|
2002
|
|
|
Hala, bada, Cuencak, gizarte ongizatearen maila apalenean, puntuaziorik onena du, lan eta bizikidetza baldintzak eta parte hartze soziala direla eta. Txostenaren egileek erabaki dute edizio honetan enplegu adierazleak (lana eta jarduera) lan baldintzetatik (enplegu prekarioaren eragina, gaixotasunak eta
|
lan
istripuak) bereiztea, uste baitute gizarte aurreratuetan, hala nola Espainiakoan, “lan egiteko adinean dagoen biztanleriak, lanpostu bat eskatzeaz gain, duintasuna, segurtasuna eta egonkortasuna ere eska ditzakeela lanean ari denean”. Ongizatearen rankingean maila ona hartzea beste disfuntzio batzuekin ere bateragarria da.
|
|
|
Magistratuarentzat, langileak jasandako “antsietate egoera edo neke fisiko edo psikikoa” “burn out” edo “errearen sindromea” kasu nabaria izango litzateke, jazarpen moral deritzonaren aldaera bat. “Epaiak aukera ematen du kalte psikosozialak
|
lan
istriputzat hartzeko. Epaileak arrazoia ematen ari zaizkie enpresaburuen kalte moralak jasaten dituzten langileei, eskuoihala atera eta lanpostua utz dezaten nahi baitute”, laburbildu du Jesus Uzkudun CCko Lan Osasuneko arduradunak.
|
|
|
Epai batek jazarpen morala
|
lan
istripu gisa onartzen du
|
|
|
Espainia,
|
lan
istripu gehien izan dituen Europako Batasuneko laugarren herrialdea
|
|
|
“La situación social en la Unión Europea 2002” txostenak, Estatistika Bulegoak (Eurostat) egin eta atzo Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioak zabaldu zuenak, adierazten du Espainia dela
|
lan
istripu gehien dituen Europako laugarren herrialdea, Danimarkak, Belgikak eta Suediak bakarrik gainditzen dutena. Gure herrialdean, Gizarte Segurantzan afiliatutako 100.000 pertsonako 115 lan istripu izaten dira.
|
|
|
“La situación social en la Unión Europea 2002” txostenak, Estatistika Bulegoak (Eurostat) egin eta atzo Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioak zabaldu zuenak, adierazten du Espainia dela lan istripu gehien dituen Europako laugarren herrialdea, Danimarkak, Belgikak eta Suediak bakarrik gainditzen dutena. Gure herrialdean, Gizarte Segurantzan afiliatutako 100.000 pertsonako 115
|
lan
istripu izaten dira. Lehenengo postuan Danimarka dago, 121 istripu 100.000 langileko, ondoren Suedia (118 istripu) eta Belgika (116 istripu).
|
|
|
Espainiaren atzetik Luxenburgo dago, 105 ezbehar 100.000 afiliatuko; Irlanda, 96; Austria eta Portugal, 93; Herbehereak, 91; Alemania eta Frantzia, 89; Italia eta Finlandia, 88; eta Erresuma Batua eta Grezia, 100.000 langileko 79 istripu izanik, EBko herrialdeek dituzte ezbehar kopuru txikienak. Adinaren arabera, 18 eta 24 urte bitarteko gazteak dira Espainian
|
lan
istripu gehien dituztenak: 118 istripu 100.000 langileko; 45 eta 54 urte bitarteko pertsonetan, berriz, 111 Danimarkan, aldiz, egoera hori alderantzikatu egiten da.
|
|
|
Suedia (108 istripu) eta Britainia Handia (istripu gutxien biltzen dituen herrialdea) (73 istripu) itxi dituzte. Kopuru horiek gorabehera, Espainiako ezbeharren estatistikak bilakaera positiboa izan du azken urteotan,
|
lan
istripu gehien erregistratzen ziren herrialdea izateari utzi baitio, Espainiako Lan Ministerioak atzo jakinarazi zuenez.
|
|
|
Laneko arriskuen prebentzioan parte hartzen duten eragile, talde eta erakunde guztiek erabaki zuten nork bere aldetik borrokatzeari uztea eta indarrak batzeko apustua egitea, prebentzioaren kultura sustatzeko eta istripuak geldiarazteko. Hala, joan den uztailean sortu zen Malagan eraikuntzako
|
lan
istripuei aurrea hartzeko sektore arteko plana. Lan sistema Zortzi hilabete geroago, Isabel Muñoz Enpleguko ordezkariaren arabera, azken hamarkadan lan istripu gutxiago izan dira.
|
|
|
Hala, joan den uztailean sortu zen Malagan eraikuntzako lan istripuei aurrea hartzeko sektore arteko plana. Lan sistema Zortzi hilabete geroago, Isabel Muñoz Enpleguko ordezkariaren arabera, azken hamarkadan
|
lan
istripu gutxiago izan dira. Kanpaiak aireratu nahi izan gabe, sustatzaileak ziur daude bide onetik doazela.
|
|
|
Lege hutsune horren aurrean, epaitegi batzuk epaiak ematen ari dira, laneko istripua laneko estresa dela adierazteko. «Burn out» sindromea Zentzu horretan, Epaitegi Gorenak 2001eko urriaren 26an emandako epai bat onartu du, lehen aldiz «burn out» sindromea
|
lan
istripu gisa aitortzen baitu. Gipuzkoan urritu psikikoentzako tailer bateko buruak 1993tik jasaten zuen bide gurutze judiziala eta sanitarioa urratu zuen autoak, estres kroniko hori jasan eta mutua auzitara eraman zuena, gaixotasunaren lan kausa onartzeari uko egiten baitzion.
|
|
|
Auzitegi Gorenak aurreko bi epai berretsi zituen, zeinetan langilearen «izaera perfekzionista» nabarmentzen baitzen, eta «gaixotasuna, demandatzailea lan egiten duen pertsonekin harremanetan dagoelako sortu dela», haren gaixotasunik psikikoek aldi baterako ezintasunean gogo aldarte erabakigarria eragin baitute. Zenbait adituren iritziz, Gorenaren epai honek bide bat irekitzen du lanbide batzuen agortze psikikoak eragindako osasun laguntza, baja eta ezintasun iraunkorreko prozesu oso zenbakitsuak,
|
lan
istripu gisa onartuak, izateko. Izan ere, epai horrek antzeko kasuak eragindako beste talde batzuen kontsulta mordoa eragin du, horietako asko irakaskuntzaren arlokoak.
|
|
2003
|
|
|
Araudi berriaren arabera, 180 eguneko epea dago Europar Batasuneko araudian edo aldebiko hitzarmenetan, nazioarteko itunetan edo akordioetan jasotako prestazioak onartu eta ebazteko. Ezintasun iraunkorreko prestazioak, haien berrikuspenak, baliaezintasunik gabeko lesio iraunkorrak eta SOVI baliaezintasuna,
|
lan
istripuaren eta lanbide gaixotasunaren ondoriozko prestazio ekonomikoen errekarguak eta eskubideak deklaratzeko egintzak ofizioz berrikusteko epea 135 egunekoa izango da. Gehienez ere 90 eguneko epea dago erretiro pentsioetarako (kotizaziopekoa eta kotizazio gabekoa) eta SOVI zahartzaroko pentsioetarako, heriotza eta biziraupen prestazioetarako eta SOVI alargun pentsioetarako, eskola aseguruak emandako prestazioetarako, eta kotizazio gabeko baliaezintasun pentsiorako.
|
|
|
Era berean, proposamen bat egin da, erretirorako eta amatasunerako kotizatu gisa ager dadin guraso batek seme alaba edo aurreko bat zaintzeko hartzen duen eszedentzia aldia. Aldi berean, eta PPren eta PSOEren arteko akordio baten arabera, enpresaburuek ezin izango dituzte beren enplegatuen
|
lan
istripuei eta lanbide gaixotasunei dagozkien gizarte kuotak atzeratu.
|
|
2004
|
|
|
Lege erreforma berriari esker, aurtengo urtarrilaren 1etik hasita, langile autonomoek aldi baterako ezintasunagatik prestazioak jaso ahal izango dituzte, bai gaixotasun arruntagatik bai eta
|
lan
istripu eta gaixotasun profesionalagatik ere, besteren konturako langileek ohi duten bezala.
|
|
|
Gaixotasun profesionala eta
|
lan
istripua.
|
|
|
Araudiaren arabera,
|
lan
istriputzat hartuko da langile autonomoak bere kontura egiten duen lanaren ondorio zuzen eta berehalako gisa gertatutakoa.
|
|
|
Erreforma berriaren arabera, langile autonomo batek lantokira joaterakoan edo itzultzerakoan izan ditzakeen ezbeharrak in itinere esaten zaien istripuak ez dira
|
lan
istriputzat hartzen; aldiz, besteren konturako langileen erregimenak kontuan hartzen ditu in itinere ezbehar horiek.
|
|
|
Gaixotasunagatik edo
|
lan
istripuagatik baja hartuz gero, prestazioak eskuratzea borondatezkoa da, baina horretarako ezinbestekoa da autonomoak aldi baterako ezintasuna estalirik edukitzea.
|
|
|
Oso maiz gertatzen diren arren, etxean eta aisialdirako guneetan gertatzen diren istripuek oso heriotza tasa txikia dute, %0, 06koa, hau da, 2003an 1.121 heriotza izan ziren. Hala ere, ezbehar horiek eragin zituzten hildakoen kopurua
|
lan
istripuek eragindakoetara hurbiltzen da; izan ere, 1.033 lagun hil ziren, behin behineko datuen arabera. Ezbehar kopurua urtez urte egonkor mantentzen den arren, 2003an aurreko urtean baino 550.000 lesio gehiago izan ziren, eta aldi horretan izan zen istripu kopururik txikiena (1.320.943).
|
|
2005
|
|
|
CCOOko Eraikuntza, Zur eta Antzekoen Federazioa. jakinarazi du aurtengo urtarrilean eta otsailean eraikuntza sektoreko 50 langile hil direla
|
lan
istripuengatik. Urtarrilean 30 heriotza izan ziren eta otsailean gainerakoak.
|
|
|
Hogei medikuntza elkartek baino gehiagok, Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Erakundeak (OCU) eta Trafiko Zuzendaritza Nagusiak (DGT) ohartarazi dute loaren apneak gizarte ondorio larriak eragiten dituela, hala nola
|
lan
istripuak edo trafiko istripuak. Gainera, gaixotasun horren eraginari buruzko txosten adostu bat sinatu dute.
|
|
|
Horren ondorioz, oxigeno ekarpena murriztu egiten da, eta pazienteak ez dira horretaz jabetzen, eta logura eta gehiegizko nekea eragiten ditu egunez. Joaquín Durán Gasteizko Ospitaleko Loaren Nahasteen Unitateko arduradunaren iritziz, patologia horri inoiz ez zaio beharrezko arreta eskaini gaixotasun horren forma larrienak bizi kalitatea kaltetzen duenean eta trafiko edo
|
lan
istripuak eta gaixotasun kardiobaskularrak eragiten dituenean. OCUren aldetik, José María Gonzálezek azaldu duenez, herritarren %63k logalea duela onartzen du, eta %18k diote autoan lo hartzeko arriskua duela.
|
|
2006
|
|
|
Espainian patentatutako inplante bati esker, kalkaneoko haustura guztiak berreskura daitezke. Hezur hori orpoan dago, eta, hausturaren ondorioz, zirkulazio istripuak izaten dira, eta, neurri handiagoan,
|
lan
istripuak, batez ere, aldamioetatik erorketak edo altuera handiak. Espainian urtero diagnostikatzen diren haustura guztien% 2 dira hezur egitura horretako lesioak, eta, orain arte, kirurgia ireki nahiko agresiboan eta konplikazio tasa handiarekin tratatzen ziren.
|
|
|
Felipe López Oliva doktorea da formula berri honen arduraduna. Orain, Fremap
|
lan
istripuen mutuko zuzendari medikoa da, baina traumatologiako espezialista denez, urtero 300 eta 400 haustura larri izaten ditu. “Arazoak zituzten eta, gainera, laneko baja eskatzera behartuta zeuden pazienteen portzentajea %60koa zen.
|
|
|
Gainera, ospitalizatutako pazienteetan medikazio akatsen tasa %12, 8koa da (transkripzio, banaketa eta administrazio akatsak), eta %3, 5etik %7, 9ra bitartekoa, administrazioko akatsen ondorioz. AEBn, Medikuntza Institutuak egindako txosten baten arabera, medikazio akatsak dira laguntza akats nagusia, eta urtean 7.000 heriotza baino gehiago eragiten dituzte,
|
lan
istripuek eragindakoak baino gehiago. Akats horiek egiteko arriskua saihesteko modurik onena?
|
|
|
Ohikoenak parasitosi (paludismoa, eskistomatosia edo Chagasen gaixotasuna) eta hepatitis birikoak dira. Gainera, tuberkulosia, hiesa eta ugaltze eta sexu konplikazioak ager daitezke, eta, gainera,
|
lan
istripu eta arazo psikologiko ugari eragin ditzakete, jasaten duten higadura psikikoaren ondorioz. Hain zuzen, azken faktore hori funtsezkoa da, eta Madrilgo Ramón y Cajal Ospitaleko Gaixotasun Infekziosoen Zerbitzuko Medikuntza Tropikal eta Parasitologia Klinikoko Unitateko Rogelio López Vélezek adierazi du populazio horren osasun arazo askoren jatorria psikosomatikoa dela, bere egoeragatik.
|
|
|
Sektoreka, txostenaren arabera, kostu nagusiak honako hauek dira: lan absentismoa, produktibitatea murriztea edo
|
lan
istripuak (707 milioi); giza eta emozio kostua (628 milioi); adingabeentzako gizarte laguntza (590 milioi); laguntza juridikoa (61 milioi) eta osasun laguntza (371 milioi). Gainera, tratu txarrek adingabeengan eragiten dituzten ondorioen berri ematen du.
|
|
2007
|
|
|
Hemendik hiru urtera salgai ipiniko den erabilera topikoko botika hau hemofilia edo mamitze arazorik nozitzen dutenentzat eta anputazioa egin zaienentzat bereziki baliagarria izango da eta, nola ez, trafiko edo
|
lan
istripuetako biktimak artatzeko hil ala bizikoa.
|
|
|
Europako Batzordeak bost urteko plana aurkeztu zuen atzo, langileen osasuna hobetzeko eta produktibitatea handitzeko asmoz,
|
lan
istripuen eta lanbide gaixotasunen tasa %25 murrizteko. Vladimir Spidla Enplegu komisarioak esan zuen urtero EBn lau milioi lan istripu izaten direla, Europako ekonomiarentzat kostu handiak dakartzatenak.
|
|
|
Europako Batzordeak bost urteko plana aurkeztu zuen atzo, langileen osasuna hobetzeko eta produktibitatea handitzeko asmoz, lan istripuen eta lanbide gaixotasunen tasa %25 murrizteko. Vladimir Spidla Enplegu komisarioak esan zuen urtero EBn lau milioi
|
lan
istripu izaten direla, Europako ekonomiarentzat kostu handiak dakartzatenak. “Kostu horien zati handi bat gizarte segurantzaren sistemei eta finantza publikoei dagokie”, esan zuen.
|
|
|
2006 urtea hartu zuen aurreko planaren balantzea egitean, Bruselak erabaki zuen istripu eta gaixotasun profesionalen kopurua beherantz doala, bai Hamabosten kasuan, bai 2004an EBra iritsi ziren estatu kide berrietan. Alde horretatik, azken bost urteetan eb
|
lan
istripu hilgarriak %17 murriztu direla kalkulatzen da, eta hiru egun baino gehiagoko lan absentziak eragin dituzten ezbeharrak %20 Nolanahi ere, Bruselak ohartarazi du zenbait sektoretako egoera, hala nola nekazaritza, eraikuntza edo garraioa, “kezkagarria izaten jarraitzen duela”.
|
|
|
ALHAOk dioenez, 18 eta 24 urte bitarteko gazte europarrek
|
lan
istripu larria izaten dute minutu oro.
|
|
|
Laneko Segurtasun eta Osasunerako Europako Agentziak (OSHA, ingelesezko siglak) datu batzuk aurkeztu zituen atzo. Datu horien arabera, 18 eta 24 urte bitarteko gazte europarrek
|
lan
istripu larria izaten dute minutu oro, eta heriotza izaten dute lanpostuan bi egunean behin. Era berean, gainerako adin tarteetako langileek baino %50 aukera gehiago dute lan istripua izateko.
|
|
|
Datu horien arabera, 18 eta 24 urte bitarteko gazte europarrek lan istripu larria izaten dute minutu oro, eta heriotza izaten dute lanpostuan bi egunean behin. Era berean, gainerako adin tarteetako langileek baino %50 aukera gehiago dute
|
lan
istripua izateko. Urtero, 15en Europan lau milioi eta erdi inguru izaten dira lan istripuak, eta horietatik 5.000 hilgarriak dira.
|
|
|
Era berean, gainerako adin tarteetako langileek baino %50 aukera gehiago dute lan istripua izateko. Urtero, 15en Europan lau milioi eta erdi inguru izaten dira
|
lan
istripuak, eta horietatik 5.000 hilgarriak dira. Europar Batasun zabaldua kontuan hartuta, “zifra horiek eguneratu eta %50 inguru gehitu lirateke”, Europako Batzordeko Enplegu, Gizarte Gai eta Aukera Berdintasunerako zuzendari nagusi Nikolaus Van der Pas ek adierazi zuenez.
|
|
|
Europako txostenean aipatzen diren beste faktore batzuk lan esperientzia eta “heldutasun fisikoa eta psikologikoa, eta laneko segurtasun eta osasun gaietan sentsibilitaterik ez izatea” dira. Txosten beraren arabera, eraikuntzan gertatzen dira
|
lan
istripu gehien. Europako langileen %28 inguruk adierazi dute istripuz kanpoko osasun arazoak dituztela, eta arazo horiek larriagotu egin daitezkeela egungo edo aurreko enpleguaren ondorioz, Europako Batasunak egindako azken inkestaren arabera.
|
|
|
Iturri batzuek diotenez, 15 milioi euroko iruzurra jasan dute, baina kopuru hori ez du berretsi Ustelkeriaren aurkako Fiskaltzak, kasua ikertzen ari baita. Gogoan izan behar da mutualitateak irabazi asmorik gabeko enpresa elkarteak direla, Gizarte Segurantzarekin
|
lan
istripuen eta lanbide eritasunen ondoriozko gorabeherak kudeatzen laguntzen dutenak. Enpresek ordaintzen dituzten kuoten bidez finantzatzen dira, lan jardueraren arriskuaren arabera, eta Gizarte Segurantzak haientzat biltzen ditu.
|
|
|
Vázquezek lehen mailako arretako medikuak animatu ditu «osasun sistemarekin izandako edozein kontaktu osasuna prebenitu eta sustatzeko jarduerak egiteko aprobetxatzera», eta gogorarazi du 2002an arreta jaso zuten gaixo etorkinen proportzioa kontsulta guztien %1, 65ekoa baino ez zela, eta 2006an %5, 08koa izan zela. Aldaketen beharra Oro har, Vázquezek dioenez, gaixo horien etxebizitza baldintzak negargarriak izaten dira, eta oso ohikoa da etorkinak aldi baterako eta oso egoera txarrean lan egitea, eta
|
lan
istripuen biktima izatea. Hala ere, kontsultetan etorkinak ugaritu arren, medikuak kexu dira haien arreta ezin delako homogeneoa izan eta jatorri geografiko zehaztugabeak, administrazio egoera nahasiak, kultura generoen arteko desberdintasunek eta hizkuntza zailtasunek baldintzatzen dutelako.
|
|
2008
|
|
|
Nolanahi ere, beti ezarriko litzateke sistemaren kotizazio propioa, baina hori oso desberdina izango da behin betiko akordioaren arabera. Beste ezezagun batzuen artean, batzuk argitu dira aldez aurretik, aukera kolektibo osoarentzat izango den edo, bestela, modu selektiboan aplikatuko den, beste kotizazio batzuei lotuta dagoen, hala nola
|
lan
istripuari, eta, bereziki, prestazioen, mugen, gabealdien eta abarren definizioari. Langabezian sartzeko, autonomoek hilean batez beste 30 euro gehiago kotizatu dute, eta maila horri eutsi diote gutxienez urtebetez.
|
|
|
Esposiziopeko langileak Horren guztiaren emaitza da ia lau milioi langile (guztizkoaren %25, 4) substantzia kantzerigenoen eraginpean daudela. Kalkuluen arabera, gure herrialdean 4.000 langile hiltzen dira urtean substantzia kimikoen eraginpean egoteagatik, 36.000 baino gehiago gaixotu egiten dira eta horrelako substantziek urtean 18.000
|
lan
istripu baino gehiago eragiten dituzte, Lan, Ingurumen eta Osasun Institutu Sindikalaren (ISTAS) lan osasunari buruzko txostenaren arabera. Kutsatzaile horien eraginpean egotea ez da lan esparrura mugatzen.
|
|
|
Kanporatzea ez zaie ezarriko nazionalitatea galdu duten espainiarrei, ez eta egoitza iraunkorra aitortua dutenei ere. Kasu horiek Espainian jaiotako pertsonei dagozkie, baldin eta azken bost urteetan legez bizi izan badira edo bizileku iraunkorra aitortuta badute, nazionalitatea galdu duten espainiarrei, Espainian
|
lan
istripu baten edo lanbide gaixotasun baten ondorioz lanerako ezintasun iraunkorra duten pertsonei, atzerritarren ezkontideei, aurreko ahaideei, seme alaba adingabeei edo ama ezgaituei eta haurdun dauden emakumeei, neurriak haurdunaldirako edo osasunerako arriskua ekar badezake.
|
|
|
Puntu honetan, Langileen Erregimen Orokorra eta Langile Autonomoen Erregimen Orokorra desberdinak dira; izan ere, besteren konturako langile bat gaixo dagoenean, aldi baterako ezintasuneko lehenengo hiru egunak enpresak ordaintzen ditu, eta laugarrenetik aurrera Gizarte Segurantzak. Eritasun profesionala eta
|
lan
istripua Bere konturako langile batek babesa eta estaldura izan nahi dituenean garatutako jarduerarekin zerikusia duten gaixotasunetatik, hau da, lanbide gaixotasunetatik edo bere lanpostuan gerta daitezkeen istripuetatik, autonomoak kotizazio tasa altuagoa eta gertakizun arruntena baino handiagoa aukeratu behar du. Kasu horietan, borondatezko kotizazioa da, ez baita egin beharrik nahi ez bada.
|
|
|
Estatutu berriak ekonomikoki mendekoak diren langile autonomoak kotizatzera behartzen ditu, gaixotasun eta istripu profesionalen kasuan estaldura izateko Horretarako, Gizarte Segurantzak bere konturako langileak egiten duen jarduera ekonomikoaren arabera aplikatu beharreko kotizazio tasa ezartzen du, Jarduera Ekonomikoen Sailkapen Nazionalaren arabera. Esate baterako, ile apainketaren eta estetikaren sektorean lan egiten duen eta lanbide eritasunaren edo
|
lan
istripuaren kasuan estaldura izatea aukeratzen duen langile autonomo batek %1, 10 gehitu dio kotizazio motari, eta eraikuntzako bere konturako langile batek %7, 30 Hala ere, Salvador Reynak dioenez, aztertzen ari dira laneko ezbehar tasa handia duten sektoreetan, hala nola eraikuntzan eta garraioan, istripuen eta lanbide gaixotasunen kotizazioa borondatezkoa ez izatea, inposatua baizik.... Ildo horretatik, Estatutu berriak ekonomikoki ependientea den langile autonomoa (TRADE), pertsona fisiko edo juridiko beraren diru sarreren %75 jasotzen duena, kotizatzera behartzen du, bere lanpostuan gaixotasun profesionala edo istripua gertatuz gero estaldura izan dezan.
|
|
|
In itinere istripua Autonomoentzako Estatutu berria onartu eta berehala, hainbat irakurketa egin ziren, eta autonomoren bat bere lantokitik profesional gisa zihoala edo handik itzultzen ari zela gertatutako ezbeharrak sailkatu ziren. Hala ere, Estatutuak
|
lan
istriputzat hartzen ditu langileak lanean eta denboran jasaten dituen lesioak eta bere kontura egindako lanarekin lotura duela frogatzen denean. Reynaren ustez, hori horrela izatearen arrazoia da autonomoen lan jarduera asko daudela, eta haien lantokia definitzea eta kokatzea zaila dela.
|
|
|
Autonomo ongi aseguratuak Langile autonomoaren irudia beti lotu izan da aseguru pribatuekin eta Gizarte Segurantzaren osagarriekin. Eta ez da inpresio faltsua; izan ere, gaur egun alta emanda dauden langile autonomoen %10ek bakarrik kotizatzen dute gaixotasun profesionalak eta
|
lan
istripuak estalirik edukitzeagatik, José Luis Perea Langile Autonomoen Elkarteen Federazio Nazionaleko (ATA) Laneko Arriskuen Prebentziorako arduradunak dioenez. Hori dela eta, langile askok nahiago dute edozein ezustekori aurre egin, independenteki, nahiz eta azkenaldian hobekuntzak egin.
|
|
|
Sistema osagarriak positiboak dira, LAAk dioenez, baina gomendagarria da langile autonomoek ahalegin ekonomiko txiki bat egitea eta, horrela," estaldura maximoaren truke kotizatzea, gerta daitezkeen gaixotasun eta istripu profesionalei begira", adierazi du Pereak. Alta emandako langile autonomoen% 10ek bakarrik kotizatzen dute gaixotasun profesionalak eta
|
lan
istripuak estaliak izateagatik Autonomoek gehien eskatzen dituzten estaldurak hauek dira: laguntza mediko pribatua estaltzen duten aseguru espezifikoak, gaixotasunagatiko edo istripuagatiko aldi baterako ezintasuna, jarduera uzteagatiko kalte ordainak eta ordainketen babesa.
|
|
|
Ildo beretik, UGTko Metal, Eraikuntza eta Kidekoen Federazioak (MCA UGT) uste du erregistro berriak merkatutik aterako dituela laneko arriskuei aurrea hartzeko araudiak ezartzen dituen gutxienekoak errespetatzen ez dituzten konpainiak. Jakinarazpen batean, sindikatuak azaldu zuen ekimen honen helburua dela obretan lan egiten duten enpresa guztiek, hala kontratistek nola azpikontratistek, beren kaudimena, antolaketa eta langileen prestakuntza ziurtatzea, eta sektoreak “arduragabekeriek eragindako
|
lan
istripuen tasa handienak metatzen dituen sektorea ez izatea” segurtasun neurriak betetzean.
|
|
2009
|
|
|
Ekitaldi honetarako, horrelako prestazio bat ezin da izan hileko 175,82 eurotik beherakoa, ez eta 2.441,75 eurotik gorakoa ere. Zurztasun pentsioak Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergatik (PFEZ) salbuetsita daude, eta hilero ordaintzen dira, aparteko bi ordainsarirekin, ekainean eta azaroan;
|
lan
istripuan edo lanbide gaixotasunean hiltzeagatik sortutakoak izan ezik. Kasu horretan, 12 hileko arruntetan banatzen dira pagak.
|
|
|
3.907 euroko diru-laguntza lanaldi osoko kontratu bakoitzeko. Gizarte Segurantzako enpresa kuoten hobaria,
|
lan
istripuena eta lanbide gaixotasunena barne, eta baterako diru bilketaren kuotak, kontratuak irauten duen bitartean, zenbateko hauetan: % 70, 45 urtetik beherako langile kontratatu bakoitzeko; ezgaitasuna duten emakumeak kontratatuz gero,% 90; beste% 90, 45 urtetik gorako langile kontratatu bakoitzeko; eta, emakume ezinduak kontratatuz gero,% 100 Lanpostuak egokitzeko edo babes pertsonaleko baliabideak hornitzeko diru-laguntzak:
|
|
|
horien balorazioa eskurapen kostuaren berdina izanen da enpresarentzat, eragiketa kargatzen duten zergak barne. Kategoria honetan ez dira sartzen 9 eurorainoko tiki jatetxeak, mediku aseguruetarako eta
|
lan
istripuetarako urteko 500 eurotik beherako primak, ezta langileek" birziklatzeko" jasotako prestakuntzaren kostuak ere. Zergatik?
|
|
|
Lan arloko arau hauste eta zehapenei buruzko Legearen III. kapituluak arau hauslearen posizioaren eta izaeraren arabera banatzen ditu. Enpresariez gain, erakunde honek zehatu egiten ditu besteren konturako langileak, autonomoak, prestazioen onuradunak eta eskatzaileak,
|
lan
istripu eta gaixotasun profesionalen mutuak eta Gizarte Segurantzaren kudeaketan laguntzen duten beste enpresa batzuk. Arau hausteak arinak, larriak eta oso larriak izan daitezke.
|
|
|
Enpresaburuak behar diren prebentzio neurriak hartu ditu edo, bestela, lanpostu aldaketa erabaki. Lan baldintzen egokitzapena edo birkokatzea ezinezkoa denean, edo nahiz eta lanpostu horrek oraindik eragin negatiboa izan haurdun dagoen langilearen, fetuaren edo haur bularreko haurraren osasunean, langileak arrisku ziurtagiria eskatu behar dio
|
lan
istripuen eta lanbide gaixotasunen mutuari. Hori tramitatzeko, ginekologoaren txosten medikoaz gain, enpresaren deklarazioa aurkeztu behar du, lanpostuko arrisku egoerari buruzkoa.
|
|
|
Hori gertatzen denean, enpresaburuak lan kontratua eteteko eskubidea du, eta, hortik aurrera, amak haurdunaldiko edo edoskitze naturaleko arriskuagatiko prestazioa eska dezake. Arriskua egiaztatzeko eskaerak eta sorospenerako eskaerak enpresak esleiturik dituen
|
lan
istripuen eta lanbide gaixotasunen mutuaren bulegoetan kudeatu behar dira. Prestazioa ematen den ala ez adierazten duen ebazpena gehienez ere 30 egun naturaleko epean jakinarazi behar zaio langileari, prozesua hasten denetik hasita.
|
|
|
Mistoa izanen da, borondatezkoa eta derrigorrezkoa. Nahitaezkoa izango da
|
lan
istripuengatik eta lanbide gaixotasunagatik kotizatu behar duten ekintzaileentzat, hau da, ekonomikoki mendekoak diren autonomoentzat (diru sarreren %75 gutxienez bezero berarenak dira) eta ezbehar arrisku handiagoa duten jarduerak egiten dituztenentzat. Gaur egun, 539.338 langile autonomo daude kontingentzia profesionalengatik kotizatzen dutenak, nekazaritza sektoreko 176.000 langile autonomo barne.
|
|
2010
|
|
|
Pizgarrien zenbatekoa
|
lan
istripuagatiko eta lanbide gaixotasunagatiko kuoten %5 eta %10 bitartekoa izan daiteke.
|
|
|
Lan eta Immigrazio Ministerioak jakinarazi zuenez, Ministroen Kontseiluak errege dekretu bat onartu du, “laneko istripuak eta lanbide gaixotasunak direla-eta, “laneko ezbeharrak gutxitzen eta prebenitzen bereziki lagundu duten enpresei” kotizazioak murrizteko sistema ezartzen duena. Pizgarrien zenbatekoa
|
lan
istripuaren eta eritasun profesionalaren kuoten %5 eta %10 bitartekoa izan daiteke. Murrizketa horretaz baliatu ahal izateko, enpresek 5.000 euro baino gehiagoko kuota kopuru osoa ordaindu diote Gizarte Segurantzari, eskaera egin aurreko lau urteetan jarraian.
|
|
|
Ministerioak adierazi zuen pizgarri sistemaren finantzaketa Prebentzio eta Errehabilitazio Funtsaren kargura izango dela. Funts hori Gizarte Segurantzako
|
lan
istripuen eta lanbide gaixotasunen mutuen kudeaketako soberakinen% 80rekin osatuko da. Pizgarriak eskuratu nahi dituzten enpresek eskaera aurkeztu dute urte bakoitzeko apirilaren 1etik maiatzaren 15era bitartean, beren gertakizun profesionalen babesa bere gain hartzen duen mutua edo entitate kudeatzailean.
|
|
|
Gizarte Segurantzako arduradunek, Osasun Ministerioarekin lankidetzan, laneko patologien sailkapena egin dute. Granadok aurreratu zuenez, «uztailaren 1etik aurrera
|
lan
istripuetako mutu guztien eta Gizarte Segurantzako erakunde kudeatzaileen komunikazioak izatea espero dute, behin behinekotasun pixka batekin funtziona dezan, baina 2011ko urtarrilaren 1etik aurrera errendimendu betean egongo da». Ezbehar bajagatiko bonusa Oktavio Granadok Lan eta Immigrazio Ministerioaren proposamenez Ministroen Kontseiluak onartu berri duen dekretuari ere heldu zion.
|
|
|
Lan Ministerioko Enpleguko idazkari nagusiak, Maravillas Rojok, azaldu zuen Bartzelonako konferentziak balioko duela lan segurtasunari eta osasunari buruzko 2007 estrategian aurrera egiteko 2012ra arte. Estrategia horren helburu nagusietako bat Europako
|
lan
istripuen tasa %25 jaistea da.
|
|
|
Haren erreklamazioak “Lanerako Ezintasunaren Kudeaketa Hobetzeko Dokumentuan” jasotzen dira. Dokumentu hori semFYCk egiten du, eta beste erakunde batzuetako ordezkarien aholkularitza jasotzen du; besteak beste, laneko medikuak, osasun ikuskatzaileak, Gizarte Segurantzako Institutu Nazionaleko zuzendariak,
|
lan
istripuetako mutuak eta Gaztela eta Leongo Osasun Saila. Familia medikuen iritziz, langile gaixoari ematen zaion arreta beste zerbitzu bat da oinarrizko laguntzako taldeen zerbitzu zorroaren barruan.
|
|
2011
|
|
|
2009an, zifra finkatuak dituen azken urtean, baja eragin zuten 696.577
|
lan
istripu izan ziren, eta horietatik 68.833(% 9,88) zirkulazio istripuak izan ziren, bai lanaldian (19.498), bai lanera joatean edo handik itzultzean (49.335). Horietatik 283 heriotzakoak izan ziren.
|
|
|
“Erregimen orokorreko pentsioen eta autonomo baten pentsioen arteko zenbatekoan dagoen alde handi horren azalpena da hamar autonomotatik zortzik gutxieneko oinarriagatik kotizatzen dutela”, adierazi du Lorenzo Amor LAAko lehendakariak, “Egizu zugatik” kanpaina egin dutela gogorarazi ondoren, kolektibo hori kontzientziatzeko zer garrantzitsua den kotizazio oinarria diru sarreretara egokitzea. Haien ustez, autonomoek jakin behar dute kotizazioaren oinarritik zenbait eskubide daudela, hala nola erretiro, zurztasun edo alargun pentsioa, edo gaixotasun profesionala,
|
lan
istripua eta, iaztik, jarduera nahi gabe uztea.
|
|
|
Ez da gauzazko ordainsaririk izango langileen gizarte eta kultura zerbitzuetara bideratutako ondasunak erabiltzea, ez eta Haur Hezkuntzako lehen zikloa langileen seme alabei emateko enpresek erabiltzen dituzten espazioak edo zerbitzu hori hirugarrenei kontratatzea ere. Era berean, ez dira horrelakotzat hartuko enpresak aseguru kontratu baten bidez ordaintzen dituen kuotak, langileei gertatutako
|
lan
istripu baten edo erantzukizun zibileko istripu baten arriskua soilik estaltzen badute. Gaixotasunaren estaldurarako aseguru etxeei enpresak ordaintzen dizkien kuotak ez dira gauzazko ordainsariak, baldin eta langilearentzat badira —gainera, ezkontidea eta seme alabak ere estaltzen ahal dituzte—, hartzaile bakoitzeko urtean 500 euro baino gehiago ordaintzen ez dituztenak, baina bai muga horren soberakina, halakorik bada.
|
|
|
Enplegatzaileari dagokio sorospena bajaren laugarren egunetik zortzigarrenera ordaintzea, biak barne. Prestazioak Espainiako gainerako langileekin homologatzen dituen beste puntu batean, gaurtik aurrera, etxeko langileak babestuta egongo dira, bai
|
lan
istripuren bat gertatuz gero, bai laneko gaixotasunen bat izanez gero. Akordio honen aplikazioak ez du lan harremanen esparruan eraginik izanen.
|
|
2012
|
|
|
Pneumologiaren eta Kirurgia Torazikoaren Espainiako Elkartearen (SEPAR) azken datuen arabera, kopuru horri tabakismo pasiboaren ondorioz hildakoak gehitu behar zaizkio, urtean 3.200 Carlos Jiménez Ruiz SEPAReko Espainiako Elkarteko tabakismo arloko koordinatzaileak azaldu duenez, tabakoa da, gaur egun, Espainian saihestu daitekeen lehen heriotza arrazoia. Tabakoa kontsumitzeak zirkulazio istripuak edo
|
lan
istripuak baino heriotza gehiago eragiten ditu. “Tabakoak hil egiten du, eta administrazio politiko eta sanitarioaren erantzukizuna da beharrezko baliabideak ematea”, dio Jimenezek.
|
|
|
Fondoak 66.814,99 milioi euroko zenbatekoa izan zuen 2011ko abenduaren 31n, hau da, 2010 urtearen amaieran metatutako 64.375,14 milioi euroekin alderatuta, %3, 79ko hazkundea. “Pentsioen itsulapikoaren” hazkunde hori
|
lan
istripuen eta lanbide gaixotasunen mutualitateek gertakizun arruntengatik sortutako kudeaketa soberakinen ekarpenen (222,41 milioi euro guztira) eta Funtsak sortutako etekin garbien (2.217,44 milioi euro) ondorio da. Funtsaren 66.814,99 milioi euroak Barne Produktu Gordinaren (BPG) %6, 22 dira, eta “pentsiodunentzako aparteko segurtasun bermea dira” esan zuen Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioak.
|
|
|
Kasu horietan, aurretik bizikidetza egonkorra izan bada, alargunak aldi baterako alargun prestazioa eska dezake, zegokion alargun pentsioaren zenbateko berekoa eta bi urteko iraupenekoa. Alarguntza pentsiorako eskubidea aitortzea INSSri (Gizarte Segurantzako Institutu Nazionala), Itsasoko Gizarte Institutuari (itsasoko langileak direnean) eta Lan Istripu eta Lanbide Gaixotasunen Mutuari (heriotza
|
lan
istripu baten ondorioz gertatu bada) dagokie. Alarguntza pentsioa izapidetzeko aurkeztu beharreko agiriak Alarguntza pentsioa izapidetzeko, jatorrizko agiriak aurkeztu behar dira, konpultsatzen den kopia batekin batera, nortasun agirietarako izan ezik, horietan nahikoa baita jatorrizkoa erakustea.
|
|
|
Enpleguak azaldu zuenez, arrisku psikosozialen adibide horiek enpresaren antolaketan eta langileengan eragina dute. Enpresen antolamenduan, arazo psikosozialak produkzioan etenak, lankidetza arazoak, langileen errotazio handiagoa eta
|
lan
istripuak dira. Langileari nahaste psikikoak, estresa, loaren nahasteak edo bestelako gaixotasun fisikoak ekartzen dizkio.
|
|
|
Egoera horretara hainbat arrazoirengatik iristen da. Kaltetuek garuneko lesioren bat dute, zuzenean edo zeharka, traumatismo kranioentzefaliko baten ondorioz, ia beti zirkulazio istripu baten ondorioz eta, gutxiagotan,
|
lan
istripu baten ondorioz; edo garuneko hemorragia baten ondorioz, bihotzekoak, garuneko infartuak edo, kasu gutxitan, ito ondoren sortutako oxigeno gabeziaren ondorioz (anoxia). Garuneko lesio horien ondorioz, pazienteak koma egoeran sartzen dira, eta, komatik ateratzean, ohe batean egoten dira, egoera begetatiboan.
|
|
|
Robotikaren eskutik, askotan irtenbideak ematen dira, etorkizunetik ateratakoak diruditen arren, gaur egun pertsona askoren bizitza errazten dutenak. Horixe gertatu zen Nigel Ackland en,
|
lan
istripu batean beso bat galdu zuen 53 urteko londrestarra. Duela gutxi, goi teknologiako esku bionikoa ezarri zaio.
|
|
2013
|
|
|
Ohiko ingurunea, batez ere, bainuan eta sukaldean izaten da. Hala ere, etxeko istripuei
|
lan
istripuek, trafiko istripuek eta aisialdiko jarduerek eragindakoak jarraitzen diete. Arrisku talde nagusiak haurrak, zaharrak eta etxekoandreak dira.
|
|
2014
|
|
|
Ezgaitasunagatik 65 urte edo 60 beteta izatea zahartzaroan. Ezintasun horrek iraunkorra eta erabatekoa izan behar du, eta ez
|
lan
istripuaren edo lanbide gaixotasunaren ondoriozkoa. Gizarte Segurantzaren sistema osatzen duten erregimenen kargurako beste pentsio eskubiderik ez izatea.
|
|
|
Baliaezintasuneko SOVI eskuratzeko betekizunak Ohiko lanbiderako baliaezintasun erabatekoa eta iraunkorra izatea, eta lana uzteko arrazoi erabakigarria izatea. Langileari egotz dakiokeen arrazoiren batengatik ez bada, edo
|
lan
istripu edo lanbide gaixotasun baten ondorioz, kalte ordaina eman badaiteke. 1967ko urtarrila baino lehen SOVI zerbitzuan 1.800 egun egiaztatzea.
|
|
2015
|
|
|
Etxeko langile batek Lanbide arteko Gutxieneko Soldata kobratu behar du, 30 opor egun ditu, eta lan egiten duen etxean istripua izanez gero,
|
lan
istriputzat joko da.
|
|
|
Irudia: Edurne Soybean Board 5 Lan istripuak Etxeko langile baten lana etxe batean egiten bada ere, eta ez bulego batean, laneko segurtasun eta osasun baldintzak eta lanaldian gertatzen diren istripuak bermatu behar dira, izan ere, etxean izan arren,
|
lan
istriputzat jotzen dira. Etxebizitzaren jabeari edo haren familiari gertatzen zaion istripu bat ez da lanekoa, baina ezbehar hori etxeko langilearentzat bai, lan egiten duen bitartean gertatzen bada.
|
|
2016
|
|
|
Baina bere zerbitzuak beste pixka bat harago doaz: banku erakundeei eta telefono konpainiei erreklamazioak ere onartzen dizkiete, edo trafiko istripuekin edo
|
lan
istripuekin zerikusia duten arazoak, besteak beste. Zerbitzua, aurreko kasuetan bezala, erreklamazioa arrakastatsua izan bada bakarrik kobratzen da, eta portzentajea erreklamazio motaren araberakoa izango da.
|
|
|
Izapideak telematikoki ere egin daitezke, baldin eta ziurtagiri elektroniko bat badago, eta CEDOSSS (Gizarte Segurantzako gaixotasun profesionalen jakinarazpena) sistemaren bidez, alderdiak kontsultatu, aldatu eta alta emateko aukera ematen duena. Hori egiteko, erabiltzaile gisa baimena eduki behar da; izan ere, erakunde kudeatzailearentzat eta Gizarte Segurantzako
|
lan
istripu eta gaixotasun profesionalen mutualitateentzat pentsatuta dago. Irudia:
|
|
2021
|
|
|
Lo faltak ondorio larriak eragin ditzake giza gorputzean eta buruan. Errendimendu txikia, kontzentrazio falta,
|
lan
istripu tasa handiagoak, depresioa, antsietatea, digestio arazoak, gaixotasun koronarioak… dira horietako batzuk. Hurrengo lerroetan, gehiago kontatuko dizkizugu gaizki lo egiteak dituen ondorioak, loaren nahasterik ohikoenak eta atseden egokia hartzeko jarraibide garrantzitsuenak.
|