure inguruan, zerbaiterako balio dutenak gainera ez idurian.
|
|
|
Dumonten Panoptique irakurtzerakoan bi puntu garrantzitsu izan behar ditugu buruan. Lehenik eta behin, testua ez da Benthamen
|
lanen
itzulpen zuzena; Dumonten aipamenek, dagoeneko esan dugun legez, ez dituzte soilki Benthamen hitzak" frantses arropaz" jantzita errepikatzen, Benthamek behin esan zuen gisan18, baizik eta horiek itxura berri batez moldatu eta egokitzen dituzte. Bigarren puntu garrantzitsua honako hau da:
|
|
2006
|
|
|
Elkarlanean argitaletxeko Txilikuren Bizitza eredugarriak, Iñaki eta Mikel Sotok lau eskutara idatzitako Miguel Unamunoren biografia eta Bitoriano Gandiagaren Poema argitaragabeak, adibidez. Txalapartak bistaratutako Nagib Mahfuz (Mila eta bat gauen gauak) eta Irene Nemirovskyren (Dantzaldia)
|
lanen
itzulpenek ere merezi dute leku bat mesanotxean. Susaren Pablo Sastreren Enpleguaren arbola nobela eta Juan Luis Zabalaren Inon izatekotan sailkaezina ere ez dira bazter uzteko modukoak.
|
|
2009
|
|
|
Halaber, Euskal Liburutegi Elebiduna bildumaren zuzendaria da. Euskal idazleen klasikoen eta garaikideen
|
lanen
itzulpenak jasotzen dira bilduma horretan. 20 ale kaleratu dituzte, orain arte.Liburutegi Nazionala ere zuzendu zuen eta Euskal Ikasgaien Elkartean zuzendariorde lanak egin zituen 2005etik 2008ra.
|
|
2010
|
|
|
Gaur egun bibliografia hau sarean dago ikusgai Bertso eta olerkien hemeroteka elektronikoan. Urkizaren lan eskergak Lotsatiren hogeita sei olerkiren berri emateaz gain, Itsasondokoari Willian BlackeEl DÃa [8] ingeles idazlearen Bildotsa (Euzkadi, 1936, 7236 zk) eta Katherine TynanEl DÃa [9] irlandarraren Ardiak eta bildotsak (Euzkadi, 1936, 7236 zk)
|
lanen
itzulpenak esleitzen zizkion. Lotsati gaztea bi idazle ezagunen itzultzailea?
|
|
2012
|
|
|
Ia jatorrizkoa bera idazten baino denbora luzeagoa eman nuen horretan, eta gauza asko aldatu nituen liburuan: azken batean, jakina da idazleok ez ditugula geure
|
lanen
itzulpenak egiten, bertsioak baizik.
|
|
|
Interpretazio hori, gainera, modu sortzailean egin behar du itzultzaileak, jatorrizkoak ez baitu zentzu bakar edo finkorik. Idazle batek testu bat idatzi edo itzultzen duenean, idazle aitzindarien lanei erantzuten diela gogoraraziko digu, halaber, Harold Bloom estatubatuarrak, eta Sarrionandiak, Bloomen hausnarketak modu jostalarian praktikan jarriz, liburu berean bilduko ditu literatura ezin desberdinagoetako
|
lanen
itzulpenak eta berak sortutako lanak, denak ere literatura sare zabal eta mugagabe baten parte direla gogorarazteko.
|
|
|
58 Alde batera utzita, jakina, interprete lanak eta itzulpen lan argitaragabeak, horien artean Lazarragaren eskuizkribua, zati batzuetan gaztelaniazko
|
lanen
itzulpena baita adituek diotenez.
|
|
|
16). Pertsonaeta toki izen arrotzak euskal izenekin ordezkatzeko eta istorioa euskal testuinguru batean kokatzeko joera nahikoa zabaldua zen XIX. eta XX. mende hasierako itzultzaileen artean; bai haureta gazte literaturako
|
lanen
itzulpenean, 70 baita bestelako literatura lanen itzulpenean ere.71 Aldaketa horiekin batera, nahikoa ohikoa zen jatorrizkoa laburtu edo moldatzea, Apaolazak Patxiko Txerrenekin egin bezala:
|
|
|
16). Pertsonaeta toki izen arrotzak euskal izenekin ordezkatzeko eta istorioa euskal testuinguru batean kokatzeko joera nahikoa zabaldua zen XIX. eta XX. mende hasierako itzultzaileen artean; bai haureta gazte literaturako lanen itzulpenean, 70 baita bestelako literatura
|
lanen
itzulpenean ere.71 Aldaketa horiekin batera, nahikoa ohikoa zen jatorrizkoa laburtu edo moldatzea, Apaolazak Patxiko Txerrenekin egin bezala:
|
|
|
artikuluan(,), Orixe oso pozik eta itxaropentsu ageri da, itzulpenek euskal literaturan aro berri bat irekiko duten uste sendoa baitu. Izan ere, euskal pizkundearen garai hartan, asko ziren euskal literatura euskaraz sortutako lanekin bakarrik osatu behar zela uste zutenak, kanpoko
|
lanen
itzulpenek eragin zezaketen, kutsadura, saihesteko.
|
|
|
Charles Baudelaire da Miranderen lanetan eragin handia izan zuen beste idazle bat. Mirande bizi zela haren
|
lanen
itzulpenik argitaratu ez bazuen ere, Andima Ibinagabeitiaren paperen artean. Mozkor zaite, poemaren euskarapena ageri da, 2010ean argitaratu genuena (Jaka 2010:
|
|
|
Pott bandak argitaratu zuen Pott aldizkariaren sei zenbakien artean, beraz, badira herrialde eta tradizio desberdinetako autoreen
|
lanen
itzulpenak. Ordura arte euskaratutako lan gehienak ez bezala, Pott aldizkarian argitaratutako itzulpenak ez ziren bandako kideen ideologiarekin zerikusia zutenak, ezta irizpide erlijioso, politiko edo ofizialekin bat zetozenak ere; aitzitik, Pott bandakoek balio literarioagatik interesatzen zitzaizkien testuak euskaratzen zituzten, literaturaren aldetik gustatzen zitzaizkienak.
|
|
2013
|
|
|
Azkenik, Xabier Payak beste ikuspuntu bat eskainiko du, orain gutxi gaztelaniatik itzuli duen klasiko bati buruz hitz egingo baitu: Calderon de la Barcaren Bizitza Amets. Horren eta Tennesse Williamsen Desio izeneko tranbia
|
lanen
itzulpenetan zein arazo izan dituen kontatuko du. Antzerkietan aktoreek egindako lanarekin soilik geratu ohi da jendea.
|
|
2016
|
|
|
Sari hauetara euskaraz idatziriko narrazio zein olerki lanak aurkez daitezke, egilearen bizilekua edo nazionalitatea edozein izanik. Hori bai, lanak originalak eta inoiz argitaratu gabeak izan behar dira; ez dira onartuko beste
|
lanen
itzulpenak edo moldaketak. Lanak makinaz alde batetik idatzirik aurkeztuko dira, folio edo A4 neurriko orrietan, eta hiru kopia bidali dira Akademiak Bilbon duen egoitza nagusira (Plaza Barria, 15/ 48005).
|
|
2018
|
|
|
8? Egokitzapenak/ Azkueren
|
lanen
itzulpenak: 12?
|
|
|
Serafin Baroja Zornotzak (Donostia, 1840), Pio Baroja idazle famatuaren aitak, antzerki lan bat eta Bai, jauna, bai izenburuko astekari elebiduna atera zituen Iruñean bizi zela. Argitaratu ziren zenbakietan Tormesko lazarotxoren bizia eta Zalameako alkatearen pasarteak agertu ziren, eta baita honako idazleen
|
lanen
itzulpenak ere: Alarcon, Becquer, Calderon, Campoamor, Coronado, Garcia Gutierrez, Lopez de Ayala, Lopez Garcia, Revilla, Selgas, Uhland, Lope de Vega, Zorrilla, Shakespeare.
|
|
2019
|
|
|
Bestalde, itzulpenek ere garrantzia handia dute merkatuan, izan ere, itzulpenek produktua kontsumitzaile gehiago eta anitzagoetara zabaltzeko aukera ematen dute. Hori dela eta, idazle honen
|
lanen
itzulpenen egoera aztertzea komeni dela uste dugu. Euskal Literatura Itzuliaren katalogoak (ELI) 19 itzulpen erregistratzen ditu.
|
|
|
Bernardo Atxagaren
|
lanen
itzulpen motenarteko aldaera, UPV EHU.
|
|
|
Hona kontuan izan beharreko beste auzi bat ere: beste hizkuntza batean, askotan hemendik oso urrutiko batean, idatzitako
|
lanen
itzulpenak gurean eragiten al du efektu literariorik. Erantzun bakarra daukat, oso arrunta bestalde:
|
|
2020
|
|
|
Ardura handiz segitzen ditu Dorfmanek bere literatura
|
lanen
itzulpenak, zeren berak argitaratu ohi ditu idazlanak (ingelesez eta espainieraz), nahiz eta, hitz egiteko behinik behin, beste hizkuntza askotan ere gai izan.
|
|
2021
|
|
|
Aiora Jakak 2011n aurkeztu zuen Itzulpenari buruzko gogoeta eta itzulpen praktika Joseba Sarrionandiaren lanetan. Elizabete Manterolak 2012an defendatu zuen Euskal literatura beste hizkuntza batzuetara itzulia; Bernardo Atxagaren
|
lanen
itzulpen moten arteko alderaketa. Naroa Zubillagak 2013an defendatu zuen Alemanetik euskaratutako haureta gazte literatura:
|
|
|
Azken nobelaren gaztelaniazko bertsioa berak egin zuen: " jakina da idazleok ez ditugula geure
|
lanen
itzulpenak egiten, bertsioak baizik" (idem). Ipuineko protagonistak frantseserako bertsioa egiteko, gaztelaniazkotik abiatzeko eskatzen dio itzultzaileari, hobea dela-eta; frantsesezkotik abiatzeko ingelesezkoari, ingelesezkotik abiatzeko hungarierazkoari... gauza bera gainerako hizkuntza guztiekin (12 or.). Bukaeran, azkeneko bertsiotik egiten du itzulpena euskarara, eta, editoreari pasatuta, inoizko libururik onena idatzi duela jakinarazten dio (idem).
|
|
|
Saizarbitoriak berak bere
|
lanen
itzulpenari buruz egindako gogoeta islatzen da, halaber, fikzioan; izan ere, halakoak baitira haren lanetako asko, elebidunak edo eleaniztunak:
|
|
|
17). Beharbada are nabarmenagoa da auzia euskal literatura itzulia osatzen duen barne eremu transnazionalaren kasuan; izan ere, euskal idazle garaikideek, eleaniztunak izaki, autoitzulpenak egin izan dituzte, euren
|
lanen
itzulpen prozesuan parte hartu izan dute, itzultzaile dira lanbidez, enkarguzko itzulpenak egiten dituzte, ariketa legez egiten dituzte itzulpenak euren idazletza jardunean, itzulpenen bidez (eginez zein irakurriz) aberastu dute euren hizkuntza eta estiloa...
|
|
|
" irakurri izan dut baina interes horrekin, hizkuntzaren aldeko interesarekin, obraren interesarekin baino gehiago" (idem). Bere
|
lanen
itzulpenei buruz galdetuta, oro har, itzultzaileen esku utzi izan dituela dio Saizarbitoriak: " gehienetan itzulpenak, salbuespenen bat kenduta, ia begiratu ere ez nituela egin esango nuke" (idem).
|
|
|
Lehenbizi, ari gaitezen literatur itzulpenen ohiko ordainsariez; izan ere, zabal dabil gurean (bai eta atzerriko itzultzaileen artean), salbuespenak salbuespen literatur itzulpenak egiteko baldintzak ez direla onak izaten, urriak direla literatur itzulpen ondo ordainduak. Bigarrenik, idazleek euren
|
lanen
itzulpenak itzultzaile profesionalen eskuetan uzteko goranzko joera islaturik dago pasartean: gero eta gehiago dira bestelako lanetan ibiltzea gurago dutelako, itzultzaileen profesionaltasunaren aldarri egin gura dutelako zein testu beraren bueltan bertsioak egiten ibili gura ez dutelako, testuak itzultzaileen esku uzten dituzten idazleak (adib.
|
|
|
Munduko Poesia Kaiera punkiak balira bezala irakurri daitezke Linton Kwesi Johnson jamaikar britainiarraren eta Cinthya Genser proto punk feministaren
|
lanen
itzulpenak. Bestalde, AEBetara eta Europa iparraldera beharrean, hegoalde globalera garamatza Xangre k erreportajeen bidez. Zehazkiago, Peruko" subte" rock undergroundera eta Kolonbiako" punk medallo" eszena musikalera.
|
|
|
Sari hauetara euskaraz idatziriko narrazio zein olerki lanak aurkez daitezke, egilearen bizilekua edo nazionalitatea edozein izanik. Hori bai, lanak originalak eta inoiz argitaratu gabeak izan behar dira; ez dira onartuko beste
|
lanen
itzulpenak edo moldaketak. Lanak makinaz alde batetik idatzirik aurkeztuko dira, folio edo A4 neurriko orrietan, eta hiru kopia bidali dira Akademiak Bilbon duen egoitza nagusira (Plaza Barria, 15/ 48005).
|
|
2022
|
|
|
Yorubak milioi hiztun izanda ere, Nigeriako hiri nagusietan atzerantz doala esan ziguten hango PEN taldekoek, transmisioa ere eten dela hainbat familiatan, ingelesa hobetsita. PEN Zambia eta Malawiko lagunek, berriz, oztopoak oztopo, haurrentzako ipuinak, nazioarteko
|
lanen
itzulpenak eta helduentzako obrak argitaratzen dihardute, sarritan argitaratzeko, banatzeko eta, zelan ez, saltzeko, arazoak izanda ere.
|
|
2023
|
|
|
Baina laster zabaldu zen hizki ederren zaletasuna goi gizartean, eta afizionatuen zirkulu txiki batzuk landu eta antzeztu zituzten obra berri haietako batzuk. Itzulpengintza loratzen hasi zen eta
|
lanen
itzulpenak hizkuntzaren inguruko gaiak zorrozten joan ziren.
|
|
|
Zehazki, 2015 urtean sortu zuten Etxepare Laboral Kutxa saria, jatorriz euskaraz idatzitako literatura
|
lanen
itzulpenak saritzeko. Ordutik, hainbat lan itzuli dituzte.
|