|
2000
|
|
|
Gehienetan bestelako arrazoi nabarmenak egon ohi dira, hala nola makina zaharkituak, enpresarien nahiz langileen prebentzio eza, lan arriskutsuegiak, lan erritmo biziegiak edo antolamendu kaskarra, edo esperientziarik eza eta behin behineko kontratuak eta abar. Eta aipatu berri dugun ACBko
|
lan
istripu horrek ere horixe erakusten du. Langile horrek berak, bizitzaren makurkeriak, arazoaren muina agerian utzia zuen lanean hil aurretik:
|
|
|
Inolako zalantzarik gabe, langileen heriotzak eta langileek jasan beharreko ondorio larriak dira
|
lan
istripuen alderdirik lazgarriena, baina, hori horrela izanik ere, ezin dugu ahaztu eragiten duten kostu ekonomikoa. Eta, lehenengo aldiz, modu ofizialean ezagutzera eman da EAEn lan istripuek 1999an eragindako kostu ekonomikoa.
|
|
|
Inolako zalantzarik gabe, langileen heriotzak eta langileek jasan beharreko ondorio larriak dira lan istripuen alderdirik lazgarriena, baina, hori horrela izanik ere, ezin dugu ahaztu eragiten duten kostu ekonomikoa. Eta, lehenengo aldiz, modu ofizialean ezagutzera eman da EAEn
|
lan
istripuek 1999an eragindako kostu ekonomikoa. Eta horra datua:
|
|
|
Prebentzio Bateratua" jardunaldietan. EAEko Jaurlaritzako Osasun Saileko Kontseilari Gabriel Valle Inclanek aitortu zuen
|
lan
istripuen ondoriozko kostu ekonomikoa Barne Produktu Gordinaren %3, 4 ingurura iristen dela. Aldi berean beste datu oso larri bat ere eman zuten:
|
|
|
Aldi berean beste datu oso larri bat ere eman zuten: EAEn,
|
lan
istripuen ondoriozko 8.500 ezindu daudela.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Osasun Saileko arduradunek beraiek aitortu dute geroz eta
|
lan
istripu gehiago ari dela gertatzen EAEn. Horrela, Guillermo Lopez Vivanco, Osasunaren Plangintza eta Antolamendurako kontseilariordeak adierazi du azken hiru urteetako datuak alderatuz nabarmen ikusten dela urtetik urtera lan istripu gehiago dagoela.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Osasun Saileko arduradunek beraiek aitortu dute geroz eta lan istripu gehiago ari dela gertatzen EAEn. Horrela, Guillermo Lopez Vivanco, Osasunaren Plangintza eta Antolamendurako kontseilariordeak adierazi du azken hiru urteetako datuak alderatuz nabarmen ikusten dela urtetik urtera
|
lan
istripu gehiago dagoela.
|
|
|
Egoera" kezkagarria" zela esan zuen, EAEko istripu tasak Espainiako Estatukoak baino handiagoak baitira. Zentzu horretan Lopez Vivancok mila langileko 1,10
|
lan
istripu larriko tasa aipatu zuen, eta Espainiako Estatuan 0,88koa da. Istripuen maiztasuna ere handiagoa da.
|
|
|
Euskal sindikatuak kanpaina bat ari dira bultzatzen 2000ko lehenengo hilabete hauetan modu beldurgarrian ugaritu diren
|
lan
istripuak salatuz eta horiek aurkako protesta eginez. Administrazio kontrol neurri batzuk hartzen ari da ezbehar gehien gertatzen diren enpresetan.
|
|
|
Joan den apirilean 1.912 enpresa kontrolatzen hasi zen Osalan. 1999an bere sektoreko
|
lan
istripu tasa %50ean edo gehiagoan gainditu zuten enpresak aukeratu ditu Osalanek kontrol honetarako. Enpresa horietan, 118.502 langile ari dira lanean, eta, guztira, baja eragin zuten 23.363 lan istripu izan zituzten, hau da, Bizkaian, Araban eta Gipuzkoan izandakoen %51 Kontrolpean dauden enpresa horietako 270 Arabakoak dira, 602 Gipuzkoakoak eta 1.040 Bizkaikoak.
|
|
|
1999an bere sektoreko lan istripu tasa %50ean edo gehiagoan gainditu zuten enpresak aukeratu ditu Osalanek kontrol honetarako. Enpresa horietan, 118.502 langile ari dira lanean, eta, guztira, baja eragin zuten 23.363
|
lan
istripu izan zituzten, hau da, Bizkaian, Araban eta Gipuzkoan izandakoen %51 Kontrolpean dauden enpresa horietako 270 Arabakoak dira, 602 Gipuzkoakoak eta 1.040 Bizkaikoak.
|
|
|
Neurri horiekin, prebentzio jarduerak bultzatu eta zigor neurriak ezarri nahi dira.Izan ere, apirilean bertan 557 enpresa zeuden oraindik legedia bete gabe, laneko arriskuak ebaluatzeko eta era ezberdinetako
|
lan
istripuak saihesteko prebentzio planak behar den moduan egin gabe
|
|
2001
|
|
|
Esperimenturako aukeratu genuen gaia
|
lan
istripuak eta gaixotasunak izenekoa izan zen. Berez ez dirudi oso gai alai eta motibagarria, baina, gaur egun, zoritxarrez, gaurkotasun osoa duten testu ugari lortzeko aukera handia eskaintzendigu.
|
|
2002
|
|
|
Lehen bilera horretan, fiskaltza berezi hori sortzearen kontra azaldu zen Espainiako fiskal nagusia. Nolanahi ere, esparru bakoitzeko fiskalak eta epaileak inplikatzeko urratsak egiten hastea erabaki zuten bi buruek, hainbeste langileren heriotza eta hainbeste egoera larri sortzen duten
|
lan
istripuen gorabeherari aurre egiteko.
|
|
|
Laneko istripuen kontra borrokatzean, oso kontuan hartzekoak dira, halaber, lan baldintza prekarioak. Aipatu sindikatuek lan kontratu prekarioak baztertzeko eskatu diete gobernuei,
|
lan
istripu gutxiago gerta dadin. Beren iritziz, administrazio publikoak berak izan behar du adibide, eta, horrenbestez, uko egin behar dio azpikontratazioen bideari.
|
|
|
Beren iritziz, administrazio publikoak berak izan behar du adibide, eta, horrenbestez, uko egin behar dio azpikontratazioen bideari. Alde horretatik,
|
lan
istripuen mutualitateen jarduna mugatzeko ere eskatu dute sindikatuek.
|
|
|
Azken hamar urteotan, 1.200 langile baino gehiago hil dira Euskal Herrian. Urte honetako lehen bost hilabeteetan 53 langile hil dira
|
lan
istripuen ondorioz, horietako bi Iparraldean. Joan den urtean, 2001ean, 121 langilek galdu zuten bizia lantokian edo laneko joan etorrietan.
|
|
|
Urte batzuetan gehiago, beste batzuetan gutxiago, baina batez beste 120 pertsonak galtzen dute bizia urtero Euskal Herrian, laneko istripuetan. Nik, lerro hauek idatzi ditudan honek, zehatz mehatz aztertu dut Hego Euskal Herrian azken 25 urte hauetan
|
lan
istripuetan hildakoen zerrenda beltz egunerokoa eta urterokoa, eta ondo asko frogatu dut lan istripuak berak bezain erreala dela hamar urteko batez besteko hori. Azkeneko 25 urteak hartuz gero, berriz, are handiagoa da erdiko kopuru hori.
|
|
|
Urte batzuetan gehiago, beste batzuetan gutxiago, baina batez beste 120 pertsonak galtzen dute bizia urtero Euskal Herrian, laneko istripuetan. Nik, lerro hauek idatzi ditudan honek, zehatz mehatz aztertu dut Hego Euskal Herrian azken 25 urte hauetan lan istripuetan hildakoen zerrenda beltz egunerokoa eta urterokoa, eta ondo asko frogatu dut
|
lan
istripuak berak bezain erreala dela hamar urteko batez besteko hori. Azkeneko 25 urteak hartuz gero, berriz, are handiagoa da erdiko kopuru hori.
|
|
|
Laneko istripuek, dena dela, ez dute heriotza bakarrik ekartzen; kontuan hartu behar dira, halaber,
|
lan
istripu larriak eta ez hain larriak. Istripu larri askok ondorio irrebertsibleak izaten dituzte langileentzat.
|
|
|
Hala ere, hiltzen direnean langile ugari denbora baten buruan hiltzen da, heriotzak ez dituzte kontatzen laneko istripuen ondoriozko moduan. 2001 urtean, adibidez, 72.314
|
lan
istripu gertatu ziren baja eskakizun izan zutenak; 2000 urtean baino %2, 43 gehiago. Istripu horietatik 788 izan ziren larriak, aurreko urtean baino %5, 34 gehiago.
|
|
|
Bizkaian, 2000n baino %20 langile gehiago hil zen 2001ean. Araban, %63, 16 jaitsi zen heriotzen kopurua; Gipuzkoan, %38, 71; Nafarroan, berriz, %50 Ondoko taulan jaso ditugu Hego Euskal Herrian 2001ean gertatutako
|
lan
istripuen gaineko datu ofizialak. Espainiako estatuan, 1.021 lagun hil ziren laneko istripuetan, 2001 urtean, Hegoaldeko lau lurraldeetako ezbeharrak barne.
|
|
|
Hala, bada, Cuencak, gizarte ongizatearen maila apalenean, puntuaziorik onena du, lan eta bizikidetza baldintzak eta parte hartze soziala direla eta. Txostenaren egileek erabaki dute edizio honetan enplegu adierazleak (lana eta jarduera) lan baldintzetatik (enplegu prekarioaren eragina, gaixotasunak eta
|
lan
istripuak) bereiztea, uste baitute gizarte aurreratuetan, hala nola Espainiakoan, “lan egiteko adinean dagoen biztanleriak, lanpostu bat eskatzeaz gain, duintasuna, segurtasuna eta egonkortasuna ere eska ditzakeela lanean ari denean”. Ongizatearen rankingean maila ona hartzea beste disfuntzio batzuekin ere bateragarria da.
|
|
|
Magistratuarentzat, langileak jasandako “antsietate egoera edo neke fisiko edo psikikoa” “burn out” edo “errearen sindromea” kasu nabaria izango litzateke, jazarpen moral deritzonaren aldaera bat. “Epaiak aukera ematen du kalte psikosozialak
|
lan
istriputzat hartzeko. Epaileak arrazoia ematen ari zaizkie enpresaburuen kalte moralak jasaten dituzten langileei, eskuoihala atera eta lanpostua utz dezaten nahi baitute”, laburbildu du Jesus Uzkudun CCko Lan Osasuneko arduradunak.
|
|
|
Epai batek jazarpen morala
|
lan
istripu gisa onartzen du
|
|
|
Espainia,
|
lan
istripu gehien izan dituen Europako Batasuneko laugarren herrialdea
|
|
|
“La situación social en la Unión Europea 2002” txostenak, Estatistika Bulegoak (Eurostat) egin eta atzo Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioak zabaldu zuenak, adierazten du Espainia dela
|
lan
istripu gehien dituen Europako laugarren herrialdea, Danimarkak, Belgikak eta Suediak bakarrik gainditzen dutena. Gure herrialdean, Gizarte Segurantzan afiliatutako 100.000 pertsonako 115 lan istripu izaten dira.
|
|
|
“La situación social en la Unión Europea 2002” txostenak, Estatistika Bulegoak (Eurostat) egin eta atzo Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioak zabaldu zuenak, adierazten du Espainia dela lan istripu gehien dituen Europako laugarren herrialdea, Danimarkak, Belgikak eta Suediak bakarrik gainditzen dutena. Gure herrialdean, Gizarte Segurantzan afiliatutako 100.000 pertsonako 115
|
lan
istripu izaten dira. Lehenengo postuan Danimarka dago, 121 istripu 100.000 langileko, ondoren Suedia (118 istripu) eta Belgika (116 istripu).
|
|
|
Espainiaren atzetik Luxenburgo dago, 105 ezbehar 100.000 afiliatuko; Irlanda, 96; Austria eta Portugal, 93; Herbehereak, 91; Alemania eta Frantzia, 89; Italia eta Finlandia, 88; eta Erresuma Batua eta Grezia, 100.000 langileko 79 istripu izanik, EBko herrialdeek dituzte ezbehar kopuru txikienak. Adinaren arabera, 18 eta 24 urte bitarteko gazteak dira Espainian
|
lan
istripu gehien dituztenak: 118 istripu 100.000 langileko; 45 eta 54 urte bitarteko pertsonetan, berriz, 111 Danimarkan, aldiz, egoera hori alderantzikatu egiten da.
|
|
|
Suedia (108 istripu) eta Britainia Handia (istripu gutxien biltzen dituen herrialdea) (73 istripu) itxi dituzte. Kopuru horiek gorabehera, Espainiako ezbeharren estatistikak bilakaera positiboa izan du azken urteotan,
|
lan
istripu gehien erregistratzen ziren herrialdea izateari utzi baitio, Espainiako Lan Ministerioak atzo jakinarazi zuenez.
|
|
|
Laneko arriskuen prebentzioan parte hartzen duten eragile, talde eta erakunde guztiek erabaki zuten nork bere aldetik borrokatzeari uztea eta indarrak batzeko apustua egitea, prebentzioaren kultura sustatzeko eta istripuak geldiarazteko. Hala, joan den uztailean sortu zen Malagan eraikuntzako
|
lan
istripuei aurrea hartzeko sektore arteko plana. Lan sistema Zortzi hilabete geroago, Isabel Muñoz Enpleguko ordezkariaren arabera, azken hamarkadan lan istripu gutxiago izan dira.
|
|
|
Hala, joan den uztailean sortu zen Malagan eraikuntzako lan istripuei aurrea hartzeko sektore arteko plana. Lan sistema Zortzi hilabete geroago, Isabel Muñoz Enpleguko ordezkariaren arabera, azken hamarkadan
|
lan
istripu gutxiago izan dira. Kanpaiak aireratu nahi izan gabe, sustatzaileak ziur daude bide onetik doazela.
|
|
|
Lege hutsune horren aurrean, epaitegi batzuk epaiak ematen ari dira, laneko istripua laneko estresa dela adierazteko. «Burn out» sindromea Zentzu horretan, Epaitegi Gorenak 2001eko urriaren 26an emandako epai bat onartu du, lehen aldiz «burn out» sindromea
|
lan
istripu gisa aitortzen baitu. Gipuzkoan urritu psikikoentzako tailer bateko buruak 1993tik jasaten zuen bide gurutze judiziala eta sanitarioa urratu zuen autoak, estres kroniko hori jasan eta mutua auzitara eraman zuena, gaixotasunaren lan kausa onartzeari uko egiten baitzion.
|
|
|
Auzitegi Gorenak aurreko bi epai berretsi zituen, zeinetan langilearen «izaera perfekzionista» nabarmentzen baitzen, eta «gaixotasuna, demandatzailea lan egiten duen pertsonekin harremanetan dagoelako sortu dela», haren gaixotasunik psikikoek aldi baterako ezintasunean gogo aldarte erabakigarria eragin baitute. Zenbait adituren iritziz, Gorenaren epai honek bide bat irekitzen du lanbide batzuen agortze psikikoak eragindako osasun laguntza, baja eta ezintasun iraunkorreko prozesu oso zenbakitsuak,
|
lan
istripu gisa onartuak, izateko. Izan ere, epai horrek antzeko kasuak eragindako beste talde batzuen kontsulta mordoa eragin du, horietako asko irakaskuntzaren arlokoak.
|
|
2003
|
|
|
Herri honetan beti gertatzen baita zer edo zer gaia sortzeko modukoa: Prestige, Espainiako bandera erraldoia,
|
lan
istripuak, Nafarroa Oinez... Behar fina egin du gai jartzaile taldeak, eta publikoak gozatu izanaren errua haiena ere bada.
|
|
|
Egia da, izan, gero eta kontzientzia sozial handiagoa dutela produkzio katean parte hartzen duten agente politiko, sindikal, ekonomiko eta enpresarial guztiek, baina egia da, halaber, hainbeste langile hilko ez bada eta beste hainbat bizi guztirako elbarri geratuko ez badira, aplikatu egin dela zenbait neurri efikaz eta aurrerago jo dela. Joan deneko aspaldian,
|
lan
istripuz norbait hiltzen den aldi oro mobilizatzen dira sindikatuak. Dena dela, haratago joatea dagokie, zeren beren erantzukizunekoa baita enpresa bakoitzean prebentzioko plana eskatzea, baita enpresa bakoitzeko langileei segurtasuneko eta prebentzioko neurriak aplika ditzaten eskatzea ere.
|
|
|
Batez bestekoa egiten hasita, ondoko datu hauek ateratzen dira: iaz, 11 langile hil ziren hileko
|
lan
istripuz, edota, bestela esanda, hiru langilek galdu zuten bizia urteko aste bakoitzean. Produkzioko ia sektore guztietan gertatu ziren honelako edo bestelako istripu laboralak, baina, nolanahi ere, eraikuntzan eta metalurgian kontabilizatu zen laneko heriotza eta laneko zauritu larri gehien.
|
|
|
Araudi berriaren arabera, 180 eguneko epea dago Europar Batasuneko araudian edo aldebiko hitzarmenetan, nazioarteko itunetan edo akordioetan jasotako prestazioak onartu eta ebazteko. Ezintasun iraunkorreko prestazioak, haien berrikuspenak, baliaezintasunik gabeko lesio iraunkorrak eta SOVI baliaezintasuna,
|
lan
istripuaren eta lanbide gaixotasunaren ondoriozko prestazio ekonomikoen errekarguak eta eskubideak deklaratzeko egintzak ofizioz berrikusteko epea 135 egunekoa izango da. Gehienez ere 90 eguneko epea dago erretiro pentsioetarako (kotizaziopekoa eta kotizazio gabekoa) eta SOVI zahartzaroko pentsioetarako, heriotza eta biziraupen prestazioetarako eta SOVI alargun pentsioetarako, eskola aseguruak emandako prestazioetarako, eta kotizazio gabeko baliaezintasun pentsiorako.
|
|
|
Era berean, proposamen bat egin da, erretirorako eta amatasunerako kotizatu gisa ager dadin guraso batek seme alaba edo aurreko bat zaintzeko hartzen duen eszedentzia aldia. Aldi berean, eta PPren eta PSOEren arteko akordio baten arabera, enpresaburuek ezin izango dituzte beren enplegatuen
|
lan
istripuei eta lanbide gaixotasunei dagozkien gizarte kuotak atzeratu.
|
|
2004
|
|
|
Lege erreforma berriari esker, aurtengo urtarrilaren 1etik hasita, langile autonomoek aldi baterako ezintasunagatik prestazioak jaso ahal izango dituzte, bai gaixotasun arruntagatik bai eta
|
lan
istripu eta gaixotasun profesionalagatik ere, besteren konturako langileek ohi duten bezala.
|
|
|
Gaixotasun profesionala eta
|
lan
istripua.
|
|
|
Araudiaren arabera,
|
lan
istriputzat hartuko da langile autonomoak bere kontura egiten duen lanaren ondorio zuzen eta berehalako gisa gertatutakoa.
|
|
|
Erreforma berriaren arabera, langile autonomo batek lantokira joaterakoan edo itzultzerakoan izan ditzakeen ezbeharrak in itinere esaten zaien istripuak ez dira
|
lan
istriputzat hartzen; aldiz, besteren konturako langileen erregimenak kontuan hartzen ditu in itinere ezbehar horiek.
|
|
|
Gaixotasunagatik edo
|
lan
istripuagatik baja hartuz gero, prestazioak eskuratzea borondatezkoa da, baina horretarako ezinbestekoa da autonomoak aldi baterako ezintasuna estalirik edukitzea.
|
|
|
Oso maiz gertatzen diren arren, etxean eta aisialdirako guneetan gertatzen diren istripuek oso heriotza tasa txikia dute, %0, 06koa, hau da, 2003an 1.121 heriotza izan ziren. Hala ere, ezbehar horiek eragin zituzten hildakoen kopurua
|
lan
istripuek eragindakoetara hurbiltzen da; izan ere, 1.033 lagun hil ziren, behin behineko datuen arabera. Ezbehar kopurua urtez urte egonkor mantentzen den arren, 2003an aurreko urtean baino 550.000 lesio gehiago izan ziren, eta aldi horretan izan zen istripu kopururik txikiena (1.320.943).
|
|
|
Itzubaltzeta gaztetxeko kide baten arabera, bi kide horietako bat gaztetxearen ondoan bizi den eta ertzainek bere etxera sartzen utzi ez zuten auzokide bat da. Bestea,
|
lan
istripu bat dela-eta ordu horietan errehabilitazioan zegoen bilbotar bat. Hernandez Murga epaile eta fiskalaren jokaeren zain dago baina ez du uste" falta epaiketa" baino gehiagorik egon daitekeenik.
|
|
2005
|
|
|
Adibidez
|
lan
istripu bat. Baina lan istripu bat labur txiki bat baino ez da izaten, ez balu bezala da, eta ni sutu egiten nau horrek.
|
|
|
Adibidez lan istripu bat. Baina
|
lan
istripu bat labur txiki bat baino ez da izaten, ez balu bezala da, eta ni sutu egiten nau horrek. Pertsona hori beste zirkunstantzia batzuetan hil izan balitz sekulakoa izango zen, kondenak, doluminak, baina nola aldamiotik erori den izorra dadila.
|
|
|
\ Segurtasuna eta lan osasuna: Hego Euskal Herrian urtean 100dik gora behargin hiltzen da
|
lan
istripuz. Enpresek ez dute legea betetzen, justiziarik ez dago arlo honetan eta administrazioaren jarrera (bereziki ikuskaritzarena) ez da onargarria.
|
|
|
Baina, honek guztiak ez gaitu itsutu behar. Beste zenbait biolentzia ere gure gizartean barneratzen ari dira, non zenbaitzuk biolentzia estrukturalak bihurtzen ari diren, hala nola,
|
lan
istripuen biolentzia, emakumeenganako biolentzia, eta askotan gizakiok eragiten dugun inongo arrazoirik gabeko biolentzia. Azken kasu honekin lotuta gogoratzen dut neskatxa baten kasua, Madrilgo metroko trenbidera bota zutena.
|
|
|
CCOOko Eraikuntza, Zur eta Antzekoen Federazioa. jakinarazi du aurtengo urtarrilean eta otsailean eraikuntza sektoreko 50 langile hil direla
|
lan
istripuengatik. Urtarrilean 30 heriotza izan ziren eta otsailean gainerakoak.
|
|
|
Hogei medikuntza elkartek baino gehiagok, Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Erakundeak (OCU) eta Trafiko Zuzendaritza Nagusiak (DGT) ohartarazi dute loaren apneak gizarte ondorio larriak eragiten dituela, hala nola
|
lan
istripuak edo trafiko istripuak. Gainera, gaixotasun horren eraginari buruzko txosten adostu bat sinatu dute.
|
|
|
Horren ondorioz, oxigeno ekarpena murriztu egiten da, eta pazienteak ez dira horretaz jabetzen, eta logura eta gehiegizko nekea eragiten ditu egunez. Joaquín Durán Gasteizko Ospitaleko Loaren Nahasteen Unitateko arduradunaren iritziz, patologia horri inoiz ez zaio beharrezko arreta eskaini gaixotasun horren forma larrienak bizi kalitatea kaltetzen duenean eta trafiko edo
|
lan
istripuak eta gaixotasun kardiobaskularrak eragiten dituenean. OCUren aldetik, José María Gonzálezek azaldu duenez, herritarren %63k logalea duela onartzen du, eta %18k diote autoan lo hartzeko arriskua duela.
|
|
2006
|
|
|
Iragan den ekainean, Espainiako Gobernuak gizarte segurantzako
|
lan
istripu eta gaixotasun profesionalen mutuen funtzionamendua arautzen duen errege dekretu bat onetsi zuen kanpoko prebentzio zerbitzu gisa. Horrek prebentziozko jardueren pribatizazioa dakar.
|
|
|
Gainera, horrela mutuek gero eta eskumen handiagoa dute enpresa jardueren baitan. Hasieran bakarrik
|
lan
istripuak eta gaixotasun profesionalak tratatuagatik, gerora ohiko gaixotasunen ondoriozko bajen zatia lortu zuten ere, eta aipatutako dekretuari esker prebentzio zerbitzu pribatu bilakatzeko urratsa egin dute, Gizarte Segurantzarekin inolako loturarik izan gabe.
|
|
|
Kezka sindikal horren adierazpen gisa, LAB sindikatu abertzaleak Mutuak ezagutu eta haiekin jarduteko gida" kaleratu du langileek eta ordezkari sindikalek
|
lan
istripuen mutuekin nola aritu behar duten jakin dezaten. Gida horren jatorria" ordezkari sindikalak mutuen ekintzei aurre egiteko beharrezko baliabideez hornitzeko premia eta osasun arloan ageri den politika pribatizatzaileaz ohartarazteko beharrizana dira".
|
|
|
Aipatutako sindikatuaren arabera," mutuek euren elkartuen esanak fideltasun osoz betetzen dituzte eta euren helburuak gaixoak berehala sendatzea,
|
lan
istripuen ebidentzia ukatzea, enpresari ongi ez datorkiolako bajarik ez ematea, arriskuak ezkutatzea ebaluazio askoz ere errazagoa egiteko eta abar luzea". Sindikatu abertzalea gehien arduratzen duen gaietako bat medikuaren alta goizegi ematearena da, mutuen kasuan sarritan agertzen baita.
|
|
|
Aipatutako fusioaren ondorioz, La Previsora kontuan hartuta, Mutualia Euskal Herriko
|
lan
istripu eta gaixotasun profesionalen mutuen lider bihurtuko da, %35, 8ko merkatu kuota izango baitu 196 milioi euroko diru sarrerak izateaz gain. Bi datu horiek oraindik handiagoak izango dira Arabako mutuak bat egiten duenean Mutualiarekin.
|
|
|
Hego Euskal Herrian hamabost langile hil dira
|
lan
istripuetan uztailean (9) eta abuztuan (6). Zaurituak gehiago izan dira.
|
|
|
Lan istripu horiek uda betean gertatu dira, produkzioa nabarmen jaisten den urte garaian. Azken
|
lan
istripu larria lehengo astean gertatu zen, Tubacex enpresan, eta 17 langile zauritu ziren. Aurten, Hegoaldean, dagoeneko 65 langile hil dira eta ehunka zauritu, horietako batzuk larri.
|
|
|
Hala ere, pribilegioen kopurua murriztu da, eta, are gehiago, betidanik aitortutako batzuen zenbatekoa mugatu da, hala nola, tributu arlokoena eta Gizarte Segurantzako kuotena (ehuneko 50eraino gutxitu da bakoitzaren zenbatekoa). ...), konkurtso adierazpenaren ostean sortutakoak eta lan kontratua azkentzearen ondorioz epaileak erabakitako kalte ordainari buruzkoak, masaren aurkako kredituduko dira konkurtso kredituei begira; Langileen Estatutuko 32.1 artikuluan jasotako alokairuak, aldiz, gainerako konkurtso kredituak baino lehenago ordainduko dira; eta, testu bereko 32.3 artikuluan jasotakoek pribilegio orokorra izango dute,
|
lan
istripuaren ondoriozko kalte ordainek, eta konkurtso adierazpena egin baino lehen lan osasunaren arloan sortutako betebeharrak eznordainek bezala. Modu horretan, kon betetzearen ondoriozko prestazioen gaikurtsoa kreditu batzuen ordainketarekin agortzea saihestu nahi da, eta, kredituok ordaintzeagatik sortzen den interes orokorra baztertu gabe, masa pasibo osoaren interesarekin batu nahi da berori; aldi berean, langileek eta Herri Administrazioak onartutako hitzarmen tuek pribilegiorik ez duten zatian.irtenbideak sustatu dira, horien kredi
|
|
|
Halaber, epaileak eskariaren berri emango dio Aseguruen eta Pentsio Funtsen Zuzendaritza Nagusiari, baldin etaterioari,
|
lan
istripu eta gaixotasun pro aseguru erakundeari buruzkoa bada; Lan eta Gizarte Arazoetarako Minisfesionalen mutualitateari buruzkoa bada, eta, Balore Merkatuko Nazio Batzordeari, baldin eta bigarren mailako merkatuan negoziatutako baloreak edo finantza instrumentuak jaulki dituen sozietateari buruzkoa bada.
|
|
|
...bilegio berezirik ez duten alokairuen ondoriozko kredituak, lanbidearteko gutxieneko alokairuaren hirukoitza ordaintzeke dauden alokairu egunengatik biderkatzean ateratzen den zenbatekoan; kontratuak azkentzearen ondoriozko kalte ordainak, legeak zehaztutako gutxieneko zenbatekoan, zenbateko hori kalkulatu denean lanbidearteko gutxieneko alokairuaren hirukoitza gainditzen ez duen oinarriaren gain;
|
lan
istripuaren eta lanbide gaixotasunaren ondoriozko kalte ordainak, eta lan osasunaren arloko betebeharrak ez betetzearen ondoriozko prestazioen gainordainak, horiek konkurtso adierazpenaren aurretik sortu direnean.
|
|
|
Konkurtsopekoa aseguru erakundea bada, autoa azkartasun berarekin jakinaraziko zaio Aseguruen eta Pentsio Funtsen Zuzendaritza Nagusiari, eta
|
lan
istripu nahiz lanbide gaixotasunen mutualitatea bada, baldintza berberetan jakinaraziko zaio Lan eta Gizarte Arazoetarako Ministerioari.
|
|
|
Espainian patentatutako inplante bati esker, kalkaneoko haustura guztiak berreskura daitezke. Hezur hori orpoan dago, eta, hausturaren ondorioz, zirkulazio istripuak izaten dira, eta, neurri handiagoan,
|
lan
istripuak, batez ere, aldamioetatik erorketak edo altuera handiak. Espainian urtero diagnostikatzen diren haustura guztien% 2 dira hezur egitura horretako lesioak, eta, orain arte, kirurgia ireki nahiko agresiboan eta konplikazio tasa handiarekin tratatzen ziren.
|
|
|
Felipe López Oliva doktorea da formula berri honen arduraduna. Orain, Fremap
|
lan
istripuen mutuko zuzendari medikoa da, baina traumatologiako espezialista denez, urtero 300 eta 400 haustura larri izaten ditu. “Arazoak zituzten eta, gainera, laneko baja eskatzera behartuta zeuden pazienteen portzentajea %60koa zen.
|
|
|
Gainera, ospitalizatutako pazienteetan medikazio akatsen tasa %12, 8koa da (transkripzio, banaketa eta administrazio akatsak), eta %3, 5etik %7, 9ra bitartekoa, administrazioko akatsen ondorioz. AEBn, Medikuntza Institutuak egindako txosten baten arabera, medikazio akatsak dira laguntza akats nagusia, eta urtean 7.000 heriotza baino gehiago eragiten dituzte,
|
lan
istripuek eragindakoak baino gehiago. Akats horiek egiteko arriskua saihesteko modurik onena?
|
|
|
Ohikoenak parasitosi (paludismoa, eskistomatosia edo Chagasen gaixotasuna) eta hepatitis birikoak dira. Gainera, tuberkulosia, hiesa eta ugaltze eta sexu konplikazioak ager daitezke, eta, gainera,
|
lan
istripu eta arazo psikologiko ugari eragin ditzakete, jasaten duten higadura psikikoaren ondorioz. Hain zuzen, azken faktore hori funtsezkoa da, eta Madrilgo Ramón y Cajal Ospitaleko Gaixotasun Infekziosoen Zerbitzuko Medikuntza Tropikal eta Parasitologia Klinikoko Unitateko Rogelio López Vélezek adierazi du populazio horren osasun arazo askoren jatorria psikosomatikoa dela, bere egoeragatik.
|
|
|
Sektoreka, txostenaren arabera, kostu nagusiak honako hauek dira: lan absentismoa, produktibitatea murriztea edo
|
lan
istripuak (707 milioi); giza eta emozio kostua (628 milioi); adingabeentzako gizarte laguntza (590 milioi); laguntza juridikoa (61 milioi) eta osasun laguntza (371 milioi). Gainera, tratu txarrek adingabeengan eragiten dituzten ondorioen berri ematen du.
|
|
|
Enpresa barruan osasunak eta segurtasunak duen garrantzia azpimarratu gura izan dute jardunaldi horietan, batetik. Bestetik,
|
lan
istripu batek duen erantzukizun zibilari eta ekonomikoari buruz ere jardun dute. Hainbat adituk hitz egin dute gai horien inguruan.
|
|
|
" Segurtasunak lehentasuna izan behar du eguneroko lanean", dio Iñaki Arregik," horretan denok gaude ados, bai langileok baita enpresa buruek ere". " Askotan enpresari botatzen diogu errua
|
lan
istripu bat gertatzen denean, baina langilearen arduragabekeriagatik ere gertatzen dira eta hori ez gertatzeko, beharrezkoak dira bai babesak bai portaera egokiak ere", zehaztu du Arregik. Segurtasuna bermatu gura dute enpresa barruan eta jardunaldi hauez gain, beste ekintza batzuk ere egin dituzte, lan istripuen simulazioak, adibidez.
|
|
|
" Askotan enpresari botatzen diogu errua lan istripu bat gertatzen denean, baina langilearen arduragabekeriagatik ere gertatzen dira eta hori ez gertatzeko, beharrezkoak dira bai babesak bai portaera egokiak ere", zehaztu du Arregik. Segurtasuna bermatu gura dute enpresa barruan eta jardunaldi hauez gain, beste ekintza batzuk ere egin dituzte,
|
lan
istripuen simulazioak, adibidez. " Lantegi barruan gertatu daitekeen istripu baten simulazioa egingo dugu eta baita sute batena ere; suhiltzaileekin ere hitz egin dugu, benetako simulazio bat egin gura dugu", azaldu du Iñaki Arregik.
|
|
|
Diputadue alegia] en nuestra Fábrica, concebiría el Cara al Sol en el órgano de la Iglesia. Y además donde yo escribí el discurso de la Unificación que leería Franco el 19 de abril de 1937" 836 Giménez Caballero tarren papeleran, edo inprentan, edo elektrokimikan lan egiten zuen herriko jendeak (gure aita papeleran hil zen
|
lan
istripu batean) 837 Maisua falangista zen, besoa altxatuta hasten genuen eskola," Isabel y Fernando" eta falangearen kantak kantatzen genituen (eskolako ordu atsegin bakarra), besoa altxatuta eta martxan ateratzen ginen plazaraino. Noizean behin, gaztetxo eta haurren Malagako musika banda edo etortzen ziren herrira eta, beren prakamotx eta alkandora urdin uniforme apainekin, martxa militar musikarekin kalejiran ibili eta gero –begi guztiak lore lore langilekumeok begira–, pilotalekuan kanpatzen zuten, gure inbidiaren aurrean.
|
|
|
Jardun lasaia eta arriskurik gabea, itxura batean. Ez dugu
|
lan
istripuen arazoarekin lotuko, esaterako. Baina ez da horregatik arriskurik gabeko lanbidea, eta, gauza ezaguna ez bada ere, euskara teknikariaren lanbideak ere zenbait ondorio, batzuetan oso espezifikoak, eragin ditzake.
|
|
2007
|
|
|
Durango bizi den 49 urteko behargina DYAko anbulantziak eroan zuen Galdakaoko erietxera. Horrelako
|
lan
istripu larriak, oso larriak eta hildakoak eragin dituzten istripuak %50ean gutxitu gura direla jakin eragin zuen egun batzuk lehenago Eusko Jaurlaritzak, eperako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Plan berriaren aurkezpenean.
|
|
|
Durango bizi den 49 urteko behargina DYAko anbulantziak eroan zuen Galdakaoko erietxera. Horrelako
|
lan
istripu larriak, oso larriak eta hildakoak eragin dituzten istripuak %50ean gutxitu gura direla jakin eragin zuen egun batzuk lehenago Eusko Jaurlaritzak, eperako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Plan berriaren aurkezpenean. Bertan, lan arriskuen prebentzioan enpresek sustatzeko neurriak batu dituzte.
|
|
|
Gaur izan ezbeharra, 10:00etan, Mekoleta auzoan eta erorketa unean hil da langilea SOS Deiakek Osalani bidalitako txostenaren arabera. Durangoko bizilaguna zen
|
lan
istripuan hil den arotza eta 61 urte zituen. Autonomoa zen.
|
|
|
Autonomoa zen. Bestalde, Abadiñon ere bai
|
lan
istripua izan du 48 urteko gizonezko batek.
|
|
|
Gaur izan ezbeharra, 10:00etan, Mekoleta auzoan eta erorketa unean hil da langilea SOS Deiakek Osalani bidalitako txostenaren arabera. Durangoko bizilaguna zen
|
lan
istripuan hil den arotza eta 61 urte zituen. Autonomoa zen.
|
|
|
Autonomoa zen. Bestalde, Abadiñon ere bai
|
lan
istripua izan du 48 urteko gizonezko batek.Mekoleta auzoan baserri baten birmoldaketa lanean ziharduela erori da Jose Maria U. L behargina sei metroko altueratik—leiho batetik—; balkoietan egurrezko bi baranda jarri behar zituen baserriko bigarren solairuan. Barandak barra bi horizontal eta bost bertikal zituen eta biktimak eginda zekartzan ateetako markoetan muntatzeko.Osalanek azaldutakoaren arabera, erorketa gertatu denean, torlojuz lotu gabeko atearen atezangoen artean sartuta zegoen baranda.
|
|
|
Mendian euskaldun dezente hil baita. Gutxi, oso gutxi, ordea, errepidean edo
|
lan
istripuan hil direnekin alderatuz gero.
|
|
|
Gainera, profesional horiek gaixotasunen eta
|
lan
istripuen estaldurarako eskubidea izan dute. Prestazio horiek hautazkoak ziren orain arte autonomoentzat, izan ere, kotizazio handiagoa eskatzen zuten.
|
|
|
Aldi baterako ezintasunagatik emandako prestazioa (gaixotasunak) orain arte hautazkoa bazen ere, derrigorrezkoa izango da. Ezbehar tasa altua duten lanbideetan
|
lan
istripuei dagokien kotizazioari ere aurre egin zaio. Baina aurrez, Lan Ministerioak jarduera horiek zein diren zehaztu du.
|
|
|
Hemendik hiru urtera salgai ipiniko den erabilera topikoko botika hau hemofilia edo mamitze arazorik nozitzen dutenentzat eta anputazioa egin zaienentzat bereziki baliagarria izango da eta, nola ez, trafiko edo
|
lan
istripuetako biktimak artatzeko hil ala bizikoa.
|
|
|
d) Espainian gertatutako
|
lan
istripuarengatik edo lanbide gaixotasunarengatik lan egiteko ezgaitasun iraunkorraren ondoriozko prestazioaren onuradun direnak, bai eta langabeziarengatik kontribuzio bidezko prestazioa jasotzen dutenak edo laguntza bidezko prestazio ekonomiko publikoaren onuradun direnak ere. Azken kasu horretan, onuradunek prestazio ekonomikoa jasotzentzea nahiz birgizarteratzea edo birlane dute, euren gizarteratzea edo laneraratzea lortzeko.
|
|
|
Aurreko lerrokadaren ondoreetarako, ez dira lanera ez joate moduan zenbatuko legezko grebak, grebak iraun bitartean, langileen lege ordezkarien jarduerek,
|
lan
istripuak, amatasunak, haurdunaldi bitarteko arriskuak, haurdunaldi, erditzenek, baimenek, oporrek eta lan izaerarik gabeko gaixotasun edo istripuak eragin edo edoskitzeak eragindako gaixotasudako ez joateak, noiz eta baja osasun zerbitzu ofizialek erabaki dutenean eta baja horren iraupena ondoz ondoko hogei egun baino luzeagoa denean. Era berean, ez dira lanera ez joate moduan zenbatuko genero indarkeriak eratorritako egoera fisiko edo psikologikoaren ondoriozko ez joateak, baldin eta egoera hori laguntzarako gizarte zerbitzuek edo osasun zerbitzuek egiaztatu badute, kasuan kasuan bidezkoa zer den kontuan hartuta.
|
|
|
Gutxienez hiru hilabeterik behin, absentismo tasari buruzko estatistiken eta horren arrazoien,
|
lan
istripuen nahiz lanbide gaixotasunen eta horien ondorioen, dizkako ikerketen edo ikerketa berezien eta erabiltzen diren prebentzio mekanis ezbehar tasaren, lan ingurumenaren almoen berri izatea.
|
|
|
Erregelamendu honen 5 eta 14 artikuluetan xedatutakoa hausten da, enpresaburuak bere langileak edo langile horietako batzuk ez babesteagatik,
|
lan
istripuek edo lanbide gaixotasunek eratorritako gertakizunen eretzean. Artikulu horietan xedatutakoa hausteak eragingo du, izan daitezkeen erantzukizun guztiak ezartzeaz gain, zor diren kuotak Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusiaren mesedetan sortzea.
|
|
|
e) Langileari lanegun bat baino gehiagoz lan egiteko ezgaitasuna eragin dioten
|
lan
istripuen eta lanbide gaixotasunen zerrenda. Halakoetan, gainera, enpresaburuak egingo du artikulu honen 3 idatz zatian jaso jakinarazpena.
|
|
|
Gizarte Segurantzaren
|
lan
istripu eta lanbide gaixotasunen mutuek prebentzio zerbitzuen eginkizunak gauza ditzakete, euren baitara elkartutako enpresentzat, 31 artikuluko 5 idatz zatian xedatutakoa kontuan hartuta.
|
|
|
Enpresaburuen eta langileen ordezkariek parte hartzeko eskubidea izango dute, Gizarte Segurantzaren
|
lan
istripu eta lanbide gaixotasunen mutuek aurreko lerrokadako eginkizunetan gauzatu kudeaketaren gaineko kontrolean eta segimenduan, abenduaren 30eko 42/ 1994 Legeak, zerga, administrazio eta lan arloko neurriei buruzkoak, 39bost artikuluan ezarritakoaren arabera.
|
|
|
Beregaineko Langileen edo Autonomoen Araubide Berezira biltzeko moduko bi jarduera edo gehiago aldi berean gauzatuz gero, araubide horretako alta eta kotizazioa bakarrak izango dira, eta interesdunak aukeratutako jarduera aintzat hartuta gauzatuko dira. Edozelan ere, interesdunak aukeratu badu
|
lan
istripuek eta lanbide gaixotasunek eratorri gertakizunak estaltzea, kontuan hartuko da erregelamendu orokor honen 47 artikuluko 3.1 idatz zatian xedatutakoa.
|
|
|
2 Aurreko idatz zatian xedatutakoa gorabehera, ulertuko da inorentzat lan zerbitzuak ematen dituzten langile atzerritarrak Espainiako Gizarte Segurantzaren Sistemara bilduta eta kasuan kasuko araubidean altan daudela,
|
lan
istripuen eta lanbide gaixotasunen ondoriozko gertakizunak babesteko. Hori ulertuko da, nahiz eta atzerritar horiek Espainian legez kanpo egon, lan egiteko baimenik ez izan edo baimen hori lortzeko betebeharretik salbuetsita izatea egiaztatzeko agiririk ez eduki.
|
|
|
Merkataritzako ordezkarien alta eskabidean jaso behar dira, erregelamendu honen 30 artikuluko 2.1 idatz zatiko datuez gain, enpresaburuaren edo enpresaburuen izena zein sozietatearen izena, eta
|
lan
istripuek eta lanbide gaixotasunek eratorri gertakizunak eta, hala denean, aldi baterako ezgaitasuna estaltzen dituen erakundearen izena
|
|
|
4 Aurreko idatz zatiko babesaren aldeko aukera egin duten langileek
|
lan
istripu eta lanbide gaixotasunen mutua batekin estali dute aldi baterako ezgaitasunaren ondoriozko prestazio ekonomikoa, artikulu honetan eta osterantzeko xedapen osagarrietan ezatuak nahitaez onartu du estalrri baldintzetan eta ondoreekin. Mutze hori, abenduaren 7ko 1993/ 1995 Errege dekretuak onetsitako Lan istripu eta Lanbide gaixotasunen Mutuen Elkarlanari buruzko Erregelamenduaren 74 eta 75 artikuluetan ezarritakoaren arabera.
|
|
|
5 Gizarte Segurantzaren Nekazaritzako Araubidean kokatutako artzainen, landazainen eta ehiza zein arrantza barrutietako zaintzaileen kasuan, horien ardura bada jabe batzuen edo gainerako titularren abelburua zaintzea, edo nekazaritza ustiategiak jagotea, az gaixotasunen babesa gauzatzeko betebeharra betetzearen gainean eta betebeken horiek erantzukizun solidarioa izango dute,
|
lan
istripuen eta lanbidehar hori ez betetzearen ondorioz eratorri ondoreen gainean.
|
|
|
Aldi baterako ezgaitasunaren ondoriozko prestazio ekonomikoa estaltzeko aukera egin duten langileek Gizarte Segurantzaren
|
lan
istripu eta lanbide gaixotasunen mutua batekin estali dute hori, artikulu honetantan ezarri baldintzetan eta ondoreekin. Mutuak nahitaez onartu du es eta osterantzeko xedapen osagarrietaltze hori, abenduaren 7ko 1993/ 1995duaren 74 eta 75 artikuluetan ezarrita Errege dekretuak onetsitako Lan istripu eta Lanbide gaixotasunen Mutuen Elkarlanari buruzko Erregelamenkoaren arabera.
|
|
|
3 Araubide berezi honetako langileek borondatez aukeratu badute araubide honen babes ekintzaren esparrura biltzea aldi baterako ezgaitasunaren ondoriozko prestazio ekonomikoa, borondatez aukera dezakete, berebat, araubide horrek eskaintzen dien babes ekintza hobetzea. Horretarako, babes ekintza horretara bildu behar dute
|
lan
istripuek eta lanbide gaixotasunek eratorri gertakizunen babesa, idatz zati honetan ezarritakoaren arabera bildu ere
|
|
|
Lanbide gertakizunak estaltzeko aukera egin duten langileek jarduera batzuk gauzatzen badituzte, eta jarduera horiengatik langile horiek araubide bakarrera bildu behar badira, eta estaldura bakarra izan behar badute, biltze eta estaldura horiek gauzatuko dira kotizazio epigraferik altuena aplikatzen zaion jardueraren arabera; aplikatu beharreko kotizazio epigrafe horiek izango dira
|
lan
istripuen eta lanbide gaixotasunengatik Gizarte Segurantzan kotizatzeko primen tarifa berrikusi zuen abenduaren 29ko 2930/ 1979 Errege dekretuaren 2 eranskinean jasotakoak. Ondore horretarako, langileek Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusian aurkeztu dute eurek gauzatzen dituzten jarduera desberdinen gaineko adierazpena; adierazpen hori aurkeztuko dute aukera egiteko unean, erregelamendu honen 28 eta 37 artikuluetan ezarri baldintza eta ondoreekin.
|
|
|
4 Uztailaren 9ko 1867/ 1970 Errege dekretuaren 3 artikuluko beregaineko langileek eta armadoreek nahitaez hitzartu behar dute
|
lan
istripuek edo lanbide gaixotasunek eratorri gertakizunen babesa, Itsasoko Gizarte Institutuarekin edo Gizarte Segurantzaren lan istripu eta lanbide gaixotasunen mutua batekin. Beregaineko langileek eta armadoreek babes hori hitzartuko dute, eurentzat zein eurek enplegatu eta inorentzat lan egiten duten langileentzat.
|