|
2001
|
|
|
Baina kontuz, hemen ez dago literatura engaiaturik, ez dago pertsonaianagusi edo narratzailearen aldetik inongo konpromiso ideologiko edo etikorikgizartearekiko; dagoena da, pertsonaia nagusi horrek bizi duen munduarekikokonpromiso moral sendo bat. Nobelagileak ere badaki pertsonaia horri egokituzaizkion zirkunstantzien berri, eta hor egingo du
|
lan
memoriak, unibertso nobelistiko hori unibertso morala ere izan dadin. Hori zailagoa da, batez ere gureartean, gizakiaren pultsio moralak ideologia jakin eta konkretuekin modu baldarbatean nahasirik agertzen zaizkigunean nonahi.
|
|
2006
|
|
|
Funtzio exekutiboarenalderdi bat, portaeraren inhibizioari dagokion alderdiarena, dago ukitua AGHNhiperaktibo inpultsiboan. Funtzio exekutiboaren beste alderdi batzuk(
|
lan
memoria, autorregulazioa edo afektua) daude nahastuak AGHNaren arreta gabeziarensintometan.
|
|
2008
|
|
|
Idazketaren plangintza ebaluatzeko,
|
lan
memoria txikiegia izatea eta informazioa sortzean, antolatzean, eskuratzean eta adieraztean gerta daitezkeen arazoak aztertzen ditugu.
|
|
|
Baina, automatizatu egin behar dira deskodetze prozesuak, hizkuntza idatziaren ulermen maila ahozko hizkuntzarena bera izan dadin. Deskodetzeak
|
lan
memoriaren baliabideak bereganatzen ditu, eta automatizatu egin behar da, ulermena kaltetu ez dezan. Osterantzean, deskodetzeak lan oroimenaren baliabideak xahutzen ditu, eta baliabide horiek beharrezkoak dira esaldien esanahia integratzeko.
|
|
|
– Grafemak eskuratzeko gaitasun gutxi dute,
|
lan
memoria zamatuegia dutelako.
|
|
|
Egitura ortografikoaren eta egitura fonologikoaren arteko loturak
|
lan
memoria eraginkorra eskatzen du. Lan memoriaren mugak egoten dira idazten ikasteko zailtasunen sustraian:
|
|
2009
|
|
|
Ikertzaileek eredu informatikotik abiatuta egindako hipotesia berretsi zuten. “Zenbat eta gehiago aktibatu aurrealdeko azala, orduan eta gaitasun handiagoa du horma arteak epe laburreko ikusizko informazioa atxikitzeko,
|
lan
memoriaren gaitasunaren adierazle bat”, azaldu dute. Egindako esperimentuaren bidez, azken urteetan eredu psikologikoetatik eta neuroiruditik abiatuta lan memoria aztertzen aritu diren ikerketa talde askoren emaitza sakabanatuak azaltzen dira.
|
|
|
“Zenbat eta gehiago aktibatu aurrealdeko azala, orduan eta gaitasun handiagoa du horma arteak epe laburreko ikusizko informazioa atxikitzeko, lan memoriaren gaitasunaren adierazle bat”, azaldu dute. Egindako esperimentuaren bidez, azken urteetan eredu psikologikoetatik eta neuroiruditik abiatuta
|
lan
memoria aztertzen aritu diren ikerketa talde askoren emaitza sakabanatuak azaltzen dira. “Compte ek dioenez, kontrol kognitiboaren mekanismo neurobiologikoen ikuspegi berritzailea da, eta ikerketa ildo berriak irekitzen ditu”.
|
|
|
Erresonantzia magnetiko bidez lortutako datuek berretsi egin dute hipotesi hau: nahikoa da aurrealdeko azala aktibatzea, parietalak epe laburrera ikusizko informazioa atxikitzeko duen gaitasuna handitzeko;
|
lan
memoriaren ahalmenaren adierazlea da hori.
|
|
|
Orain, jakina da kortex prefrontalak zona parietalean eragiten duela eta garun ahalmen hori hobetzen duela, baina ez da ezagutzen azaleko beste gune batzuen rola ere, ikusizko oroimena eskatzen duten ariketetan aktibatzen direnak. Lan memoria Psikologo eta neurologoek
|
lan
memoria aztertzen dute mundu osoan. Zentzumenek emandako informazioa atxikitzeko garunak duen gaitasunetik abiatuta, adituek epe luzeko memoria bat (Alzheimer gaixotasunek eragiten dutena) eta epe laburreko memoria bat (lan memoria) bereizten dituzte.
|
|
|
Lan memoria Psikologo eta neurologoek lan memoria aztertzen dute mundu osoan. Zentzumenek emandako informazioa atxikitzeko garunak duen gaitasunetik abiatuta, adituek epe luzeko memoria bat (Alzheimer gaixotasunek eragiten dutena) eta epe laburreko memoria bat(
|
lan
memoria) bereizten dituzte. Azken horrek ahalbidetzen digu berehalako erabakiak hartzea edo diskurtso bat egituratzea.
|
|
|
Azken horrek ahalbidetzen digu berehalako erabakiak hartzea edo diskurtso bat egituratzea. Jakina da
|
lan
memoria hori, laburragoa, buruko gaixotasunek (eskizofrenia eta depresioa, esaterako) eragiten dutela, nahiz eta oraindik kausa efektu erlaziorik ez izan. Jakina da, halaber, lan memoria handiena duten pertsonek lortzen dituztela puntuaziorik altuenak adimen testetan; beraz, zientzialariek uste dute memoria horrek zeregin berezia izan dezakeela norbanakoaren gaitasun kognitiboan.
|
|
|
Jakina da lan memoria hori, laburragoa, buruko gaixotasunek (eskizofrenia eta depresioa, esaterako) eragiten dutela, nahiz eta oraindik kausa efektu erlaziorik ez izan. Jakina da, halaber,
|
lan
memoria handiena duten pertsonek lortzen dituztela puntuaziorik altuenak adimen testetan; beraz, zientzialariek uste dute memoria horrek zeregin berezia izan dezakeela norbanakoaren gaitasun kognitiboan. Nazioarteko esperimentua Lan memoria handiena duten pertsonek lortzen dituzte puntuaziorik altuenak adimen testetan.
|
|
|
Ikerketa horren emaitzak “Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (PNAS) ” aldizkariaren azken edizioan argitaratu dira. “Algoritmo informatiko konplexuei esker, sare birtual bat simula daiteke, non neurona askok elkarri eragiten baitiote; eredu horiek gure burmuinaren egituren funtzionamendua sila dezakete, eta, gure azterketan erabilitako ereduaren arabera,
|
lan
memoria handitu behar denean, kortex prefrontalak indartu egiten du parietalaren aktibazioa, non informazioa une batez gordetzen baita”, azaldu du Albert Compte doktoreak. Espezialistak gehitu du kortex parietalera iristen den estimulu labur batek aktibazio erreberberatzaile bat sortzen duela, neurona sare txiki bat aktibo duena, eta urrutiago dauden neuronekiko (alboko inhibizioa) interakzio inhibitzaileek sare osoa aktibatzea eragozten dutela.
|
|
|
Alboko inhibizio horrek ere badu eragina paretako sarearen ahalmen mnemoteknikoari dagokionez. “Parietala aktibatzean aurrealdeko azalak egiten duen errefortzuak inhibizioa eragozten du, eta
|
lan
memoria hobetzen du puntualki”. Ikusizko memoria Ikertzaileek 25 boluntario osasuntsu jarri zituzten ikusizko oroimenaren test errazak egiteko, eta erresonantzia magnetiko funtzionaleko gailu batetik ikusi zuten garunaren jarduera.
|
|
2011
|
|
|
Hala erakusten du AEBetako psikologo talde batek egindako azterlan batek, non 60 ikaslek parte hartu baitzuten. Lau eguneko praktikaren ondoren, hobekuntza nabarmenak nabaritu ziren espazioaren ikusizko prozesatze gaitasunean,
|
lan
memorian eta funtzio exekutiboetan. Meditazioa eta neurozientziak ‘Monjea laborategian’ Horixe izan zen The New York Timesen argitaratutako artikulu baten izenburua, Tenzin Gyatso XIV. Dalai Lamak sinatua.
|
|
2012
|
|
|
Azterketaren emaitzen arabera, oliba olio birjinaren kontsumoa hitzezko oroimenaren probetako puntuazio hobeekin lotzen zen, baita kafearen kontsumoarekin ere. Bestalde, intxaurrak hartzea
|
lan
memoria hobearekin lotuta zegoen, eta ardoa neurriz kontsumitzea funtzio kognitibo global hobearekin lotzen zen. Elikagai horien guztien ezaugarri komun bat da “polifenol asko dituztela, oxidazioak eragindako erradikal askeen modulazioan ondorio onuragarriak dituzten molekula oso bioaktiboak direla”, azaldu du Clinic ek.
|
|
|
Intxaurren ohiko kontsumoa
|
lan
memoria hobearekin lotzen da, informazioa epe laburrean biltegiratzeko aukera ematen baitu, berriki egindako saiakuntza baten arabera.
|
|
|
Elikaduraren eta funtzio kognitiboaren arteko harremana ikertzea lehentasun zientifiko eta osasun publikoko prebentzioaren eremu bihurtu da. Emilio Ros Bartzelonako Ospitale Klinikoko Lipidoen Unitateko buruak egindako saiakeran, intxaurren ohiko kontsumoa, eta ez beste fruitu lehorrena,
|
lan
memoria hobearekin lotzen da. Autoreek honela definitzen dute:
|
|
2014
|
|
|
Adibidez, psikologian, Wechslerren Adimen Testa da erabilienetakoa, haurrekin (WISC IV) nahiz helduekin (WAIS IV). Test hori banaka egiten da, eta haurraren edo helduaren adimen kozientearen berri ematen du, dagokionaren arabera; horrez gainera, ordea, beste aldagai askori buruzko informazioa ematen du, hala nola
|
lan
memoria, prozesatze bizkortasuna, ahozkotasunaren ulermena eta abar?, trebetasunak talde arautzaileekin alderatuta aztertzeko bidea ematen du eta ebaluatutako pertsonaren ahultasun eta indargune espezifikoei hautematea ahalbidetzen du.
|
|
|
Aldaketak eremu «sozial eta interaktiboago» batean egin dira, pertsona guztiek informazio praktikora iritsi ahal izateko. COCEMFEren web orriak irisgarritasunari buruzko araudia betetzen du eta espazio «sozial eta interaktiboa» da Konfederazioari buruzko informazioaz gain (misioa, ikuspegia, printzipioak eta balioak),
|
lan
memoriak ere sartzen dira, bai eta lan egiten duten erakundeak ezagutu nahi dituzten pertsonentzako gai praktikoak ere. Helburua da sarbide oztopo guztiak ezabatzea, eta, beraz, WCAG 2.0 irisgarritasunari buruzko araudia betetzen da, erabiltzaile guztientzat egokia izan dadin web edukia sortzeko.
|
|
2023
|
|
|
Garuneko eskualdeen inaustea garai ezberdinetan gertatzen da: ikusmen, sentimen eta mugimen sistema nahiko goiz inausten dira; funtzio exekutiboen eta
|
lan
memoriaren eskualde prefrontala, beranduago. Nerabezaroan jarraitu egiten du inausteak:
|
|
|
9 Atzeko zingira. Sarea lehenespen gisa,
|
lan
memoria eta zereginak prestatzea. Horrela jariatzen dira hormona femeninoak Estradiola (estrogeno forma) eta progesterona dira haurtzaroan maila baxua duten eta pubertarotik aurrera handitzen diren hormona emeak.
|
|
|
Eta horrekin batera, haren funtzio betearazle guztiak: arreta, kontzentrazioa, pertzepzioa,
|
lan
memoria, prozesatzeko abiadura, irakurmena, idazketa, matematikak, narratibak sortzeko gaitasuna, enpatia, gizarte trebetasunak eta emozioen kudeaketa. Adimenaz ari gara, hari dagozkion gaitasun guztiak kontuan hartuta.
|