|
2001
|
|
|
Irizpide klasikoak, hala nola egia eta objektibotasunaren bilaketa, informazio iturrien egiaztapena, eta aniztasunaren adierazpena? mugatzen edo aldarazten ari diren aldaketa giroan murgildurik dago kazetaritza (kontzentrazioa oligopolio handitan, ikusgarritasunaren lehentasuna, bezeriaren konkista lehen irizpide gisa, aldaketak
|
lan
moldean teknologia berrien eraginez, eta abar). Egungo kazetaritza molde guztietan egiten dugu topo gisa horretako arazo eta joerekin:
|
|
2002
|
|
|
Iruñeko Gazteluko Plazako indusketa lanak desegokiak zirela berehala ikusi zen. Erabiltzen ari zen metodologia eta
|
lan
moldeak arkeologiaren oinarrizko printzipioen erabat aurkakoa ziren: hondeamakinak aztarnen inguruan eta gainean lanean, tona handiko kamioiak hara eta hona lur geruza desberdinak nahastuz, aztarnak beren inguruneetatik ateratzen ziren, Beriaingo zabortegian aurkitutako aztarna ugariak eta deskribatzea luze joko lukeen hamaika halako.
|
|
|
Geroxeago, EA eta ELAk. Ez beranduago horregatik,
|
lan
moldea dela-eta gure proposamena geroxeago egin zaielako baizik. ELAk berehala egin du publiko bere interesa.
|
|
|
Hala ere, dokumentuan proposatzen ditugun zenbait gairi heldu behar zaiela uste dugu. Lizarra Garazik prozedimendu bezala gutxi planteatzen zuen eta gehiago zen aldarrikapen bat
|
lan
moldeen zehaztea baino. Ez zen aurrerapausorik egin subjektuaren edo lurraldetasunaren gaietan, eta herritaren borondatea gauzatzeko bideak zehazterakoan.
|
|
|
– Kalitate katedraren
|
lan
moldeetara egokitua.
|
|
2003
|
|
|
Euskalgintzn jarrera,
|
lan
molde eta iritzi desberdinak daude. Batzuen esanetan, Euskaldunon «Egunkaria»ren inguruan ez zen proiektu guztiz homogeneo bat gauzatu.
|
|
|
Ez naiz zentzu txarrean ari. Alegia, eskuan dudan anabasa guzti horretatik, pixkanaka pixkanaka,
|
lan
molde bat sortzen da. Askotan bi esaldik lan asko ematen dizute eta atsedenean uzten duzu.
|
|
2007
|
|
|
estatua indartu eta zabaldu ahala, barneratzearen garaia heldu zen. Estatuaren homogeneizazioak zein kanpo hezkuntzarako erakundeek (eskolak, soldadutzak, justizia sistemak, administraziobateratuak, industri
|
lan
moldeak...) mundu tradizionala ezabatu zuten, betiere, baserritarrak, arrantzaleak, artisauak, olagizonak eta, barneratuz. Berbagutxitan:
|
|
|
Nazio bat zertzen duena ez da hizkuntza bakarrik (are gutxiago nazio politikoa, horren ezaugarri definitiboa, oraintxe aipatu bezala? bere burua norberetiarki baiesteko borondatea baita Humboldt-en arabera, Renan baino askoz lehen), baizik eta bizitoki geografikoa, klima, erlijioa, antolaera zibila,
|
lan
moldea, artea, etab. Hala erakutsi izan du Humboldt-ek bai nazio grekoa eta bai nazio euskalduna ikertu dituenetan. Baina hizkuntza kontsideratzen du azken finean «nazioaren arima» («der Odem, die Seele der Nation») 723, hor espresatzen delako errotiarkien nazio baten pentsaera eta sentiera sakonena, betiere hizkuntza bere zabaltasun osoan ulertuz:
|
|
2009
|
|
|
Nork kontrolatzen du? Beste gauza bat da, ibilbide batean zehar egindako aukerek eta erabilitako
|
lan
moldeek zure ADN artistikoa harilkatzeko modua eskaintzea. Baina utikan etiketak!
|
|
|
Esaterako, Cuidadores de mundos en agertzen diren zenbait pertsonaia komunikabideetan agertu izan ziren aurrez, baina nik goiz osoa pasatzen nuen eurekin mendian ibiltzen edo basoan berriketan. Ikuspegi praktikotik begiratuta alferrik galdutako denbora zen, baina horri esker esaten zidatenaz gain, euren
|
lan
moldea pasioa, eta ametsak harrapatu ahal izan nituen. Tratu humanoak beste dimentsio bat ematen die paisaiei.
|
|
|
Iker eremuaren garrantzia kontuan harturik eta berari buruz ditugun gabeziez jabeturik, egitasmo berri bat bultzatzen ari da Euskaltzaindia, euskararen historia soziala argitzeko. Guk dakigula ez dago aurrekari handiegirik
|
lan
molde horretaz, nazioarte mailan. Ez da hutsetik sortua ordea, inola ere.
|
|
|
Egungo tesiek horien alde egiten duten arren, gure lan taldeko inork ez du bat egiten
|
lan
molde horrekin.
|
|
|
Premiei erantzun egokia eman nahian,
|
lan
moldea aldatu zuen Euskaltzaindiak, batzordeka antolatuz. Egia esan, 1970eko uztaila bitarteko agiriei erreparatuz gero, ikusten da gomendio bakarra hilen izenei buruzkoa dela.
|
|
|
Krisialdi instituzionala, M. Lekuonak ez baitu Arantzazukoa onartzen eta erakundea hausturaren atarian dago. 1970eko uztailean Villasante euskaltzainburu izendatzen dutenean, honek eutsiko dio
|
lan
moldearen aldaketari batzordeak indartuz.
|
|
|
–goi mailako ikerketa bideak eta horien aplikazioak uztartu eta gizarteratzea, euskararen normatibizazio eta normalizazioa bultzatu nahian?. Eta horretarako ere
|
lan
molde eraginkorra izan liteke egitasmoena.
|
|
|
Aralarren ustetan, NaBai soilik erakundeetatik bizi den koalizioa bilakatu da, Nafarroako gizarte erakunde edo mugimenduez aparte. Proposatzen dugun aldaketa sozial eta politikoa lortu nahi dugu, baina ez dira erakundeetatik kanpoko
|
lan
molde edo egitura alternatiboak aurreikusten edo proposatzen. Horrek jatorrizko proiektutik urrundutako NaBai utzi duela dio txosten politikoak.
|
|
|
Berriz ere, Ikastolen Elkarteak argitaratzen duen Xabiroi komiki aldizkariak zenbaki berezia argitaratu du, sortu zenetik jarraitutako
|
lan
molde berean euskal idazle eta marrazkilari ezagunak elkarlanean jarrita. Sortu zenetik izan du jokamolde hori aldizkariak, Europan komiki jarraitzaile gehien duen Frantziako ereduari jarraituz.
|
|
|
Erabateko inplikazio intelektual eta emozionala eskatzen da gestio eredu berriekin, eta lan erritmoen bizkortzea bizi dugu nabarmen. Soziologo famatu batek karakterraren korrosioa deitu zien kapitalismo aurreratuko
|
lan
molde berriei. Gero eta eritasuneko baimen gehiago izaten dira arazo psikikoak edo estresa dela eta.
|
|
2010
|
|
|
Urduri samar nengoen. Lantokia eta
|
lan
moldeak aldatu ditugu. Egokitzapenak gutxitan izaten dira errazak.
|
|
|
Auzolana da Bai Euskal Herriaren
|
lan
moldea, ukazio, desitxuratze eta zapalkuntzen gainean herriz herri ekimen txiki eta xumeak antolatuz. Espainiako eta Frantziako banderen inposizioaren aurkako kanpainak antolatu ditugu, egutegi propio baten aldeko aldarrikapena zabaldu, Euskal Herriko herri, elkarte edo ikastolen arteko senidetzeak sustatu...
|
|
|
–Sare publikoan bildutako ikastolen ekarpenaren garrantzia ez zegoen zenbakietan bakarrik. Haratago zihoan, hainbat urtetako euskarazko irakaskuntzaren esperientzia, kudeaketari eta partaidetzari buruzko eredu ezberdinak eta beste
|
lan
molde batzuk ekarri zituztelako Euskal Eskola Publikora, pluralago eta aberatsago bihurtuz?.
|
|
|
Beraz, ikastola eredua aldarrikatzen denean, berezko eredua aldarrikatzen da, hirugarren gune batean dagoen eredu eta
|
lan
moldea.
|
|
|
Ondorioa, beste guztia da". Zinegotzi independentistak dio alkatearen
|
lan
moldea legegintzaldi hasieratik salatu dutela. Herriak eta Nafarroako Gobernuak jakin behar dutela gaineratu du Bengoetxeak.
|
|
|
Azken buruan, globalizazioak, merkataritzaren liberalizazioak, gobernuen politikak zein mundu mailako ekoizpen praktikak arautzeko gobernu nazionalek nahiz nazioarteko erakundeek erakutsi duten gaitasun ezak, desarautzea eragin dute, eta ondorioz, araudien ahultzea eta gutxieneko babes laboralen zein lanerako baldintzen endekatzea. Testuinguru ahalkegarri samar honetan, beharrezko bihurtu da" jarduera ekonomikoen eta langileen eskubideen arteko konexioa eta OITren konbentzio oinarrizkoenak betetzea" 17 helburu izango duten sistema globalak antolatzea, eta orobat, nazioz gaindiko izaera duten enpresek" jarduten duten leku orotan gutxieneko
|
lan
molde bidezkoei eusteari" 18 begira erantzukizuna beren gain hartzea: haurrak enplegatzeko aukera ezeztatuz19, derrigorrezko lana debekatuz eta enpleguan zein okupazioan dagoen diskriminazioa ezabatuz... harik eta askatasun sindikalaren eta negoziazio kolektiboaren onarpena erdietsi arte20.
|
|
2011
|
|
|
Horretarako, herritarren«parte hartzea» lantzeko eta erabakiak partekatzeko konpromisoa hartu du. Mugimenduaren barne egitura «malgua» eta parte hartzailea izaki, eragileen iritzia oso kontuan hartuko du Eleak ek, eta, besteren artean, sei hilabetean behin arduradunen zeregina baloratuko du.Orain arte legez, askotariko
|
lan
moldeek tokia izango dute Eleak en (mobilizazioak, eztabaidak, parte hartzea, desobedientzia...), baina komunikazio esparru «integralean» arreta berezia jarriko du. Mobilizatzeko estilo propioa garatzeko asmoz, Aske Gunea izeneko kontzeptuan sakonduko du datozen hilabeteetan.Barne funtzionamenduari begira ere Eleak ek hainbat erronka zehaztu ditu.
|
|
|
Baina publizitate lan hutsetik harago, esperimentazio formal eta estetikoan sakontzen duen emaitza harrigarria da Operación H, oinarrian laneko pieza industrialak baino ez direnak kamerarekin eta argiekin jolasean benetako arte-lan bilakatuz. Esperimentazioa, izan ere, oso presente egon da hasieratik bi gizonon
|
lan
moldean. Fernando Larruquertek (Irun, 1934) 14 urterekin lortu zuen bere lehen bideokamera, eskolan nota onak ateratzeagatik gurasoek erosia.
|
|
|
Abian zen marrazki bizien gure lehen atelierra?. Tetrakrilatozko orrietan marraztuz eta 16 milimetroko kamera erabiliz burutu zuen pasaitarrak Ekialdeko Izarra. Antzeko
|
lan
molde, espiritu eta ahalegin titanikotik jaio ziren Fernando Amezketarra (1979) eta Kukubiltxo (1983) laburrak. Ordurako, esperimentazioa profesionaltasun nahiarekin fusionatzen hasia zen Berasategiren buruan, Euskal Herrian marrazki bizidunak egin zitezkeela konturatzen hasia zen.
|
|
|
Negozioarekin, baina baita
|
lan
moldeekin ere, oso lotuta dago teknologia animaziogintzan. Zineman oro har teknikaren eta teknologiaren bilakaera funtsezkoa da gaur egungo eta etorkizuneko obrak ulertzeko, ordenagailuz egindako efektu eta pertsonaiek, grafikoek eta dekoratu birtualek pantaila bereganatu duten garaiotan; baina zer esanik ez marrazki bizidunetan.
|
|
|
Eta urte hartako amnistiarekin batera, Euskal Herrira itzuli zen. Diktaduraren osteko giroan,
|
lan
molde berrietarako aroa zen.
|
|
|
Kontuak kontu, artxibo lana baino askoz gehiago da Ikuska, euskal zinema definitzeko bidean euskarri garrantzitsua jarri baitzuen: sail honekin, Ezeizak praktikara eraman zuen bere proposamena, zinemagile,
|
lan
molde eta gai interesgarriak biltzen dituen esperimentua osatuz. Zer den zehazki Ikuska?
|
|
|
Belaunaldi berriek, dena den, ikuspegi irekiagoa dutela nabarmendu du, mundura irekiagoa, ohituta daudelako bidaiatzera eta leku batetik bestera mugitzera. Donostiarrak dio berari beti aurpegiratu diotela bere
|
lan
moldearekin ez dela industria sarerik sortzen, film txikiak egiten dituelako, gertuko jende gutxirekin. Zein industria, ordea?
|
|
|
Caótica Ana k sortutako saminetik ihesi, ziurrenik,
|
lan
moldea aldatu zuen hurrengo egitasmoan: atzerrian errodatzea erabaki zuen, ingelesez.
|
|
|
Aldi berean, lankideak erantsi du herri bakoitzak bere idiosinkrasia eta berezitasunak dauzkala, eta inguruan daukazun hori kontatzera jotzen baduzu, errealitate hori ezaguna ez duen kanpotarrarentzat erakargarria eta aberasgarria dela. Hori da euren
|
lan
moldea: ezagutzen dutenaz hitz egitea, ez baita urrutira joan behar istorio onen bila.
|
|
|
Jon eta Jose Mariren
|
lan
moldea erabat lotua dago 2001ean sortu zuten Moriarti Produkzioak ekoiztetxearekin. Sarobe Arte Eszeniko Gunetik ateratako lagun taldea biltzen du Moriartik eta bakoitzak bere proiektuak ateratzen ditu aurrera, gainontzekoen laguntzarekin.
|
|
|
Ikusmolde hori baino gehiago da Tasio: dokumentu antropologiko etnografiko egokia, desagertzear dauden euskal usadio,
|
lan
molde (ikazkin lana, esaterako), folklore, harreman eta balioen erretratua. Armendarizen lehen lanak betiko gordea utzi zuen gure arbasoen bizimodua.
|
|
|
Behin aro digitalean, irrati telebistetako langileek
|
lan
molde eta ohituradesberdinak jarraituko dituzte. Irratiko kazetarien kasuan, aipatzekoa da fonotekarenaldaketak izan duen eragina, zeina 40 metro koadroko gela itxia izatetik erredakziobarnean kokatutako bi ordenagailu eta disko batzuez osatutako inguru bilakatu den.1996tik aurrera irratiko teknikarien artean bestelako profilak (perfil 2) sortu ziren, soilik banaka batzuek jarraitutakoa bada ere; hauen eginbeharra SADIE (Audio StudioDisk Editor) izeneko pista anitzeko editore baten bitartez Euskadi Irratia, RadioEuskadi, Euskadi Gaztea edota EITB musika komunikabideentzat pieza txikiakproduzitzea da.
|
|
|
[EET4k EET3ri adibide bat ematen dio] Zu sartu eta, ondoren, Internet sailera hotsegin zenezakeen titular bat emateko, guk ez baitugu eskatzen Euskadi Irratiak kronikabat egitea, soilik titular bat eskatzen dugu beti teletipoen zain ez egoteko(...) bestekomunikabide batzuk dagoeneko ezarri
|
duten
lan moldea da, informazioa jorratu beharduen kazetariak derrigorrez webgunera deitu behar duelako eta, bestela, webgunekoakberari hots egingo diote eta titularra eman die(.) hala, informazio mordoaaurreratzen dute, eta guretzat hori pentsaezina da(.) harremana dugunean deitzendugu(...) eta informazioa ematen digute eta horrek balioa eransten dio produktuari...
|
|
|
Jakin eta aurretik sortutako bi aldizkarien (Egan eta Euzko Gogoa) arteko desberdintasun garrantzitsu bat
|
lan
moldean datza. Jakin, beste biak ez bezala, egiten zen.
|
|
2012
|
|
|
Ez daukat bost urteko epean eraikitzeko moduko gailu bat sortzeko asmorik», esan du Jose Ignacio Pascualek, bere
|
lan
moldearen argigarri. Ez du ukatu bere ikerketek egin diezaioketela ekarpenik nanoteknologiari, baina horrek baino zirrara handiagoa eragiten dio jakintzak berak:
|
|
|
...zunpean, langileek eskatutako gaitasun fisikoa badutela eta ez dutela inolako gaixotasun kutsakorrik; c) langileek eraman dezaketen gehienezko zama; d) lantokitik bizilekura arteko gehienezko distantzia; e) hilero edo beste edozein epealditan, langileei lanagatik eskatu ahal dakizkien gehienezko lanegunak, egun horiek biltzen dituztela itzulerarako bidaiaren egunak; f) derrigorrezko eta nahitaezko
|
lan
molde hau eskatzeko baimena duten pertsonak, eta horien ahalmen maila halakoa eskatzeko.
|
|
|
Postfordismoak kapitalaren eta lanaren arteko lotura ahuldu besterikez du egin hasiera hasieratik, fordismoaren garaiko lan indar trinkoa zena besteezaugarri batzuez hornitzearen ondorioz: era askotako
|
lan
molde prekarioak hedatudira eta naziotik etengabe banatutako eta bereizitako kaltetuen masa bat zabalduda.
|
|
|
Hala gogorarazi du Oskar Elizburu Kontseiluko lehendariak urteetan egon den harremana. Gaur sinatu den elkarlan hitzarmenak, baina, sinbolismo berezia daukala gaineratu du,
|
lan
molde berriak ekarriko dituelako.
|
|
|
1957ko udaberriari buruz ginoazen. Egiteko hartua ginuen oihan lana guttitzera zoan, Jo Lesley, nagusi handiarekin lan tokiz aldatzeaz konpondurik apirilean ginuen behar aldatu, lan tokiz, bainan
|
lan
moldeez ere. Jacques, normandiarra, ene oihaneko partaidea, mekanikaria zen eta familiatua.
|
|
2013
|
|
|
Kontabilitatean eta etxaldearen kudeantzan laborariak laguntzeko sortu zen elkartea 1983an. Gaur egun oraindik, hautu eta
|
lan
moldeetan autonomoak izaiten formatzen ditu".
|
|
|
Baserritarrari maniobratzeko tartea estutu zaio, dio Irigoienek. " Etxaldeak oreka baldin bazuen 2008a baino lehengoko
|
lan
moldeekin, 2008tik aitzina oreka hori hausten da ainitz etxaldetan. Zer da jokoan?
|
|
|
Zuzendari karguan aritzeko ikuskera ezberdinak izan ohi dira, zein izango da zure
|
lan
moldea?
|
|
|
Testuen gainean egin dituzte musika eta kantak, eta doinu batzuk ere sortu dituzte, zenbait poema irakurtzeko. Urdangarinen kasuan, lehenengo aldia du
|
lan
molde honetan, normalean musika aurretik egiten duelako, eta gero letra.
|
|
|
Hala ere, Arrasatek hainbat faktore izango ditu bere alde: jokalariak ezagutzen ditu, jokalariek estimatzen dute?, denboraldi honetan arrakasta eragin duten
|
lan
moldeak ere bai, eta denboraldi hasieratik hartuko du taldearen lema. Azkeneko urteetan Realaren etxeko entrenatzaile askok denboraldia hasita hartu izan dute kargua, taldearen gainbehera eta okerrak zuzentzeko asmoz, okerrak egiteko tarte handirik gabe.
|
|
|
Andoni Ortuzarrek jakinarazi du otsailean onar daitekeela, eta, behin onartzen dutenean, legebiltzar talde guztiek esan dute parte hartuko dutela? lantaldeak berak zehaztuko ditu egutegia eta
|
lan
moldeak. Lantaldeak berak prozedura eta egutegiak zehaztuko dituen arren, EAJk jakinarazi du lan egiteko modu bat proposatuko duela bertan.
|
|
2014
|
|
|
Espainiako egitura politiko, polizial eta judizialak ederki ohartu dira eskola zaharreko
|
lan
moldeak bukatzen ari zaizkiela, ezker abertzaleak duela urte gutxi egin duen estrategia aldaketaren ondorioz. Luze eztabaida liteke zerk zer eragin duen, baina begi bistakoa da urritu direla, derrigorrez, bultzada politikoko makroperazio eta sumario jendetsuak.
|
|
|
Kantautore gisara bost disko argitaratu ondotik, ezohiko esperimentu bati ekin zion Andoni Tolosa Morau k orain bi urte pasatxo Arrainentzako himnoak bloga ireki zuenean. Ordura arteko lan egiteko modua errotik aldatuz, erabaki zuen aurrerantzean, entzuleei kantuen bertsio behin betikoa soilik eskaini beharrean, nahiago zuela sortze prozesuaren berri ematea, musikariaren
|
lan
moldeari fidelago izateko era delakoan. Izan ere, Moraurentzat abestiak ez dira ukiezin bihurtzen behin sortu ondoren, erabat kontrara baizik:
|
|
|
2148 Klima da kontzeptu bat Montesquieu baitan nolabait natura fisikoa bere osoan adierazten duena: kanpoko natura batik bat (lurraldea eta, beraz,
|
lan
moldea, etab.), baina gizakiaren beraren natura fisikoa ere bai. Ohartuko da haren nazioaren kontzeptuan arraza ez dela aipatzen; baina barnebildua dago, klima aipatuz gizakiaren izaera, fisikoa?
|
|
|
Eta adostasun maila handitu da. Gainera,
|
lan
molde proaktiboago eta kolaboratzaileagoa dugu, bai Plan Estrategikoaren motorra diren Sakanako Garapen Agentzia eta Cederna Garalur en artean, bai borondatez dihardugun eragile eta pertsonen artean ere. Emaitzak lortzen ari dira, baina ezin ahaztu epe luzerako apustua dela hau.
|
|
|
Moda xaharreko
|
lan
moldea gaur egun ere
|
|
2015
|
|
|
Ikasleak DBH bukatutakoan azterketa gainditu behar du titulua eskuratzeko. Ikastetxeak harrapatzeko asmatu duen formula da,
|
lan
molde bat inposatzen digu. Gainera, ikastetxeen emaitzak publiko eginen balira, sailkapenak sortuko lirateke eta lehia areagotu.
|
|
|
Teknologia onartzen eta kontrolatzen ez baduzu, hankapean hartzen zaitu. Hori hala, teknologiak gure
|
lan
moldeak erraztu ditu, trukeak sinplifikatu, aurrekontu txikiko egitasmoei aukera eman, baina zoritxarrez, tekla zapaldu eta melodia osoak ateratzen direla uste du orain jendeak. Ahantzi dugu sortze prozesua ez dela hain muturrekoa, denboraren pausa ezinbestekoa dela.
|
|
|
Bere
|
lan
moldeetan prebentzioaren ikuspegia barneratzeko urratsei ekin die Gipuzkoako Foru Aldundiak, hizkuntzaren kudeaketaren aurreikuspena landuz eta eragin linguistikoaren ebaluazioa eginez, edozein jardueratan, diseinu fasetik bertatik, euskara osasuntsu dagoen egoeretan atzerapausoak saihesteko.
|
|
|
ELBren lana" errespetuz eta arretaz" jarraitu duen ELAk, bat egiten du hura bultzatzen ari den lurraren eta jendartearen antolakuntza ereduarekin: bidezkoa, solidarioa, jasangarria; balio handiko jarraibidetzat dauka, halaber, nekazal sindikatuak garatu duen
|
lan
molde burutsu bezain irmoa. Azken urteetan harreman sarriak izan dituzte ELAko arduradunek ELBkoekin, nekazal sindikalgintzan egindako ibilbidea ezagutzeko aukera izan dute, eta zinez mirestera iritsi dira Berhocoirigoin eta bere taldearen sen estrategikoa, konbikzioekiko zintzotasuna eta ekimenerako kemena.
|
|
|
Arrapaladako inflazioa eta langabezia eragiten ari ziren egoera sozial makurraren aurrean, soldaten izoztea bezalako neurriak arbuiatu egiten zituen ELAk; aitzitik, eros-ahalmena hobetu, lanaldia laburtu, lanerako eskubidea egikaritu eta despidoa kentzea eskatzen zuen, xede kualitatiboagoak ahaztu gabe: Euskaditik egindako ekonomiaren plangintza, eta" indarren arteko erlazioa bikaintzea", langilea soldatapeko bihurtzen duen
|
lan
moldea suntsitzeko.
|
|
|
Negoziazio kolektiboari dagokionean, hobetzen ari dira hitzarmenak prestatzeko eta negoziazioa eramateko
|
lan
moldeak; greba kutxaren babesa ere handitu du sindikatuak, ordainsaria lanbide arteko gutxieneko soldataren mailara eramanda. Hitzarmenen edukien aldetik, indarra hartzen ari dira klase solidaritatean oinarritutako aldarrikapenak, hala nola soldata eskala bikoitzen aurkakoak edota Aldi Baterako Lan Enpresetako langileen baldintzak haiek darabiltzaten enpresako langileenekin homologatzea eskatzen dutenak.
|
|
|
Premia horren harira, zuzendaritza organoen bileretan ohikoa bihurtu zen abagunearen azterketa, eta azterketok jasotzen zituzten txostenak koadro eta militanteen bileretan erabiltzen hasi ziren. 1991ko 2000rako sindikalismoa eta 1992ko Euskadi aurrerapen eta askatasun bidetik txostenek erakusten digute nola aztertzen zuen ELAk biziki aldatzen ari zen egoera ekonomiko, sozial eta politiko eta, batez ere, nola kokatzen zuen bere burua etorkizunera begira, zer nolako helburuak eta
|
lan
moldeak jartzen zizkion bere eginbideari eta, azken batean, nolako sindikalismoa egin nahi zuen eraldaketa sozialerako tresna izan nahi zuen langile erakunde abertzaleak.
|
|
|
Lan hitzarmenen gabeziak zuzentze aldera, enplegua eta bereizkerien ezabaketa bezalako helburu" kualitatiboak" gehitzen hasia zitzaion ELA negoziazio kolektiboari 90ko hamarraldian. Helburu berriek, ordea, jarrera eta
|
lan
molde berriak eskatzen zizkieten koadro eta militanteei, eta horretara zuzendu zituen sindikatuak bere ahaleginak, kontzientzia hartzearen eta antolaketa doikuntzaren bitartez. Zailtasunak zailtasun, erabakimen osoz heldu zion ELAk negoziazio kolektiboa berritzeko erronkari.959
|
|
|
2000ko" trantsizio urtea" tirabirez josia gertatu zen negoziazio kolektiboan, beste alorretan bezala. 2001eko negoziazioari begira, errebindikazioak eta
|
lan
moldeak jasotzen zituen akordioa egin zuten ELAk eta LABek, ESKrekin batera; berariaz jaso zen bertan ELArentzat funtsezkoa zen gehiengorik gabeko hitzarmenik ez sinatzeko konpromisoa. Baina akordioak ez zuen luze iraungo:
|
|
|
Etxalde hori egun hautan aberez hustu da, jendartean iduriz kezka guti sustatuz, halabeharraren legeak manatzen balu bezala. Duela hamabortz urte, hiru laborari ttipi ziren elgarretaratu etxalde handixeago horren muntatzeko,
|
lan
moldeak hobetuz, lau lagunen sariak segurtatuz, igandeak aspaldiko partez aldizka aprobetxatuz. Suerte txarrak eta administrazioaren neurri ezin jasanek arrasta kolpe gaitza eman diote egunetik biharamunera.
|
|
|
horrela salbatzen dutela beren jendetzaren kopurua ere. Berdin oraiko lur
|
lan
moldeekin ez omen da jendeen hazteko sobera buru hausterik. Jadanik miliar bat eta hiru ehun miliun biztanle dituen herrialdea aise izanen da beraz berriz ere munduko jendetsuena eta hain segur indartsuena bezala.
|
|
|
Fraileen laborantza puntakoa zen garai haietan, aita Gaxitegi injeniaria buru. Laborantzako lehen eskoletan ibili gazteak oroit dira eskolak harat eremaiten zituela haien
|
lan
moldeak hurbiletik ikusteko. Hala nola oilo hazkuntzan, oiloa sartzen zelarik bere xiloan arrultzea erruteko, automatikoki trapa bat hesten zen.
|
|
2016
|
|
|
" Enpresak 1970 eta 1990 urteen artean eskaini zituen lan baldintza onenak. 1992tik aurrera
|
lan
moldea aldatu egin zen, guk egiten genuen lan asko azpikontratatzen hasi ziren".
|
|
|
Eredua eta pentsaera duela bi mendeetako ekoizpen moduen garaietara itzultzea da". Hau da, biharko antolaketa XVIII. mendeko bizimodura eta hainbat
|
lan
moldetara itzultzea izango da, bestela ez dago eredu jasangarririk. Gizakiok lurrarekin izandako harremanetara itzuli behar dugu ezinbestean.
|
|
|
Erredakzio multimedietan, sare sozialetan aktiboak diren kazetariekin sortutako paradigma eta
|
lan
molde berriak sekulako erronka dira erredakzio, kazetari eta zuzendari guztientzat. EiTBk erreferentziazko hedabidea izan behar du eskaintzen dituen informazio produktuetan eta informazioa ekoizteko prozesuan.
|
|
|
Sare sozialak toki egokia dira gertaeren jarraipena zelan egiten den azaltzeko, eta ikus entzuleak EiTBren
|
lan
moldearen jakitun ipintzeko. Era horretako informazioek gardentasuna transmititzen dute, eta hedabidearen nahiz bertako profesionalen konplize egiten dituzte ikus entzuleak.
|
|
|
Pasaiako Albaola lantegian, San Juan izeneko 16 mendeko baleontziaren kopia egiten ari dute, lehengo
|
lan
molde eta ekaiekin. San Juan baleontzia Ternuan urperatu zen 1565ean.
|
|
|
Horregatik, Hartu trena. Igo giza eskubideen aldeko trenera leloa duen
|
lan
molde berria plantan eman dute. Geltokian, baina ez, segur, geldirik egotekotan.
|
|
|
Euskal Herriko artisautza tradizional elkarteak sustatzen du ekimen berezi hau. Sekulako lan sorkuntza desberdinen ikusteko aukera badago eta ez pentsa udatiarrendako direla bakarrik. laz frogatu nuen eta harritzekoa da zenbat
|
lan
molde deskubritzen ahal den. Hor diren artisau guziek beren eskuz eginikako gauzak presentatzen dituzte eta ber denboran jendeen aitzinean lan egiten dute.
|
|
|
Gizona ez dadin mehatxu bat izan itsasoaren biziarentzat nola egin? Itsasgizon eta emaztentzat zein
|
lan
molde berri. Gure behakoa nola berritu itsasoak dohainik emaiten digunari?
|
|
|
Urteak joan arau beste erresuma batzu ere interesatu dira lan hortaz, adibidez Inglaterra eta bereziki Holanda. Ez zuten
|
lan
molde bera eta ondorioz doi bat kaltegarri ere izan da hemengoentzat. Ondorioz gudu frango, odol ixurtze batzu ere bai, kataskak ere Ternua bertako biztanleekin.
|
|
2017
|
|
|
Ikasleek kritikatzen dute, eta guk ere ikusi dugu, plazak atera eta Osakidetzako zerbitzuek haien intereseko medikuak eskaintzen dituztela". Osakidetzak
|
lan
moldea aldatzea proposatu zien: EHUren plazak Osakidetzako Euskara zerbitzura bideratuko dira eta ospitaleetako zuzendari medikuen bidez deialdi zabalak egingo dira.
|
|
|
Agian, alor horretan urteetan lanean ari diren batzuek guri buruz pentsatzen zuten ea nondik gentozen, zer zilegitasun genuen armagabetzearen gaian sartzeko, baina guk izugarrizko ahalegina egin dugu Luhusokotik aurrera gauzak ahal zen jende gehienarekin partekatzeko. Hegoaldeko eragile askok aitortu ziguten estimatzen zutela gure
|
lan
moldea?.
|
|
|
Horietarik zenbaitzuk Itsasun mintzatu ditugu eta erran daukute" Accueil Paysan" horrek alternatiba berriak eskaintzen dituela laborantzari, nun nahiko jendea errezebituz, Hego Euskal Herritik, Bretainiatik eta Tolosa aldetik jinikakoak gehien bat, bainan oro har Frantzia guzitik eta mundu zabaletik ere, Koreatik eta abar. Etortzen direnetan denetarik bada, hala nola irakaskuntza, ingeniaritza eta ofizio liberaletatik asko, bainan ere beste eskualdetako laborariak, hemengo laborantza eta
|
lan
moldeak deskubritu nahi dituztenak. Bazko eta Omiasaindu artean dute gehienik jendea errezebitzen, nahiz zenbaitzuk urte guzian idekirik egon.
|
|
|
Bistan da, hortarako behar da araberan ekipatu, elkartearen kargu kaiera betez eta sarearen oinarrizko helburuak errespetatuz. Hots, laborantza eta turismoa uztartzen dituzte, laborantzari aterabide berriak eskainiz, diru iturri ere direnak, tokian tokiko ekoizpenak,
|
lan
moldeak eta ondarea baloraturik. Beren sarea indartzen laguntzeko hor dituztela EHLG, BLE, Idoki...
|
|
|
gastuari dagokionez, egoera zailtzen duela dio Ariasek eta arrazoin horrengatik, asteburuetan eta gauaz lan egitea proposatu die zuzendaritzak langileei, argindarra merkeagoa baita. Bilboko auzitegiak ez du onartzen ArcelorMittalen asteburuetako
|
lan
moldea, bainan enpresak bide beretik jarraitzeko asmoa duela jakinarazi du, langileen gehiengoak bozkaz onartu zuena, sindikatuen baimenik gabe.
|
|
2018
|
|
|
Zer ikasten ahal da egun orduko
|
lan
moldeez?
|
|
|
Gauza berri horrek bazterrak nahasten ditu, gaur egun ez baita oraino lege zehatzik
|
lan
molde horri buruz. Lanlegerik edo asurantza babesik ez da, lanauzitegiak zailtasunean dira ez baitakite nola kudeatu langile batek pleinta ekartzen duelarik, lan kodigoak ez baitu deus azpimarratzen.
|
|
|
Ipar Amerikaren hegoaldean, hots, Hegoalde Zaharrean, esklaboak emantzipatu eta soldatapeko langile bilakatu ziren, baina, orain, berriz, kontraktualista estatubatuarrek diote langile guztiek izan behar luketela aukera esklabo zibil izateko. Hegoalde Zaharreko esklabo gizartea, ordea, urrun dago esklabotzan oinarritutako produkzio ekonomikoa duten eta zuten beste gizarte batzuetatik (esklaboak, jakina, orobat existitu dira bestelako
|
lan
molde batzuetan oinarritutako ekoizpen ekonomikoa izan duten gizarte askotan, Britainia Handia barne; hain justu, 5 atalean emango ditut zenbait azalpen Britainia Handiari buruz). Esklabo gizartea, Ipar Amerikan, bere burua zibiltzat zeukan ordena sozial zabalago baten parte zen, eta ordena hura gizarte zibil baten lehen adibidea izan zen beharbada, kontratuan oinarritutako gizarte bat.
|
|
|
Herrigintza, auzolana, nazio eraikuntza… “Betiko” lan kolektiboan oinarrituz ekarpentxo bat egitea,
|
lan
molde honen beharra eta indarra goraipatuz.
|
|
|
Finlandiar hezkuntza sistemak, beraz, ikasleen ongizatean oinarritzen du eskola sistema, eta gizarteak erabateko sostengua ematen dio eskolaren ezaugarri horri. Ibilbide libreetan antolaturiko sistemari esker, eta metodologiak eta
|
lan
moldeak hautatzeko ikastetxeek duten autonomiari esker, arindu egiten dira edukien memorizazioan oinarrituriko hezkuntza tradizionalaren ajeak.
|
|
|
Espainian, aldiz, adituen taldeak izendatu ziren goitik beherako erreforma ezartzeko, eta ondoren, autonomietan delegatu zen erreforma obligazioz exekutatzeko gestio ekonomikoa, malgutasun minimo batekin. Aurrerago ikusiko dugunez,
|
lan
molde horrek XIX mendeko tradizioari jarraitzen dio, eta ez da askorik aldatu 120 urtean.
|
|
2019
|
|
|
Nahiz geroztik ere hainbat borroka egun eraman dituzten hortik lekuarazi nahi zituzten poliza indarren kontra, haientzat proiektuaren gelditzea da funtsezko garaipena. Historia zehatz eta hurbilak markatuko ditu ere NDDL etik indarrez kanporatuak izan diren militante bereziak, ezohiko bizi eta
|
lan
molderi jarriak zirenak, botere publikoekin harremanik nahi ez zutenak.
|
|
|
OhikoKomentuetatikat, bizieralibreagokoak, gizarte barrutiarazotsuak (drogarena, esateko),
|
lan
molde sozialeguneratuagoakbideratu nahiizanziren, ohiko
|
|
|
Horretarako, transkripzio fonetikoekin aritzen direla, diferentziarik sotilenak ere antzemateko teknika berezi bat garatu dutela eta datutegi erraldoiak baliatzen dituztela azaldu zuen. Halaber, beren
|
lan
moldea, zientzialari diren aldetik, beste arlo eta diziplina askotan aplika daitekeela esan zuen, eta horren ilustragarri, orain arte egindako hainbat ikerlan aipatu zituen. Besteak beste, Europan hizkuntzen paisaia nola aldatzen ari den azaltzen duena, edota katalan estandarrak beste aldaeretan izan duen eraginaz diharduena.
|
|
|
Miriam Urkia, hiztegigile gisa, eta Amaia Jauregizar, Herri Hizkeren Atlaseko teknikari gisa, bi egitasmoen osagarritasunaz mintzatu ziren elkarrekin. Hiztegigintzaren eta atlasgintzaren
|
lan
moldeak eta irizpideak hartu zituzten hizpide, bien arteko lehen funtsezko aldea iturria izanik: hiztegiek corpus idatzia dute oinarri, eta atlasak, ahozkoa.
|
|
|
Sare gobernantzak lan eremu ezberdinetan diharduten eragileak eremu komun batean elkarrekin aritzea eskatzen du, eta, gure ustez, ahalegin horrek erakundeen
|
lan
moldeen edo joko arauen berrikusketa bat ere badakar. Alegia, administrazioaren logikak moldagarriagoa izan luke.
|
|
|
Planaren berritasuna, mugimendu eta elkarteen ahotsaz gain, lurralde osoko berdintasun teknikarien ekarpena barneratzeko egin zen ahalegina zela esan daiteke. Tokiko administrazioko teknikarien goitik beherako
|
lan
moldeen ordez, behetik gorakoak jorratzeko asmo edo ahalegin politikoa egin zen. Planean guztira egin ziren urratsak:
|
|
|
Partaidetza espazioen joko arauei dagokienez, Berdintasun Planaren kasuan, aipatu bezala teknikariekin lan egin zen gehienbat, eta, ondorioz, ordutegiak, hizkuntza zein
|
lan
moldeak administrazioarenak ziren. Horrek zaildu zuen gizarte mugimenduen ekarpena.
|
|
|
Bigarren horiek lehenengoa baino askoz autonomoagoak ziren eta mugimenduen logiketara gehiago hurbiltzen ziren. Administrazioaren
|
lan
moldeak espazioak, denborak, ordutegiak, edukiak, administrazioaren funtzionamendu arauakez zetozen bat mugimenduak eskatzen zituenarekin. Teknikarien aldetik joera horiek eraldatzeko ahaleginak egin arren, oso zaila zen oreka mantentzea.
|
|
|
Zeharkakotasuna lantzeko gune berriak sortu ziren, baina
|
lan
molde berriak ezartzeko zailtasunek agerikoak izaten jarraitzen zuten. Edozein modutara ere, aipatzekoa da, esate baterako, ogasunaren eta berdintasunaren alorrean hartu ziren zenbait neurri; lankidetza eremu berriak martxan jarri ziren, ordura arte jorratu ez zirenak.
|
|
|
Laburbilduz, lan kapitalistaren antolaketan izandako berregituraketak (1970eko urteetako langile borroken ondorioz sortuak) oinarriak jarriko zituzkeen soldatapeko lanaren molde historikoak gainditzeko, eta osaera hori berregiteko aukerak zabaltzeko osaera teknikoaren mailanlan molde berri horiei immanenteak baitira horiek. Iraultzaileen rola, beraz, osaera tekniko berriaren (ez materiala, fordismoaren ostekoa) potentzialtasun immanenteak ikertzea litzateke, eta amankomuna eraikitzeko eta lankidetza soziala adierazteko guneak indartzea, bai lanaren esferan —soldatapekoak ez diren beste
|
lan
molde batzuk martxan jarriz, hala nola lan kooperatiboa, autonomoa... —, bai gobernantzaren esferan — erakunde berriak, costituent governance delakoa (Negri eta Hardt, 2010; Negri eta Cocco, 2006) eta konstituzionalismo sozietala eraikiz (Allegri eta Negri, 2009).
|
|
|
Izan ere, jarraitutasun bat dago etxean egiten den lan indarraren erreprodukzioaren balio gutxitzearen eta kapitalismoak eremu kolonizatuetan eraiki dituen lantegi ugarietan —bai eta industrializazioaren gune nagusietan ere— egiten den lan ordainduaren balio gutxitzearen artean. Bi kasuetan,
|
lan
moldeak eta indarkeria naturalizatu egin dira, eta, gainera, soldatapeko langileen erreprodukzio kostua murrizteko diseinatutako muntaketa kate globalaren parte bihurtu dira. Ildo horretatik, emakumeen patu naturaltzat jotzen den etxeko lan ordaindu gabeak bat egiten du iraupen laborariak diren milioika" campesin" ekin eta eskala txikiko langile ez arautuek egiten duten lanarekin, huskeria baten truke soldatapeko langileek kontsumitzen dituzten salgaiak hazten eta produzitzen dituztenak eta haien erreprodukziorako ezinbestekoak diren zerbitzuak kostu txikienean eskaintzen dituztenak.
|
|
|
Izan ere, lan indarra izango duten pertsonak erreproduzitzeak elkarreraginean oinarritutako zerbitzu emozional eta fisiko asko eskatzen ditu, eta, beraz, lan gogorra da. Horretaz ohartu garenean, are gehiago hankazgoratu zaigu Marxen marko teoriko eta politikoa, eta haren teoria iraultzailearen printzipio nagusietako bat berriz hausnartu beharrean aurkitu gara; hain justu ere, esaten duena kapitalismoaren garapenarekin
|
lan
molde guztiak industrializatu egingo direla eta, are garrantzitsuagoa dena, kapitalismoa eta industria modernoa ezinbesteko aurrebaldintzak direla gizakia esplotaziotik askatzeko.
|
|
|
Kapitalismoak ez zituen asmatu ez gizarte lankidetza ez eskala handiko harremanak.62 Alderantziz, kapitalismoaren etorrerak suntsitu egin zituen jabetza harreman komunalen eta
|
lan
molde kooperatiboen bidez saretuta zeuden gizarteak, bai eta merkataritza sare zabalak ere. Kolonizazioaren aurretik, kooperazio maila handiko lan sistemak ziren ohikoenak, hasi Indiako Ozeanotik eta Andeetaraino.
|